Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych oraz używania narkotyków wśród mieszkańców województwa łódzkiego

Transkrypt

1 Raport z badania Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych oraz używania narkotyków wśród mieszkańców województwa łódzkiego Badanie wykonane na zlecenie Regionalnego Centrum Polityki Społecznej w Łodzi badanie wykonane przez: Pracownię Badawczo-Szkoleniową PERSPEKTYWA w Warszawie Warszawa, grudzień 2015

2 Spis treści I. Wprowadzenie... 4 II. Metodologia badania i charakterystyka próby... 7 III. Alkoholizm i narkomania na tle innych problemów społecznych. 13 IV. Konsumpcja napojów alkoholowych V. Rozkłady spożycia alkoholu w strukturze socjodemograficznej Abstynenci Osoby pijące ryzykownie Struktura konsumpcji alkoholu.. 61 VI. Wiek inicjacji alkoholowej postawy i zachowania mieszkańców VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu Zjawisko nietrzeźwości wśród kierowców Picie alkoholu w pracy Picie alkoholu przez kobiety w ciąży Pytanie o picie alkoholu przez pacjentów jako element diagnozy lekarskiej Problemy związane z alkoholem w życiu rodzinnym VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem Reklama napojów alkoholowych Sprzedaż alkoholu nieletnim Nielegalna sprzedaż alkoholu Nietrzeźwość w miejscach publicznych Przekonania na temat ryzyka i szkód związanych z piciem alkoholu IX. Ocena propozycji zmian legislacyjnych ograniczających dostęp do alkoholu osobom nieletnim 124 2

3 Spis treści X. Stereotypy dotyczące picia, problemów alkoholowych i alkoholików. 127 XI. Ocena dostępności alkoholu oraz stosunekdo idei kontroli rynku alkoholowego XII. Przemoc w rodzinie postawy, zachowania i opinie na temat zjawiska XIII. Widoczność instytucji i działań związanych z rozwiązywaniem problemów alkoholowych XIV. Narkotyki -znajomość i rozpowszechnienie używania XV.Ocena dostępności narkotyków XVI. Postrzeganie różnych aspektów problemów narkotykowych XVII. Przekonania na temat ryzyka i szkód związanych z używaniem substancji psychoaktywnych XVIII. Postrzeganie narkomanów i stereotypy dotyczące sposobów przeciwdziałania narkomanii XIX. Widoczność instytucji i działań związanych z przeciwdziałaniem narkomanii XX. Porównanie wyników badań w różnych typach miejscowości XXI. Porównanie wyników badań z roku 2005 i XXII. Podsumowanie wyników

4 I. WPROWADZENIE

5 I. Wprowadzenie Od kilkunastu lat jednym z ważnych tematów poruszanych przez decydentów oraz uczestników debaty publicznej jest niedofinansowanie służby zdrowia i ograniczona dostępność do wielu specjalistycznych świadczeń zdrowotnych. Brak wystarczających środków finansowych na ochronę zdrowia oraz istniejący model organizacyjno-finansowy służby zdrowia, to istotny czynnik decydujący o stanie zdrowia populacji. Warto jednak podkreślić, że nie jest to czynnik jedyny. Równie ważny, co podkreślają eksperci Światowej Organizacji Zdrowia, jest styl życia ludności i związane z nim różne ryzykowne dla zdrowia zachowania podejmowanie przez mieszkańców. Badając różne aspekty problemów zdrowotnych naukowcy wprowadzili w ostatnich latach bardziej precyzyjny wskaźnik rozmiarów szkód zdrowotnych tzw. DALY (disability-adjusted life year) pozwalający określić sumę lat utraconych z powodu przedwczesnego zgonu oraz przeżytych z ograniczoną zdolnością do sprawnego funkcjonowania. Rezultaty przeprowadzonych badań jednoznacznie wskazują, iż wysoki poziom DALY w znacznym stopniu jest związany z zaburzeniami psychicznymi oraz uzależnieniami. W krajach uprzemysłowionych, do których zalicza się także Polska, alkohol jest trzecim najważniejszym czynnikiem odpowiedzialnym za obciążenie chorobami i urazami (zaraz po tytoniu oraz nadciśnieniu tętniczym krwi). Kolejne miejsca na wspomnianej liście zajmują: wysoki poziom cholesterolu oraz nadwaga, a na ósmej pozycji wśród najgroźniejszych czynników wpływających na zdrowie ludności w tej części świata, znajdują się narkotyki (dane z raportu WHO za rok 2002). W tym kontekście szczególnego znaczenia nabierają systemowe działania edukacyjne i interwencyjne związane z profilaktyką problemów alkoholowych i przeciwdziałaniem narkomanii, które mogą mieć istotny wpływ na ograniczenie liczby pacjentów z zaburzeniami somatycznymi, którzy nadużywają alkoholu (co znacznie podwyższa koszty ich leczenia) oraz poprawę skuteczności leczenia osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków. 5

6 I. Wprowadzenie Na szczególną uwagę w tym kontekście zasługują profesjonalne programy polityki zdrowotnej realizowane zarówno na szczeblu krajowym, regionalnym, jak i na poziomie lokalnym. Badania diagnozujące poziom rozpowszechnienia oraz wzory konsumpcji alkoholu i narkotyków stanowią ważny element strategii polityki społecznej pozwalający ustalić priorytety tej polityki, jej zakres oraz najważniejszych adresatów. Pozwalają także oceniać, na ile trafne i skuteczne są dotychczas podejmowane działania, jak je modyfikować i dostosowywać do aktualnych potrzeb. Niniejszy Raport zawiera wyniki takiego badania zrealizowanego w województwie łódzkim w roku Jego celem była ocena konsumpcji alkoholu, używania innych substancji oraz percepcji wybranych problemów, które mogą być z tym powiązane na poziomie województwa łódzkiego. Jednym z celów projektu była próba pomiaru spożycia alkoholu oraz określenia rozpowszechnienia używania innych substancji z intencją porównania z wynikami podobnego badania zrealizowanego w roku Ważnym celem była także próba diagnozy postaw społecznych wobec problemu picia alkoholu oraz używania narkotyków. W projekcie analizowano społecznodemograficzne uwarunkowania wzorów picia, używania narkotyków i postaw wobec używania tych substancji. 6

7 II. METODOLOGIA BADANIA I CHARAKTERYSTYKA PRÓBY

8 II. Metodologia i charakterystyka próby METODOLOGIA Badanie było realizowane we wrześniu i październiku 2015 roku na reprezentatywnej 800-osobowej próbie dorosłych mieszkańców województwa łódzkiego. Struktura demograficzna próby odpowiadała strukturze ludności województwa. Badanie zrealizowane zostało przy zastosowaniu metody random route walking, to znaczy dobierania adresów przez ankietera na podstawie zapewniającego losowość algorytmu odwiedzania kolejnych gospodarstw domowych, począwszy od wyznaczonego punktu startowego. Respondentem w danym gospodarstwie domowym zostawała ta osoba, która jako pierwsza z domowników miała obchodzić urodziny. W badaniu zastosowano metodę bezpośrednich standaryzowanych wywiadów kwestionariuszowych przeprowadzanych przez ankieterów w domach respondentów. Długość wywiadu wynosiła średnio ok. 50 minut. W instrukcji dla ankieterów zwrócono szczególną uwagę na kwestię anonimowości badań oraz na konieczność nieujawniania przed respondentem własnego stosunku do alkoholu niezależnie od tego, czy jest on pozytywny, czy negatywny ze względu na możliwość skrzywienia wyników. W badaniu zastosowano ankietę zawierającą 111 pytań oraz tzw. metryczkę. Zdecydowana większość z nich to pytania zamknięte. Pierwszy blok pytań dotyczył najważniejszych problemów społecznych w skali całego kraju oraz w perspektywie miejsca zamieszkania respondenta. Kolejny zawierał pytania dotyczące konsumpcji napojów alkoholowych: częstotliwości picia, ilości wypijanych podczas typowej okazji, okoliczności i miejsc spożywania napojów alkoholowych. Blok trzeci dotyczy doświadczeń badanych z narkotykami: znajomości nazw narkotyków, chęci ich spróbowania, częstotliwości używania w życiu, ostatnim roku oraz w ciągu ostatnich 30 dni, oceny dostępności poszczególnych narkotyków, w tym także dopalaczy oraz częstotliwości otrzymywania propozycji dotyczących użycia poszczególnych narkotyków. Blok czwarty poświęcono postawom badanych wobec regulacji w zakresie sprzedaży napojów alkoholowych, zagrożeń związanych z paleniem, piciem oraz używaniem narkotyków, ocenie dostępności alkoholu oraz doświadczeniom badanych z prowadzeniem pojazdów po użyciu alkoholu. Osobny blok pytań w ankiecie poświęcono doświadczeniom kobiet z używaniem alkoholu w okresie ciąży oraz opiniom badanych na temat rozwiązaniom prawnym w zakresie ograniczania dostępności alkoholu dla osób niepełnoletnich. 8

9 liza danych II. Metodologia i charakterystyka próby Kolejny blok pytań dotyczył doświadczeń badanych z instytucjami i organizacjami zajmującymi się rozwiązywaniem problemów związanych z narkotykami, alkoholem oraz rozwiązywaniem przemocy w rodzinie, a także oceny ich funkcjonowania. Ostatnie pytania ankiety dotyczyły osobistych doświadczeń ankietowanych z problemem przemocy w rodzinie oraz przekonań dotyczących tego problemu, sytuacji ofiar i sprawców. Metryczka ankiety zawierała takie dane jak: płeć, wiek badanych, ich wykształcenie, status zawodowy, zaangażowanie religijne, przynależność społeczno-zawodowa, liczba dzieci, ocena sytuacji finansowej w rodzinie, atmosfery w domu oraz subiektywnego odczucia szczęścia. W niniejszym Raporcie N czyli tzw. podstawa procentowania - może zmieniać się w zależności od liczby badanych, którzy udzielili odpowiedzi na określone pytanie (pomijano braki oraz tzw. systemowe braki danych). 9

10 II. Metodologia i charakterystyka próby CHARAKTERYSTYKA PRÓBY Na wykresach o numerach 1 do 6 zilustrowano strukturę demograficznospołeczną badanej próby, liczącej 800 mieszkańców województwa łódzkiego. Po przeważeniu wyników, struktura demograficzna próby odpowiada strukturze lokalnej społeczności - kobiety stanowią 53,1% badanych, mężczyźni zaś 46,9%. W obrębie próby wyróżniono pięć grup wiekowych, o następujących przedziałach i udziale w strukturze lat (18,9%), lat (19,0%), lat (15,3%), lata (30,4%) oraz 65 lat i więcej (16,4%). Czterech na dziesięciu badanych posiada wykształcenie średnie 42,2% (połączone kategorie: niepełne średnie, średnie oraz pomaturalne), kolejnych 21,8% wykształcenie zasadnicze zawodowe. Na wykształcenie wyższe wskazało 23,5% mieszkańców (w tym niepełne wyższe), zaś na najniższe podstawowe (w tym niepełne podstawowe) 12,5%. Nieco ponad połowa badanych pracuje zawodowo (51,9%), 30,9% przebywa na rencie lub emeryturze, kolejne 7,4% uczy się lub studiuje, zaś 6,1 to osoby bezrobotne. 2,9% populacji stanowią gospodynie domowe, a 0,9% osoby posiadające status zawodowy inny niż wymienione powyżej. Ze względu na małą liczebność grup gospodyń domowych oraz osób o innym statusie zawodowym (a co za tym idzie niskimi podstawami procentowania, nieuprawniającymi do wnioskowania), w wielu analizach nie uwzględniono wyników uzyskanych od tych dwóch typów respondentów. Jeżeli taka sytuacja miała miejsce, właściwe oznaczenia znajdują się na wykresach. Ponad ¼ badanych (26,3%) określa łączny dochód netto w swoim gospodarstwie domowym na poziomie złotych, podobny odsetek (23,5%) wskazał dochód od 3-5 tys. zł. Dochód powyżej 5000 złotych deklarowało 11,6%. Najniższe dochody, do 1000 złotych netto wykazało 6,2% badanych. Dochody co trzeciego z gospodarstw domowych kształtują się na poziomie złotych (32,3%). Osoby, które określiły się jako wierzące i praktykujące stanowiły 59,5% mieszkańców województwa łódzkiego. Pozostali badani (40,4%) zadeklarowali się jako niewierzący, bądź wierzący, ale niepraktykujący. Jak pokazują tabele 8 i 11, stosunek do wiary i religii nie różnicuje w istotny sposób odpowiedzi respondentów na pytania dotyczące sięgania po napoje alkoholowe (Wyk. 32e), ma natomiast istotny wpływ na poziom rozpowszechnienia używania narkotyków i innych substancji (Wyk. 81). 10

11 II. Metodologia i charakterystyka próby Wyk. 1 Struktura demograficzno-społeczna badanej próby płeć, dane w proc. N=800 kobiety mężczyźni Wyk. 2 Struktura demograficzno-społeczna badanej próby wiek, dane w procentach N=800 15,3 30,4 65 lat i więcej lata 19,0 18,9 16, lat lat lat Wyk. 3 Struktura demograficzno-społeczna badanej próby wykształcenie, dane w procentach N=800 23,5% 12,5% 21,8% 42,2% podstawowe zawodowe średnie wyższe 11

12 II. Metodologia i charakterystyka próby Wyk. 4 Struktura demograficzno-społeczna badanej próby status zawodowy, dane w procentach. N=797 Wyk. 5 Struktura demograficzno-społeczna badanej próby - dochód, dane w procentach. N=746 Wyk. 6 Struktura demograficzno-społeczna badanej próby stosunek do religii, dane w proc. N=

13 III. ALKOHOLIZM I NARKOMANIA NA TLE INNYCH PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH

14 III. Problemy społeczne w ocenie mieszkańców Problemy społeczne w ocenie mieszkańców województwa łódzkiego Istotnym elementem przeprowadzanych analiz było ustalenie ważności problemów związanych z alkoholem i narkotykami na tle pozostałych zagadnień społecznych, zarówno w skali całego kraju, jak i w skali miasta (miejsca zamieszkania). Badanym przedstawiono listę kilkunastu problemów społecznych i poproszono o ocenę kolejnych zagadnień na skali, gdzie 1 oznaczało problem nieważny, zaś 5 bardzo ważny. Każdy z tych problemów miał być oceniony zarówno z perspektywy kraju, jak i w kontekście problemów występujących na terenie miejsca zamieszkania. Ponadto respondenci zostali poproszeni o wybranie jednego zagadnienia, które ich zdaniem jest najważniejszym problemem dotykającym społeczeństwo jako całość oraz - ich społeczność lokalną. Ponad 80% badanych stwierdziło, że większość wymienionych w kwestionariuszu problemów jest istotna w skali kraju (połączone odpowiedzi bardzo ważne oraz ważne ) wykres 7. Mniejsze odsetki za ważne i bardzo ważne uznały AIDS (54%) oraz kryzys moralny (62%). Najwyższe odsetki osób określających dany problem jako bardzo ważny lub ważny odnotowano w przypadku bezrobocia (92%), picia alkoholu przez młodzież (90%), używania narkotyków przez młodzież (90%), przemocy w rodzinie (88%), alkoholizmu (88%), spadku stopu życiowej (87%). Na wysokim miejscu znalazł się również problem przemocy i agresji na ulicach (85%) oraz problem narkomanii (85%). Alkoholizm jako bardzo ważny lub ważny problem wskazało 88% respondentów. Najwyższe odsetki osób przypisujących dużą wagę problemom alkoholowym zaobserwowano wśród kobiet oraz osób w wieku lat (92,1%) i 65 lat i więcej (91,6%) tabela 1a i 1c. W pozostałych frakcjach wiekowych również odnotowano wysokie odsetki respondentów (ponad 85%). Również w przypadku narkomanii, co pokazują tabele 2a i 2c, zaobserwowano zależności pomiędzy cechami społeczno-demograficznymi respondentów, a ocenami ważności tego problemu. Większe odsetki osób oceniających ten problem jako bardzo ważny odnotowano wśród kobiet oraz w grupie badanych w wieku lat i lata niż wśród osób młodszych (18-29 lat). W kwestii wyboru jednego, najważniejszego problemu społecznego respondenci byli podzieleni (wykres 8) na pierwszym miejscu plasuje się bezrobocie (18,6%), przestępczość gospodarcza zyskała 12,4% głosów, zły stan zdrowia - 10%, alkoholizm - 9,7% a spadek stopy życiowej 7,9%. Narkomanię jako najważniejszy problem społeczny wskazało 7,8% badanych. Również w skali lokalnej, wymienione w kwestionariuszu zagadnienia oceniane są przez mieszkańców województwa łódzkiego jako ważne i bardzo ważne (wykres 9). Oprócz AIDS i kryzysu moralnego, w odniesieniu do wszystkich pozostałych problemów większość badanych określiła je jako poważne. Największe odsetki wskazały jako bardzo ważny (i ważny) problem w swojej miejscowości bezrobocie (86%), spadek stopy życiowej(84%), alkoholizm(83%), picie alkoholu przez młodzież(78%) i zły stan zdrowia(78%). 14

15 III. Problemy społeczne w ocenie mieszkańców Lokalne problemy społeczne w ocenie mieszkańców województwa łódzkiego Alkoholizm w skali lokalnej jako poważny problem najczęściej wskazywali badani w wieku 65 lat i więcej (ponad 57%), najrzadziej respondenci w wieku lat oraz lat (48,6%). Również narkomanię jako bardzo ważny problem w skali lokalnej najczęściej wskazywali badani z najstarszej frakcji wiekowej (65 lat i więcej 44,3%). Najrzadziej dostrzegały go osoby w wieku lat (22,2%) oraz lat (24,6%). Oceniając problem alkoholizmu w kontekście miejsca zamieszkania respondentów należy podkreślić, iż najwyższy odsetek badanych, dla których jest to bardzo ważny problem w ich miejscowości odnotowano wśród mieszkańców miasta Łodzi (tj. miasta powyżej 200 tys. mieszk.). Niemal 2/3 badanych w tej grupie wyraziło tego typu opinię. W miastach od tys. mieszkańców tylko co czwarty badany był podobnego zdania (27,2%). W małych miastach (tj. poniżej 50 tys. mieszk.) odsetek ten był 2-krotnie większy (54,6%). Wśród mieszkańców wsi co czwarty badany uważa alkoholizm za bardzo ważny problem w swojej miejscowości (43,7%). Warto przyjrzeć się różnicom, jakie zachodzą w ocenie poszczególnych problemów w skali ogólnopolskiej i w skali lokalnej: wyższe odsetki ankietowanych wskazały, że w skali kraju bardzo ważny lub ważny jest problem przestępczości gospodarczej oraz pospolitej, narkomanii, korupcji, picia alkoholu i używania narkotyków przez młodzież; podobne odsetki uznały, że bardzo ważny lub ważny w skali kraju i swojej miejscowości jest problem alkoholizmu, spadku stopy życiowej oraz złego stanu zdrowia społeczeństwa; żaden z badanych nie uznał skali problemów lokalnych (w swojej miejscowości) za większe niż w skali ogólnopolskiej. Badani poproszeni o wskazanie problemu najbardziej dotkliwego dla nich w ostatnim roku wymienili: na pierwszym miejscu - zły stan zdrowia, na drugim - spadek stopy życiowej, a na trzecim bezrobocie. Na kolejnych miejscach pojawiła się: sytuacja mieszkaniowa, zanieczyszczenie środowiska, alkoholizm oraz przemoc i agresja na ulicach. Problem, który był najbardziej dotkliwy dla badanych w ostatnim roku odsetek wskazań zły stan zdrowia 24,8% spadek stopy życiowej 21,7% bezrobocie 19,7% sytuacja mieszkaniowa 6,4% zanieczyszczenie środowiska 6,1% alkoholizm 5,5% 15

16 III. Problemy społeczne w ocenie mieszkańców Alkoholizm i narkomania na tle innych problemów społecznych Wyk. 7 Ocena ważności problemów społecznych w Polsce - dane w procentach 16

17 III. Problemy społeczne w ocenie mieszkańców Alkoholizm i narkomania na tle innych problemów społecznych Tab. 1 a Ocena ważności problemów społecznych w Polsce alkoholizm z uwagi na płeć. PŁEĆ KOBIETA MĘŻCZYZNA Częstość Procent ważnych bardzo ważne ,0 ważne ,5 średnio ważne 21 4,9 mało ważne 7 1,6 nieważne 0,0 trudno 0,0 Ogółem ,0 bardzo ważne ,6 ważne ,8 średnio ważne 51 13,7 mało ważne 9 2,4 nieważne 6 1,5 trudno 0,0 Ogółem ,0 Tab. 1 b Ocena ważności problemów społecznych w Polsce alkoholizm z uwagi na stosunek do religii. WIARA I PRAKTYKI RELIGIJNE Częstość Procent ważnych WIERZĄCY I PRAKTYKUJĄCY bardzo ważne ,1 ważne ,2 średnio ważne 43 9,1 mało ważne 11 2,3 nieważne 1,3 Ogółem ,0 POZOSTALI bardzo ważne ,7 ważne 87 27,8 średnio ważne 27 8,6 mało ważne 4 1,4 nieważne 5 1,5 Ogółem ,0 17

18 III. Problemy społeczne w ocenie mieszkańców Alkoholizm i narkomania na tle innych problemów społecznych Tab. 1 c Ocena ważności problemów społecznych w Polsce alkoholizm z uwagi na wiek WIEK i więcej Częstość Procent ważnych bardzo ważne 77 50,7 ważne 54 35,8 średnio ważne 16 10,8 mało ważne 3 2,0 nieważne 1,7 Ogółem ,0 bardzo ważne 83 54,9 ważne 49 32,5 średnio ważne 16 10,4 mało ważne 1 0,4 nieważne 3 1,8 Ogółem ,0 bardzo ważne 81 65,8 ważne 32 26,3 średnio ważne 5 3,8 mało ważne 4 3,1 nieważne 1 1,0 Ogółem ,0 bardzo ważne ,1 ważne 71 29,3 średnio ważne 28 11,5 mało ważne 4 1,8 nieważne 1 0,3 Ogółem ,0 bardzo ważne 88 66,4 ważne 33 25,2 średnio ważne 8 5,8 mało ważne 4 2,6 Ogółem ,0 18

19 III. Problemy społeczne w ocenie mieszkańców Alkoholizm i narkomania na tle innych problemów społecznych Tab. 1 d Ocena ważności problemów społecznych w Polsce alkoholizm z uwagi na miejsce zamieszkania respondenta Miejscowość Częstość Procent ważnych miasto powyżej 200 tys. mieszkańców miasto od tys. mieszkańców miasto poniżej 50 tys. mieszkańców bardzo ważne ,0 ważne 69 29,3 średnio ważne 14 5,9 mało ważne 3 1,3 nieważne 1,4 Ogółem ,0 bardzo ważne 28 27,2 ważne 50 49,2 średnio ważne 21 20,5 mało ważne 3 3,1 Ogółem ,0 bardzo ważne ,6 ważne 53 28,8 średnio ważne 26 14,2 mało ważne 4 2,4 Ogółem ,0 wieś bardzo ważne ,7 ważne 94 34,3 średnio ważne 36 13,1 mało ważne 20 7,2 nieważne 5 1,7 Ogółem ,0 19

20 III. Problemy społeczne w ocenie mieszkańców Alkoholizm i narkomania na tle innych problemów społecznych Tab. 2 a Ocena ważności problemów społecznych w Polsce narkomania, z uwagi na płeć. PŁEĆ Częstość Procent ważnych KOBIETA bardzo ważne ,6 ważne ,6 średnio ważne 43 10,2 mało ważne 7 1,6 nieważne 3 0,6 trudno powiedzieć 2,5 Ogółem ,0 MĘŻCZYZNA bardzo ważne ,8 ważne ,6 średnio ważne 46 12,3 mało ważne 12 3,2 nieważne 9 2,5 trudno powiedzieć 3 0,7 Ogółem ,0 Tab. 2 b Ocena ważności problemów społecznych w Polsce narkomania, z uwagi na stosunek do wiary WIARA I PRAKTYKI RELIGIJNE Częstość Procent ważnych WIERZĄCY I bardzo ważne ,2 PRAKTYKUJĄCY ważne ,9 średnio ważne 49 10,6 mało ważne 8 1,6 nieważne 8 1,7 trudno powiedzieć 4 1,0 Ogółem ,0 POZOSTALI bardzo ważne ,0 ważne 94 30,0 średnio ważne 39 12,3 mało ważne 11 3,5 nieważne 3 1,2 Ogółem ,0 20

21 III. Problemy społeczne w ocenie mieszkańców Alkoholizm i narkomania jako problem społeczny Tab. 2 c Ocena ważności problemów społecznych w Polsce narkomania, z uwagi na wiek. WIEK i więcej Częstość Procent ważnych bardzo ważne 59 39,2 ważne 55 36,5 średnio ważne 26 16,9 mało ważne 9 6,1 nieważne 2 1,3 Ogółem ,0 bardzo ważne 70 46,9 ważne 51 33,8 średnio ważne 21 14,2 mało ważne 5 3,3 nieważne 3 1,8 Ogółem ,0 bardzo ważne 72 58,6 ważne 38 31,3 średnio ważne 10 7,8 mało ważne 2 1,3 trudno powiedzieć 1 0,9 Ogółem ,0 bardzo ważne ,2 ważne 77 32,0 średnio ważne 19 7,9 mało ważne 3 1,2 nieważne 3 1,3 trudno powiedzieć 1 0,4 Ogółem ,0 bardzo ważne 78 60,0 ważne 32 24,9 średnio ważne 13 10,3 nieważne 4 2,9 trudno powiedzieć 2 1,9 Ogółem ,0 21

22 III. Problemy społeczne w ocenie mieszkańców Alkoholizm i narkomania jako problem społeczny Wyk. 8 Odsetki badanych wskazujących różne problemy społeczne jako najważniejszy problem w Polsce. Korupcja 4,3% AIDS Używanie narkotyków ( w tym dopalaczy) przez młodzież 0,4% 6,7% Bezrobocie 18,6% Picie alkoholu przez młodzież Przemoc i agresja na ulicach 3,2% 2,4% Przemoc w rodzinie 5,6% Sytuacja mieszkaniowa 2,1% Spadek stopy życiowej Zły stan zdrowia społeczeństwa 7,9% 10,0% Kryzys moralny 1,8% Alkoholizm 9,7% Zanieczyszczenia środowiska 2,3% Narkomania 7,8% Przestępczość pospolita 4,6% Przestępczość gospodarcza 12,4% 0,0% 10,0% 20,0% 22

23 IV. Alkoholizm i narkomania jako lokalny problem społeczny Wyk. 9 Ocena ważności problemów społecznych w miejscu zamieszkania 23

24 IV. Alkoholizm i narkomania jako lokalny problem społeczny Tab. 3 a Ocena ważności problemów społecznych w miejscu zamieszkania alkoholizm, z uwagi na płeć. PŁEĆ Częstość Procent ważnych KOBIETA bardzo ważne ,9 ważne ,2 średnio ważne 40 9,5 mało ważne 13 3,0 nieważne 2 0,4 trudno powiedzieć 0,0 Ogółem ,0 MĘŻCZYZNA bardzo ważne ,6 ważne ,4 średnio ważne 57 15,2 mało ważne 18 4,8 nieważne 4 1,0 trudno powiedzieć 0 0,0 Ogółem ,0 Tab. 3 b Ocena ważności problemów społecznych w miejscu zamieszkania alkoholizm, z uwagi na stosunek do religii. WIARA Częstość Procent ważnych wierzący i praktykujący bardzo ważne ,0 ważne ,4 średnio ważne 62 13,2 mało ważne 21 4,4 nieważne 5 1,0 Ogółem ,0 pozostali bardzo ważne ,9 ważne ,4 średnio ważne 33 10,6 mało ważne 9 2,8 nieważne 1,3 Ogółem ,0 24

25 III. Alkoholizm i narkomania jako lokalny problem społeczny Tab. 3 c Ocena ważności problemów lokalnych alkoholizm - z uwagi na wiek. WIEK Częstość Procent ważnych bardzo ważne 60 40,4 ważne 55 37,0 średnio ważne 25 17,1 mało ważne 8 5,5 nieważne 0 0,0 Ogółem , bardzo ważne 75 49,2 ważne 57 37,3 średnio ważne 13 8,5 mało ważne 5 3,2 nieważne 3 1,8 Ogółem , bardzo ważne 59 48,6 ważne 43 34,8 średnio ważne 14 11,6 mało ważne 5 4,4 nieważne 1,6 Ogółem , bardzo ważne ,4 ważne 74 30,8 średnio ważne 31 12,8 mało ważne 8 3,5 nieważne 1 0,4 Ogółem ,0 65 i więcej bardzo ważne 75 57,1 ważne 39 29,3 średnio ważne 13 10,1 mało ważne 4 2,7 nieważne 1 0,8 Ogółem ,0 25

26 III. Alkoholizm i narkomania jako lokalny problem społeczny Tab. 4 a Ocena ważności problemów lokalnych narkomania, z uwagi na płeć. Procent Częstość PŁEĆ ważnych KOBIETA bardzo ważne ,4 ważne ,1 średnio ważne 73 17,3 mało ważne 56 13,1 nieważne 17 4,1 trudno powiedzieć 8 1,9 Ogółem ,0 MĘŻCZYZNA bardzo ważne ,6 ważne ,0 średnio ważne 71 19,2 mało ważne 53 14,3 nieważne 20 5,4 trudno powiedzieć 17 4,5 Ogółem ,0 Tab. 4 b Ocena ważności problemów lokalnych narkomania, z uwagi na stosunek do religii. Stosunek do wiary Częstość Procent ważnych wierzący i praktykujący bardzo ważne ,0 ważne ,4 średnio ważne 86 18,4 mało ważne 83 17,7 nieważne 31 6,6 trudno powiedzieć 14 2,9 Ogółem ,0 pozostali bardzo ważne ,4 ważne 93 30,1 średnio ważne 55 17,9 mało ważne 25 8,0 nieważne 7 2,1 trudno powiedzieć 11 3,6 Ogółem ,0 26

27 III. Alkoholizm i narkomania jako lokalny problem społeczny Tab. 4 c Ocena ważności problemów lokalnych narkomania, z uwagi na wiek. WIEK Częstość Procent ważnych bardzo ważne 59 39,2 ważne 55 36,5 średnio ważne 26 16,9 mało ważne 9 6,1 nieważne 2 1,3 Ogółem , bardzo ważne 70 46,9 ważne 51 33,8 średnio ważne 21 14,2 mało ważne 5 3,3 nieważne 3 1,8 Ogółem , bardzo ważne 72 58,6 ważne 38 31,3 średnio ważne 10 7,8 mało ważne 2 1,3 trudno powiedzieć 1 0,9 Ogółem , bardzo ważne ,2 ważne 77 32,0 średnio ważne 19 7,9 mało ważne 3 1,2 nieważne 3 1,3 trudno powiedzieć 1 0,4 Ogółem ,0 65 i więcej bardzo ważne 78 60,0 ważne 32 24,9 średnio ważne 13 10,3 nieważne 4 2,9 trudno powiedzieć 2 1,9 Ogółem ,0 27

28 III. Alkoholizm i narkomania na tle innych lokalnych problemów społecznych Wyk. 10 Odsetki badanych wskazujących różne problemy społeczne jako najważniejszy z problemów w miejscu zamieszkania. 28

29 III. Lokalne problemy społeczne w ocenie mieszkańców Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież Picie alkoholu i używanie narkotyków (w tym dopalaczy) przez młodzież. W badaniu odnotowano istotne zróżnicowania w ocenie ważności problemów związanych z piciem alkoholu oraz używaniem narkotyków przez młodzież. Jak pokazuje Tab. 5 sześciu na dziesięciu badanych mieszkańców Łodzi (jedynego miasta w województwie powyżej 200 tys. mieszkańców) i podobny odsetek respondentów mieszkających w małych miastach poniżej 50 tys. mieszkańców przyznało, że picie alkoholu przez młodzież jest bardzo ważnym problemem w ich miejscowości (odpowiednio: 62,3% - w Łodzi oraz 61,8% w miastach poniżej 50 tys. mieszk.). Inaczej widzą tę kwestię mieszkańcy średnich miast województwa tzn. od tys. mieszkańców oraz respondenci zamieszkali na wsi. Jedynie co czwarty z nich stwierdził, że problem picia alkoholu przez młodzież to bardzo ważny problem w ich miejscowości (odpowiednio: 28% i 25%). Dość zaskakujące wydają się opinie co siódmego badanego respondenta mieszkającego w środowisku wiejskim, który uznał wspomniany problem za mało ważny lub nieważny (14,2%). Wśród mieszkańców Łodzi odsetek badanych, którzy wyrazili taką opinię był 3-krotnie niższy (3,5%) Nieco inaczej rozkładają się opinie badanych związane z problemem używania narkotyków (w tym dopalaczy) przez młodzież (Tab. 6). W tym przypadku zdecydowanie najwyższy odsetek respondentów, według których jest to bardzo ważny problem w ich miejscowości, odnotowano w grupie badanych mieszkających w Łodzi (tj. mieście powyżej 200 tys. mieszkańców). Aż 2/3 uczestniczących w badaniu mieszkańców Łodzi jest przekonanych, że używanie narkotyków i dopalaczy przez młodzież jest bardzo ważnym problemem w ich mieście (66%). W grupie respondentów ze średnich i małych miast województwa podobnego zdania jest czterech na dziesięciu badanych mieszkańców odpowiednio: 38,7% w średnich miastach (od tys.) oraz 38,9% w małych miastach (poniżej 50 tys. mieszkańców). W środowisku wiejskim jedynie co piąty z badany (21,1%) wyraził podobną opinię, a co czwarty (25,3%) uznał, że jest to problem mało ważny lub nieważny. Na podstawie ww. wyników badań można sądzić, iż problem używania narkotyków przez młodzież wśród mieszkańców wsi województwa łódzkiego jest postrzegany jako mało istotny w przeciwieństwie do respondentów mieszkających w Łodzi, gdzie jedynie 1,3% uważa go za mało ważny lub nieważny. 29

30 III. Lokalne problemy społeczne w ocenie mieszkańców Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież Tab. 5 Ocena ważności problemu picia alkoholu przez młodzież z perspektywy miejscowości zamieszkania respondentów. Miejscowość miasto powyżej 200 tys. mieszkańców miasto od tys. mieszkańców miasto poniżej 50 tys. mieszkańców Częstość Procent ważnych bardzo ważne ,8 ważne 61 26,2 średnio ważne 16 7,1 mało ważne 5 2,2 nieważne 3 1,3 trudno powiedzieć 1,4 Ogółem ,0 bardzo ważne 29 28,0 ważne 52 50,9 średnio ważne 19 18,1 mało ważne 3 3,0 nieważne 0,0 trudno powiedzieć 0,0 Ogółem ,0 bardzo ważne ,5 ważne 43 23,4 średnio ważne 17 9,2 mało ważne 4 2,2 nieważne 0,0 trudno powiedzieć 5 2,8 Ogółem ,0 wieś bardzo ważne 69 25,2 ważne ,1 średnio ważne 55 20,3 mało ważne 27 10,0 nieważne 12 4,2 trudno powiedzieć 6 2,2 Ogółem ,0 30

31 III. Lokalne problemy społeczne w ocenie mieszkańców Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież Tab. 6 Ocena ważności problemu używania narkotyków (w tym dopalaczy) przez młodzież z perspektywy miejscowości zamieszkania respondentów. Miejscowość miasto powyżej 200 tys. mieszkańców miasto od tys. mieszkańców miasto poniżej 50 tys. mieszkańców Częstość Procent ważnych bardzo ważne ,0 ważne 58 24,8 średnio ważne 16 6,9 mało ważne 2 0,9 nieważne 1,4 trudno powiedzieć 2 1,0 Ogółem ,0 bardzo ważne 40 38,7 ważne 30 28,9 średnio ważne 16 15,8 mało ważne 7 6,8 nieważne 0,0 trudno powiedzieć 10 9,8 Ogółem ,0 bardzo ważne 71 38,9 ważne 75 41,2 średnio ważne 19 10,2 mało ważne 6 3,2 nieważne 2 1,3 trudno powiedzieć 10 5,2 Ogółem ,0 wieś bardzo ważne 58 21,1 ważne 77 28,0 średnio ważne 49 18,0 mało ważne 43 15,6 nieważne 27 9,7 trudno powiedzieć 20 7,5 Ogółem ,0 31

32 III. Lokalne problemy społeczne w ocenie mieszkańców Wyk. 11 Najważniejszy z problemów w miejscu zamieszkania - w ocenie kobiet i mężczyzn. 20% 17,1% 17,8% 18,1% 18,3% 15% 13,9% 10% 10,6% 11,8% 10,5% 5% 0% alkoholizm zły stan zdrowia społeczeństwa spadek stopy życiowej bezrobocie kobiety N=423 mężczyźni N=366 Wyk. 12 Najważniejszy z problemów w miejscu zamieszkania - w ocenie wierzących i praktykujących oraz pozostałych respondentów. 20% 16,5% 18,0% 19,2% 16,1% 10% 10,2% 12,3% 9,7% 13,6% 0% alkoholizm zły stan zdrowia społeczeństwa spadek stopy życiowej wierzący i praktykujący N=465 pozostali N=307 bezrobocie 32

33 IV. KONSUMPCJA NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH

34 IV. Konsumpcja napojów alkoholowych Ogólna charakterystyka spożycia Oszacowanie ilości alkoholu wypijanego przez respondentów oparto na ich deklaracjach odnośnie konsumpcji kilku rodzajów napojów alkoholowych: wódki i innych napojów spirytusowych (whisky, brandy, gin itp.), bimbru, wina domowego, wina gronowego (wraz z szampanem) oraz piwa. Każdy blok składał się z pytań dotyczących ostatniej (w ciągu ostatnich 12 miesięcy) okazji oraz ilości wypitego wówczas, danego rodzaju alkoholu (w mililitrach). Zebrane w ten sposób informacje pozwoliły na oszacowanie dla każdego respondenta ilości spożytego przez niego alkoholu. Analiza ilości skonsumowanego alkoholu opiera się na przeliczeniu wypitych napojów alkoholowych na stuprocentowy alkohol. Z przeprowadzonych badań wynika, że przynajmniej raz w ciągu ostatniego roku alkohol piło 87,7% mieszkańców województwa łódzkiego. Wykres 13 przedstawia oszacowanie przeciętnego spożycia alkoholu w populacji wszystkich badanych respondentów oraz w grupie konsumentów (osoby, które przynajmniej raz w ciągu ostatniego roku wypiły alkohol) trzech głównych typów alkoholu: napojów spirytusowych (wódka i bimber), wina (wino domowe i gronowe oraz szampan), a także piwa w przeliczeniu na stuprocentowy alkohol. Liczne badania naukowe i analizy prowadzone w Polsce i na świecie pokazują, iż tzw. średni poziom spożycia napojów alkoholowych na głowę (per capita) szacowany na podstawie reprezentatywnych badań populacyjnych (w oparciu o metodę ostatniej okazji ) jest o ok % niższy w stosunku do rzeczywistej konsumpcji alkoholu (Bloomfield i in. 2003; Alkohol w Europie, PARPA 2007). Przyczyną tego niedoszacowania jest trudność w dotarciu do tzw. populacji ukrytych (osób bezdomnych, chorych, przebywających w wojsku lub studiujących poza miejscem zamieszkania). Szacowanie średniego spożycie ma jednak istotne znaczenie dla analizy trendów i porównywania w kolejnych badaniach czy poziom szacowanej konsumpcji alkoholu, w poszczególnych grupach socjo-demograficznych zmienia się, czy też pozostaje na podobnym poziomie. Jak wynika z badań, każdy dorosły mieszkaniec województwa łódzkiego wypił średnio 3,58 litra czystego 100% alkoholu. Biorąc pod uwagę, iż stanowi to od 40-60% rzeczywistego spożycie można przyjąć, iż faktyczny średni poziom konsumpcji 100% alkoholu wśród dorosłych mieszkańców województwa wynosi między 5,97 a 8,95 litrów czystego, stuprocentowego alkoholu. Wśród analityków rynku oraz osób profesjonalnie zajmujących się polityką społeczną przeważa opinia, iż średnie spożycie alkoholu (w przeliczeniu na jednego mieszkańca) jest kategorią nieco sztuczną i dla większości konsumentów abstrakcyjną. Dzieje się tak dlatego, że większość spośród nas pije w sposób umiarkowany i jedynie sporadycznie spotykamy osoby, których picie przybiera charakter patologiczny, 34

35 IV. Konsumpcja napojów alkoholowych Ogólna charakterystyka spożycia cd. wymagający pomocy lub interwencji specjalistycznej. Jednak dla ludzi związanych ze zdrowiem publicznym, czy też szerzej rozumianą polityką społeczną średnie spożycie alkoholu jest dobrym wskaźnikiem porównawczym, który ryzyka dla zdrowia całej populacji. Na pierwszym miejscu pod względem ilości wypitego alkoholu znajduje się wódka i inne napoje spirytusowe (2,06 litra 100% alkoholu na osobę, wśród wszystkich badanych), nieznacznie niższy poziom spożycia odnotowano w przypadku piwa (1,32 litra 100% alkoholu na osobę). Najmniej popularnym trunkiem wśród badanych jest wino każdy mieszkaniec wypił pod postacią wina średnio 0,27 litra 100% alkoholu. Na wykresie 14 przedstawiono strukturę spożycia poszczególnych trunków wśród mieszkańców województwa łódzkiego. Największy udział w konsumpcji napojów alkoholowych przypada na wódkę - 56% z ogólnie wypitego 100% alkoholu. Niższy udział odnotowano w przypadku piwa - 37% ogólnego spożycia alkoholu. Zdecydowanie najmniej popularne jest wino jego udział w strukturze konsumpcji wynosi zaledwie 7%. Respondenci najczęściej deklarują spożywanie wszystkich trzech rodzajów alkoholi (41,5% wskazało na picie zarówno piwa, wina, jak i wódki). Stosunkowo nieliczna jest frakcja tych konsumentów, którzy piją tylko jeden rodzaj trunku (tylko napoje spirytusowe pije 3,5% badanych, tylko piwo 12,4%, zaś tylko wino 10%). Aby wyjaśnić, dlaczego najrzadziej spożywana wódka, która jednocześnie ma tak znaczny udział w ogólnej strukturze spożycia alkoholu warto przeanalizować dwa kolejne Wykresy 17 i 18, dotyczące częstotliwości spożywania napojów alkoholowych oraz wielkości jednorazowego spożycia. Średnie podane na wykresie 17 dotyczą konsumentów danego rodzaju napoju alkoholowego. Ich analiza pokazuje, że najczęściej spożywanym alkoholem jest piwo (przeciętnie 48 razy w roku, a zatem średnio raz na tydzień), rzadziej pita jest wódka (średnio 33 razy w roku), a najrzadziej wino gronowe (średnio 16 razy w ciągu roku) i domowe (12 razy). Warto podkreślić stosunkowo rzadkie w porównaniu z pozostałymi typami alkoholi spożycie bimbru (zaledwie 3 razy w roku). 35

36 IV. Konsumpcja napojów alkoholowych Ogólna charakterystyka spożycia cd. Jeśli chodzi o wielkość jednorazowej konsumpcji różnych typów napojów alkoholowych (wykres 19), to oczywiście na pierwszym miejscu w ilości jednorazowej konsumpcji plasuje się piwo (przeciętny konsument piwa przy jednej okazji wypija około 648 ml tego napoju, co stanowi niemal półtora butelki lub puszki), zaś na ostatnim miejscu wino domowe (średnio 165 ml). W przypadku bimbru średnia wynosi 246 ml, zaś wódki 189 ml. Konsumenci wina sięgają po nie rzadziej niż po wódkę i piją je w mniejszych ilościach. Dodatkowo, należy pamiętać, iż procentowa zawartość alkoholu w winie jest ponad 3-krotnie niższa niż w wódce (w prezentowanych badaniach przyjęto 12% dla wina i 40% dla wódki). To wszystko powoduje, że pomimo dość dużej popularności wśród konsumentów ilość wypijanego wina liczona w litrach 100% alkoholu jest mniejsza niż ilość podobnie mierzonej wódki. Wśród konsumentów piwa aż 27,7% spożywa jednorazowo ponad 500 ml tego napoju. W przypadku wina więcej niż 300 ml tego napoju przy jednej okazji wypija 13,3% konsumentów tego napoju. Mniej przy jednej okazji wypijają konsumenci wina domowego- ponad 300 ml wypija 7,9% nich. Niemal 9% konsumentów piwa wypija jednorazowo ponad 1 litr tego napoju. Ponad 300 ml wódki wypija jednorazowo 17%. Na koniec ogólnej charakterystyki spożycia alkoholu, warto przyjrzeć się odsetkom pijących poszczególne napoje w ostatnim tygodniu oraz 2 dniach przed badaniem. W ciągu 2 dni po piwo sięgnęło 20,8% pijących, po wódkę nieco ponad 14%, zaś po wino - 6%. Niższy odsetek pił wino domowe- 2,3% i po bimber- 5%. W ciągu ostatnich 7 dni przed badaniem piwo piło 51,2 %, wódkę tylko 31,3%, a wino 14%. Az 13% pijących sięgnął w tym czasie po bimber. Przedstawione powyżej oszacowanie wielkości spożytego alkoholu w ciągu ostatniego roku przed badaniem opierało się na metodzie ostatniej okazji. Na wykresach 22 i 23 przedstawione są wyniki oszacowania przeprowadzonego za pomocą metody częstość x ilość na podstawie uśrednionej przez samego respondenta częstotliwości i jednorazowego spożycia napojów alkoholowych. 36

37 IV. Konsumpcja napojów alkoholowych Ogólna charakterystyka spożycia cd. Widać w niej, że metoda ta daje znacząco niższe średnie spożycie w przypadku wódki. Niższe wyniki wiążą się z przekonaniem respondentów o wypijaniu wódki w mniejszych ilościach niż wynika to z charakterystyki ostatniej okazji. Wyniki te rzutują również na udział poszczególnych rodzajów alkoholi w ogólnym spożyciu są one nieco inne niż w przypadku rezultatów uzyskanych metodą ostatniej okazji : największy udział ma piwo (52% z ogólnie wypitego 100% alkoholu), wódka plasuje się na drugim miejscu (40%), a wino stanowi 8% spożycia. W przypadku metody ostatniej okazji udział wódki w spożyciu był większy i wynosił 56%. 37

38 IV. Konsumpcja napojów alkoholowych Wyk. 13 Średnie roczne spożycie w litrach 100% alkoholu % 10 8 napoje alkoholowe ogółemwszyscy napoje alkoholowe ogółemkonsumenci piwo-wszyscy (N=787) litry 100% alkoholu 6 4 napoje spirytusowe napoje alkoholowe ogółem 4,09 3,58 piwo-konsumenci (N=689) wino-wszyscy (N=766) wino-konumenci (N=688) 2 2,36 2,06 wino piwo 1,51 napoje spirytusowewszyscy (N=783) 0 0,31 0,27 1,32 napoje spirytusowekonsumenci (N=685) 0,0 Wyk. 14 Struktura konsumpcji napojów alkoholowych w odsetkach udział w spożyciu % 20% 40% 60% 80% 100% 38

39 IV. Konsumpcja napojów alkoholowych Wyk. 15 Wzory picia odsetki osób pijących poszczególne rodzaje alkoholi wśród wszystkich respondentów oraz wśród konsumentów ,7 77,2 70,9 80,8 61,9 70, napoje spirytusowe wino piwo 100 Wyk. 16 Wzory picia odsetki osób pijących poszczególne rodzaje alkoholi oraz ich kombinacji wśród wszystkich respondentów oraz wśród konsumentów ,5 47, ,3 3,5 4,0 abstynenci tylko napoje spirytusowe 10,0 11,4 12,4 14,1 3,0 3,4 10,3 11,8 tylko wino tylko piwo napoje napoje spirytusowe spirytusowe i wino i piwo 7,0 8,0 wino i piwo napoje spirytusowe i wino i piwo 39

40 IV. Konsumpcja napojów alkoholowych Wyk. 17 Częstotliwość picia (konsumenci danego napoju) średnia liczba przypadków picia w roku liczba przypadków w roku wódka 33 bimber wino gronowe 3 16 wino domowe 12 piwo 48 0 Wyk. 18 Częstotliwość picia (konsumenci danego napoju) odsetki pijących w czasie ostatnich 7 i 2 dni % , , ,2 5 6,0 2,3 wódka bimber wino wino domowe 20, ,0 13,2 piwo wódka bimber wino wino domowe piwo 40

41 IV. Konsumpcja napojów alkoholowych Wyk. 19 Wielkość konsumpcji przy jednej okazji (średnie dla konsumentów danego napoju liczone w mililitrach) piwo (N=495) wódka (N=517) bimber (N=149) wino gronowe (N=506) wino domowe (N=150) Wyk. 20a Wielkość konsumpcji przy jednej okazji (odsetki wśród konsumentów poszczególnych typów alkoholu). WÓDKA BIMBER 41

42 IV. Konsumpcja napojów alkoholowych Wyk. 20b Wielkość konsumpcji przy jednej okazji (odsetki wśród konsumentów poszczególnych typów alkoholu). WINO GRONOWE WINO DOMOWE Wyk. 20c Wielkość konsumpcji przy jednej okazji (odsetki wśród konsumentów poszczególnych typów alkoholu). PIWO 42

43 IV. Konsumpcja napojów alkoholowych Wyk. 21 Konsumenci napojów alkoholowych wg poziomu rocznego spożycia w przeliczeniu na stuprocentowy alkohol (odsetki respondentów). odsetek pijących określone ilości napojów alkoholowych wśród wszystkich badanych odsetek pijących określone ilości napojów alkoholowych wśród konsumentów alkoholu abstynenci* do 1,2l pow.1,2 do 6l pow.6 do 12l pow.12l *Odsetek abstynentów policzony po 0,0 odrzuceniu braków danych, co do wielkości spożycia 43

44 IV. Konsumpcja napojów alkoholowych Wyk. 22 Średnie roczne spożycie napojów alkoholowych wśród konsumentów w przeliczeniu na litry 100% alkoholu obliczone % dwiema metodami. 10 piwo - metoda częstość x ilość (N=694) 8 piwo - metoda ostatniej okazji (N=689) litry 100% alkoholu 6 4 wódka wódka - metoda częstość x ilość (N=696) wódka-metoda ostatniej okazji (N=686) 2 0 2,36 1,08 wino 0,31 0,22 piwo 1,51 1,41 wino-metoda ostatniej okazji (N=668) wino - metoda częstość x ilość (N=669) 0,0 Wyk. 23 Średnie roczne spożycie napojów alkoholowych w przeliczeniu na litry 100% alkoholu obliczone dwiema metodami. udział w spożyciu - metoda częstość x ilość udział w spożyciu - metoda ostatniej okazji % 20% 40% 60% 80% 100% 44

45 V. ROZKŁADY SPOŻYCIA ALKOHOLU W STRUKTURZE SOCJODEMOGRAFICZNEJ

46 V. Rozkłady spożycia alkoholu 5.1. Abstynenci Abstynenci Analizując ilość wypitego alkoholu przez mieszkańców województwa łódzkiego warto przyjrzeć się dwóm skrajnym grupom: abstynentom oraz grupie osób ryzykownie pijących. Pierwsza z ww. grup obejmuje osoby, które w ciągu ubiegłego roku w ogóle nie piły alkoholu, druga zaś osoby konsumujące jego nadmierną ilość dla mężczyzn nadmierna ilość to konsumpcja ponad 10 litrów stuprocentowego alkoholu rocznie, dla kobiet ponad 7,5 litra. Na wykresach przedstawiono zróżnicowanie abstynentów ze względu na cechy społeczno-demograficzne. Abstynenci stanowią 12,3% badanej populacji, w grupie osób nie spożywających alkoholu przeważają kobiety (14,9% w stosunku do 9,3% mężczyzn). Najwyższe odsetki abstynentów obojga płci zaobserwowano wśród najstarszych badanych, zaś najniższe wśród osób w wieku i lat. W grupie osób powyżej 65 lat nie piło w ciągu ostatniego roku ponad 29,4% badanych. Dla porównania wśród osób w wieku lat było to 8,1%. Analiza zróżnicowania odsetków abstynentów w zależności od wykształcenia badanych pozwala jedynie odnotować nieco niższe odsetki kobiet niepijących alkoholu wśród badanych z wykształceniem podstawowym (22,3%). Wśród osób z wykształceniem wyższym odnotowano 12,5% niepijących kobiet i 8,5% niepijących mężczyzn. Kolejna z omawianych cech, jaką jest status zawodowy badanych również silnie różnicuje rozpowszechnienie abstynencji. Niższe odsetki abstynentów obserwujemy w przypadku osób pracujących, najwyższe zaś w przypadku emerytów i rencistów obojga płci. W pierwszej grupie nie piło 8,4% kobiet i 6,6% mężczyzn, w grupie osób niepracujących 25,3% kobiet i 20,2% mężczyzn. Stosunek do wiary także różnicuje odpowiedzi udzielane przez badanych. Wśród wierzących nie pije 17,4% kobiet i 11,3% mężczyzn, w pozostałej grupie - 9% kobiet i 6,9% mężczyzn. Kolejna zależność dotyczy dochodu netto uzyskiwanego przez gospodarstwo domowe respondentów wraz ze wzrostem miesięcznych dochodów zmniejszają się odsetki abstynentów wśród kobiet (od 14,8% dla osób dysponujących kwotą złotych do 7,5% dla osób dysponujących kwotą ponad 3000 złotych miesięcznie). W populacji osób o dochodzie zł odsetek niepijących mężczyzn był niższy niż w innych grupach i wynosił 3,6%. Analizując wyniki należy podkreślić, iż w grupie abstynentów mogły znaleźć się również takie osoby, które w przeszłości nie były abstynentami, a może nawet zaliczały się do grupy mającej poważne problemy z alkoholem. 46

47 V. Rozkłady spożycia alkoholu 5.1. Abstynenci Wyk. 24a Rozpowszechnienie abstynencji ogółem 12,3 mężczyźni 9,3 kobiety 14, Wyk. 24b Rozpowszechnienie abstynencji ,1 6,0 8,0 1,3 4,6 29,4 27,2 0,0 23,3 13,1 14,0 9,0 10,6 12,2 4, lat lat lat lata 65 lat i więcej ogólnie mężczyzna kobieta *wyniki dot. osób w wieku 65+ należy interpretować z ostrożnością ze względu na niskie podstawy procentowania 100 Wyk. 24c Rozpowszechnienie abstynencji ,4 16,0 15,3 12,6 14,0 9,8 10,7 12,7 9,2 11,8 8,5 11,1 podstawowe zawodowe średnie wyższe *wyniki dot. osób z wykształceniem podstawowym należy interpretować z ostrożnością ze względu na niskie podstawy procentowania 47

48 V. Rozkłady spożycia alkoholu 5.1. Abstynenci 100 Wyk. 24d Rozpowszechnienie abstynencji ,4 6,6 7,5 praca zawodowa 25,3 20,2 23,3 rencista, emeryt *ze względu na niskie podstawy procentowania nie uwzględniono uczniów/studentów, gospodyń domowych, bezrobotnych oraz osób o innym statusie zawodowym Wyk. 24e Rozpowszechnienie abstynencji ogólnie 40 mężczyzna kobieta ,4 11,3 14,9 wierzący i praktykujący 0,0 9,0 6,9 pozostali 7,8 Wyk. 24f Rozpowszechnienie abstynencji ,8 9,5 11,3 9,9 10,7 7,5 9,3 8,4 3, zł zł ponad 3000zł *ze względu na niskie podstawy procentowania nie uwzględniono osób o dochodzie gospodarstwa poniżej 1501 zł netto 48

49 V. Rozkłady spożycia alkoholu 5.2. Osoby pijące ryzykownie Pijący w sposób ryzykowny W opinii brytyjskich naukowców zajmujących się problematyką zdrowia ryzyko poważnych problemów zdrowotnych istotnie wzrasta, kiedy poziom konsumpcji alkoholu w ciągu roku przekracza - w przypadku mężczyzn 10 litrów czystego 100% alkoholu, a w przypadku kobiet 7,5 litra. Ryzykownie pijący stanowią 9,8% całej populacji konsumentów w województwie łódzkim. Szczegółowe dane dotyczące tej kategorii badanych prezentują wykresy 25a-25e. To właśnie mężczyźni częściej kwalifikują się do grupy ryzyka (17,6% mężczyzn oraz 2,8% kobiet). Kobiety po 65 roku życia nie spożywają nadmiernych ilości alkoholu, dla mężczyzn okres, gdy odsetek ryzykownie pijących jest najmniejszy przypada na wiek powyżej 65 lat oraz lat. Najliczniejszą reprezentację osób zaliczających się do grupy ryzyka obserwujemy wśród mężczyzn w wieku lat (26,2% spośród konsumentów alkoholu w tym przedziale wiekowym). Wykształcenie respondentów jest kolejną zmienną różnicującą populację osób należących do grupy ryzyka najwyższe odsetki obserwujemy dla mężczyzn z wykształceniem podstawowym - 30% i zawodowym - 23,3%. Najniższy odsetek mężczyzn ryzykownie pijących obserwujemy wśród osób z wykształceniem średnim- 11,8%. Wśród kobiet nie odnotowano różnic pomiędzy odsetkami ryzykownie pijących w grupach wyodrębnionych ze względu na wykształcenie. Status zawodowy, różnicuje odsetki osób należących do grupy ryzyka. W przypadku kobiet osoby pijące ryzykownie obserwujemy jedynie wśród pracujących zawodowo- 4%, wśród pracujących mężczyzn pije ryzykownie 18,5% konsumentów alkoholu. W grupie rencistów/emerytów pije ryzykownie nieco ponad 10% mężczyzn i żadna z kobiet. Stosunek badanych do wiary także różnicuje odsetki ryzykownie pijących w grupie mężczyzn o ile wśród wierzących i praktykujących mężczyzn pije 20,6%, to wśród pozostałych - 14,9%. W przypadku kobiet wierzących ryzykownie pije 4,9% konsumentów alkoholu, zaś w grupie pozostałych ponad 1,8%. Podsumowując, do grupy ryzyka najczęściej należą pracujący mężczyźni w wieku lat z wykształceniu podstawowym lub zawodowym, pracujący i zaangażowani w praktyki religijne. 49

50 V. Rozkłady spożycia alkoholu 5.2. Osoby pijące ryzykownie Wyk. 25a Grupy ryzyka konsumpcja roczna powyżej 10l alkoholu w przypadku mężczyzn i 7,5l w przypadku kobiet (odsetki wśród konsumentów). ogółem 9,8 mężczyźni 17,6 kobiety 2, Wyk. 25b Grupy ryzyka konsumpcja roczna powyżej 10l alkoholu w przypadku mężczyzn i 7,5l w przypadku kobiet (odsetki wśród konsumentów) ,2 19,5 20,8 16,3 11,9 13,8 12,0 11,7 6,7 6,5 6,1 4,1 4,3 0, lat lat lat lata 65 lat i więcej *wyniki dot. osób w wieku 65+ należy interpretować z ostrożnością ze względu na niskie podstawy procentowania 50 Wyk. 25c Grypy ryzyka konsumpcja roczna powyżej 10l alkoholu w przypadku mężczyzn i 7,5l w przypadku kobiet (odsetki wśród konsumentów) ,0 23,3 16,2 15,4 11,8 12,7 6,8 6,3 2,0 4,2 2,7 2,5 podstawowe zawodowe średnie wyższe *wyniki dot. osób z wykształceniem podstawowym należy interpretować z ostrożnością ze względu na niskie podstawy procentowania 50

51 V. Rozkłady spożycia alkoholu 5.2. Osoby pijące ryzykownie 50 Wyk. 25d Grupy ryzyka konsumpcja roczna powyżej 10l alkoholu w przypadku mężczyzn i 7,5l w przypadku kobiet (odsetki wśród konsumentów) ,5 11,4 4,0 praca zawodowa 10,1 rencista, emeryt 4,1 *ze względu na niskie podstawy procentowania nie uwzględniono uczniów/studentów, gospodyń domowych, bezrobotnych oraz osób o innym statusie zawodowym 50 Wyk. 25e Grupy ryzyka konsumpcja roczna powyżej 10l alkoholu w przypadku mężczyzn i 7,5l w przypadku kobiet (odsetki wśród konsumentów) ,6 13,5 14, ,9 wierzący i praktykujący 1,8 pozostali 7,2 51

52 V. Rozkłady spożycia alkoholu 5.2. Osoby pijące ryzykownie Wyk. 26 Procentowe rozkłady ilości alkoholu wypijanego rocznie przed osoby zaliczane do grupy ryzyka oraz przez pozostałych badanych Warto przyjrzeć się także jaki procent z całości wypijanego rocznie alkoholu przypada na osoby zaliczane do tzw. grupy ryzyka. Na wstępie należy zaznaczyć, iż ryzykownie pijący stanowią ponad 9,8% spośród wszystkich badanych respondentów w województwie łódzkim. Osoby należące do tej frakcji wypijają aż 61% alkoholu, jaki piją w ciągu roku dorośli mieszkańcy województwa łódzkiego. Podjęcie działań interwencyjnych i edukacyjnych wobec tej populacji mieszkańców wydaje się być kluczowym zadaniem realizowanym w ramach miejskiego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. To właśnie ta populacja badanych generuje największe koszty i istotny sposób obciąża system ochrony zdrowia i pomocy społecznej. 52

53 V. Rozkłady spożycia alkoholu Osoby pijące szkodliwie dla zdrowia Wyk. 27 Procentowe rozkłady ilości wypijanego alkoholu przed osoby spożywające ponad 12 litrów 100% alkoholu rocznie oraz przez pozostałych badanych Analizując poszczególne frakcje konsumentów napojów alkoholowych warto również zwrócić uwagę na osoby pijące ponad 12 litrów stuprocentowego alkoholu rocznie czyli pijące szkodliwie dla zdrowia. Osoby pijące tak znaczne ilości alkoholu stanowią 8,2 % spośród wszystkich konsumentów. Warto podkreślić, iż ta niewielka grupa konsumentów alkoholu spożywa ponad połowę(55%) całości alkoholu wypijanego w województwie łódzkim. Jednocześnie średnie spożycie liczone w litrach stuprocentowego alkoholu dla osób pijących ponad 12 litrów rocznie wynosi 25,5 litrów, zaś wśród pozostałych konsumentów 2 litry. 53

54 V. Rozkłady spożycia alkoholu w strukturze socjo-demograficznej miasta Osoby pijące ryzykownie(test CAGE) Poza wyznaczeniem odsetka osób nadmiernie pijących alkohol poprzez oszacowywanie ilości wypitego przez nich w ciągu roku, stuprocentowego alkoholu, można również do tego celu zastosować test przesiewowy CAGE. Składa się on z czterech następujących pytań: 1. Czy kiedykolwiek miał(a) Pan(i) poczucie, że powinien(na) ograniczyć swoje picie? 2. Czy zdarzyło się, że ludzie krytykowali Pana(nią) za to, że Pan(i) pije? 3. Czy kiedykolwiek czuł się Pan(i) nie w porządku lub winny(a) w związku ze swoim piciem? 4. Czy kiedykolwiek napicie się alkoholu było pierwszą czynnością wykonywaną przez Pana(nią) rano po to, aby uspokoić nerwy lub złagodzić kaca? Odsetki odpowiedzi pozytywnych zostały przedstawione na Wykresie 28. Na pierwsze ze stwierdzeń, pozytywnie odpowiedziało 9,5%, na kolejne 7,4% badanych i 7,5%, zaś na czwarte, ostatnie pytanie nieco mniejsza grupa badanych 5,3%. Podobnie wyglądają odpowiedzi na analogicznie pytania zadane osobom w odniesieniu do ostatnich 12 miesięcy (Wykres 29). Najwyższy odsetek pozytywnych odpowiedzi uzyskano w odniesieniu do pytania o poczucie, że konieczne jest ograniczenie picia ze względu na spożywanie alkoholu (6,2%), na pozostałe pytania odpowiedziało pozytywnie 3,9 4,4% badanych. Według definicji osoby zagrożone uzależnieniem od alkoholu to te, które udzieliły przynajmniej dwóch odpowiedzi pozytywnych w powyższym, czterozdaniowym teście. Rozkład punktacji został przedstawiony na wykresie 30. Zgodnie z testem CAGE problem alkoholowy (zagrożenie uzależnieniem od alkoholu) ma 5,4% mieszkańców województwa łódzkiego. Wynik ten jest niższy zarówno jeśli porównamy go z odsetkami osób pijących ponad 12 litrów czystego alkoholu rocznie, jak i z odsetkami osób, które zaliczają się do grupy ryzyka. 54

55 V. Rozkłady spożycia alkoholu w strukturze socjo-demograficznej miasta Osoby pijące ryzykownie(test CAGE) cd. Zaniżone odsetki osób, które są realnie zagrożone uzależnieniem mogą wiązać się ze stawianiem się respondentów w lepszym świetle o ile średnie spożycie oraz przynależność do grupy ryzyka liczona była z mniej ewidentnych pytań odnośnie ilości ostatnio wypitego alkoholu, to pytania składające się na test CAGE dotykają bezpośrednio problemu uzależnienia. Kolejnym z wyjaśnień niższych wyników uzyskanych tą metodą może być odsuwanie od siebie myśli o możliwym uzależnieniu od alkoholu. Należy pamiętać, że wyniki testu CAGE powinny być poparte szerszymi badaniami klinicznymi, aby móc je wykorzystać w praktyce. Warto jednak przyjrzeć się przedstawionym na wykresie 31 powiązaniom pomiędzy ilością spożytego alkoholu, a pozytywnym przejściem testu CAGE osoby, które zgodnie z wynikami testu mogą mieć problem alkoholowy, częściej występują wśród badanych pijących duże ilości alkoholu (30,9% osób, które piją ponad 12 litrów stuprocentowego alkoholu rocznie oraz 26,7% spośród należących do grupy ryzyka uzyskało pozytywny wynik w teście CAGE). Wśród osób pijących do 1,2 litra 100% alkoholu odnotowano zaledwie 0,3% osób, które miały pozytywny wynik w teście CAGE, zaś w grupie osób nie pijących ryzykownie (szacowanej na podstawie spożycia alkoholu) zaledwie 2,8%. 55

56 V. Rozkłady spożycia alkoholu 5.2. Osoby pijące ryzykownie Wyk. 28 Test przesiewowy CAGE kiedykolwiek w życiu Czy kiedykolwiek miał Pan(i) poczucie, że powinien(na) ograniczyć swoje picie? 9,5 Czy zdarzyło się, że ludzie krytykowali Pana(nią) za to, że Pan(i) pije? 7,4 Czy kiedykolwiek czuł się Pan(i) nie w porządku lub winny(a) w związku ze swoim piciem? 7,5 Czy kiedykolwiek napicie się alkoholu było pierwszą czynnością wykonywaną przez Pana(nią) rano po to, aby uspokoić nerwy lub złagodzić kaca? 5,

57 V. Rozkłady spożycia alkoholu 5.2. Osoby pijące ryzykownie Wyk. 29 Test przesiewowy CAGE ostatnich 12 miesięcy Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy miał Pan(i) poczucie, że powinien(na) ograniczyć swoje picie? 6,2 Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy zdarzyło się, że ludzie krytykowali Pana(nią) za to, że Pan(i) pije? 4,4 Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy czuł się Pan(i) nie w porządku lub winny(a) w związku ze swoim piciem? 3,9 Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy napicie się alkoholu było pierwszą czynnością wykonywaną przez Pana(nią) rano po to, aby uspokoić nerwy lub złagodzić kaca? 3,

58 V. Rozkłady spożycia alkoholu 5.2. Osoby pijące ryzykownie Wyk. 30 Wyniki testu przesiewowego CAGE w ciągu ostatnich 12 miesięcy (odsetki wśród konsumentów alkoholu). wynik pozytywny (dwie lub więcej odpowiedzi pozytywnych) 5,4 cztery odpowiedzi pozytywne trzy odpowiedzi pozytywne dwie odpowiedzi pozytywne jedna odpowiedź pozytywna 1,4 2,2 1,8 4,7 brak odpowiedzi pozytywnej 89, Wyk. 31 Wyniki testu przesiewowego CAGE w ciągu ostatnich 12 miesięcy a poziom spożycia (odsetki wśród konsumentów alkoholu) ,4 WIELKOŚĆ SPOŻYCIA 0,3 3,2 razem do 1,2l pow.1,2l do 6l 16,4 pow.6l do 12l GRUPA RYZYKA 30,9 26,7 2,8 pow.12l tak nie 58

59 V. Rozkłady spożycia alkoholu w strukturze socjo-demograficznej miasta Społeczno-demograficzne uwarunkowania spożycia alkoholu Wśród przedstawionych na wykresach 32a - 32f, cech społeczno -demograficznych, takich jak płeć, wiek, wykształcenie, status zawodowy, dochody oraz stosunek do religii analizowano, które z tych czynników mogą wpływać na zróżnicowanie poziomu spożycia napojów alkoholowych wśród mieszkańców województwa łódzkiego. Mężczyźni piją niemal czterokrotnie więcej alkoholu niż kobiety (6,89 litra czystego alkoholu rocznie w stosunku do 1,45 litra wśród kobiet). Również wiek znacząco wpływa na wielkość spożycia. Wśród mężczyzn najwyższy poziom spożycia odnotowano wśród osób w wieku 40-49: 11,24 litra 100% alkoholu, najniższy w grupie wiekowej powyżej 65 lat- 5,62 l. Wśród kobiet najwyższe spożycie zanotowano w wieku lat- 4,43 litra 100% alkoholu, najniższe w grupie powyżej 65 roku życia- 0,71 litra. Również wykształcenie respondentów wpływa na poziom spożywanego alkoholu najwięcej, bo 8,55 litra czystego alkoholu piją mężczyźni z wykształceniem podstawowym oraz kobiety z wykształceniem zawodowym (2,02 litra), najmniej zaś mężczyźni z wykształceniem wyższym (4,7 litra) oraz kobiety z wykształceniem podstawowym- 0,84 litra. Kolejną zmienną różnicującą poziom spożycia alkoholu jest status zawodowy wyraźnie więcej od pozostałych piją osoby pracujące (4,06 litra na osobę) najmniej emeryci i renciści (2,74 litra). Także stosunek badanych do religii jest istotnym czynnikiem różnicującym poziom konsumpcji alkoholu osoby deklarujące się jako wierzące i praktykujące piją mniej alkoholu od pozostałych badanych (3,2 litra w stosunku do 5,32 litra). W przypadku dochodów w gospodarstwie domowym badanych nie zaobserwowano istotnego zróżnicowania w poziomie pitego alkoholu pomiędzy konsumentami alkoholu z dochodami na poziomie 1501 zł do 2000 zł (3,71 litra) i powyżej 3000 zł (3,5 litra) oraz osobami z dochodem 2001 do 3000 zł (4,05 litra). 59

60 V. Rozkłady spożycia alkoholu w strukturze socjo-demograficznej miasta Społeczno-demograficzne uwarunkowania spożycia alkoholu cd. Analiza struktury spożycia wskazuje, że w przypadku kobiet udział piwa w spożyciu (w przeliczeniu na 100% alkohol) był nieco niższy niż w grupie mężczyzn (32% vs. 37%). Wyraźną różnicę obserwujemy w przypadku wina: w grupie kobiet konsumentek alkoholu udział w spożyciu wynosi 21%, zaś wśród mężczyzn - 4%, a także w odniesieniu do wódki: 47% vs. 58%. Najwyższy udział piwa w spożyciu alkoholu odnotowano w grupie wiekowej lat (49%) oraz lata: 41%. Najniższy zaobserwowano wśród osób w wieku powyżej 65 lat (19%), gdzie z kolei bardzo wysoki był udział wódki (75%). W przypadku osób wierzących udział piwa w spożyciu wynosił 32%, wódki 61% zaś wina 8%. W pozostałej grupie udział piwa był wyższy -40%, udział wódki nieco niższy - 53%, zaś udział wina podobny - 7%. W badaniu nie odnotowano różnic w udziale w spożyciu piwa, wina oraz wódki ze względu na dochody respondentów pijących. Udział piwa w spożyciu 100% alkoholu w grupie z dochodem wynosił 37%, zaś w grupie z dochodem ponad 3000 zł: 38%. Odnotowano różnice w udziale piwa i wódki w spożyciu pomiędzy osobami pracującymi oraz emerytami/rencistami. W pierwszej grupie udział piwa wynosił 37%, a wódki 55%. W drugiej odpowiednio 32% i 60%. 60

61 V. Rozkłady spożycia alkoholu 5.3. Struktura konsumpcji alkoholu Wyk. 32a Średnie spożycie dla konsumentów napojów alkoholowych ogółem 4,09 mężczyźni 6,89 średnie spożycie kobiety 1,45 0, Wyk. 32b Średnie spożycie dla konsumentów napojów alkoholowych ,20 6,21 11,24 6,87 4,43 4,31 4,97 5,62 1,39 2,21 2,12 1,15 2,91 2,64 0, lat lat lat lata 65 lat i więcej *wyniki dot. osób w wieku 65+ należy interpretować z ostrożnością ze względu na niskie podstawy procentowania Wyk. 32c Średnie spożycie dla konsumentów napojów alkoholowych ,55 7,72 6,79 4,71 5,05 5,45 3,89 0,84 2,02 1,37 1,46 2,71 podstawowe zawodowe średnie wyższe *wyniki dot. osób z wykształceniem podstawowym należy interpretować z ostrożnością ze względu na niskie podstawy procentowania 61

62 V. Rozkłady spożycia alkoholu 5.3. Struktura konsumpcji alkoholu Wyk. 32d Średnie spożycie dla konsumentów napojów alkoholowych ,36 5,28 1,61 4,06 0,89 2,74 praca zawodowa 0,0 rencista, emeryt ogólnie mężczyzna kobieta *ze względu na niskie podstawy procentowania nie uwzględniono uczniów/studentów, gospodyń domowych, bezrobotnych oraz osób o innym statusie zawodowym Wyk. 32e Średnie spożycie dla konsumentów napojów alkoholowych ogólnie mężczyzna kobieta ,73 8,15 0,0 1,27 3,20 1,79 wierzący i praktykujący pozostali 5,32 Wyk. 32f Średnie spożycie dla konsumentów napojów alkoholowych ,23 7,01 5,71 1,12 3,71 1,47 4,05 1,40 3, zł zł ponad 3000zł *ze względu na niskie podstawy procentowania nie uwzględniono osób o dochodzie gospodarstwa poniżej 1501 zł netto 62

63 V. Rozkłady spożycia alkoholu 5.3. Struktura konsumpcji alkoholu Wyk. 33a Struktura spożycia dla konsumentów udział (%) poszczególnych typów napojów alkoholowych w spożyciu, po przeliczeniu na 100% alkohol 100 % 80 0, piwo wino wódka 0 kobiety mężczyźni ogółem Wyk. 33b Struktura spożycia dla konsumentów udział (%) poszczególnych typów napojów alkoholowych w spożyciu, po przeliczeniu na 100% alkohol lat lat lat lata 65 lat i więcej *wyniki dot. osób w wieku 65+ należy interpretować z ostrożnością ze względu na niskie podstawy procentowania Wyk. 33c Struktura spożycia dla konsumentów udział (%) poszczególnych typów napojów alkoholowych w spożyciu, po przeliczeniu na 100% alkohol podstawowe zawodowe średnie wyższe *wyniki dot. osób z wykształceniem podstawowym należy interpretować z ostrożnością ze względu na niskie podstawy procentowania 63

64 V. Rozkłady spożycia alkoholu 5.3. Struktura konsumpcji alkoholu Wyk. 33d Struktura spożycia dla konsumentów udział (%) poszczególnych typów napojów alkoholowych w spożyciu, po przeliczeniu na 100% alkohol praca zawodowa rencista, emeryt *ze względu na niskie podstawy procentowania nie uwzględniono gospodyń domowych, bezrobotnych oraz osób o innym statusie zawodowym Wyk. 33e Struktura spożycia dla konsumentów udział (%) poszczególnych typów napojów alkoholowych w spożyciu, po przeliczeniu na 100% alkohol wierzący i praktykujący pozostali 100 Wyk. 33f Struktura spożycia dla konsumentów udział (%) poszczególnych typów napojów alkoholowych w spożyciu, po przeliczeniu na 100% alkohol zł zł ponad 3000zł *ze względu na niskie podstawy procentowania nie uwzględniono osób o dochodzie gospodarstwa do 500 zł netto 64

65 VI. WIEK INICJACJI ALKOHOLOWEJ POSTAWY I ZACHOWANIA MIESZKAŃCÓW

66 VI. Wiek inicjacji alkoholowej postawy i zachowania mieszkańców Inicjacja alkoholowa Należy zauważyć, że inicjacja alkoholowa w okresie niepełnoletności jest zjawiskiem dość powszechnym wśród mieszkańców województwa łódzkiego dokładnie połowa badanych przyznaje, że po raz pierwszy piła alkohol przed osiemnastym rokiem życia (50%). Kobiety czyniły to zdecydowanie rzadziej od mężczyźni wczesna inicjacja jest udziałem co trzeciej spośród nich (34,3%), dla mężczyzn odsetek ten był znacznie wyższy i przekraczał 2/3 badanej grupy (66,9%) - Wykresy 34a i 34b. Wczesną inicjację picia napojów alkoholowych częściej deklarują osoby młodsze niż starsze. Prawie ¾ respondentów w wieku od 18 do 29 lat spożywało alkohol w okresie niepełnoletności (72%), podczas gdy w grupie osób po lata przyznaje się do tego jedynie czterech na dziesięciu badanych (39,7%). W najstarszej frakcji badanych tj. 65 lat i więcej odsetek ten wynosił jedynie 21,5%. W grupie czterdziestolatków (40-49 lat) nieco ponad połowa badanych stwierdziła, iż swój pierwszy kontakt z alkoholem miała przed osiągnięciem pełnoletności (54,5%). Inicjacja alkoholowe w okresie przed ukończeniem 18. roku życia występuje częściej u osób, których roczne spożycie alkoholu kształtowało się na poziomie powyżej 12 litrów 100% alkoholu (Wyk. 34c). W tej grupie badanych odsetek takich wskazań wynosił 78,4%, dla porównania wśród badanych ze średnim spożyciem do 1,2 litra 46,6%, zaś wśród aktualnych abstynentów tylko 43,7%. Analiza wyników w powiązaniu z płcią wskazuje, że wśród kobiet odsetek osób, które przeżyły swoją inicjację alkoholową przed 18 r.ż. wyraźnie maleje wraz z wiekiem badanych. Wśród kobiet w wieku lat odnotowano 66,2% takich wskazań, a w grupie czterdziestolatek 38%. Najniższy odsetek kobiet, które po raz pierwszy piły alkohol przed osiągnięciem pełnoletności odnotowano w najstarszej frakcji badanych (65 lat i więcej) 7,5%. W grupie wiekowej lata jedynie co piąta badana kobieta stwierdziła, iż swoją inicjację alkoholową przeżyła przed 18. rokiem życia (21,7%). W przypadku mężczyzn odsetek osób, które inicjowały picie alkoholu przed 18. rokiem życia także spada wraz z wiekiem, ale nie jest to już spadek tak dynamiczny: z 77,5% w grupie lat do 70,8% w populacji badanych w wieku lat. Dopiero w dwóch najstarszych frakcjach wiekowych spadki te są istotne statystycznie odpowiednio: 60,2% wśród mężczyzn w wieku lata i 42,9% w grupie respondentów powyżej 65 lat. 66

67 VI. Wiek inicjacji alkoholowej postawy i zachowania mieszkańców Wyk. 34a Inicjacja picia napojów alkoholowych przed 18 rokiem życia wg wieku (odsetki badanych). N=740 50,0% TAK OGÓŁEM 50,0% 28,0% lat 72,0% 33,8% lat 66,2% 45,5% lat 54,5% 39,7% lata 60,3% 21,5% 65 lat i wiej 78,5% 67

68 VI. Wiek inicjacji alkoholowej postawy i zachowania mieszkańców Wyk. 34b Inicjacja picia napojów alkoholowych przed 18 rokiem życia wg płci i wieku (odsetki badanych). KOBIETY TAK MĘŻCZYŹNI 34,3% 33,1% OGÓŁEM 65,7% 66,9% 33,8% 22,5% 66,2% lat 77,5% 47,7% 21,4% 52,3% lat 78,6% 62,0% 38,0% 29,2% lat 70,8% 21,7% 39,8% 78,3% lata 60,2% 7,5% 65 lat i więcej 42,9% 92,5% 57,1% 68

69 VI. Wiek inicjacji alkoholowej postawy i zachowania mieszkańców Wyk. 34c Inicjacja picia napojów alkoholowych przed 18 rokiem życia wg poziomu średniego spożycia 100% alkoholu (odsetki badanych). tak nie 43,7% ABSTYNENCI 56,3% 46,6% do 1,2 l 53,4% 41,0% pow.1,2 l do 6 l 59,0% 37,3% pow.6 l do 12 l 62,7% 21,6% pow.12l 78,4% 69

70 VI. Wiek inicjacji alkoholowej postawy i zachowania mieszkańców Wiek inicjacji alkoholowej postawy i zachowania mieszkańców W odniesieniu do wszystkich rodzajów alkoholu, zarówno w przypadku norm przyjmowanych dla dziewcząt, jak i chłopców, okres od 18. do 20. roku życia był najczęściej wskazywanym przedziałem wiekowym, w którym inicjacja alkoholowa uznawana jest za dopuszczalną (wykres 35). W przypadku obu płci alkoholem, którego spożycie najczęściej wskazywano jako akceptowalne przed uzyskaniem pełnoletności, jest piwo (19% dla dziewcząt oraz 21,7% dla chłopców). 11% badanych wskazało, że wiek poniżej 18 r.ż. jest dopuszczalny jako czas pierwszego picia wina dla dziewcząt, a w przypadku chłopców - 12,4%. W przypadku wódki aprobatę w stosunku do inicjacji niepełnoletnich dziewcząt zadeklarowało 2,4% badanych, a w odniesieniu do chłopców 3,1%. Za osobę aprobującą inicjację picia alkoholu w okresie niepełnoletności uznawany był respondent, podający wiek poniżej 18 lat jako moment, w którym dziewczętom lub chłopcom można zezwolić na wypicie alkoholu. Należy stwierdzić, że spożywanie piwa przez niepełnoletnie dziewczęta jest bardziej akceptowane przez mężczyzn niż kobiety (25,8% w stosunku do 13,2%). Podobnie jest w przypadku niepełnoletnich chłopców większe przyzwolenie na picie przez nich piwa zanotowano wśród badanych mężczyzn: 29,6% vs. 14,8% wśród kobiet. Różnice w analizowanym kontekście zaobserwowano także porównując grupę osób wierzących i praktykujących oraz pozostałych. W pierwszej przyzwolenie na picie piwa przez osoby niepełnoletnie deklarowało 13,6% w odniesieniu do dziewcząt i 17,1% w odniesieniu do chłopców. W drugiej - odsetki przyzwalających były istotnie wyższe i wynosiły odpowiednio: 28,4% i 30%. Podsumowując: przyzwolenie na picie piwa przez niepełnoletnie dziewczęta zadeklarował prawie co piąty mieszkaniec woj. łódzkiego (19%). Nieznacznie wyższy odsetek badanych wyraził podobną opinię w odniesieniu do niepełnoletnich chłopców- 21,7%. W przypadku wina - zgodę na jego picie przez niepełnoletnie dziewczęta wyraził co dziewiąty badany, a przez niepełnoletnich chłopców co ósmy (12,4%). Najniższe były odsetki badanych deklarujących przyzwolenie na picie wódki - w przypadku dziewcząt zgodziło się na to 2,4%, a w odniesieniu do chłopców 3,1%. 70

71 VI. Wiek inicjacji alkoholowej postawy i zachowania mieszkańców Wyk. 35 Preferowany wiek inicjacji picia poszczególnych napojów alkoholowych 14 lat i poniżej lat lat 21 lat i powyżej trudno powiedzieć, nie wiem DZIEWCZĘTA CHŁOPCY piwo wino wódka 71

72 VI. Wiek inicjacji alkoholowej postawy i zachowania mieszkańców Wyk. 36a Dopuszczalność picia alkoholu przed 18. rokiem życia dla dziewcząt (odsetki badanych) - PIWO ogółem 19,0% kobiety 13,2% mężczyźni 25,8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Wyk. 36b Dopuszczalność picia alkoholu przed 18. rokiem życia dla chłopców (odsetki badanych) - PIWO ogółem 21,7% kobiety 14,8% mężczyźni 29,6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 72

73 VI. Wiek inicjacji alkoholowej postawy i zachowania mieszkańców Wyk. 36 c Dopuszczalność picia alkoholu przed 18. rokiem życia dla dziewcząt (odsetki badanych) - WÓDKA ogółem 2,4% kobiety 1,3% mężczyźni 3,5% 0% 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 10% Wyk. 36 d Dopuszczalność picia alkoholu przed 18. rokiem życia dla chłopców (odsetki badanych) - WÓDKA ogółem 3,1% kobiety 1,3% mężczyźni 5,1% 0% 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 10% 73

74 VI. Wiek inicjacji alkoholowej postawy i zachowania mieszkańców Wyk. 36 e Dopuszczalność picia alkoholu przed 18. rokiem życia dla dziewcząt i chłopców (odsetki badanych) - PIWO 50% 40% 30% 28,4% 30,0% 20% 10% 13,6% 17,1% 0% wierzący i praktykujący pozostali dziewczęta przed 18 r.ż. chłopcy przed 18 r.ż. 74

75 VII. PROBLEMY I ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z PICIEM ALKOHOLU

76 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.1. Zjawisko nietrzeźwości wśród kierowców Zjawisko nietrzeźwości wśród kierowców Nadużywanie napojów alkoholowych w pewnych sytuacjach bywa bardzo ryzykowne nie tylko ryzyko dla samych konsumentów tych napojów ale również dla innych osób. W szczególności dotyczy to kierowców, którzy będąc pod wpływem alkoholu decydują się kierować samochodem lub motocyklem (albo innym pojazdem mechanicznym) oraz osób, które piją alkohol w trakcie wykonywania pracy. Podane poniżej statystyki należy traktować, jako wartości wyraźnie zaniżone, ponieważ wielu respondentów prowadzących pojazdy mechaniczne pod wpływem alkoholu lub spożywających alkohol w pracy raczej ukrywa te zachowania i niechętnie się do nich przyznaje, nawet podczas anonimowych badań ankietowych. Warto jednak monitorować te zjawiska na przestrzeni dłuższego okresu czasu, analizując trendy i ewentualne zmiany w tym zakresie. Należy także zwrócić uwagę na istotną różnicę pomiędzy wielkością populacji przyznającej się do ww. zachowań oraz odsetkiem badanych, którzy deklarują, iż byli świadkami wspomnianych sytuacji. Wśród wszystkich badanych, odsetek osób, które przyznają się do prowadzenia kiedykolwiek w życiu samochodu lub innego pojazdu pod wpływem alkoholu wynosi 8,4% (Wykresy 37a i 37b). W grupie tej wyraźnie przeważają mężczyźni (16,0% w stosunku do 1,7% kobiet). Odnotowana różnica jest istotna statystycznie i oznacza, że co szósty badany mężczyzna przynajmniej raz w życiu prowadził pojazd (samochód, motocykl) po wypiciu alkoholu. Na wykresach 38a i 38b przedstawiono odsetki osób, którym zdarzyło się prowadzić pojazd pod wpływem alkoholu w ostatnim roku przed badaniem. Zachowanie takie było udziałem 3,7% badanych. Tu również odnotowano różnicę pomiędzy odsetkiem kobiet i mężczyzn deklarujących takie zachowanie (0% kobiet i 6,1% mężczyzn). Dane te zaprezentowano tylko dla tych osób, które kierowały pojazdem mechanicznym w ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie. Odsetek respondentów, którzy przyznali się do prowadzenia po spożyciu alkoholu samochodu lub innego pojazdu mechanicznego w ost. roku był najwyższy wśród badanych w wieku lat: 6,7% oraz w najmłodszej grupie respondentów w wieku lat: 3,0%. Wyniki te oznaczają, że co piętnasty 30-letni kierowca jeżdżący samochodem/innym pojazdem w ostatnim roku prowadził go po spożyciu alkoholu, a wśród 20 latków - średnio co trzydziesty. Wśród badanych pomiędzy 40 a 64 rokiem życia kształtował się od na poziomie 2,8%, a w populacji osób w wieku 65 lat i więcej nie odnotowano ani jednej takiej osoby (0%). 76

77 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.1. Zjawisko nietrzeźwości wśród kierowców Zjawisko nietrzeźwości wśród kierowców cd. Kolejną z omawianych kwestii jest bycie świadkiem kierowania różnymi pojazdami mechanicznymi pod wpływem alkoholu. W przypadku pytań o zachowania i sytuacje nieakceptowane społecznie, takie jak prowadzenie pod wpływem alkoholu, opinie wyrażane o osobach trzecich są zwykle bliższe stanowi faktycznemu niż te, które bezpośrednio dotyczą zabronionych prawem zachowań respondenta. I tak, bycie świadkiem kierowania samochodem lub motocyklem pod wpływem alkoholu w okresie ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie zadeklarowało aż 11,4% spośród wszystkich badanych (wykres 39a). Wśród osób, będących świadkami tej sytuacji, ponad połowa (52,7%) deklarowała, że podjęła różne próby interwencji (wykres 39 b). W prawie połowie przypadków (49,2%) interweniujący oświadczyli kierowcy, że ten nie powinien prowadzić pojazdu. Średnio co trzecia interwencja (30,8%) polegała na odebraniu kierowcy kluczyków i uniemożliwieniu mu w ten sposób prowadzenia pojazdu. W 10,1% przypadków respondenci odprowadzili kierowcę będącego pod wpływem alkoholu do domu (lub w inne wskazane miejsce) lub znaleźli kogoś (trzeźwego) kto odprowadził lub odwiózł nietrzeźwego kierowcę do domu (9,8%). Co dziesiąta interwencja (10,5%) zakończyła się wezwaniem policji lub innych służb porządkowych. Podejmowane interwencje tylko w połowie przypadków okazały się skuteczne. 48,3% interwencji spowodowało, że kierowca będący pod wpływem alkoholu nie pojechał samochodem, ale warto zauważyć, że w 49% przypadków zakończyła się tym, że nietrzeźwy kierowca poprowadził samochód pomimo podjętych działań interwencyjnych (Wykres 40). Warto podkreślić, że szczegółowe analizy pokazały, że w niemal 60% przypadków, w których badany apelował do nietrzeźwego kierowcy i przekonywał, że nie powinien prowadzić pojazdu- taka interwencja okazała się nieskuteczna. 77

78 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.1. Zjawisko nietrzeźwości wśród kierowców Wyk. 37a Kierowanie samochodem lub innym pojazdem mechanicznym kiedykolwiek w życiu pod wpływem alkoholu, wśród badanych, którzy choć raz w życiu kierowali jakimś pojazdem. 1,2% 8,4% N=794 90,4% tak nie nie pamiętam Wyk. 37b Kierowanie samochodem lub innym pojazdem mechanicznym kiedykolwiek w życiu pod wpływem alkoholu, wśród kobiet i mężczyzn. KOBIETY N=424 MĘŻCZYŹNI N=370 0,5% 1,7% 2,0% 16,0% 97,8% 82,0% tak nie nie pamiętam tak nie nie pamiętam 78

79 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.1. Zjawisko nietrzeźwości wśród kierowców Wyk. 38a Kierowanie samochodem lub innym pojazdem mechanicznym pod wpływem alkoholu w czasie ostatnich 12 miesięcy, w grupie badanych, którzy choć raz kierowali pojazdem w ciągu ostatniego roku. 1,1% 3,7% N=450 95,2% tak nie nie pamiętam Wyk. 38b Kierowanie samochodem lub innym pojazdem mechanicznym pod wpływem alkoholu w czasie ostatnich 12 miesięcy według płci. KOBIETY N=181 MĘŻCZYŹNI N=269 0% 0% 1,9% 6,1% 100% 92,0% tak nie nie pamiętam tak nie nie pamiętam 79

80 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.1. Zjawisko nietrzeźwości wśród kierowców Wyk. 38c Kierowanie samochodem lub innym pojazdem mechanicznym pod wpływem alkoholu w czasie ostatnich 12 miesięcy, wśród osób, które prowadziły pojazd mechaniczny przynajmniej raz w ciągu ost. 12 miesięcy według wieku. 100% 0,0% 2,2% 2,8% 0,0% 0,0% 80% 60% 40% 97,0% 91,1% 94,4% 97,2% 100,0% 20% 0% 3,0% 6,7% 2,8% 2,8% 0,0% lat lat lat lat 65 lat i więcej tak nie nie pamiętam Wyk. 38d Kierowanie samochodem lub innym pojazdem mechanicznym pod wpływem alkoholu w czasie ostatnich 12 miesięcy, wśród osób, które prowadziły pojazd mechaniczny przynajmniej raz w ciągu ost. 12 miesięcy według wykształcenia. 100% 0,0% 3,8% 0,0% 1,0% 80% 60% 40% 87,0% 91,1% 98,2% 95,8% 20% 0% 13,0% 5,1% 1,8% 3,2% podstawowe zawodowe średnie wyższe tak nie nie pamiętam 80

81 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.1. Zjawisko nietrzeźwości wśród kierowców Wyk. 39a Bycie świadkiem sytuacji kierowania samochodem lub innym pojazdem mechanicznym przez osobę będącą pod wpływem alkoholu w czasie ostatnich 12 miesięcy (odsetki wśród wszystkich badanych). 1,8% 11,4% N=796 86,8% tak nie nie pamiętam Wyk. 39b Próby interwencji w sytuacji kierowania samochodem lub innym pojazdem mechanicznym przed osobę będącą pod wpływem alkoholu (odsetki badanych wśród osób, które były świadkiem takiej sytuacji). 2,9% N=91 44,4% 52,7% tak nie trudno powiedzieć 81

82 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.1. Zjawisko nietrzeźwości wśród kierowców Wyk. 39c Próby interwencji w sytuacji kierowania samochodem lub innym pojazdem mechanicznym przez osobę będącą pod wpływem alkoholu (odsetki badanych wśród osób, które próbowały interweniować możliwość wyboru wielu odpowiedzi). Powiedziałem/-am, że nie powinien teraz prowadzić pojazdu 49,2% Zabrałem/am kluczyki lub w inny sposób nie dopuściłem/am kieroiwcy do prowadzenia pojazdu 30,8% Odprowadziłem/-am lub zawiozłem/-am tę osobę do domu lub innego wskazanego przez nią miejsca Znalazłem/am inną osobę, która nie będąc pod wpływem alkoholu odprowadziła lub zawiozła tę osobę do domu lub w inne wskazane miejsce 10,1% 9,8% N=48 Wezwałem/-am TAXI 0,0% Wezwałem/am policję lub inne służby porządkowe 10,5% Zrobiłem/-am coś innego 5,9% Trudno powiedzieć 0,0% 0% 20% 40% 60% 82

83 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.1. Zjawisko nietrzeźwości wśród kierowców Wyk. 40 Efekt podjętej interwencji w sytuacji kierowania samochodem lub innym pojazdem mechanicznym przez osobę będącą pod wpływem alkoholu (odsetki badanych wśród osób, które próbowały interweniować). 2,7% 49,0% 48,3% Kierowca pojechał mimo interwencji Kierowca nie pojechał po interwencji Nie pamiętam 83

84 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.2. Picie alkoholu w pracy Picie alkoholu w pracy Następną analizowaną kwestią jest spożywanie alkoholu w miejscu pracy. Rozkłady odpowiedzi dotyczące tej kwestii przedstawione są na wykresach 41a-43c. Przynajmniej raz w życiu taka sytuacja zdarzyła się prawie co czwartej badanej osobie (22,6%), w grupie kobiet -16,5%, a w grupie mężczyzn 29,4%. Najwyższy odsetek osób mających takie doświadczenia zanotowano wśród badanych mieszkających w mieście powyżej 200 tys. mieszkańców (Łodzi)-28%.Wśrednichmiastach (od tys. mieszkańców)odsetekten był istotnie niższy 17,5%. Co piąty badany mieszkaniec wsi przyznał, iż kiedykolwiek w życiu zdarzyło mu pić alkohol w pracy(19,8%). Nie odnotowano istotnej statystycznie różnicy pomiędzy odsetkiem osób, które kiedykolwiek w życiu piły alkohol w pracy w grupie wierzących i praktykujących -21,6% oraz wśród pozostałych respondentów - 24,6%. Największy odsetek osób, które kiedykolwiek piły alkohol w pracy zanotowano wśród respondentów w wieku lata. Niemal co trzeci badany w tej grupie miał tego typu doświadczenia (31,9%). W grupie dwudziestolatków (18-29 lat) odsetek ten jest niemal 5-krotnie niższy!!! - i wynosi jedynie 6,7%. Do picia alkoholu w pracy - w ciągu ostatnich 12 miesięcy - przyznało się 8,5% badanych rzadziej takie zachowania deklarowały kobiety (5,9%), niemal dwukrotnie częściej mężczyźni - 11,2%. Analizując problem picia w miejscu pracy (w ostatnim roku) z perspektywy miejsca zamieszkania respondentów najwyższy odsetek osób mających takie doświadczenia odnotowano w małych i średnich miastach tj. poniżej 50 tys. mieszkańców oraz od tys. odpowiednio: 13,6% i 11,3%. W grupie respondentów mieszkających w Łodzi (miasto pow. 200 tys. mieszk.) odsetek ten był istotnie niższy 4,3%. Także wśród mieszkańców wsi odnotowano niższy odsetek badanych pijących alkohol w pracy w ostatnim roku (7,6%). Picie w pracy w okresie ost. 12 miesięcy - najczęściej zdarzało się czterdziestolatkom (40-49 lat) oraz respondentom w grupie wiekowej lata (odpowiednio: 12,9% i 10%). Ponad 3-krotnie niższy odsetek respondentów mających tego typu doświadczenia odnotowano w najmłodszej frakcji badanych tj lat. Jedynie 4% osób w tej grupie piło w pracy alkohol w ciągu ostatnich 12 miesięcy. 84

85 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.2. Picie alkoholu w pracy Podobnie jak w przypadku kierowania samochodem pod wpływem alkoholu, badanych zapytano także o bycie świadkiem sytuacji, w której osoba wykonująca pracę znajdowała się pod wpływem alkoholu (wykresy 45a i 45b). Twierdząco na tak zadane pytanie, dotyczące okresu 12 miesięcy poprzedzających badanie odpowiedziało - 21,5% respondentów. Przypomnijmy, że do faktu picia alkoholu w pracy w tym samym okresie przyznało się zdecydowanie mniej badanych 8,5%. Rzadziej świadkiem picia alkoholu przez kogoś w miejscu pracy w ostatnim roku przed badaniem były kobiety - 14,4%. W przypadku mężczyzn odsetek takich wskazań był niemal dwukrotnie wyższy i wynosił 29,5%. Analizując odsetki takich wskazań w zależności od wieku respondentów, warto zauważyć, że najwyższy odsetek osób, które deklarowały, że były świadkami picia w miejscu pracy odnotowano w grupie czterdziestolatków. Co czwarty badany w tej frakcji miał takie doświadczenie (26,4%). Najniższe odsetki świadków picia alkoholu w pracy odnotowano w najstarszej i najmłodszej grupie respondentów (65 lat i więcej - 14,1% oraz lat 19,7%). Co czwarty badany mieszkaniec średnich i małych miast oraz respondent mieszkający na wsi był świadkiem picia alkoholu w pracy (odpowiednio: 24,6%, 23,6% i 23,7%). Wyraźnie niższy odsetek respondentów mających takie doświadczenia odnotowano wśród mieszkańców Łodzi (miasta pow. 200 tys. mieszk.) 15,6%. Wyraźną różnicę odnotowano pomiędzy odsetkiem badanych będących świadkami picia w pracy w grupie wierzących i praktykujących oraz pozostałych 18,9% vs. 26%. Na koniec warto podkreślić, że odsetki osób które przyznały, że piły alkohol w pracy w okresie ost. 12 miesięcy wyraźnie różnicują się w zależności od średniego poziomu spożycia w ciągu roku, co pokazuje poniższa tabelka. Wraz ze wzrostem średniego spożycia rośnie także odsetek pijących w pracy. Czterech na dziesięciu respondentów pijących powyżej 6 l 100% alkoholu w ciągu ostatniego roku piło alkohol w pracy. Podobny odsetek odnotowano również w grupie pijących powyżej 12 litrów 100% alkoholu rocznie(42,5%). Średnie spożycie w litrach 100% alkoholu odsetek pijących w pracy w ostatnim roku abstynenci 0,0% do 1,2 litra 16,5% pow. 1,2 l do 6 l 32,7% pow. 6 l do 12 l 37,9% pow. 12 litrów 42,5% 85

86 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.2. Picie alkoholu w pracy Wyk. 41a Spożywanie przez badanego alkoholu w miejscu pracy lub podczas wykonywania pracy kiedykolwiek w życiu (odsetek wśród pijących). N = 798 1,0% 22,6% 76,4% tak nie nie pamiętam Wyk. 41b Spożywanie alkoholu w miejscu pracy kiedykolwiek w życiu (odsetki wśród pijących) według płci. KOBIETY N=424 MĘŻCZYŹNI N=374 0,5% 16,5% 1,7% 29,4% 83,0% 68,9% tak nie nie pamiętam tak nie nie pamiętam 86

87 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.2. Picie alkoholu w pracy Wyk. 42 Spożywanie alkoholu w miejscu pracy kiedykolwiek w życiu w różnych grupach respondentów (wyodrębnionych ze względu na miejsce zamieszkania oraz wiek i stosunek do wiary i praktyk religijnych). miasto pow. 200 tys. mieszk. 28,0% miasto od tys. mieszk. 17,5% miasto poniżej 50 tys. mieszk. 22,9% wieś 19,8% wierzący i praktykujący 21,6% pozostali 24,6% lat 6,7% lat 17,4% lat 24,7% lat 31,9% 65 lat i więcej 27,9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 87

88 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.2. Picie alkoholu w pracy Wyk. 43a Spożywanie przez badanego alkoholu w miejscu pracy lub podczas wykonywania pracy w ciągu ostatnich 12 miesięcy (odsetki wśród pracujących w ostatnim roku). 0,3% 8,5% 91,2% N=412 tak nie nie pamiętam Wyk. 43b Spożywanie alkoholu w miejscu pracy w czasie ostatnich 12 miesięcy według płci - (odsetki wśród pracujących w ostatnim roku). KOBIETY N=202 MĘŻCZYŹNI N=412 5,9% 0,5% 11,2% 94,1% 88,3% tak nie nie pamiętam tak nie nie pamiętam 88

89 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.2. Picie alkoholu w pracy Wyk. 44 Spożywanie alkoholu w miejscu pracy w okresie ost. 12 miesięcy w różnych grupach respondentów (wyodrębnionych ze względu na miejsce zamieszkania oraz wiek i stosunek do wiary i praktyk religijnych). miasto pow. 200 tys. mieszk. 4,3% miasto od tys. mieszk. 11,3% miasto poniżej 50 tys. mieszk. 13,6% wieś 7,6% wierzący i praktykujący 6,9% pozostali 11,2% lat 4,0% lat 6,9% lat 12,9% lat 10,0% 65 lat i więcej 0,0% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 89

90 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.2. Picie alkoholu w pracy Wyk. 45a Bycie świadkiem spożywania alkoholu przez osobę wykonującą pracę lub będącą w miejscu pracy w czasie ostatnich 12 miesięcy (odsetki badanych wśród wszystkich respondentów) N=783 1,2% 21,5% 77,3% tak nie nie pamiętam Wyk. 45b Bycie świadkiem spożywania alkoholu przez osobę wykonującą pracę lub będącą w miejscu pracy w czasie ostatnich 12 miesięcy - wg. płci. KOBIETY N=413 MĘŻCZYŹNI N=370 0,6% 14,4% 1,7% 29,5% 85,0% 68,7% tak nie nie pamiętam tak nie nie pamiętam 90

91 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.2. Picie alkoholu w pracy Wyk. 45c Bycie świadkiem spożywania alkoholu przez osobę wykonującą pracę lub będącą w miejscu pracy w czasie ostatnich 12 (wyodrębnionych ze względu na miejsce zamieszkania oraz wiek i stosunek do wiary i praktyk religijnych). miasto pow. 200 tys. mieszk. 15,9% miasto od tys. mieszk. 24,6% miasto poniżej 50 tys. mieszk. 23,6% wieś 23,7% wierzący i praktykujący 18,9% pozostali 26,3% lat 19,7% lat 24,9% lat 26,4% lat 22,0% 65 lat i więcej 14,1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 91

92 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.3. Picie alkoholu przez kobiety w ciąży Picie alkoholu przez kobiety w ciąży W niniejszym podrozdziale zostanie scharakteryzowany problem picia alkoholu przez kobiety w ciąży. Należy w tym miejscu podkreślić, że nawet najmniejsze ilości alkoholu spożywane przez kobiety w ciąży stanowią zagrożenie dla zdrowia ich dzieci. Na pierwszą część pytań z tego bloku odpowiadały tylko te kobiety, które przynajmniej raz były w ciąży czyli 83,5% badanych kobiet (N=352). Tematy poruszane w pytaniach dotyczyły ich własnych doświadczeń z alkoholem w okresie, kiedy były w ciąży (wykresy 46-50). Drugi blok pytań zadawano wszystkim respondentom, a dotyczyły one ich postaw wobec faktu picia alkoholu przez kobiety spodziewające się dziecka (wykresy 51a i 51b). Wśród kobiet, które kiedykolwiek były w ciąży, 13,8% zadeklarowało, że w okresie, gdy spodziewały się dziecka, co najmniej raz piły alkohol. Najczęściej były to kobiety w wieku lat (23,5%) i lat: 20,5%. Najniższy odsetek odnotowano wśród kobiet w wieku lata (10,3%) oraz w grupie wiekowej 65 lat i więcej (11,3%). Poziom wykształcenie nie miał wpływu na rozpowszechnienie picia alkoholu przez kobiety w ciąży. W badaniu stwierdzono zbliżone odsetki kobiet sięgających po alkohol w okresie ciąży - we wszystkich grupach wykształcenia. Średnio co siódma z kobiet, które kiedykolwiek były w ciąży, zarówno z wykształceniem podstawowym, zawodowym oraz średnim stwierdziła, iż zdarzyło jej się pić alkohol w okresie ciąży odpowiednio: 14,8%, 14,2% i 14%. W grupie kobiet z wyższym wykształceniem 12,5% przyznało, że piło alkohol będąc w ciąży. Niemal co czwarta mieszkanka średniego miasta (od 50 do 200 tys. mieszkańców), która kiedykolwiek oczekiwała narodzin dziecka, sięgała po alkohol w okresie ciąży (23,7%). Najniższy odsetek kobiet mających takie doświadczenia odnotowano wśród mieszkanek wsi 9,8% i małych miast (poniżej 50 tys. mieszk. 12,9%). Zadeklarowana częstotliwość sięgania po alkohol przez kobiety w ciąży nie jest wysoka 3,5% przyznało, że piło kilka razy w miesiącu. 7,3% kobiet, które kiedykolwiek w życiu były w ciąży piło w czasie ciąży raz w miesiącu. Kilka razy w czasie ciąży po alkohol sięgnęła ponad połowa badanych kobiet (53,3%), a tylko raz 35,9% tj. nieco ponad 1/3. Kobiety, które przyznały się do picia alkoholu w ciąży zostały poproszone o wskazanie rodzaju alkoholu, jaki spożywały. Na pierwszym miejscu znalazło się wino ponad 59,7% odpowiedzi. Na drugim miejscu znalazło się piwo (26,2%). Co szósta kobieta pijąca w ciąży sięgnęła po wódkę (15,7%). Po inne alkohole 1,7%. 92

93 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.3. Picie alkoholu przez kobiety w ciąży Picie alkoholu przez kobiety w ciąży cd. Przeważająca większość badanych, które były w ciąży twierdzi, że nie były namawiane do picia alkoholu przez osoby trzecie (68,5%). Co dziesiąta respondentka nie pamiętała, czy ktoś namawiał ją do picia alkoholu, kiedy była w ciąży 9,9%. Do picia w okresie ciąży była zachęcana co piąta respondentka 21,6%. 12,4% - a więc co ósma z respondentek deklarowała, że do wypicia alkoholu zachęcał ją ktoś ze znajomych, a niemal 5,5% wskazało w tym kontekście na kogoś z rodziny. Uwagę zwraca fakt, że 3,2% respondentek wskazało, że gdy były w ciąży do picia niewielkich ilości alkoholu namawiał je ktoś z personelu medycznego - lekarz lub pielęgniarka (Wyk. 49). Warto także podkreślić, że wszystkie te respondentki, którepiływczasieciążyibyłynamawianedotegoprzezlekarzasięgnęłypo wino albo piwo. Jednocześnie 18,9% badanych twierdzi, że lekarz ostrzegał je przed skutkami picia alkoholu w czasie, gdy były w ciąży. O tym, że lekarz nie przestrzegał przed piciem alkoholu w ciąży pisało aż 60,2%. Kolejny blok pytań dotyczył wszystkich badanych. Respondentów zapytano, czy w ciągu ostatniego roku byli świadkami sytuacji, w których kobieta w ciąży spożywała alkohol. Twierdzącej odpowiedzi udzieliło 13% respondentów, a więc co ósmy. Ponad 86% zaprzeczyło, że było świadkiem takiej sytuacji w ostatnim roku (Wyk. 50 a) Aż 52,4% wskazało, że kobieta w ciąży, która piła w ich obecności, sięgnęła po piwo. Co czwarty badany wskazał wtym kontekście na wino (40,7%), a 17% na wódkę. O innym rodzaju alkoholu wspomniało 8,3% respondentów. Jak pokazuje Wykres 51c, co piaty badany uważa, że picie niewielkich ilości alkoholu przez kobiety w ciąży może mieć korzystny wpływ na przebieg ciąży oraz zdrowie dzieci (20,7%). Odwrotne przekonanie wyraziło 71,9% badanych. 7,4% nie miało jednoznacznej opinii na ten temat. Opinię mówiącą, iż picie niewielkich ilości alkoholu przez kobiety w ciąży może mieć korzystny wpływ na przebieg ciąży i zdrowie dziecka wyraziła co szósta badana kobieta (17,3%) i co czwarty mężczyzna (24,7% - połączone odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak ). 93

94 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.3. Picie alkoholu przez kobiety w ciąży Wyk. 46 Odsetek kobiet pijących alkohol w ciąży wśród wszystkich kobiet, które kiedykolwiek były w ciąży oraz według innych cech społeczno-demograficznych ogółem 13,8% podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe 14,8% 14,2% 14,0% 12,5% miasto pow. 200 tys. mieszk. 13,9% miasto od tys. mieszk. 23,7% miasto poniżej 50 tys. mieszk. wieś 9,8% 12,9% lat 23,5% lat 12,0% lat 20,5% lata 65 lat i więcej 10,3% 11,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 94

95 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.3. Picie alkoholu przez kobiety w ciąży Wyk. 47 Rodzaj alkoholu pitego przez kobiety w ciąży (możliwość wielu odpowiedzi) 80% 60% 59,7% 40% 20% 26,2% 15,7% 0% 1,7% piwo wino wódka inny alkohol Wyk. 48 Częstość picia alkoholu przez kobiety w ciąży (% wśród kobiet, które piły alkohol będąc w ciąży). 35,9% 3,5% 7,3% 53,3% codziennie kilka razy w tygodniu kilka razy w miesiącu raz w miesiącu kilka razy w okresie całej ciąży raz w okresie ciąży nie pamiętam 95

96 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.3. Picie alkoholu przez kobiety w ciąży Wyk. 49 Przestrzeganie przez lekarza przed piciem alkoholu, gdy kobieta była w ciąży N=329 20,9% 18,9% 60,2% tak nie nie pamiętam Wyk. 50 Osoby zachęcające kobiety w ciąży do picia alkoholu (możliwość wielu odpowiedzi) N=68 pracownik socjalny/kurator mass-media, przeczytałam w gazecie, słyszałam w radio, TV pielęgniarka lub inny pracownik służby zdrowia koleżanka/kolega lub ktoś znajomy ktoś z rodziny nie pamiętam 0,0% 0,5% 1,3% 12,4% 5,5% 9,9% nikt mnie nie zachęcał 68,5% lekarz 1,9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 96

97 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.3. Picie alkoholu przez kobiety w ciąży Wy. 51a Bycie świadkiem sytuacji, gdy kobieta w ciąży piła alkohol (w czasie ostatnich 12 miesięcy) 0,9% 13,0% 86,1% tak nie nie pamiętam Wyk. 51b Rodzaj alkoholu pitego przez kobiety w ciąży widziane przez respondenta (% wśród wszystkich respondentów, którzy widzieli kobiety w ciąży pijące alkohol możliwość wielu odpowiedzi) 60% 50% 52,4% 40% 40,7% 30% 20% 16,0% 10% 8,3% 0% piwo wino wódka inny alkohol 97

98 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.3. Picie alkoholu przez kobiety w ciąży Wyk. 51c Opinie badanych na temat korzystnego wpływu picia alkoholu przez kobiety w ciąży 7,4% 5,5% 15,2% 47,7% 24,2% zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie nie wiem Tab. 7 Opinie badanych na temat korzystnego wpływu picia alkoholu przez kobiety w ciąży ze względu na płeć badanych. N=794 kobiety mężczyźni zdecydowanie tak 2,8% 8,7% raczej tak 14,5% 16,0% raczej nie 24,0% 24,3% zdecydowanie nie 52,2% 42,6% trudno powiedzieć 6,5% 8,4% 98

99 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.4. Pytanie o picie alkoholu jako element diagnozy lekarskiej Pytanie o picie alkoholu przez pacjentów jako element diagnozy lekarskiej Jedną z najbardziej skutecznych metod wczesnej diagnozy problemów alkoholowych wśród pacjentów jest krótki test przesiewowy prowadzony przez lekarza pierwszego kontaktu lub lekarza rodzinnego. W wielu krajach na świecie do standardu rozmowy lekarza z pacjentem wprowadzono pytania dot. palenia papierosów, używania narkotyków oraz picia napojów alkoholowych. Wczesna diagnoza problemów alkoholowych pacjenta pozwala przeprowadzić skuteczną interwencję i poważnie ogranicza koszty jego dalszego leczenia. W Polsce lekarze podczas badania klinicznego zazwyczaj pytają swoich pacjentów o częstotliwość palenia papierosów, ale sporadycznie zadają pytania o częstotliwość i ilość wypijanego alkoholu. Podobna sytuacja występuje także w województwie łódzkim. Zaledwie 6,3% badanych podczas wizyty u lekarza było pytanych o ilość spożywanego alkoholu, zaś 2% otrzymało od lekarza zalecenie ograniczenia picia (wykresy 52a i 53a). W pierwszym i drugim przypadku zaobserwowano istotne zróżnicowanie w rozkładach odpowiedzi w grupie kobiet i mężczyzn (Wyk. 52b i 53b). Rzadziej o ilość wypijanego alkoholu podczas wizyty u lekarza były pytane kobiety (3,8% vs. 9,2% - mężczyźni). Kobiety rzadziej także w ciągu ostatniego roku przed badaniem słyszały od lekarza zalecenie, że powinny ograniczyć spożycie alkoholu (1,5% vs. 2,8%). Interesująca jest analiza, jak często pytanie o ilość pitego alkoholu oraz zalecenie ograniczenia spożycia alkoholu było kierowane do różnych grup respondentów wyodrębnionych na podstawie rzeczywistego rocznego średniego spożycia w przeliczeniu na litry czystego alkoholu. Osoby, które w ciągu ostatniego roku piły do 1,2 litra stuprocentowego alkoholu, spotykały się z zaleceniem ograniczenia picia sześciokrotnie rzadziej 1,4% niż osoby pijące powyżej 12 litrów 100% alkoholu - 8,2%. 99

100 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.4. Pytanie o picie alkoholu jako element diagnozy lekarskiej Wyk. 52a Zapytanie badanego przez lekarza o ilość spożywanego alkoholu 0,9% 6,3% N=793 92,8% tak nie nie pamiętam Wyk. 52b Zapytanie badanego przez lekarza o ilość spożywanego alkoholu w grupie kobiet i mężczyzn KOBIETY N=422 MĘŻCZYŹNI N=371 0,6% 3,8% 1,1% 9,2% 95,5% tak nie nie pamiętam 89,7% tak nie nie pamiętam 100

101 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.4. Pytanie o picie alkoholu jako element diagnozy lekarskiej Wyk. 53a Zalecenie przez lekarza ograniczenia ilości wypijanego alkoholu 0,7% 2,0% N=786 97,3% tak nie nie pamiętam Wyk. 53b Zalecenie przez lekarza ograniczenia ilości wypijanego alkoholu w grupie kobiet i mężczyzn KOBIETY N=520 MĘŻCZYŹNI N=477 0,5% 1,5% 0,9% 2,8% 98,1% 96,4% tak nie nie pamiętam tak nie nie pamiętam 101

102 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.5. Problemy związane z alkoholem w życiu rodzinnym Doświadczenie problemów alkoholowych w rodzinie badane było z dwóch perspektyw uczestnika oraz obserwatora. W ramach pierwszej, respondentów pytano o występowanie przykrych sytuacji w ich rodzinie, które związane byłyby z piciem alkoholu. Co piąty dorosły mieszkaniec województwa łódzkiego (20,0%) przyznał, że w swojej najbliższej rodzinie (w swoim domu) doświadczył przykrych sytuacji związanych z konsumpcją alkoholu, o których trudno mu będzie zapomnieć (wykres 54a i 54b). O takich sytuacjach nieco częściej pisały kobiety (22,1% vs. 17,7%). Co szesnasty badany stwierdził, że miały one miejsce w ostatnim roku przed badaniem (6,0%). Nieco częściej pisały o takim doświadczeniu odnotowanym w ostatnim roku kobiety 7,1%, nieco rzadziej mężczyźni - 4,5%. Spośród osób, które kiedykolwiek doświadczyły tego typu przykrych (traumatycznych) sytuacji co czwarta przyznała, że doszło do nich w ciągu ostatnich 12 miesięcy(28,8%). Badanym zadano również pytanie o to, czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed badaniem zetknęli się z nieszczęściem lub biedą jakiejś rodziny, spowodowaną pijaństwem. Świadkiem takiej sytuacji była ponad połowa badanych-56,1%. Co trzeci spośród świadków biedy i nieszczęścia spowodowanych pijaństwem (34,3%) próbował w obliczu tej trudnej sytuacji podejmować jakąś interwencję lub jakoś pomóc. Prawie 2/3 świadków nie podjęło żadnej interwencji. Zdecydowanie częściej taką interwencję podejmowały kobiety niż mężczyźni 39,1% vs. 28,7%. 102

103 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.5. Problemy związane z alkoholem w życiu rodzinnym Wyk. 54a Przykre sytuacje (kiedykolwiek) w rodzinie badanego mające związek z piciem alkoholu N=789 1,1% 20,0% 78,9% tak nie nie pamiętam Wyk. 54b Przykre sytuacje (kiedykolwiek) w rodzinie badanego mające związek z piciem alkoholu w grupie kobiet i mężczyzn 1,2% 22,1% KOBIETY N=418 76,8% 1,0% 17,7% tak nie nie pamiętam 81,3% MĘŻCZYŹNI N=371 tak nie nie pamiętam 103

104 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.5. Problemy związane z alkoholem w życiu rodzinnym Wyk. 55a Przykre sytuacje w rodzinie badanego mające związek z piciem alkoholu występujące w ciągu ostatnich 12 miesięcy (odsetki badanych wśród wszystkich respondentów, którzy kiedykolwiek doświadczyli przykrych sytuacji związanych z nadużywaniem alkoholu w swojej rodzinie). 28,8% N=158 71,2% tak nie Wyk. 55b Przykre sytuacje w rodzinie badanego mające związek z piciem alkoholu występujące w ciągu ostatnich 12 miesięcy (odsetki badanych wśród wszystkich respondentów, którzy kiedykolwiek doświadczyli przykrych sytuacji związanych z nadużywaniem alkoholu w swojej rodzinie) KOBIETY N=92 MĘŻCZYŹNI N=66 31,4% 25,2% 68,6% 74,8% tak nie tak nie 104

105 VII. Problemy i zagrożenia związane z piciem alkoholu 7.5. Problemy związane z alkoholem w życiu rodzinnym Wyk. 56a Społeczna widoczność wybranych przejawów patologii związanej z alkoholem i próby podjęcia interwencji (% badanych): Czy w ciągu ost. 12 miesięcy widział(a) Pan(i) biedę, nieszczęście jakiejś rodziny, spowodowane pijaństwem N=799 mężczyźni 54,7% kobiety 57,4% ogółem 56,1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wyk. 56b Społeczna widoczność wybranych przejawów patologii związanej z alkoholem i próby podjęcia interwencji (% badanych): Czy w ciągu ost. 12 miesięcy widział(a) Pan(i) biedę, nieszczęście jakiejś rodziny, spowodowane pijaństwem i próbowała interweniować, pomoc, coś zrobić N=447 mężczyźni 28,7% kobiety 39,1% ogółem 34,3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 105

106 VIII. SPOŁECZNA PERCEPCJA NORM I ZABURZEŃ ZACHOWANIA ZWIĄZANYCH Z ALKOHOLEM

107 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.1. Reklama napojów alkoholowych Postawy wobec reklam napojów alkoholowych Restrykcyjna postawa względem reklamowania napojów alkoholowych jest uzależniona od tego, o jaki napój alkoholowy chodzi (co pokazuje wykres 57). Odsetki osób twierdzących, że reklama powinna być całkowicie zabroniona bądź dozwolona, ale ze znacznymi ograniczeniami wynosi w przypadku piwa - 51,4%, wina 54%, a wódki już 70%. Jednocześnie odsetki osób deklarujących, że reklama napojów alkoholowych powinna być dozwolona bez żadnych ograniczeń zmniejszają się z 18,8% w przypadku piwa, do 14,6% w przypadku wina i do 11,8% w odniesieniu do wódki. O negatywnym wpływie reklamy jest przekonana większa część badanych. Prawie 2/3 badanych (64,4%) zgadza się ze stwierdzeniem, że reklama powoduje obniżenie wieku inicjacji alkoholowej; Niemal ¾ respondentów (72,5%) twierdzi, że reklama przyczynia się do zwiększenia spożycia alkoholu wśród młodzieży; Siedmiu na dziesięciu (68,3%) mieszkańców województwa łódzkiego uczestniczących w badaniu przyznało, że reklama przyczynia się do zwiększenia ogólnej konsumpcji alkoholu w kraju; Mniej, bo 58,9% uważa, że reklama alkoholu przyczynia się także do zwiększenia liczby osób nadużywających alkoholu. W przypadku wszystkich z omawianych stwierdzeń istotnie wyższe odsetki osób zgadzających się z opiniami nt. negatywnego wpływu reklamy napojów alkoholowych obserwujemy wśród kobiet: Ze stwierdzeniem, że reklama powoduje obniżenie wieku inicjacji alkoholowej zgodziło się 73,8% kobiet i 53,8% mężczyzn; 80,1% kobiet twierdzi, że reklama przyczynia się do zwiększenia spożycia alkoholu wśród młodzież. Taką samą opinię wyraziło 63,9% mężczyzn. 76,5% kobiet jest zdania, że reklama przyczynia się do zwiększenia ogólnej konsumpcji alkoholu w kraju. Z taką opinią zgodziło się 59% mężczyzn; 67,8% kobiet uważa, że reklama alkoholu przyczynia się także do zwiększenia liczby osób nadużywających alkoholu, wśród mężczyzn odsetek ten był istotnie niższy i wynosił 48,9%. 107

108 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.1. Reklama napojów alkoholowych Wyk. 57 Stosunek wszystkich badanych do reklamy poszczególnych rodzajów napojów alkoholowych. N=799 całkowicie zabroniona dozwolona ze znacznymi ograniczeniami dozwolona z niewielkimi ograniczeniami dozwolona bez żadnych ograniczeń 24,9% 26,5% 28,3% 18,8% PIWO trudno powiedzieć całkowicie zabroniona 1,5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 28,1% dozwolona ze znacznymi ograniczeniami dozwolona z niewielkimi ograniczeniami 25,9% 29,6% dozwolona bez żadnych ograniczeń 14,6% WINO trudno powiedzieć 1,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% całkowicie zabroniona 42,3% dozwolona ze znacznymi ograniczeniami 27,7% dozwolona z niewielkimi ograniczeniami dozwolona bez żadnych ograniczeń 11,1% 17,0% WÓDKA trudno powiedzieć 1,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 108

109 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.1. Reklama napojów alkoholowych Wyk. 58a Reklama powoduje obniżenie wieku osób po raz pierwszy sięgających po alkohol 100% 80% 60% 40% 20% 0% 6,7% 5,8% 7,8% 7,0% 5,1% 9,2% 21,9% 15,3% 29,3% 36,6% N=799 39,8% 33,0% 27,8% 34,0% 20,8% ogółem kobiety mężczyźni zdecydowanie się zgadzam raczej się zgadzam raczej się nie zgadzam zdecydowanie się nie zgadzam trudno powiedzieć Wyk. 58b Reklama przyczynia się do zwiększenia spożycia alkoholu przez młodzież 100% 80% 4,8% 4,7% 3,5% 3,6% 6,1% 6,0% 12,7% 18,0% 24,0% 60% 40% 41,7% N=800 43,4% 39,8% 20% 30,8% 36,7% 24,1% 0% ogółem kobiety mężczyźni zdecydowanie się zgadzam raczej się zgadzam raczej się nie zgadzam zdecydowanie się nie zgadzam trudno powiedzieć 109

110 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.1. Reklama napojów alkoholowych Wyk. 58c Reklama powoduje zwiększenie ogólnej konsumpcji alkoholu w kraju 100% 80% 60% 40% 5,8% 19,6% 40,1% 6,3% 4,5% 5,0% 7,7% 7,3% 14,0% 26,0% N=799 42,4% 37,6% 20% 0% 28,2% 34,1% 21,4% ogółem kobiety mężczyźni zdecydowanie się zgadzam raczej się zgadzam raczej się nie zgadzam zdecydowanie się nie zgadzam trudno powiedzieć Wyk. 58d Reklama przyczynia się do zwiększenia liczby osób nadużywających alkoholu 100% 80% 60% 40% 20% 0% 5,7% 4,5% 7,1% 10,8% 9,0% 12,9% 24,5% 18,6% 31,1% N=799 37,1% 34,0% 30,5% 24,9% 30,7% 18,4% ogółem kobiety mężczyźni zdecydowanie się zgadzam raczej się zgadzam raczej się nie zgadzam zdecydowanie się nie zgadzam trudno powiedzieć 110

111 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.2. Sprzedaż alkoholu nieletnim Sprzedaż alkoholu nieletnim Jednym z najważniejszych problemów społecznych ostatniej dekady jest spożywanie alkoholu przez młodzież. Samorządy lokalne od lat podejmują w tym zakresie wiele działań, których celem jest ograniczenie dostępności alkoholu dla niepełnoletniej młodzieży oraz szereg działań interwencyjnych adresowanych do sprzedawców alkoholu. Na potrzeby wspomnianego badania wyróżniono dwa aspekty tego zagadnienia. Po pierwsze zbadano częstotliwość występowania sytuacji, w której respondenci byli świadkami picia alkoholu przez młodzież. Z drugiej strony istotna wydaje się kwestia interwencji podejmowanych przez dorosłych świadków takich sytuacji (wykresy 59a i 60a). Nawiązując do tych wymiarów analizy problemu spożycia i sprzedaży alkoholu młodzieży, można stwierdzić, że w województwie łódzkim w ostatnim roku przed badaniem niemal sześciu na dziesięciu respondentów (57,9%) było świadkiem picia alkoholu przez nastolatki. Równie często takie doświadczenia deklarowały kobiety jak i mężczyźni (56,8% vs. 59,3%). Interwencję w takiej sytuacji podjął co piąty badany respondent (20,4%), będący świadkiem tego typu zdarzenia. Nieco częściej, zgodnie z deklaracjami, podejmowali ją mężczyźni(22,2%) niż kobiety(18,7%). Jak pokazano na wykresie 59b świadkiem sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed badaniem był co siódmy badany(14,2%) rzadziej z taką sytuacją zetknęły się kobiety (11,9%) niż mężczyźni (16,7%). Interwencję wobec sprzedaży alkoholu osobie niepełnoletniej podjął co piąty świadek takiej sytuacji - 19,9% badanych. Zdecydowanie częściej deklarowały takie zachowanie kobiety 26,8% niż mężczyźni - 14,5%. W badaniu pytano także respondentów, czy w ostatnim roku przed badaniem byli świadkami nielegalnej sprzedaży/kupna alkoholu (Wykres 61a i 61b). Takie doświadczenia miał średnio co dziesiąty badany mieszkaniec województwa łódzkiego tj. 10,3% badanych. W grupie kobiet - 7,4%, zaś w populacji mężczyzn 13,4%. Interwencję w takiej sytuacji podjęło, zgodnie z deklaracjami, 5,1% świadków. Częściej o takich zachowaniach pisały kobiety - 13,1%, wśród mężczyzn nie odnotowano ani jednej osoby, która podjęłaby w tej sprawie jakąkolwiek interwencję. 111

112 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.2. Sprzedaż alkoholu nieletnim Wyk. 59a Widział(a) Pan(i) pijących nastolatków 100% 80% 0,9% 0,6% 1,2% 41,1% 42,6% 39,5% 60% 40% 20% 57,9% 56,8% 59,3% 0% ogółem kobiety mężczyźni tak nie nie pamiętam Wyk. 59b Był(a) Pan(i) świadkiem sprzedaży alkoholu niepełnoletnim 100% 1,7% 1,0% 2,5% 80% 60% 84,1% 87,1% 80,8% 40% 20% 0% 14,2% 11,9% 16,7% ogółem kobiety mężczyźni tak nie nie pamiętam 112

113 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.2. Sprzedaż alkoholu nieletnim Tab. 60a Próby interwencji w sytuacji, gdy respondent widział pijące nastolatki 100% 1,1% 0,3% 2,1% 80% 60% 78,5% 81,0% 75,7% 40% 20% 0% 20,4% 18,7% 22,2% ogółem kobiety mężczyźni tak nie nie pamiętam Tab. 60b Próby interwencji w sytuacji sprzedaży alkoholu niepełnoletnim 100% 2,8% 0,0% 5,1% 80% 60% 77,2% 73,2% 80,4% 40% 20% 0% 19,9% 26,8% 14,5% ogółem kobiety mężczyźni tak nie nie pamiętam 113

114 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.3. Nielegalna sprzedaż alkoholu Tab. 61a Był Pan/Pani świadkiem nielegalnej sprzedaży/kupna alkoholu 100% 0,9% 0,7% 1,3% 80% 60% 40% 20% 0% 88,8% 91,9% 85,3% 10,3% 7,4% 13,4% ogółem kobiety mężczyźni tak nie nie pamiętam Tab. 61b Próby interwencji w sytuacji bycia świadkiem nielegalnej sprzedaży/kupna alkoholu 100% 80% 4,0% 0,0% 6,6% 60% 40% 90,9% 86,9% 93,4% 20% 0% 5,1% 13,1% 0,0% ogółem kobiety mężczyźni tak nie nie pamiętam 114

115 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.4. Nietrzeźwość w miejscach publicznych Nietrzeźwość w miejscach publicznych Analizując ogólne zagrożenie ze strony osób nietrzeźwych należy stwierdzić, iż znacznie częściej respondenci spotykali się z agresją słowną niż z przemocą fizyczną. Jak pokazuje wykres 62a co szósty mieszkaniec województwa łódzkiego (16,6%) był ofiarą agresji werbalnej ze strony osoby nietrzeźwej. Najczęściej z tego typu zachowaniami spotykali się mieszkańcy średnich ( tys. mieszk.) i dużych miast (pow. 200 tys. mieszk.) odpowiednio: 29,7% oraz 18,7%. W populacji mieszkańców wsi oraz małych miast (poniżej 50 tys. mieszk.) odsetki badanych, które były ofiarami werbalnej agresji ze strony osób nietrzeźwych były istotnie niższe: 12,5% na wsi i 12,6% w małych miastach. Świadkiem takiego zachowania osoby nietrzeźwej wobec kogoś innego był co czwarty badany(26,8%). Przypadki agresji fizycznej ze strony osób nietrzeźwych miały miejsce znacznie rzadziej odnotowało ją 4,1% ankietowanych. Ale świadkiem takiego zachowania była już niemal co siódma badana osoba (13%). Szczegółowe analizy wskazują, że kobiety i mężczyźni równie często byli ofiarami agresji werbalnej ze strony osoby nietrzeźwej (3,8% vs. 4,6%). Podobnie było w przypadku agresji fizycznej (16,4% vs. 17%). Odnotowano również podobne odsetki mężczyzn i kobiet, którzy deklarowali, że byli świadkami takich sytuacji. Najwyższy odsetek ofiar agresji fizycznej odnotowano wśród badanych z wykształceniem podstawowym (9,1%). W grupie badanych z wykształceniem średnim i wyższym odsetki te były wyraźnie niższe (2,4% i 2,9%). Analizując ten problem z perspektywy wieku badanych najwyższy odsetek ofiar agresji fizycznej występuje wśród czterdziestolatków (5,6%) a najniższy w najstarszej frakcji badanych tj. 65 lat i więcej (2,7%) oraz wśród trzydziestolatków (3,6%). W przypadku agresji werbalnej nie odnotowano wyraźnych różnic pomiędzy badanymi w poszczególnych kategoriach wykształcenia. Najniższy odsetek tego typu ofiar stwierdzono w grupie badanych z wykształceniem zawodowym (13,7%) a najwyższy w populacji respondentów z wyższym wyksztalceniem (18,1%). Najczęściej ofiarami takich zachowań byli respondenci do 49. roku życia (ok.19-20%) zaś po 50. roku życia odsetek ten spada do ok. 12%. Świadkami agresji werbalnej ze strony osób nietrzeźwych w ostatnim roku przed badaniem najczęściej byli badani z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz średnim (28,4% i 27,5%) oraz respondenci z najmłodszej frakcji lat (32,4%). W przypadku bycia świadkiem agresji fizycznej najczęściej takie doświadczenie deklarowali badani z wykształceniem podstawowym 15,2% i osoby z najmłodszej grupy respondentów (18-29 lat) - 19,6%. 115

116 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.4. Nietrzeźwość w miejscach publicznych Wyk. 62a Zagrożenie ze strony nietrzeźwych (odsetki badanych) 40% Agresja werbalna 26,8% Agresja fizyczna 20% 16,6% 13,0% 4,1% 0% zaczepiała, zadagywała, używała wulgarnych wyrazów, obraziła uderzyła popchnęła, zraniła respondent jako ofiara respondent jako świadek 40% Wyk. 62b Zagrożenie ze strony nietrzeźwych wśród kobiet i mężczyzn (odsetki badanych) 20% 16,4% 17,0% 3,8% 4,6% 0% zaczepiała, zadagywała, używała wulgarnych wyrazów, obraziła uderzyła popchnęła, zraniła ofiara - kobieta ofiara - mężczyzna 116

117 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.4. Nietrzeźwość w miejscach publicznych Wyk. 62c Agresja werbalna i agresja fizyczna - zagrożenie ze strony nietrzeźwych według cech demograficznych (odsetki badanych) - OFIARY miasto pow. 200 tys. mieszk. miasto tys. mieszk. miasto poniżej 50 tys. mieszk. wieś 3,9% 5,0% 5,6% 3,1% 12,6% 12,5% 18,7% 29,7% podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe 9,1% 6,0% 2,4% 2,9% 17,2% 13,7% 17,2% 18,1% kobiety mężczyźni 3,8% 4,6% 16,4% 17,0% lat lat lat lata 65 lat i więcej 4,7% 3,6% 5,6% 4,2% 2,7% 12,7% 12,2% 20,9% 19,0% 21,0% 0% 10% 20% 30% 40% agresja fizyczna agresja werbalna 117

118 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.4. Nietrzeźwość w miejscach publicznych Wyk. 62d Agresja werbalna i agresja fizyczna - zagrożenie ze strony nietrzeźwych według cech demograficznych (odsetki badanych) - ŚWIADKOWIE miasto pow. 200 tys. mieszk. miasto tys. mieszk. miasto poniżej 50 tys. mieszk. wieś 13,5% 14,0% 13,3% 12,2% 30,0% 25,7% 31,0% 22,0% podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe 15,2% 10,9% 12,9% 14,0% 25,0% 28,4% 27,5% 25,1% kobiety mężczyźni 12,6% 13,5% 24,0% 30,0% lat lat lat lata 65 lat i więcej 10,6% 9,4% 12,3% 13,0% 19,6% 32,4% 25,9% 22,9% 28,5% 22,1% 0% 10% 20% 30% 40% agresja fizyczna agresja werbalna 118

119 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem Przekonania na temat ryzyka i szkód związanych z piciem alkoholu Za największe zagrożenie dla zdrowia respondenci uważają wpijanie czterech do pięciu drinków prawie codziennie jako bardzo ryzykowne określa to zachowanie 91,1% badanych (Wyk. 64b). Nieco mniej badanych (88,4%) przypisuje duże ryzyko paleniu co najmniej jednej paczki papierosów dziennie (Wyk. 63b). Respondenci rzadziej szacowali jako duże ryzyko codziennego wypijania jednego lub kilku drinków prawie codziennie (68,1%) oraz picie 4-5 drinków 1 lub 2 razy w ciągu weekendu (52,4%). Jako mniej ryzykowne wskazywano sporadyczne palenie papierosów (duże ryzyko przypisało mu zaledwie 22,7% ankietowanych). Szczegółowe analizy pokazują, że kobiety częściej niż mężczyźni oceniają jako bardzo ryzykowne różne zachowania związane z używaniem substancji psychoaktywnych. Badanych pytano również o ich osobiste decyzje dotyczące kierowania samochodem po spożyciu alkoholu zarówno półlitrowej butelki/puszki pięcioprocentowego piwa, jak i 50 mililitrowego kieliszka wódki (wykresy 65 i 66). W przypadku piwa, jedynie 4,5% ankietowanych wsiadłoby za kierownicę samochodu do dwóch godzin od spożycia. Co ósmy (12,3%) uznał, że odczekałby powyżej 2 do 4 godzin, a co piąty badanych (20,7%) stwierdził, że odczekałaby powyżej 4 do 10 godzin. W przypadku wódki odsetek osób skłonnych do prowadzenia samochodudodwóchgodzinjest nieconiższy niż wprzypadkupiwa-2,3%. Powyżej 2 do 4 godzin odczekałoby 8,3%, a więc co dwunasty badany. Ponad 4 godziny do 10 godzin niemal co czwarty respondent (22,3%). Warto w tym miejscu zaznaczyć, że rozbieżności w ocenie czasu niezbędnego do odczekania po wypiciu alkoholu przed prowadzeniem samochodu wynikają w znacznej mierze z braku szerokiej dostępności do tzw. liczników trzeźwości, pozwalających w szybki sposób ocenić stężenie alkoholu we krwi ze względu na indywidualne cechy osoby przeprowadzającej pomiar. Zgodnie ze wskazaniami takiego licznika, mężczyzna o wadze ok. 80 kg po wypiciu 0,5 litra 5% piwa ma we krwi mniej niż 0,2 promila alkoholu po 2,5 godzinie, zaś kobieta ważąca ok. 60 kg po 3 godzinach. Podobnie jest w przypadku wypicia 50 ml wódki. A zatem wyniki badań pokazują, iż ok. 90% respondentów (zarówno mężczyzn, jak i kobiet) błędnie oceniła czas, jaki powinien upłynąć, aby wypity alkohol uległ spaleniu przez organizm. 4,5% badanych pojechałoby samochodem będąc pod wpływem alkoholu. 119

120 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.5. Przekonania na temat ryzyka i szkód związanych z piciem alkoholu Wyk. 63a Ocena szkodliwości wybranych zachowań (wśród wszystkich badanych) - Jak bardzo ludzie ryzykują, jeśli palą papierosy od czasu do czasu? 8,8% 33,4% 32,7% 22,7% 2,4% 0% 20% 40% 60% 80% 100% nie ma ryzyka małe ryzyko umiarkowane ryzyko duże ryzyko nie wiem Wyk. 63b Ocena szkodliwości wybranych zachowań (wśród wszystkich badanych) - Jeśli palą jedną lub więcej paczek papierosów dziennie 1,3% 9,3% 88,4% 0,2% 0,8% 0% 20% 40% 60% 80% 100% nie ma ryzyka małe ryzyko umiarkowane ryzyko duże ryzyko nie wiem 120

121 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.5. Przekonania na temat ryzyka i szkód związanych z piciem alkoholu Wyk. 64a Ocena szkodliwości wybranych zachowań (wśród wszystkich badanych) Jak bardzo ludzie ryzykują wypijając 1 lub 2 drinki prawie codziennie. 1,2% 5,7% 23,2% 68,1% 1,7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% nie ma ryzyka małe ryzyko umiarkowane ryzyko duże ryzyko nie wiem Wyk. 64b Ocena szkodliwości wybranych zachowań (wśród wszystkich badanych) - Jak bardzo ludzie ryzykują wypijając 4 lub 5 drinków prawie codziennie. 0,9% 0,4% 7,3% 91,1% 0,2% 0% 20% 40% 60% 80% 100% nie ma ryzyka małe ryzyko umiarkowane ryzyko duże ryzyko nie wiem 121

122 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.5. Przekonania na temat ryzyka i szkód związanych z piciem alkoholu Wyk. 64c Ocena szkodliwości wybranych zachowań (wśród wszystkich badanych) - Jak bardzo ludzie ryzykują wypijając 5 lub więcej drinków 1-2 razy w ciągu każdego weekendu/ 1,5% 8,7% 35,1% 52,4% 2,2% 0% 20% 40% 60% 80% 100% nie ma ryzyka małe ryzyko umiarkowane ryzyko duże ryzyko nie wiem 122

123 VIII. Społeczna percepcja norm i zaburzeń zachowania związanych z alkoholem 8.5. Przekonania na temat ryzyka i szkód związanych z piciem alkoholu Wyk. 65 Postawy respondentów wobec jazdy samochodem po spożyciu alkoholu: Jak długo po wypiciu jednej półlitrowej butelki/puszki piwa o mocy ok. 5% pojechał(a)by Pan(i) samochodem? do 2 godzin 4,5% powyżej 2 do 4 godzin 12,3% powyżej 4 do 10 godzin powyżej 10 do 20 godzin powyżej 20 do 24 godzin 10,2% 15,1% 20,7% powyżej 24 godzin 37,2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Wyk. 66 Postawy respondentów wobec jazdy samochodem po spożyciu alkoholu: Jak długo po wypiciu jednego dużego kieliszka wódki (50 ml) o mocy ok. 40% pojechał(a)by Pan(i) samochodem? do 2 godzin 2,3% powyżej 2 do 4 godzin 8,3% powyżej 4 do 10 godzin 22,3% powyżej 10 do 20 godzin 16,0% powyżej 20 do 24 godzin 13,1% powyżej 24 godzin 38,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 123

124 IX. OCENA PROPOZYCJI ZMIAN LEGISLACYJNYCH OGRANICZAJĄCYCH DOSTĘP DO ALKOHOLU OSOBOM NIELETNIM

125 IX. Ocena propozycji zmian legislacyjnych ograniczających dostęp do alkoholu osobom nieletnim Ocena propozycji zmian legislacyjnych ograniczających dostęp do alkoholu osobom nieletnim Istotną kwestią, na którą zwrócono uwagę w badaniu były także rozmaite pomysły i strategie działań, których wspólnym celem jest ochrona młodzieży przed zagrożeniami związanymi z piciem alkoholu (Tabela 8). Badani wypowiadali się w badaniu nt. różnego typu regulacji prawnych i działań społecznych. Jak wynika z przeprowadzonych badań stosunkowo dużym poparciem społecznym cieszą się działania mające na celu utrudnianie dostępności alkoholu dla młodzieży. Niemal ¾ respondentów (74,7%) opowiada się za wprowadzeniem obowiązkowych szkoleń dla sprzedawców, uczących jak odmawiać sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim. Warto jednak zauważyć, że co szósty badany mieszkaniec województwa łódzkiego (18,1%) nie popiera takich działań. Podobny odsetek respondentów (75,5%) popiera również lokalne kampanie skierowane do świadków sprzedaży alkoholu nieletnim, zachęcające do podejmowania interwencji wobec nieodpowiedzialnych sprzedawców. 18,6% badanych ma w tej sprawie przeciwne zdanie i nie popiera tego typu działań. Ośmiu na dziesięciu respondentów (81,5%) poparło ideę wprowadzenia surowszych kar dla sprzedawców łamiących przepisy ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, którzy sprzedają alkohol niepełnoletniej młodzieży. Co ósmy badany (12,9%) był przeciwny takim rozwiązaniom. Kolejną kwestią poddaną pod ocenę badanych było wprowadzenie zmian w ww. ustawie polegających na podniesienie granicy wieku, w którym można legalnie kupować napoje alkoholowe z 18 do 21 lat a także wprowadzenie obowiązkowego legitymowania wszystkich młodo wyglądających klientów. W przypadku obowiązkowej kontroli dokumentów potwierdzających pełnoletność klienta aż 96,5% badanych opowiedziało się za takim rozwiązaniem. Więcej kontrowersji wzbudza propozycja podniesienie granicy wieku, w którym można legalnie kupić alkohol do 21 lat, na wzór amerykański wśród wszystkich ankietowanych pomysł ten poparło 57,5% badanych. Przeciwko takiemu rozwiązaniu opowiedział się co trzeci respondent (35%). Prawie 90% badanych pozytywnie oceniło także pomysł prowadzenia systematycznego monitoringu w sklepach (87,8%) polegającego na prowadzeniu badań tzw. tajemniczego klienta, które rzeczywiście weryfikują zachowania sprzedawców i pozwalają na bieżąco podejmować interwencje wobec tych, którzy bez sprawdzenia dokumentu potwierdzającego pełnoletność klienta byli gotowi sprzedać mu alkohol. 125

126 IX. Ocena propozycji zmian legislacyjnych ograniczających dostęp do alkoholu osobom niepełnoletnim Tab. 8 Opinie dot. propozycji zmian legislacyjnych ograniczających dostępność alkoholu dla osób niepełnoletnich. zdecydowanie popieram raczej popieram raczej nie popieram zdecydowanie nie popieram trudno powiedzieć Podniesienie granicy wieku sprzedaży napojów alkoholowych z 18 do 21 lat, tak jak to jest w USA 35,6% 21,9% 21,4% 13,6% 7,5% Wprowadzenie obowiązku kontroli dokumentów potwierdzających pełnoletność młodo wyglądających klientów, w przypadku zakupu alkoholu Prowadzenie systematycznego monitoringu w sklepach sprzedających napoje alkoholowe tj. badań "tajemniczego klienta" 60,5% 36,0% 2,2% 0,6% 0,7% 45,2% 42,6% 7,5% 2,2% 2,5% Prowadzenie lokalnych kampanii społecznych adresowanych do świadków sprzedaży alkoholu nieletnim, zachęcających do podejmowania interwencji wobec nieodpowiedzialnych sprzedawców 33,6% 41,9% 13,4% 5,2% 5,9% Wprowadzenie surowszych kar dla sprzedawców i kierowników sklepów/lokali Wprowadzenie obowiązkowych szkoleń dla sprzedawców uczących, jak odmawiać sprzedaży alkoholu niepełnoletnim klientom 48,7% 32,8% 10,0% 2,9% 5,6% 38,9% 35,8% 11,1% 7,0% 7,2% 126

127 X. STEREOTYPY DOTYCZĄCE PICIA, PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH I ALKOHOLIKÓW

128 X. Stereotypy dotyczące picia, problemów alkoholowych i alkoholików Stereotypy dotyczące picia, problemów alkoholowych i alkoholików W ramach badania postaw wobec picia alkoholu (Tabela 9a i 9b) zadano mieszkańcom województwa łódzkiego pytanie o postrzeganie wspólnego picia alkoholu, jako sposobu okazywania przyjaźni. Z taką opinią zgodziło się 31,2% respondentów (suma odpowiedzi zdecydowanie się zgadzam i raczej się zgadzam ). Przeciwnego zdania było niemal 2/3 badanych (64,5%). Zdecydowanie częściej taki pogląd wyrażali mężczyźni (42,5% vs. 21,3%). Ośmiu na dziesięciu badanych (83,3%) postrzega osobę pijaną jako odrażającą. Istotnie częściej taki pogląd podzielają kobiety: 88,3% vs. 77,6%. Karanie osób permanentnie pijanych popiera tylko 29% respondentów. Częściej kobiety: 32,5% vs. 24,9%. Picie zostało jednoznacznie ocenione przez mieszkańców województwa łódzkiego jako przyczyna błędnego czy niewłaściwego postępowania. Stwierdziło tak 90% ankietowanych. Jedynie 5% badanych nie zgodziło się z taką opinią. Jeśli chodzi o kwestię stereotypów dotyczących uzależnienia alkoholowego oraz postaw wobec osób zrywających z nałogiem zauważyć można, iż zdecydowana większość badanych ponad 84% podziela pogląd, że osoby, które przestały pić zasługują na szacunek. Równie często takiego zdania są mężczyźni, jak i kobiety (84,1% vs. 84,6%). Tylko 7,7% respondentów podziela pogląd, iż uzależnienie jest niewyleczalne i nie warto w związku z tym podejmować jego leczenia. Ponad 81% respondentów jest odmiennego zdania. Co piąty respondent wskazał, że osoba która jest alkoholikiem wywarła istotny wpływ na jego życie 22,1%. Równie często o takim doświadczeniu pisały kobiety, jak i mężczyźni (23,3% vs. 20,8%). Jedynie co czwarty badany (26,9%) stwierdził, że w ostatnich latach wzrosła skuteczność leczenia osób uzależnionych od alkoholu. Przeciwnego zdania było 29,8% ankietowanych. Największa grupa respondentów 43,3% przyznała, iż nie ma w tej kwestii jednoznacznej opinii, wybierając odpowiedź trudno powiedzieć. Zdaniem ponad połowy badanych, jeśli ktoś pije i nie zapewnia środków do życia żonie i dzieciom, miejscowa społeczność powinna im pomóc (54,5%). Przeciwną opinię wyraził prawie co trzeci ankietowany (31,3%). 66% badanych uznało, że osoby uzależnione powinny być leczone całkowicie bezpłatnie. Warto podkreślić, że prawie ¼ mieszkańców województwa łódzkiego 24,1% nie zgodziła się z taką opinią. 128

129 X. Opinie i stereotypy dotyczące picia, problemów alkoholowych i alkoholików Tab. 9a Opinie i stereotypy dot. picia alkoholu, problemów alkoholowych i alkoholików zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć W moim mieście/miejscowości władze są zainteresowane ograniczeniem spożycia alkoholu Gdyby ktoś z moich bliskich miał problemy z alkoholem wiedziałbym, gdzie szukać pomocy Ktoś, kto jest alkoholikiem wywarł wpływ na moje życia W ostatnich latach wzrosła skuteczność leczenia osób uzależnionych od alkoholu Picie jest jedną z głównych przyczyn, z powodu których ludzie robią to, czego nie powinni Wypicie z kimś to sposób na okazanie przyjaźni Uzależnienie od alkoholu jest niewyleczalne, nie warto zatem podejmować leczenia Osoby uzależnione od alkoholu powinny być leczone całkowicie bezpłatnie 5,4% 21,1% 30,1% 11,7% 31,7% 21,7% 52,3% 16,3% 5,6% 4,1% 13,4% 8,7% 22,0% 53,2% 2,8% 5,1% 21,8% 18,2% 11,6% 43,3% 45,4% 44,6% 5,3% 2,8% 1,9% 6,3% 24,9% 33,7% 30,8% 4,3% 2,7% 5,0% 31,7% 49,7% 10,9% 38,1% 27,9% 16,7% 7,4% 9,9% 129

130 X. Opinie i stereotypy dotyczące picia, problemów alkoholowych i alkoholików Tab. 9b Opinie i stereotypy dot. picia alkoholu, problemów alkoholowych i alkoholików zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć Alkoholik, który przestał pić zasługuje na wiele szacunku 47,4% 37,0% 5,9% 1,6% 8,1% Kogoś, kto ciągle jest pijany powinno się karać 11,9% 17,1% 45,3% 18,7% 7,0% Pijany to odrażający widok 47,0% 36,3% 8,9% 2,5% 5,3% Jeśli ktoś pije i nie zapewnia środków do życia żonie i dzieciom, miejscowa społeczność powinna im pomóc 16,2% 38,3% 23,1% 8,2% 14,2% 130

131 XI. OCENA DOSTĘPNOŚCI ALKOHOLU ORAZ STOSUNEK DO IDEI KONTROLI RYNKU ALKOHOLOWEGO

132 XI. Ocena dostępności alkoholu oraz stosunek do idei kontroli rynku alkoholowego Ocena dostępności alkoholu oraz stosunek do idei kontroli rynku alkoholowego Siedmiu na dziesięciu badanych stwierdziło, iż napoje alkoholowe nie powinny być traktowane tak, jak inne towary, a handel nimi powinien być kontrolowany przez państwo (70,1%). Innego zdania był co czwarty mieszkaniec województwa łódzkiego (25,6%), który uznał, że napoje alkoholowe powinny być traktowane tak, jak wszystkie inne towary (wykresy 67a-67c). Kobiety znacznie częściej niż mężczyźni są zwolennikami kontroli państwa na rynkiem alkoholowym. Takiego zdania było ponad ¾ badanych respondentek (75,9%) i niecałe 2/3 mężczyzn (63,5%). Analizując kwestię kontroli państwa na rynkiem alkoholowym w Polsce w różnych frakcjach społecznych, wyróżnionych ze względu na ilość spożywanego rocznie alkoholu, warto zauważyć istotne różnice w wyrażanych w tej sprawie poglądach. W grupie abstynentów ponad 80% uznało, że napoje alkoholowe nie mogą być traktowane jak inne towary, a ich dystrybucja powinna być kontrolowana przez państwo. Wśród osób pijących od 6 do 12 litrów alkoholu odsetek ten wynosił 57,6%, a w grupie osób pijących powyżej 12 litrów stuprocentowego alkoholu rocznie jest on zdecydowanie najniższy i wynosi 41,4%. Najwyższy odsetek osób przekonanych, że handel napojami alkoholowymi powinien podlegać specjalnej kontroli państwa odnotowano wśród mieszkańców małych miast (poniżej 50 tys. mieszk.) i wsi (odpowiednio: 78% i 73,9%). Najniższy odsetek respondentów wyrażających taką opinię stwierdzono wśród mieszkańców Łodzi (miasta pow. 200 tys. mieszk.) 58%. Co trzeci badany w Łodzi respondent (36,1%) był zdania, że napoje alkoholowe należy traktować, tak jak każdy inny produkt i handlować nimi bez żadnej specjalnej kontroli państwa. We wszystkich pozostałych kategoriach miejscowości odsetki respondentów wyrażających podobne opinie były istotnie niższe (odpowiednio: 26,4% w średnich miastach, 20,1% w małych miastach i 20,4% na wsi). Poziom wykształcenia nie miał istotnego wpływu na zróżnicowanie opinii badanych w sprawie zasad funkcjonowania rynku alkoholowego. ¾ respondentów z wykształceniem podstawowym (75,6%) i wyższym (73,2%) było tego samego zdania w tej kwestii uważając, że alkohol nie jest takim samym towarem, jak wszystkie inne i w związku z tym powinien podlegać szczególnej kontroli państwa. W grupie badanych ze średnim wykształceniem podobną opinię miało 2/3 badanych (66,4%) zaś w populacji osób z wykształceniem zawodowym 70,7%. 132

133 XI. Ocena dostępności alkoholu oraz stosunek do idei kontroli rynku alkoholowego Czynnikiem istotnie różnicującym opinie badanych w sprawie reguł funkcjonowania rynku alkoholowego w Polsce jest stosunek do religii. Wśród osób wierzących i praktykujących ponad ¾ uważa, że handel alkoholem powinien podlegać szczególnej kontroli państwa (77,4%) zaś w pozostałej grupie respondentów podobnego zdania było 58,3%. W badaniu nie odnotowano natomiast istotnych różnic w podejściu do zasad działania rynku alkoholowego w odniesieniu do wieku badanych. Stosunkowo najniższy odsetek zwolenników kontroli państwa na rynkiem alkoholowym odnotowano wśród czterdziestolatków (osób w wieku lat), zaś najwięcej zwolenników takiej polityki wobec alkoholu stwierdzono w najstarszej frakcji wiekowej tj. w grupie respondentów w wieku 65 lat i więcej (73,2%). Jednocześnie prawie 2/3 badanych deklaruje, że liczbę punktów sprzedaży piwa i wina należy pozostawić bez zmian (62,9% i 65%). Nieco niższy odsetek respondentów uznał, że nie należy zmieniać ilości punktów sprzedaży wódki (57,4%). Za zmniejszeniem liczby sklepów, w których można nabyć piwo i wino opowiada się średnio co trzeci ankietowany mieszkaniec województwa łódzkiego (odpowiednio: 30,7% i 29%) a w przypadku wódki odsetek ten jest nieco wyższy - 37,2%. Tylko co czwarty badany respondent stwierdził, iż lokalne władze w jego mieście są zainteresowane ograniczeniem spożycia alkoholu (26,5%). 41,8% ma w tej sprawie przeciwne zdanie, a co trzeci (31,7%) nie wie jak ma oceniać działania lokalnych władz w tym zakresie (wykres 69). Odsetki osób wyrażających skrajne opinie ( zdecydowanie tak oraz zdecydowanie nie ) wyraźnie się różnią i wynoszą odpowiednio: 5,4% oraz 11,7%. 133

134 XI. Ocena dostępności alkoholu oraz stosunek do idei kontroli rynku alkoholowego Wyk. 67a Stosunek do idei kontroli dystrybucji alkoholu trudno powiedzieć napoje alkoholowe należy traktować tak, jak każdy inny towar, zatem handel nimi nie powinien być objęty żadną specjalną kontrolą napoje alkoholowe nie mogą być traktowane jak wszytskie inne towary, a handel nimi powinien być specjalnie kontrolowany przez państwo Wyk. 67b Stosunek do idei kontroli dystrybucji alkoholu - napoje alkoholowe nie mogą być traktowane tak, jak inne towary, a handel nimi powinien być objęty specjalną kontrolą państwa - odsetki wskazań 100% 80% 80,3% 77,8% 67,1% 60% 57,6% 40% 41,4% 20% 0% abstynenci spożycie do 1,2 litra pow. 1,2 l do 6 litrów pow. 6 l do 12 litrów powyżej 12 litrów 134

135 XI. Ocena dostępności alkoholu oraz stosunek do idei kontroli rynku alkoholowego Wyk. 67c Stosunek do idei kontroli nad dystrybucją alkoholu Napoje alkoholowe nie mogą być traktowane tak, jak wszystkie inne towary, a handel nimi powinien być specjalnie kontrolowany przez państwo. miasto pow. 200 tys. mieszk. 58,0% miasto tys. mieszk. miasto poniżej 50 tys. mieszk. wieś 72,0% 78,0% 73,9% podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe 75,6% 70,7% 66,4% 73,2% wierzący i praktykujący pozostali 58,3% 77,4% kobiety mężczyźni 63,5% 75,9% lat lat lat lata 65 lat i więcej 69,6% 71,9% 64,6% 70,2% 73,2% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 135

136 XI. Ocena dostępności alkoholu oraz stosunek do idei kontroli rynku alkoholowego Wyk. 68 Postulaty dotyczące liczby punktów sprzedaży piwa, wina i wódki (odsetki wśród wszystkich badanych) N=799 zwiększyć pozostawić tak jak jest zmniejszyć trudno powiedzieć 0,0 Liczbę punktów sprzedaży piwa należy. Liczbę punktów sprzedaży wina należy. Liczbę punktów sprzedaży wódki należy. Wyk. 69 Opinie i postawy dotyczące spożywania alkoholu: W mojej miejscowości władze są zainteresowane ograniczeniem spożycia alkoholu (odsetki wśród wszystkich badanych) N=998 nie wiem zdecydowanie nie raczej nie raczej tak zdecydownie tak 136

137 XII. PRZEMOC W RODZINIE POSTAWY, ZACHOWANIA I OPINIE NA TEMAT ZJAWISKA

138 XII. Przemoc w rodzinie postawy, zachowania i opinie na temat zjawiska Przemoc w rodzinie Doświadczenia z przemocą (psychologiczną, fizyczną czy słowną) zostało zbadane w dwóch kontekstach: 1) przemocy w najbliższej rodzinie, mającej miejsce obecnie oraz 2) przemocy zapamiętanej z okresu dzieciństwa. Warto zauważyć, że co piętnasty badany (6,4%) zadeklarował, iż w ciągu ostatnich 12 miesięcy w jego najbliższej rodzinie miał miejsce co najmniej jeden przypadek przemocy fizycznej. Więcej, bo 10,4% respondentów, przyznało, że w ich rodzinie doszło do przemocy psychicznej(wykres 70). Ankietowanym zadano również pytanie dotyczące bycia ofiarą lub świadkiem przemocy w swojej rodzinie w okresie dzieciństwa. Wśród mieszkańców województwa łódzkiego średnio co piąty badany stwierdził, że choć raz był świadkiem przemocy w rodzinie (19,7%), a co szósty 14,8% przyznał, iż był jej ofiarą (Wykres 70). 138

139 XII. Przemoc w rodzinie postawy, zachowania i opinie na temat zjawiska Wyk. 70 Osobiste doświadczenia badanych dotyczące przejawów przemocy domowej N=797 nigdy raz kilka razy wiele razy Czy w czasie ostatnich 12 miesięcy w Pana(i) najbliższej rodzinie miały miejsce sytuacje, w których dochodziło do przemocy fizycznej (np. bicia, szarpania, popychania itp.)? Czy w czasie ostatnich 12 miesięcy w Pana(i) najbliższej rodzinie miały miejsce sytuacje, w których dochodziło do przemocy psychicznej (np. wyzwiska, przeklinanie, groźby, szantaż itp.)? Czy kiedykolwiek w swoim dzieciństwie miał Pan(i) poczucie, że był ofiarą przemocy w swojej rodzinie? 85,2 3,5 5,1 6,1 Czy kiedykolwiek w swoim dzieciństwie był Pan(i) świadkiem przemocy w swojej rodzinie? 139

140 XII. Przemoc w rodzinie postawy, zachowania i opinie na temat zjawiska Niemal ¾ badanych uważa że ofiary przemocy mogą liczyć w ich miejscowości na pomoc ze strony policji (74,2%). Drugą instytucją, wysoko ocenianą w tym zakresie jest pomoc społeczna (lokalny ośrodek pomocy społecznej). Ponad 72% respondentów jest zdania, że w ich miejscowości ofiary przemocy w rodzinie mogą liczyć na skuteczną pomoc ze strony wymienionej instytucji. Pozostałe podmioty i instytucje zaangażowane w system pomocy i wspierania ofiar przemocy domowej są oceniane nieco słabiej. Poniżej 40% respondentów uważa, że w ich miejscowości ofiary przemocy w rodzinie mogą liczyć na skuteczną pomoc ze strony organizacji pozarządowych (38,3%). Należy jednak podkreślić, iż co trzeci badany (35,2%) przyznaje, że nie jest w tej kwestii zorientowany i wybiera odpowiedź trudno powiedzieć. Zdaniem ponad połowy badanych (55,5%) ofiary przemocy w miejscowości, gdzie mieszka respondent mogą liczyć na pomoc kuratorów sądowych. Mniej, bo 48% osób uważa, że ofiary przemocy w ich miejscowości mogą liczyć na pomoc gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. Przeciwnego zdania jest co czwarty z respondentów(24,6%). Analizując kwestię skutecznej pomocy ofiarom przemocy domowej przez różne lokalne instytucje - z perspektywy miejscowości, w jakiej mieszkali respondenci warto zwrócić uwagę na kilka istotnych zróżnicowań. Około ¾ badanych, we wszystkich typach miejscowości określonych w badaniu, stwierdziło iż ofiary przemocy mogą liczyć na skuteczną pomoc ze strony policji w ich miejscowości (72% w dużych i średnich miastach, 77% w małych miastach - poniżej 50 tys. mieszkańców i 75% na wsi). Wyk. 71 Czy Pani/Pana zdaniem, w miejscowości, w której Pan/Pani mieszka, ofiary przemocy w rodzinie mogą liczyć na skuteczną pomoc: 100% 80% 60% 40% 20% 0% 9,0% 11,7% 3,5% 3,3% 13,2% 12,7% 51,2% 23,0% policji 55,1% 17,1% pomocy społecznej 35,2% 7,1% 19,4% 28,8% 27,4% 24,6% 7,6% 17,0% 38,9% 7,0% 12,9% 42,3% 9,5% 9,1% 13,2% organizacji pozarządowych gminnej komisji rozwiązywania kuratorów sądowych zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć 140

141 XII. Przemoc w rodzinie postawy, zachowania i opinie na temat zjawiska Innym ważnym podmiotem pomagającym ofiarom przemocy w rodzinie jest pomoc społeczna (OPS-y). Najwyższy odsetek badanych, którzy uznali, że ofiary przemocy mogą liczyć na skuteczną pomoc ze strony pracowników pomocy społecznej odnotowano w średnich miastach (od tys. mieszkańców). Taką opinię wyraziło 80,8% respondentów mieszkających w tego typu miejscowościach. Z kolei najniższy odsetek badanych, którzy są tego samego zdania stwierdzono w grupie mieszkańców Łodzi (jedynego miasta powyżej 200 tys. mieszk. w województwie łódzkim). Taki pogląd wyraziło niecałe 2/3 badanych w tej grupie - 63,2%. Na wsi i małych miastach ¾ respondentów jest przekonanych, że ofiary przemocy w rodzinie mogą liczyć tam na skuteczne wsparcie placówek pomocy społecznej (odpowiednio: 73,6% i 77,7%). Badanie pokazuje również duże zróżnicowania w zakresie percepcji skuteczności pomocy ze strony organizacji pozarządowych. Jedynie co czwarty mieszkaniec wsi (25,5%) i co trzeci (30,8%) żyjący w małym mieście (poniżej 50 tys. mieszkańców) wyraził pogląd, że w jego miejscowości ofiary przemocy w rodzinie mogą liczyć na skuteczną pomoc organizacji pozarządowych. W średnich i dużych miastach podobnego zdania jest ponad połowa badanych (odpowiednio: 54,5% i 52,5%). Pozytywną rolę gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych w sferze pomocy ofiarom przemocy domowej najbardziej dostrzegają mieszkańcy średnich miast (od tys. mieszkańców). 61,7% spośród nich uważa, że ofiary przemocy w rodzinie mogą liczyć na skuteczną pomoc ww. komisji. W pozostałych typach miejscowości tj. w dużym mieście (Łodzi), w małych miastach (pon. 50 tys. mieszk.) i na wsi mniej niż połowa badanych zgadza się z taką opinią (odpowiednio: 45,2%, 48,2% i 45,6%). Istotne różnice pomiędzy respondentami mieszkającymi w różnych typach miejscowości dotyczą także postrzegania skuteczności pomocy ze strony kuratorów sądowych. Największy odsetek badanych, którzy stwierdzili, że w ich miejscowości ofiary przemocy w rodzinie mogą liczyć na pomoc kuratorów odnotowano w średnich miastach ( tys. mieszkańców). Taką opinię wyraziło prawie 2/3 badanych żyjących w tego typu miejscowościach (63,4%). W Łodzi podobnego zdania był co drugi badany respondent (51,1%), a na wsi i małych miastach odpowiednio: 55,1% i 58,1%. 141

142 XII. Przemoc w rodzinie postawy, zachowania i opinie na temat zjawiska Analiza opinii badanych na temat przemocy w rodzinie wskazuje, że respondenci w zdecydowanej większości (94% - połączone kategorie zdecydowanie się nie zgadzam i raczej się nie zgadzam ) wyrażają swój sprzeciw wobec poglądu, jakoby istniały okoliczności, które usprawiedliwiają przemoc w rodzinie(tab. 10). 87,3% badanych nie zgadza się z opinią, że to co dzieje się w rodzinie jest wewnętrzną sprawą tej rodziny i nie należy się w to wtrącać. Warto jednak zauważyć, że co dziewiąty badany przychylał się do takiej opinii (10,2%). Podobne odsetki badanych (83,3%) sprzeciwiają się również przypisywaniu bitym kobietom współodpowiedzialności za doznawaną przemoc. Co ósmy badany(12,4%) uważa, że taka współodpowiedzialność istnieje. Jednocześnie obserwujemy niższy odsetek respondentów uważających, że pomaganie ofiarom przemocy domowej powinno być obowiązkiem każdego człowieka. Takiego zdania jest prawie ¾ badanych (74%) a co szósty ma w tym zakresie przeciwną opinię (16,9%). Co piąty dorosły mieszkaniec województwa łódzkiego (18,8%) uważa, że lepiej się nie wtrącać, bo można jeszcze bardziej zaszkodzić osobie poszkodowanej, a co czwarty (23,1%) wyznaje pogląd, że lepiej się nie wtrącać, bo można potem samemu mieć kłopoty. 142

143 XII. Przemoc w rodzinie postawy, zachowania i opinie na temat zjawiska Tab. 10 Opinie na temat zjawiska przemocy w rodzinie zdecydowanie się zgadzam raczej się zgadzam raczej się nie zgadzam zdecydowanie się nie zgadzam trudno powiedzieć Istnieją okoliczności, które usprawiedliwiają przemoc w rodzinie To co dzieje się w rodzinie, także przemoc, jest jej wewnętrzną sprawą i nie należy się w to wtrącać Bite kobiety są współodpowiedzialne za przemoc w rodzinie Lepiej nie wtrącać się, bo można jeszcze bardziej zaszkodzić osobie pokrzywdzonej Lepiej nie wtrącać się, bo można potem samemu mieć kłopoty Pomaganie ofiarom przemocy w rodzinie jest obowiązkiem każdego człowieka 1,8% 3,5% 16,1% 77,9% 0,7% 3,7% 6,5% 28,7% 58,6% 2,5% 2,6% 9,8% 22,8% 60,5% 4,3% 5,1% 13,7% 29,2% 44,7% 7,3% 6,2% 16,9% 33,1% 36,0% 7,8% 36,8% 37,2% 8,1% 8,8% 9,1% 143

144 XIII. WIDOCZNOŚĆ INSTYTUCJI I DZIAŁAŃ ZWIĄZANYCH Z ROZWIĄZYWANIEM PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH

145 XIII. Widoczność instytucji i działań związanych z rozwiązywaniem problemów alkoholowych Widoczność instytucji i działań związanych z rozwiązywaniem problemów alkoholowych W zdecydowanej większości respondenci nie deklarowali poszukiwania pomocy w sprawach związanych z uzależnieniami i przemocą w rodzinie w ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie (Wykresy 72a-72c). Jedynie 2,9% mieszkańców województwa łódzkiego przyznało, że szukało takiej pomocy w kwestii problemów alkoholowych, w przypadku problemów narkomanii odsetek ten wyniósł 0,7%, a w przypadku przemocy domowej - 1,8%. Szczegółowe analizy wskazują, że odsetek osób poszukujących pomocy w zakresie problemów alkoholowych różni się istotnie w grupie respondentów, którzy w ost. 12 miesiącach doświadczyli trudnej sytuacji w rodzinie w związku z piciem alkoholu i wśród pozostałych badanych. W pierwszej takiej pomocy poszukiwała niemal 1/5 badanych (18,2%), w drugiej grupie zaledwie 2,6%. Oznacza to, że ponad 80% osób, które przeżyły w ostatnim roku trudną sytuację w swojej rodzinie w związku z piciem alkoholu, nie szukało pomocy w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych. 145

146 XIII. Widoczność instytucji i działań związanych z rozwiązywaniem problemów alkoholowych Wyk. 72a Poszukiwanie przez badanych w ostatnich 12 mies. pomocy z zakresu problemów alkoholowych (odsetki wśród wszystkich badanych). N=798 0,6% 2,9% 96,5% tak nie nie pamiętam Tab. 72b Poszukiwanie przez badanych w ciągu ostatnich 12 miesięcy pomocy z zakresu problemów narkomanii (odsetki wśród wszystkich badanych). N=798 0,3% 0,7% 99,0% tak nie nie pamiętam 146

147 XIII. Widoczność instytucji i działań związanych z rozwiązywaniem problemów alkoholowych Tab. 72c Poszukiwanie przez badanego w ciągu ostatnich 12 miesięcy specjalistycznej pomocy z zakresu przemocy w rodzinie (odsetki wśród wszystkich badanych). N=798 0,5% 1,8% 97,7% tak nie nie pamiętam 147

148 XIII. Widoczność instytucji i działań związanych z rozwiązywaniem problemów alkoholowych Pomimo, że badani w większości nie poszukiwali w ciągu ostatnich 12 miesięcy pomocy w zakresie problemów alkoholowych, warto przyjrzeć się deklaracjom dotyczącym znajomości/rozpoznawalności w społeczeństwie instytucji zajmujących się rozwiązywaniem takich problemów. Instytucje społeczne odgrywają bowiem istotną rolę w udzielaniu pomocy osobom z problemami alkoholowymi oraz ofiarom przemocy w rodzinie. W odniesieniu do problemów alkoholowych rozważone zostaną następujące kwestie: czy badani słyszeli o instytucjach zajmujących się pomocą w zakresie problemów alkoholowych i przemocy w rodzinie oraz z jakimi instytucjami kontaktowali się oraz jak oceniają skuteczność prowadzonych działań. Wśród mieszkańców województwa łódzkiego prawie ¾ badanych (74%) stwierdziło, iż w przypadku problemów z alkoholem kogoś ze swoich bliskich wiedziałoby, gdzie szukać pomocy (przeciwnego zdania było 21,9% ankietowanych a 4,1% wybrało odpowiedź trudno powiedzieć - Wykres 74). Do najbardziej rozpoznawalnych podmiotów w tym zakresie należą Grupy Anonimowych Alkoholików (91,9%) oraz placówki odwykowe (80,1%). Najmniej znane są instytucje planujące i organizujące politykę w sferze rozwiązywania problemów alkoholowych, takie jak Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (37,5%) oraz Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (45,3%) - Tab. 11. Odsetki osób, które słyszały i jednocześnie kontaktowały się z takimi instytucjami były bardzo niskie i wahały się od 0,6% w przypadku PARPA do 1,4% w odniesieniu do Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. O grupach Anonimowych Alkoholików słyszało i kontaktowało się z nimi - 3,6%. O punktach konsultacyjno-informacyjnych słyszało i kontaktowało się z nimi - 3,2%. O świetlicach socjoterapeutycznych - 1,1%, a o klubach abstynenckich - 2,0%. O Ogólnopolskim lub lokalnym systemie pomocy ofiarom przemocy w rodzinie - Niebieska Linia, słyszało 71,9% badanych, a słyszało i kontaktowało się tylko 1,5%. Pytanie o wzrost skuteczności leczenia osób uzależnionych od alkoholu w przeciągu kilku ostatnich lat sprawiło ankietowanym najwięcej trudności ponad 43% badanych nie miało na ten temat wyrobionej opinii, 26,9% respondentów uznało, że w ostatnich latach skuteczność ta wzrosła, a 29,8% takiego wzrostu nie zaobserwowało. 148

149 XIII. Widoczność instytucji i działań związanych z rozwiązywaniem problemów alkoholowych Wyk. 73 Opinie nt. wzrostu skuteczności leczenia osób uzależnionych od alkoholu w ostatnich latach 5,1% 21,8% 18,2% 11,6% 43,3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć Wyk. 74 Opinie i postawy dotyczące znajomości instytucji i miejsc, w których udzielana jest pomoc osobom z problemami alkoholowymi: Gdyby ktoś z moich bliskich miał problemy z alkoholem, wiedziałbym gdzie szukać pomocy. Odsetki badanych - N=798 nie wiem zdecydowanie nie raczej nie raczej tak zdecydownie tak 149