LEKI PRZECIWPIERWOTNIAKOWE

Transkrypt

1 LEKI PRZECIWPIERWOTNIAKOWE 1. Leki stosowane w zimnicy zimnica wywoływana przez Plasmodium, które są przenoszone przez komary; pierwotniaki rozmnażają się w erytrocytach; rozpad krwinek czerwonych i wysiew postaci potomnych powoduje napady gorączki i dreszcze; choroba ma charakter przewlekły i nawracający. A. Chinina skuteczna szczególnie w zakażeniach P. falciparum; może powodować zaburzenia laryngologiczne, upośledzenie widzenia, nudności, wymioty; szczególna ostrożność w zaburzeniach rytmu serca. B. Chlorochina hamuje aktywność enzymów oddechowych pierwotniaków i zaburza oddychanie tkankowe; działa na P. vivax, P. malariae, P. ovale oraz niektóre szczepy P. falciparum; wykazuje również aktywność bójczą wobec trofozoitów pełzaka czerwonki (Entamoeba histolytica) oraz lamblii (Gardia lamblia); hamuje proliferację fibroblastów i może zahamować postęp choroby w niektórych kolagenozach i chorobach reumatologicznych; dobrze i szybko wchłania się z przewodu pokarmowego; przeciwwskazania: nadwrażliwość na chlorochinę, uszkodzenia siatkówki, nerwu wzrokowego; ostrożnie stosuje się u chorych z uszkodzeniem wątroby lub nerek, porfirią, łuszczycą, a także u osób z zaburzeniami w obrazie morfologii krwi, z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej; działania niepożądane: nudności, wymioty, wzdęcia, biegunki; rzadko bóle i zawroty głowy, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia słuchu, parestezje, świąd skóry, zmiany barwnikowe skóry, pokrzywka, napady padaczkowe, zmiany psychotyczne, utrata włosów, porfiria; długotrwałe podawanie chlorochiny może prowadzić do uszkodzenia narządu wzroku (zaburzenia akomodacji, uszkodzenie rogówki, zwyrodnienie plamki lub nerwu wzrokowego) konieczne okresowe kontrole okulistyczne. C. Hydroksychlorochina D. Meflochina 1

2 E. Pirymetamina nieodwracalnie hamuje syntezę kwasów nukleinowych przez hamowanie reduktazy kwasu dihydrofoliowego (duże powinowactwo do enzymów pierwotniaków); większe dawki mogą powodować u ludzi objawy niedoboru kwasu foliowego; wchłania się całkowicie z przewodu pokarmowego; stosowana w leczeniu: zimnicy, toksoplazmozy, pneumocystodozy, czerwienicy; przeciwwskazania: nadwrażliwość na pirymetaminę, niewydolność wątroby, niedokrwistość megaloblastyczna związana z niedoborem kwasu foliowego; działania niepożądane: nadwrażliwość, objawy hematologiczne (niedokrwistość megaloblastyczna, małopłytkowość, leukopenia), zaburzenia neurologiczne (bóle i zawroty głowy, niezborność, napady drgawek, bezsenność i depresja), zmiany na skórze i błonach śluzowych; w trakcie leczenia należy często kontrolować obraz krwi; podczas leczenia wskazane jest podawanie kwasu foliowego. 2. Leki stosowane w pełzakowicy zakażenie Entamoeba histolytica; zmiany w jelitach, powikłania ropnie wątroby i płuc; przebieg ostry lub przewlekły. A. Emetyna alkaloid korzenia wymiotnicy; stosowana tylko, gdy leczenie metronidazolem jest nieskuteczne; podawana s.c. lub i.m. (ból lub ropień w miejscu wstrzyknięcia); działania niepożądane ze strony układu sercowo-naczyniowego, nerwowo-mięśniowego i OUN; konieczność nadzoru (EKG); przeciwwskazana w ciąży, u osób z chorobami serca, nerek i układu nerwowo-mięśniowego. B. Metronidazol C. Paromomycyna antybiotyk aminoglikozydowy; D. Mepakryna lek z wyboru w leczeniu lambliozy E. Dehydroemetyna 2

3 3. Leki stosowane w lambliozie (Giardia intestinalis) A. Furazolidon pochodna nitrofuranu; działa bakteriobójczo, pierwotniakobójczo (G. lamblia, T. vaginalis); jest inhibitorem monoaminooksydazy; podczas leczenia furazolidonem nie spożywać pokarmów zawierających tyraminę (sery żółte, wędzone ryby i mięso, czekolada, czerwone wino); nie należy pić alkoholu podczas leczenia furazolidonem i 4 dni po leczeniu (reakcja disulfiramowa). B. Mepakryna pochodna akrydyny; ostrożnie u osób po 60 r.ż., z zaburzeniami psychotycznymi, u osób z uszkodzoną wątrobą; przeciwwskazana w ciąży (uszkadza płód); może wywoływać objawy ośrodkowe (pobudzenie, psychozy); wywołuje żółte zabarwienie skóry i moczu. 4. Leki stosowane w rzęsistkowicy (Trichomonas vaginalis) A. Chlorchinaldol (Chlorchinaldin) ma działanie przeciwpierwotniakowe, przeciwgrzybicze oraz przeciwbakteryjne; niewielka część leku wchłania się z przewodu pokarmowego, przedostaje do krwiobiegu i podobnie jak inne pochodne chinoliny może wywoływać ciężkie uszkodzenia OUN; zastosowanie: miejscowe leczenie stanów zapalnych skóry i błon śluzowych wywołanych rzęsistkiem oraz zakażeniami bakteryjnymi, grzybiczymi; działania niepożądane: ciężkie uszkodzenia neurologiczne, nudności, bóle, zawroty głowy, alergiczne reakcje skórne, objawy dyspeptyczne; po 4 tyg. leczenia należy przeprowadzić badanie neurologiczne i okulistyczne. B. Natamycyna antybiotyk o działaniu grzybobójczym oraz pierwotniakobójczym zależnym od dawki; po podaniu p.o. prawie nie wchłania się z przewodu pokarmowego; zastosowana miejscowo na skórę lub błony śluzowe również nie ulega wchłonięciu. C. Policresulen ma działanie bakteriobójcze, rzęsistkobójcze i hemostatyczne. D. Metronidazol 3

4 LEKI PRZECIWROBACZE 1. Leki stosowane przeciw przywrom choroby wywoływane głównie przez Schistosomatidae; środki te należą do: o organicznych związków antymonu (stibofen), o pochodnych tioksantonu (lukanton), o pochodnych nitrotiazolu (niridazol), o pochodnych chinoliny (prazykwantel). mechanizm działania zaburzanie metabolizmu przywr. 2. Leki stosowane w zakażeniach tasiemcami A. Niklozamid hamuje cykl beztlenowego wytwarzania ATP; skuteczny w zakażeniach tasiemcem nieuzbrojonym (T. saginata), bruzdogłowcem szerokim (D. latum) i tasiemcem karłowatym (H. nana); nie wchłania się z przewodu pokarmowego, jest nietoksyczny; podaje się na czczo w 2 dawkach co 1 h; po 2 h od drugiej dawki można podać środek przeczyszczający. B. Prazykwantel wywołuje skurcz i unieruchomienie pasożytów oraz zmiany w oskórku wora powłokowo-mięśniowego; działa na przywry patogenne dla człowieka, tasiemce i niektóre ich postaci larwalne; dobrze i szybko wchłania się z przewodu pokarmowego; wskazania: zarażenia Schistosoma, przywrami wątrobowymi i płucnymi, stosowany jest również w inwazjach tasiemcami T. saginata, T. solium, H. nana, D. pacificum; dotyczy to także OUN, gdzie mogą tworzyć się wągry T. solium (wągrzyca); przeciwwskazania: wągrzyca gałki ocznej; ostrożnie u chorych z niewydolnością serca leczonych glikozydami naparstnicy, u chorych z uszkodzoną wątrobą i(lub) nerkami; działania niepożądane: nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki, bóle i zawroty głowy, uderzenia gorąca i podwyższenie temperatury, senność, reakcje alergiczne, świąd skóry; objawy te mogą być również związane z rozpadem pasożytów i ich toksyczno-alergicznym oddziaływaniem na organizm żywiciela; w przypadku leczenia wągrzycy OUN należy równocześnie podawać deksametazon i niekiedy leki przeciwpadaczkowe w celu zapobiegania reakcjom związanym z rozpadem wągrów (bóle głowy, gorączka, drgawki, nadciśnienie wewnątrzczaszkowe); w czasie leczenia i dobę po jego zakończeniu nie należy prowadzić pojazdów mechanicznych ani obsługiwać maszyn. 4

5 3. Leki stosowane w zakażeniach robakami obłymi A. Pyrantel pochodna benzoimidazolu; działa na nicienie poprzez zablokowanie przewodnictwa nerwowomięśniowego pasożytów (blok typu depolaryzującego) znajdujących się w świetle przewodu pokarmowego; skuteczny w zakażeniach glistą ludzką i owsikiem; działa też na tęgoryjce; słabo wchłania się z przewodu pokarmowego; w przypadku owsicy leczenie powtarza się po 2 tygodniach; przeciwwskazania: niewydolność wątroby; działania niepożądane: rzadko zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, niewielkie zwiększenie aktywności aminotransferaz, wyjątkowo bóle i zawroty głowy, senność lub bezsenność, osutka. B. Mebendazol nieodwracalnie zaburza przyswajanie glukozy przez pasożyty, powodując ich obumieranie z powodu braku związków energetycznych; działa na owsiki, glistę ludzką, tęgoryjca amerykańskiego i dwunastniczego, włosogłówkę i węgorka jelitowego; słabo wchłania się z przewodu pokarmowego i podlega intensywnemu metabolizmowi w wątrobie; przeciwwskazania: dzieci do 2 r.ż. (można stosować tylko w szczególnych przypadkach), stwierdzona nadwrażliwość na lek; działania niepożądane: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, bóle głowy, reakcje alergiczne, zwiększenie aktywności aminotransferaz, leukopenia, zmniejszenie stężenia hemoglobiny, zawroty głowy, łysienie; w czasie leczenia i dobę po jego zakończeniu nie można pić napojów alkoholowych. C. Tiabendazol działa podobnie do mebendazolu. D. Albendazol lek o szerokim spektrum działania przeciwpasożytniczego; hamuje polimeryzację tubuliny; może wchłaniać się z przewodu pokarmowego i częściej powoduje działania niepożądane. 5

6 E. Lewamizol szybko i krótkotrwale poraża mięśnie nicieni; skuteczny wobec glisty ludzkiej i tęgoryjca amerykańskiego; poprawia wydolność immunologiczną przez zwiększenie aktywności fagocytarnej makrofagów, normalizuje zaburzoną czynność limfocytów T, przez co wywiera efekt immunostymulujący (u ludzi zdrowych nie wywiera tego efektu); wzmaga odporność zarówno przeciwnowotworową, jak i ogólną przeciw zakażeniom i zarażeniom, które zagrażają chorym w stanie immunosupresji; wskazania: zarażenia glistą ludzką i tęgoryjcem dwunastniczym oraz innymi nicieniami; jako lek immunostymulujący w wielu chorobach przebiegających z upośledzeniem odpowiedzi immunologicznej: zespół Wiskotta i Aldricha, ataksja teleangiektazja, hipogammaglobulinemia, niedobory jakościowe i ilościowe limfocytów T i B, w chorobach nowotworowych w połączeniu z chemioterapią podtrzymującą; przeciwwskazania: alergia na lek; ostrożnie w przypadku upośledzenia czynności wątroby lub nerek oraz chorób krwi; działania niepożądane: nudności, wymioty, bóle brzucha i(lub) głowy; po dłuższym stosowaniu może dojść do leukopenii, agranulocytozy, uszkodzenia nerek, osutki skórnej; może wystąpić reakcja nadwrażliwości na lek przebiegająca z gorączką, bólami stawowymi, mięśniowymi, zaburzeniami smaku; bardzo rzadko dochodzi do zaburzeń ze strony układu nerwowego; w czasie leczenia nie spożywać alkoholu. 6

7 LEKI STOSOWANE W ZAKAŻENIACH WYWOŁANYCH PRZEZ STAWONOGI A. Lindan preparat o działaniu kontaktowym, niszczy owady (nie działa na jaja) i roztocza; wnika bezpośrednio do ciała pasożytów; stosowany zewnętrznie przeciw wszawicy i świerzbowi; przeciwwskazania: nadwrażliwość na lindan lub pozostałe składniki preparatu (glikol propylenowy), poważne uszkodzenie powierzchni naskórka; ostrożnie u chorych na padaczkę, nie stosować u wcześniaków; działania niepożądane: preparat toksyczny; przedostanie się do krwi podczas przypadkowego spożycia lub poprzez uszkodzony naskórek (głównie u dzieci poniżej 2 r.ż.) może powodować drgawki, pobudzenie, wymioty, biegunkę, duszność, sinicę, spadek ciśnienia tętniczego, ciężkie uszkodzenie wątroby, uszkodzenie szpiku, a nawet zgon. B. Benzoesan benzylu lek łatwo przenikający zrogowaciały naskórek, o działaniu przeciwświerzbowym i przeciwwszawiczym; środek stosunkowo bezpieczny; działania niepożądane: u osób uczulonych osutka, przemijające zmiany o charakterze pokrzywki, uczucie pieczenia. C. Krotamiton środek o działaniu świerzbobójczym, przeciwświądowym i bakteriostatycznym, o nieznanym mechanizmie działania; przeciwwskazania: ostre stany zapalne skóry przebiegające z sączeniem; nie wolno stosować u dzieci do 2 r.ż.; nie stosować w okolicy oczu i ust; działania niepożądane: reakcje uczuleniowe, zaczerwienienie i podrażnienie skóry. 7