DYSFUNKCJE NARZĄDU RUCHU U OSÓB W WIEKU PODESZŁYM. dr Dawid Bączkowicz

Transkrypt

1 DYSFUNKCJE NARZĄDU RUCHU U OSÓB W WIEKU PODESZŁYM dr Dawid Bączkowicz OPOLE 2009

2 CHOROBY WIEKU PODESZŁEGO Dożywanie długiego wieku wiąże się ze znacznym rozwojem medycyny. Jednakże wydłużanie życia u ludzi prowadzi do pojawiania się w społeczeństwie znacznego odsetka osób nie będących samodzielnymi, ze względu na szereg chorób, charakterystycznych dla wieku podeszłego.

3 CHOROBY WIEKU PODESZŁEGO miażdżyca i jej następstwa inne choroby układu krążenia choroby reumatyczne nowotwory choroba Alzheimera choroba Parkinsona choroby narządu wzroku i słuchu

4 CHOROBY REUMATYCZNE Jest to grupa chorób zwanych dawniej gośćcowymi, mających różne pochodzenie. Ich wspólną cechą są bóle przemijające lub trwałe, zmiany zapalne lub zwyrodnieniowo-wytwórcze, dotyczące głównie narządu ruchu. Zmiany mogą dotyczyć: stawów, tkanek okołostawowych, mięśni, ścięgien, powięzi, nerwów obwodowych, tkanki podskórnej.

5 BUDOWA I FUNKCJA KRĘGOSŁUPA Kręgosłup człowieka składa się z kręgów, ułożonych jeden na drugim tworząc ruchomą oś dla głowy oraz tułowia. Kręgosłup pełni następujące funkcje: funkcja podporowa, funkcja amortyzacyjna, funkcja kinetyczna, funkcja ochronna.

6 BUDOWA I FUNKCJA KRĘGOSŁUPA - KRĘG

7 BUDOWA I FUNKCJA KRĘGOSŁUPA - KRĄŻEK Pomiędzy kręgami znajdują się krążki międzykręgowe, umożliwiające ruchomość kręgosłupa w wielu płaszczyznach. Pełni także rolę swoistego amortyzatora dla całego kręgosłupa. Krążek międzykręgowy zbudowany jest z części zewnętrznej, tj. pierścienia włóknistego, oraz części wewnętrznej, tj. jądra miażdżystego. Prawidłowo jądro miażdżyste w ok. 80% zbudowane jest z wody, i podlega prawom hydrodynamiki

8 BUDOWA I FUNKCJA KRĘGOSŁUPA - KRĄŻEK Istotne jest zachowanie się jądra miażdżystego podczas ruchów zgięciowych w kręgosłupie. Przemieszcza się ono w stronę przeciwną do wykonywanego ruchu przez kręgosłup.

9 DOLEGLIWOŚCI KRĘGOSŁUPA - DYSKOPATIA W zależności od stopnia zaawansowania dyskopatii wyróżnia się trzy okresy chorobowe: wypuklina krążka międzykręgowego, przepuklina krążka międzykręgowego, sekwestracja krążka międzykręgowego.

10 BUDOWA I FUNKCJA KRĘGOSŁUPA - DYSKOPATIA

11 DOLEGLIWOŚCI KRĘGOSŁUPA - DYSKOPATIA Najczęściej na obraz kliniczny dyskopatii lędźwiowej składa się: ból miejscowy lub o charakterze promieniującym, zaburzenia czucia (np. mrowienie), zaburzenia sprawności ruchowej w rzadkich przypadkach pojawiają się dolegliwości pęcherzowe lub jelitowe powodujące problemy z oddaniem moczu i/lub kału.

12 DOLEGLIWOŚCI KRĘGOSŁUPA - DYSKOPATIA

13 CHOROBY ZWYRODNIENIOWE STAWÓW Zmiany zwyrodnieniowe są bardzo rozpowszechnione i pojawiają się już po roku życia. Cierpi na nią ponad 60% osób powyżej 60 roku życia, zwłaszcza kobiet. U większości osób nie powodują one dolegliwości, u części są przyczyną bólów i zaburzeń czynności narządu ruchu. Używa się wówczas określenia choroba zwyrodnieniowa.

14 CHOROBY ZWYRODNIENIOWE STAWÓW Do tych czynników zalicza się: zużywanie się chrząstki stawowej w ciągu życia, wadliwe ustawienie osi kończyn, zniekształcenia wrodzone, urazy, mikrourazy, przeciążenia narządu ruchu, zaburzenia hormonalne i metaboliczne, stany zapalne stawów.

15 CHOROBY ZWYRODNIENIOWE STAWÓW W chrząstce stawowej powstają zmiany wsteczne ulega ona wysuszeniu, zmętnieniu i zwłóknieniu. Powstają w niej ubytki i szczeliny, na skutek czego powierzchnia chrząstek traci swą gładkość. Z biegiem czasu chrząstka stawowa ulega starciu i nie chroni już kości przed uciskiem i wstrząsami. Stykające się ze sobą kości tworzące staw ulegają wyszlifowaniu, co prowadzi do zmian wytwórczych pod postacią sklerotyzacji podchrzęstnej warstwy kości oraz do powstania wyrośli kostnych zwanych osteofitami.

16

17 ZMIANY ZWYRODNIENIOWE ST. BIODROWYCH Choroba rozwija się przeważnie powoli, pojawiają się bóle w okolicy pachwiny, górnej części uda, lub tylko w stawie kolanowym. Ból powstający przy ruchach w stawie jest przyczyną odruchowego wzmożenia napięcia mięśni i ustawienia kończyny w ułożeniu przymusowym, to jest w zgięciu (ok. 45 ) i przywiedzeniu. Z biegiem czasu rozwija się przykurcz w tej pozycji, co powoduje pozorne skrócenie kończyny dolnej.

18 ZMIANY ZWYRODNIENIOWE ST. BIODROWYCH Ból i ograniczenie zakresu ruchów w stawie biodrowym są z początku przemijające i występuj tylko po dłuższym chodzeniu, staniu lub przemarznięciu. Z biegiem lat ból pojawia się coraz częściej i ustępuje coraz trudniej. Przykurcze w stawie biodrowym utrwalają się nigdy jednak nie dochodzi do zupełnego zesztywnienia stawu. Opisane zmiany utrudniają schylanie się, siadanie, chód i doprowadzają, zwłaszcza przy zmianach obustronnych, do ciężkiego inwalidztwa.

19 OSTEOPOROZA CO TO JEST? Osteoporoza (łac. osteoporosis, dawna nazwa zrzeszotnienie kości) - stan chorobowy charakteryzujący się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości oraz zwiększoną podatnością na złamania. Stanem zmniejszonej, w odniesieniu do norm dla płci i wieku, ale jeszcze nie osiągającej wartości patologicznych, gęstości kości jest osteopenia.

20 OSTEOPOROZA CO TO JEST?

21 OSTEOPOROZA BUDOWA KOŚCI Kość korowa - tworzy trzony kości długich. Kość beleczkowa - występuje w trzonach kręgów, nasadach kości długich i płaskich. Oba typy kości różnią się ilością składników nieorganicznych, beleczkowa zawiera przeciętnie 0,26 g/cm 3 minerałów, podczas gdy korowa 0,76 g/cm 3, co zapewnia jej wysokie parametry mechaniczne.

22 OSTEOPOROZA BUDOWA KOŚCI

23 OSTEOPOROZA MIEJSCA ZŁAMAŃ złamania szyjki kości udowej złamania kompresyjne kręgosłupa złamania nasad dalszych kości przedramienia złamania szyjki kości ramiennej złamania miednicy

24 OSTEOPOROZA CZYNNIKI RYZYKA uwarunkowania genetyczne szczupła budowa ciała lub nadwaga (obciążenie) nieprawidłowa dieta (ubogobiałkowa oraz ubogowapniowa) długotrwałe unieruchomienie, które może spowodować zmiany osteoporotyczne nawet u młodych osób picie alkoholu palenie papierosów nadmierne spożywanie kawy przyjmowanie leków: kortykosteroidów, nasennych, hormonów tarczycy inne choroby: cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, kamica nerkowa

25 OSTEOPOROZA CZYNNIKI RYZYKA Bardzo ważną rolę odgrywają hormony, które działają ochronnie, a ich niedobór sprzyja rozwojowi choroby: estrogen u kobiet testosteron u mężczyzn U kobiet jest to zwykle 50 rok życia, okres menopauzy, czyli ustania aktywności hormonalnej jajników i cyklu miesiączkowego. W tym momencie ustaje wytwarzanie estrogenów, które pobudzają tkankę kostną do wzrostu. Deficyt tych hormonów może w ciągu kilku czy kilkunastu lat spowodować utratę aż 1/3 masy kostnej. Spowodowane tym osłabienie kości zagraża złamaniem, już przy banalnym upadku, co piątej kobiecie po 60 roku życia

26 OSTEOPOROZA OBJAWY W początkowej fazie, choroba przebiega bezobjawowo. Do najczęstszych objawów klinicznie jawnej osteoporozy należą: bóle kości długich pod wpływem obciążenia; obniżenie wzrostu, ból kręgosłupa oraz powstanie nadmiernej kifozy piersiowej, złamania kości przy niewielkich urazach (szczególnie niebezpieczne są złamania szyjki kości udowej, ale często łamią się kość ramienna - bliższy odcinek i dalszy k. promieniowej).

27 OSTEOPOROZA OBJAWY

28 OSTEOPOROZA OBJAWY

29 OSTEOPOROZA OBJAWY

30 OSTEOPOROZA OBJAWY

31 OSTEOPOROZA OBJAWY

32 OSTEOPOROZA PROFILAKTYKA I LECZENIE Celem leczenia jest zapobieganie złamaniom kości, co osiąga się przez zwiększenie masy kostnej, zapobieganie jej ubytkowi i poprawę wewnętrznej struktury kości. U osób zagrożonych wystąpieniem osteoporozy należy prowadzić profilaktykę. Polega ona na usunięciu lub minimalizacji czynników prowadzących do osteoporozy, a także uzupełnianie niedoborów żywieniowych wapnia, witaminy D oraz białka. Należy pamiętać o nasilającym osteoporozę wpływie unieruchomienia, dlatego zaleca się szczególnie uprawianie aktywności ruchowej, aby wzmocnić kości i mięśnie odpowiadające za stabilizację postawy.

33 OSTEOPOROZA PROFILAKTYKA I LECZENIE Badaniem służącym rozpoznaniu osteoporozy jest badanie densytometryczne kośćca, które określa gęstość mineralną kości (ang. Bone Mineral Density - BMD). Zwykle ocenia się BMD odcinków układu kostnego, które najczęściej ulegają złamaniom w przebiegu osteoporozy - szyjki kości udowej, odcinka lędźwiowego-krzyżowego kręgosłupa oraz dalszego odcinka kości promieniowej. Dane z badania densytometrycznego prezentowane są jako wskaźniki: T-Score (por. do gęstości kości osób młodych) i Z-Score (por. do osób w tym samym wieku). Zdjęcie RTG pokazuje tylko bardzo zaawansowaną osteoporozę i nie może być podstawą rozpoznania.

34 OSTEOPOROZA PROFILAKTYKA I LECZENIE zapobieganie bólowi: masaż, masaż podwodny, fango, elektroterapia, ćwiczenia czynne w odciążeniu budowa siły mięśniowej: ćwiczenia oporowe, ćwiczenia izometryczne postawa i ruchomość w stawach: ćwiczenia mięśni posturalnych, nauka prawidłowej postawy AKTYWNOŚĆ RUCHOWA!

35 WYBRANE ZABIEGI Z ZAKRESU FIZJOTERAPII sollux krioterapia elektrolecznictwo pole magnetyczne ultradźwięki laser hydroterapia okłady borowinowe/parafinowe

36 WYBRANE ZABIEGI - SOLLUX Nagrzewanie tkanek za pomocą lampy o silnym świetle podczerwonym. Podczas naświetlania dochodzi do dość głębokiego przegrzania tkanek, tym samym uaktywniają się procesy przekrwienia tkanek nawet w głębokich, chorobowo zmienionych miejscach. Dzięki ogrzaniu uzyskuje się miejscową poprawę ukrwienia oraz pobudzenie procesów metabolicznych. W wyniku podwyższenia progu bólu naświetlanie w seriach działa przeciwbólowo.

37 WYBRANE ZABIEGI - SOLLUX WSKAZANIA: bóle mięśniowe wzmożone napięcie mięśniowe przygotowanie do innych form terapii zatoki blizny PRZECIWWSKAZANIA: stany zapalne wysoka gorączka przerwanie ciągłości skóry, rany otwarte

38 WYBRANE ZABIEGI - KRIOTERAPIA Miejscowe schładzanie ciała przy użyciu oparów ciekłego azotu (ok C). Czas zabiegu: 1-3 minuty oraz minut ćwiczeń okolicy poddanej zabiegowi. Głębokie przekrwienie tkanek występujące po chwilowym schłodzeniu ułatwia wykonywanie ćwiczeń leczniczych. Działanie: przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwobrzękowe i zmniejszające napięcie mięśni.

39 WYBRANE ZABIEGI - KRIOTERAPIA WSKAZANIA: bóle mięśniowe stany zapalne stawów i mięśni skręcenia, zwichnięcia stawów wzmożone napięcie mięśniowe przygotowanie do innych form terapii stany po urazach i przeciążeniach ostre zapalenia tkanek obrzęki po urazach reumatoidalne zapalenia stawów stany bólowe nerwobóle nerwów obwodowych zespoły bólowe rwy kulszowej i ramiennej przeciążeniowe odczyny zapalne stawów łuszczycowe zapalenie stawów PRZECIWWSKAZANIA: nadwrażliwość na zimno, Zespół Sudecka

40 WYBRANE ZABIEGI - ELEKTROLECZNICTWO Pierwsze wzmianki o próbach wykorzystania elektryczności w celach leczniczych pochodzą już ze starożytności, kiedy to do tego celu próbowano wykorzystać pewne gatunki ryb, potrafiące gromadzić ładunki elektryczne, przykładając je do ciała leczonej osoby. Początki elektrolecznictwa sięgają XVIII wieku, kiedy to Luigi Galvani, profesor anatomii, opisał w 1791 r. skurcz mięśnia żaby wywołany działaniem elektryczności.

41 WYBRANE ZABIEGI - ELEKTROLECZNICTWO prądy diadynamiczne jonoforeza prądy interferencyjne elektrostymulacja prądami TENS

42 WYBRANE ZABIEGI POLE MAGNETYCZNE Charakterystyczne dla pola magnetycznego jest to, że przenika ono przez wszystkie struktury ustroju. Działanie to ma korzystny wpływ na proces tworzenia kostniny. Pole magnetyczne wpływa także na potencjał błon komórkowych, za tym samym powoduje wzmożoną wymianę jonów i stymuluje reakcje chemiczne. Pole te usprawniają krążenie obwodowe krwi, tym samym lepsze odżywienie struktur organizmu.

43 WYBRANE ZABIEGI POLE MAGNETYCZNE Wskazania: działanie przeciwbólowe działanie przeciwzapalne mobilizacja mikrokrążenia działanie przeciwobrzękowe przyspiesza proces wzrostu kostnego przyspiesza regenerację tkanek miękkich Przeciwwskazania: choroba nowotworowa ciężkie choroby serca i układu krążenia gruźlica padaczka nadczynność tarczycy choroby przewodu pokarmowego z zagrożeniem krwawienia ostre choroby infekcyjne wszczepiony rozrusznik serca

44 WYBRANE ZABIEGI ULTRADŹWIĘKI Ultradźwiękami nazywa się drgania mechaniczne o częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności ucha ludzkiego. Stosowane w lecznictwie częstotliwości to 800, 1000,2400 i 3000 khz. Fala ultradźwiękowa wnikając w głąb organizmu powodując wiele zmian o działaniu mechanicznym (forma mikro masażu tkanek miękkich), działaniu cieplnym (wytworzenie ciepła endogennego), działaniu fizykochemicznym.

45 WYBRANE ZABIEGI ULTRADŹWIĘKI Wskazania: zespoły bólowe w przebiegu choroby nowotworowej choroby zwyrodnieniowe stawów zespół bolesnego barku ostrogi piętowe blizny nerwobóle bóle krzyża i pleców Przeciwwskazania: nowotwory czynne procesy gruźlicze zapalenie żył zaburzenia ukrwienia obwodowego stany po terapii rentgenowskiej nerwobóle niewyjaśnionego pochodzenia

46 WYBRANE ZABIEGI LASER Wzmocnienie światła dzięki wzbudzonej emisji promieniowania. Laser wykazuje silne działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Promieniowanie lasera wnika do organizmu na głębokość ok. 5cm. Mechanizm działania promieni lasera polega na wywołaniu drgań (oscylacji) atomów w naświetlanych komórkach i tkankach. Występuje tu zjawisko rezonansu elektronicznego paramagnetycznego, które wzbudza promieniowanie wtórne udzielające się sąsiednim tkankom położonym głębiej.

47 WYBRANE ZABIEGI LASER Wskazania: stany zapalne ścięgien, pochewek ścięgnistych i kaletek stawowych zespół bolesnego barku zespół łokcia tenisisty zespoły bólowe kręgosłupa choroba zwyrodnieniowa stawów stany pourazowe stany zapalne nerwów utrudniony zrost kostny trudno gojące się rany Przeciwwskazania: nowotwory choroby przebiegające z gorączką epilepsja stany uczuleń na światło niewyrównana cukrzyca nadczynność gruczołów dokrewnych

48 WYBRANE ZABIEGI HYDROTERAPIA Hydroterapia, dział fizjoterapii, inaczej wodolecznictwo, akwaterapia (łac. aqua = woda) metoda leczenia bodźcowego polegająca na zewnętrznym stosowaniu wody o różnych postaciach: ciekłej, stałej lub gazowej. Podstawę leczniczego działania stanowi odpowiednia temperatura lub ciśnienie wody użytej odpowiednio do danej terapii. Akwaterapia wpływa korzystnie na układ krążenia, układ nerwowy oraz wiele innych narządów organizmu.

49 DYSFUNKCJE NARZĄDU RUCHU U OSÓB W WIEKU PODESZŁYM dr Dawid Bączkowicz OPOLE 2009