UBEZPIECZENIA ROLNICZE W TOWARZYSTWACH UBEZPIECZEÑ WZAJEMNYCH I SPÓ KACH AKCYJNYCH

Transkrypt

1 366 A. Wicka STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe tom VIII zeszyt 4 Aleksandra Wicka Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie UBEZPIECZENIA ROLNICZE W TOWARZYSTWACH UBEZPIECZEÑ WZAJEMNYCH I SPÓ KACH AKCYJNYCH PORÓWNANIE KOSZTÓW AGRICULTURAL INSURANCES IN MUTUAL COMPANY INSURANCES AND JOINT-STOCK COMPANIES COST COMPARISION S³owa kluczowe: towarzystwa ubezpieczeñ wzajemnych, koszt ubezpieczeñ, ubezpieczenia rolnicze Key words: mutual insurances, insurance cost, insurances in agriculture Synopsis. Przedstawiono porównanie kosztów ochrony ubezpieczeniowej w wybranych tuw i firmach dzia³aj¹cych w formie spó³ek akcyjnych, które pozwoli³o stwierdziæ, e koszty ochrony ubezpieczeniowej, szczególnie w zakresie ubezpieczeñ obowi¹zkowych s¹ ni sze w tuw. Wstêp Dzia³alnoœæ rolnicza jest silnie nara ona na straty bêd¹ce skutkiem ró norodnych zdarzeñ losowych. Mimo tego rolnictwo, od lat nie doczeka³o siê odpowiedniego systemu ubezpieczeñ 1. System ten przez wiele lat podlega³ zmianom, polegaj¹cych g³ównie na zwiêkszaniu lub zmniejszaniu liczby ubezpieczeñ obowi¹zkowych. Samo istnienie ubezpieczeñ obowi¹zkowych w rolnictwie ma zarówno swoich zwolenników [W¹siewicz, Szpunar OC rolników, podobnie jak OC posiadaczy pojazdów mechanicznych nie budzi³o kontrowersji 2 ], jak i przeciwników, którzy uwa aj¹, e w warunkach gospodarki rynkowej ka dy podmiot powinien sam zapewniæ ochronê ca³ego w³asnego maj¹tku oraz prowadzonej dzia³alnoœci produkcyjnej i us³ugowej (Handschke, añcucki wed³ug nich obowi¹zkowy charakter powinny mieæ tylko ubezpieczenia OC i NW wynikaj¹ce z ruchu pojazdów mechanicznych [Handschkle 1989]. Literatura przedmiotu przedstawia wiele metod pozwalaj¹cych przyj¹æ rolnikowi konkretn¹ postawê wobec zagra aj¹cych mu szkód. Pozwalaj¹ one na przyjêcie odpowiedniej strategii dzia³ania: wybór, wdra anie i póÿniejsze modyfikacje. Strategie okreœlane s¹ jako zarz¹dzanie ryzykiem. Mo na wyró niæ cztery podstawowe metody zarz¹dzania ryzykiem, których kombinacja tworzy strategiê minimalizacji strat. S¹ to wg Klimkowskiego [2004]: unikanie ryzyka, polegaj¹ce na wycofywaniu siê z dzia³alnoœci nara onej na straty, zatrzymanie ryzyka, oznaczaj¹ce pozostawienie ciê aru sfinansowania strat wewn¹trz gospodarstwa, kontrola ryzyka, czyli podejmowanie dzia³añ, których celem jest obni enie czêstotliwoœci wystêpowania strat i zmniejszenie ich wartoœci, transfer ryzyka, polegaj¹cy na przeniesieniu czêœci ryzyka na inny podmiot. Szkodami najczêœciej wystêpuj¹cymi w rolnictwie s¹ szkody spowodowane klêskami ywio³owymi. Tylko czêœci¹ wystêpuj¹cych w zwi¹zku z tym ryzyk mo na zarz¹dzaæ przez kontrolê ryzyka (tania i efektywna metoda). Natomiast pozosta³e ryzyka, szczególnie te zwi¹zane ze szkodami z przyczyn katastroficznych na pewno nale y wytransferowaæ poza gospodarstwo przez zakup polisy ubezpieczeniowej. 1 M.in. Szel¹gowska A. Rynek ubezpieczeñ rolnych w Polsce. www. minrol.gov.pl, , Kucharski, Wojciechowska-Lipka i inni. 2 Prawo asekuracyjne, nr 4/95, str. 8.

2 Ubezpieczenia rolnicze w towarzystwach ubezpieczeñ wzajemnych i spó³kach akcyjnych Tabela 1. Liczba obowi¹zkowych ubezpieczeñ rolnych zawieranych przez instytucje ubezpieczeniowe w latach W yszczególnienie Liczba polis zawartych w poszczególnych latach [tys.] Ubezpieczenie budynków OC Rolników ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danychgus W tabeli 1 przedstawiono liczbê zawieranych umów ubezpieczenia, w zakresie ubezpieczeñ obowi¹zkowych w rolnictwie 3. S¹ to liczby pokazuj¹ce ³¹czn¹ liczbê umów zawartych we wszystkich zak³adach ubezpieczeñ. Z powy szego zestawienia wynika, e liczba polis dotycz¹cych ubezpieczenia budynków kszta³towa³a siê na podobnym poziomie, jak liczba polis OC rolników. Najwiêcej zarówno jednych, jak i drugich zosta³o wykupionych w 1997 roku, analogicznie by³o to 1734 i 1655 tys. szt. Od 1998 r. obserwujemy systematyczny spadek liczby polis, aby w roku 2003 osi¹gnê- ³y one poziom 3 tys. w ubezpieczeniach budynków (231 tys. polis mniej ni w 1997 r.) i 1511 tys. w ubezpieczeniach OC rolników (o 144 tys. mniej ni w 1997 r.). Bior¹c pod uwagê ubezpieczenia dobrowolne upraw i inwentarza ywego nale y zauwa yæ ci¹g³y, ju od wielu lat, spadek zainteresowania. Dla przyk³adu w 1998 roku zbiór sk³adki brutto z tego rodzaju ubezpieczeñ wynosi³ 58,4 mln, zaœ w 1999 roku tylko 55,5 mln 4. Mo liwe, e ten stan ulegnie zmianie dziêki dop³atom do sk³adek z tytu³u ubezpieczeñ upraw rolnych i zwierz¹t gospodarskich. Piêæ zak³adów ubezpieczeñ ( Concordia, PZU S.A, Warta S.A. i Allianz Polska S.A.), na podstawie decyzji Komisji Europejskiej (Decyzja z dnia 3 marca 2006 r., znak K(2006) 732) akceptuj¹cej program pomocy pañstwa dla polskich producentów rolnych w formie dop³at do sk³adek z tytu³u ubezpieczeñ upraw rolnych i zwierz¹t gospodarskich, bêdzie mog³o rozpocz¹æ zawieranie umów z producentami rolnymi, co pozwala domniemywaæ, i ubezpieczenia te zaczn¹ cieszyæ siê wiêkszym powodzeniem w zwi¹zku z obni eniem ich ceny dla rolnika 5. Wyniki badañ Charakterystyka badañ. W niniejszym opracowaniu skupiono siê na mo liwoœciach wyboru jakie daje rolnikom wspó³czeœnie funkcjonuj¹cy rynek ubezpieczeñ. W celu dokonania porównania kosztów ubezpieczenia wykonano symulacjê dla dwóch modelowych gospodarstw. Stworzono modele teoretyczne, z których pierwszy przedstawia³ gospodarstwo du e (powierzchnia 50 ha), drugi œrednie (powierzchnia 13 ha). Porównanie kosztów ochrony ubezpieczeniowej w i S.A. W celu porównania kosztów ochrony ubezpieczeniowej, jak¹ oferuj¹ rolnikom ubezpieczyciele funkcjonuj¹cy w dwóch ro nych formach prawnych (towarzystw ubezpieczeñ wzajemnych i spó³ek akcyjnych) dokonano taryfikacji ubezpieczeñ na podstawie danych od wybranych ubezpieczycieli bêd¹cych liderami na rynku ubezpieczeñ rolnych. Taryfikacja ta dotyczy tylko i wy³¹cznie gospodarstw o podobnym profilu do tych, które zosta³y wymienione w za³o eniach przyjêtych do analizy po³o onych w województwie mazowieckim. Porównania dokonano dla dwóch przyk³adowych gospodarstw, których charakterystyki zawarto poni ej. Przyk³ad 1. Charakterystyka gospodarstwa: województwo mazowieckie, powierzchnia gospodarstwa 50 hektarów, 6 lat bezszkodowego przebiegu ubezpieczenia, korzysta³ z ubezpieczeñ OC i AC w okresie 6 lat, podlega ubezpieczeniom obowi¹zkowym w rolnictwie. budynki w gospodarstwie wykorzystywane s¹ tylko do produkcji rolniczej Z dostêpnych opracowañ oraz w³asnych badañ ankietowych autorki przeprowadzonych na próbie 351 gospodarstw wynika, e rolnicy w bardzo ma³ym stopniu korzystaj¹ z ubezpieczeñ innych ni obowi¹zkowe. 4 mo liwe, e ten stan rzeczy ulegnie zmianie dziêki dop³atom do sk³adek z tytu³u upraw rolnych i zwierz¹t gospodarskich. Stosowne rozporz¹dzenie przyjê³a Rada Ministrów dnia 21 marca 2006 roku. 5 Stosowne rozporz¹dzenie Rada Ministrów przyjê³a w dniu 21 marca 2006 r.

3 368 A. Wicka Porównanie kosztów ochrony ubezpieczeniowej pokazuje, e najtañsz¹ ochronê ubezpieczeniow¹ oferuje Towarzystwo Ubezpieczeñ Wzajemnych Concordia Wielkopolska. Ró nica w ogólnej cenie ubezpieczenia miêdzy Concordia Wielkopolska, a pozosta³ymi ubezpieczycielami wynosi³a: 769,5 z³ Powszechny Zak³ad Ubezpieczeñ S.A., 559,5 z³ HDI Samopomoc S.A., 1380,5 z³ Warta S.A., 1482,5. Najdro szym zak³adem ubezpieczeñ w tym przypadku okaza³o siê, w którym zapewnienie ca³kowitej ochrony ubezpieczeniowej swojego mienia kosztowa³o rolnika 2852 z³. Tak wysoka cena ubezpieczenia by³a jednak wynikiem nieuwzglêdnienia przy naliczaniu sk³adki adnych zni ek, które przys³uguj¹ ubezpieczaj¹cemu siê w w zale noœci od np.: liczby wykupionych polis, bezszkodowego przebiegu ubezpieczenia (nawet do 60% zni ki), zamieszkiwania w miejscowoœci do mieszkañców (10% zni ki). Ponadto wysokoœæ sk³adki zosta³a zawy ona przez znaczny koszt ubezpieczenia samochodu (1817 z³). œwiadomie wprowadza wysokie stawki dla ubezpieczeñ samochodowych, aby po pierwsze ograniczyæ ich udzia³ w portfelu ubezpieczeniowym, a po drugie wykluczyæ przypadkowych klientów, którzy czêsto zmieniaj¹ ubezpieczyciela. bêd¹c z za³o enia zainteresowane d³ugotrwa³¹ wspó³prac¹ z klientem premiuj¹ lojalnoœæ klientowsk¹ oferuj¹c swoim cz³onkom atrakcyjny system zni ek. Drugim pod wzglêdem ceny by³ zak³ad ubezpieczeñ Warta S.A., w której za wybrane do przyk³adu ubezpieczenia rolnik musia³by zap³aciæ 2825 z³. Z du ym kosztem wi¹za³o siê tak e ubezpieczanie siê w PZU S.A. (2214 z³), który, wbrew przes³ankom ekonomicznym, cieszy siê wci¹ du ym zainteresowaniem klientów. Tabela 2. Koszty przyk³adu 1 [z³] Rodzaj ubezpieczenia ochrony ubezpieczeniowej w wybranych PZU S.A zak³adach ubezpieczeniowych dla Samopomoc Warta Concordia Wielkopolska OC rolnika 42 lata, gospodarstwo 50 ha Budynków: C hlewnia, murowana pokrycie niepalne wym. 40x8, rok budowy1970 r., wartoœæ szacunkowa 60 tys. z³ Stodo³a, murowana, pokrycie niepalne, rok budowy 1970, wym. 40x10,. wartoœæ szacunkowa 30 tys. z³ Gara, murowany, pokrycie niepalne wym. 10x7 rok budowy1980 r. wartoœæ szacunkowa 20 tys. z³ Dom, murowany, pokrycie niepalne wym.10x11 rok budowy1978 r. wartoœæ szacunkowa 85 tys. Komunikacyjne: Ci¹gniki C lat ubezpieczenie OC MTZ lat, ubezpieczenie OC i AC standard (wartoœæ ok. 20 tys.) Samochód dostawczy Lublin6 lat, poj. silnika 2000 ccm, aktualne badanie techniczne, umowa ubezpieczenia na 1 rok, p³atnoœæ sk³adki jednorazowa, kontynuacja ubezpieczenia, ubezpieczenie OC i AC standard wartoœæ pojazdu 20 tys. z³ Maj¹tek: K ombajn zbo owy BIZON12-letni, wartoœæ 25 tys. z³, ubezpieczenie od po aru(spalenia) Razem Ubezpieczenia obowi¹zkowe Rolnicze Rolnicze wrazzoc samochodu ród³o: obliczenia w³asne na E. Wojciechowsk¹-Lipkê , podstawie taryf sk³adek (z2004 r.) udostêpnionychprzezagrobrokera , ,

4 Ubezpieczenia rolnicze w towarzystwach ubezpieczeñ wzajemnych i spó³kach akcyjnych Interesuj¹c¹ w omawianym przypadku jest kwestia jak kszta³towa³yby siê koszty ubezpieczenia, gdyby rolnik zdecydowa³ siê tylko i wy³¹cznie na zakup ubezpieczeñ obowi¹zkowych zwi¹zanych z posiadaniem gospodarstwa rolnego. W poszczególnych towarzystwach ubezpieczeñ koszty ubezpieczenia kszta³towa³yby siê nastêpuj¹co: Powszechny Zak³ad Ubezpieczeñ S.A 408 z³, HDI Samopomoc S.A. 415 z³, Warta S.A. 553 z³, 335 z³, Concordia Wielkopolska 256 z³. Kwota wynikaj¹ca z zakupu ubezpieczeñ obowi¹zkowych przez rolnika w towarzystwach ubezpieczeñ wzajemnych jest o wiele ni sza ni w spó³kach akcyjnych. Ubezpieczenia te s¹ w PZU S.A dro sze o 152 z³ ni w Concordia, w HDI Samopomoc o159 z³, w Warcie a o 297 z³. Potwierdza to fakt, i ubezpieczenia wzajemne pozwalaj¹ na obni enie kosztów ochrony ubezpieczeniowej przy niezmienionym zakresie (szczególnie, e w stosunku do ubezpieczeñ obowi¹zkowych ogólne warunki ubezpieczenia ustalane s¹ w drodze rozporz¹dzenia). Przyk³ad 2. Charakterystyka gospodarstwa: województwo mazowieckie, powierzchnia gospodarstwa 13 ha, 8 lat bezszkodowego przebiegu ubezpieczenia, korzysta³ z ubezpieczeñ OC w okresie 8 lat, podlega ubezpieczeniom obowi¹zkowym w rolnictwie, budynki w gospodarstwie wykorzystywane s¹ tylko do produkcji rolniczej. Tabela 3. Zestawienie kosztów ubezpieczenia w wybranych Rodzaj ubezpieczenia PZU S.A. instytucjach ubezpieczeniowych [z³] Warta "" Concordia Wielkopolska OC rolnika 48 lat, 13 ha 39, 0 26, 0 62, 0 19, 5 18, 2 Budynków: Obora murowana, pokrycie niepalne, wym.12x6 z poddaszemsk³adowym, rok. budowy1960 r., warto œæ szacunkowa 40 tys. z³ J a³ownik murowany, pokrycie niepalne, wym. 8x4, rok budowy1960, wartoœæ szacunkowa 15 tys. z³ S todo³a murowana, pokrycie niepalne, wym.10x12, rok budowy1982 r., wartoœæ szacunkowa 25 tys. z³ Gara murowany, pokrycie niepalne, wym. 4x3, rok budowy1982 r. wartoœæ szacunkowa 4 tys. z³ W iata na s³upachbetonowych, pokrycie niepalne, wym. 8x5, rok budowy1984, wartoœæ szacunkowa 15 tys. z³ Budynek mieszkalny, murowany, pokrycie niepalne, wym. 10x18x8, rok budowy1960 r. Komunikacyjne: Ci¹gnik C r., ubezpieczenie obowi¹zkowe S amochód polonez1996 r., ubezpieczenie OC, poj. silnika 1600 cm, aktualne badanie techniczne, 8 lat bezszkodowego ubezpieczenia OC, umowa na 1 rok, p³atnoœæ sk³adki jednorazowa, kontynuacja ubezpieczenia, wartoœæ 6000 z³ Razem Ubezpieczenia obowi¹zkowe Rolnicze Rolnicze i OC samochodu 56,0 35,0 5,6 42,0 443,0 774,6 219,6 662,6 60,0 23,0 8,0 20,0 50,0 1424,0 1761,0 225,0 1649,0 58,0 32,5 15,0 33,0 245,0 100,0 935,0 1518,5 338,5 1274,0 35,0 6,4 45,0 726,0 1023,9 185,9 911,9 48,0 18,0 30,0 4,8 37,5 100,8 27,0 400,0 684,3 183,5 583,5 Samopomoc ród³o: obliczenia w³asne na podstawie taryf sk³adek udostêpnionychprzezagrobrokera E. Wojciechowsk¹- Lipkê.

5 370 A. Wicka Przyk³ad drugi opisuje rolnika posiadaj¹cego mniejsze obszarowo gospodarstwo, jeden ci¹gnik i samochód marki polonez, szczegó³owe dane zawiera tabela 3. Symulacja kosztów ubezpieczenia dla takiego gospodarstwa dowiod³a równie, e najtañsz¹ form¹ ochrony s¹ ubezpieczenia wzajemne. Porównanie oferty wybranych towarzystw ubezpieczeniowych wykaza³o, e najtaniej rolnik móg³ siê ubezpieczyæ w Concordia Wielkopolska 684 z³ rocznie, 1023 z³ (przy czym podobnie jak dla przyk³adu 1 koszt ten zosta³ zawy ony przez ubezpieczenie samochodu 726 z³), najdro sz¹ ochronê oferowa³a Samopomoc 1761 z³, niewiele tañsz¹ Warta 1519 z³, w PZU kosztowa³oby to 774,6 z³. Podobnie jak dla przyk³adu 1 sprawdzono ile wynios³yby koszty ubezpieczenia obowi¹zkowego wynikaj¹cego z posiadania gospodarstwa rolnego. I tak zapewnienie ochrony ubezpieczeniowej w podstawowym, obowi¹zkowym zakresie kosztowa³oby rolnika w: Powszechnym Zak³adzie Ubezpieczeñ S.A 219,60 z³, HDI Samopomoc S.A. 225 z³, Warcie S.A. 339 z³, 185 z³, Concordia Wielkopolska 183,50 z³. Z dokonanych obliczeñ wynika, e podobnie jak dla przyk³adu pierwszego najtaniej wynios³oby rolnika ubezpieczenie w Concordia 183,50 z³ rocznie, co dziennie daje kwotê 0,50 z³. Najwiêcej zap³aci³by rolnik korzystaj¹c z oferty Warty S.A., gdzie rocznie musia³by wydaæ 339 z³ na zakup ubezpieczeñ obowi¹zkowych. Podsumowanie 1. Ubezpieczenia w rolnictwie s¹ potrzebne, aby zapewniæ bezpieczeñstwo prowadzenia produkcji rolniczej. Obowi¹zkowi ubezpieczeniowemu podlegaj¹ ryzyka, które mog¹ zagroziæ funkcjonowaniu gospodarstw. 2. Przeprowadzone porównanie kosztów ubezpieczeñ w gospodarstwach modelowych potwierdzi³y mo liwoœæ osi¹gania oszczêdnoœci dziêki wyborowi ubezpieczenia w zakresie obowi¹zkowym, w. 3. Koszt ubezpieczeñ obowi¹zkowych w gospodarstwie o powierzchni 50 ha wynosi³ w Concordia 256 z³, a w PZU 408 z³ oraz a 553 z³ w firmie Warta. Koszt ubezpieczeñ w PZU by³ o 37% wy szy ni w Concordii. W przypadku gospodarstwa s³abiej wyposa onego (bez kombajnu oraz drugiego ci¹gnika) koszt ubezpieczeñ w Concordia by³ równie ni szy o 12% ni w PZU. Koszty ubezpieczeñ obowi¹zkowych nie wydaj¹ siê wysokie. Literatura Handschke J. 1989: Memoria³ w sprawie rozwoju ubezpieczeñ gospodarczych w Polsce. Studia Ubezpieczeniowe. PWN, Poznañ, t. XI. Klimkowski C. 2004: Perspektywy rynku ubezpieczeñ produkcji rolniczej w Polsce i w Unii Europejskiej. Wyd. Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnoœciowej, Warszawa, 10. Kucharski S. 2000: Ubezpieczenie rolnictwa (wczoraj, dziœ, jutro). Wiadomoœci Ubezpieczeniowe, nr 7-8. Szel¹gowska A. 2003: Rynek ubezpieczeñ rolnych w Polsce [www. minrol.gov.pl, ]. Wojciechowska-Lipka E. 2002: Ubezpieczenia maj¹tkowe rolnictwa na œwiecie wnioski dla Polski. Ubezpieczenia Gospodarcze. Wieœ i Rolnictwo, Wyd. SGGW, Warszawa, Sumarry Performed comparison of cost of actuarial protection in chosen mutual insurers and other companies acting in the form of joint stock companies allowed to conclude that, costs of actuarial protection are lower in mutual insurance companies. It was particularly visible in range of compulsory insurance. Adres do korespondencji: dr in. Aleksandra Wicka Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu ul. Nowoursynowska Warszawa tel. (0 22) wicka@op.pl