PL B1. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL

Transkrypt

1 PL B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: (51) Int.Cl. G02F 1/35 ( ) G02F 1/37 ( ) G02F 1/377 ( ) G02F 1/383 ( ) H01S 3/067 ( ) H01S 3/108 ( ) (54) Układ do generacji promieniowania optycznego w średniej podczerwieni (73) Uprawniony z patentu: POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 05/12 (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 07/14 (72) Twórca(y) wynalazku: GRZEGORZ SOBOŃ, Sobótka, PL PAWEŁ KACZMAREK, Jelcz-Laskowice, PL KAROL KRZEMPEK, Czyżowice, PL ARKADIUSZ ANTOŃCZAK, Wrocław, PL JAROSŁAW SOTOR, Wrocław, PL ADAM WĄŻ, Wrocław, PL GRZEGORZ DUDZIK, Nowy Sącz, PL KRZYSZTOF ABRAMSKI, Wrocław, PL (74) Pełnomocnik: rzecz. pat. Regina Kozłowska

2 2 PL B1 Opis wynalazku Przedmiotem wynalazku jest układ do generacji promieniowania optycznego w średniej podczerwieni, przeznaczony do stosowania w układach spektroskopii i detekcji gazów, w szczególności metanu CH 4 i amoniaku NH 3, a także jako źródło nadawcze w układach telekomunikacyjnych w wolnej przestrzeni. Z opisu patentu USA nr US znany jest układ do generacji światła w średniej podczerwieni z wykorzystaniem zjawiska mieszania dwóch fal w ośrodku nieliniowym, używając do tego celu dwóch źródeł światła dużej mocy. Układ ten składa się kolejno ze źródła światła dużej mocy w bliskiej podczerwieni o długości fali 1064 nm, drugiego, przestrajalnego źródła światła dużej mocy o długości fali z zakresu od 1520 nm do 1580 nm, elementu dichroicznego łączącego obie wiązki światła w jedną oraz kryształu nieliniowego, odpowiedzialnego za generację światła w średniej podczerwieni. W układzie tym co najmniej jedno źródło laserowe jest źródłem przestrajalnym, pozwalającym na niewielką zmianę długości emitowanej fali. Element nieliniowy może być układem generacji częstotliwości różnicowej lub układem w konfiguracji optycznego parametrycznego oscylatora. W przypadku generacji częstotliwości różnicowej, częstotliwość fali sygnału wyjściowego jest równa różnicy częstotliwości dwóch sygnałów wejściowych. W układzie tym promieniowanie z jednego z laserów sygnałowych, pracującego w zakresie o długości fali od 1520 nm do 1580 nm, przed wprowadzeniem do kryształu nieliniowego może zostać wzmocnione we wzmacniaczu opartym na światłowodzie jednomodowym domieszkowanym erbem i iterbem. Sprzężenie pomiędzy źródłami laserowymi a elementem nieliniowym odbywa się z wykorzystaniem elementów optyki objętościowej: soczewek skupiających oraz zwierciadła dichroicznego, łączącego dwie wiązki w jedną. Metoda nieliniowej konwersji częstotliwości optycznych oraz układ do nieliniowej konwersji częstotliwości optycznych znane są z opisu patentu USA nr US Układ składa się kolejno z dwóch półprzewodnikowych źródeł światła pracujących na dwóch różnych długościach fali, dwóch soczewek skupiających, dwóch płytek półfalowych, zwierciadła dichroicznego łączącego obie wiązki w jedną, ośrodka nieliniowego oraz filtru pasmowego. Ośrodkiem nieliniowym jest periodycznie spolaryzowany kryształ KTP, odpowiadający za mieszanie fal o obu częstotliwościach. W wyniku mieszania wynikowa częstotliwość światła może być różnicą częstotliwości sygnałów wejściowych. Zastosowany na wyjściu filtr pasmowy za kryształem nieliniowym ma za zadanie wyciąć z wynikowego widma niepożądane składowe. W układzie tym jedno ze źródeł światła może być modulowane zewnętrznym sygnałem elektrycznym. Promieniowanie z lasera może być doprowadzane do elementów optycznych za pomocą światłowodu optycznego. Istota układu, według wynalazku polega na tym, że ma dwa lasery sygnałowe połączone światłowodami jednomodowymi poprzez izolatory optyczne z dwoma wejściami pierwszego multipleksera, którego wyjście połączone jest światłowodem z podwójnym płaszczem ze sprzęgaczem światłowodowym typu n+1:1, a sprzęgacz światłowodowy typu n+1:1 połączony jest z wejściem drugiego multipleksera, natomiast dwa wyjścia drugiego multipleksera połączone są przez dwa izolatory optyczne z wejściami dwóch kolimatorów, z których dwie wiązki światła poprzez ustawione wzdłuż dwóch linii dwa liniowe polaryzatory optyczne i dwie soczewki skupiające kierowane są na jedno zwierciadło dichroiczne na długości fal 1064 i 1550nm, za którym ustawiony kryształ nieliniowy periodycznie spolaryzowany niobian litu PPLN i dolnoprzepustowy filtr germanowy, który jest na wyjściu układu. Ponadto do sprzęgacza światłowodowego typu n+1:1, podłączony jest co najmniej jeden wielomodowy półprzewodnikowy laser pompujący. Korzystnie, pierwszy laser sygnałowy pracujący na długości fali około 1550 nm połączony jest z wejściem pierwszego multipleksera poprzez połączone szeregowo izolator optyczny i światłowodowy wzmacniacz oparty na włóknie domieszkowanym erbem i jednocześnie drugi laser sygnałowy pracujący na długości fali około 1064 nm połączony jest z wejściem pierwszego multipleksera poprzez połączone szeregowo izolator optyczny i światłowodowy wzmacniacz oparty na włóknie domieszkowanym iterbem, natomiast światłowód z podwójnym płaszczem domieszkowany jest jonami erbu i iterbu. Wprowadzenie dodatkowego sygnału na długości 1064 nm pozwala na zmniejszenie ryzyka wzbudzenia się niepożądanej akcji laserowej we wzmacniaczu erbowo-iterbowym na długości fali 1064 nm oraz zwiększa wzmocnienie sygnału na długości 1550, natomiast duża domieszka iterbu w światłowodzie erbowo-iterbowym z podwójnym płaszczem, a także pompowanie optyczne w zakresie absorpcji jonów iterbu, pozwala na skuteczne wzmocnienie sygnału na długości 1064 nm, jednocześnie wzmacniając sygnał na długości 1550 nm. Obie wiązki sygnałowe doprowadzane są do krysz-

3 PL B1 3 tału PPLN objętościowo, w wolnej przestrzeni, z wykorzystaniem objętościowych elementów optycznych. Za kryształem PPLN umieszczono filtr germanowy o charakterystyce dolnoprzepustowej, pozwalający na pozostawienie w widmie wyjściowym jedynie sygnału o długości fali około 3,39 m. Przedmiot wynalazku w przykładzie realizacji jest uwidoczniony na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia układ do generacji promieniowania optycznego w średniej podczerwieni z kryształem PPLN sprzężonym ze źródłem światła za pomocą elementów objętościowych, a fig. 2 - układ do generacji promieniowania optycznego w średniej podczerwieni z kryształem PPLN sprzężonym ze źródłem światła za pomocą elementów objętościowych i z dwoma przedwzmacniaczami dla sygnałów użytecznych. P r z y k ł a d 1 Układ do generacji promieniowania optycznego w średniej podczerwieni z kryształem PPLN sprzężonym ze źródłem za pomocą elementów objętościowych składa się kolejno z dwóch laserów sygnałowych sprzężonych ze światłowodami jednomodowymi LS1 i LS2, pracujących na długościach fali odpowiednio około 1550 nm oraz 1064 nm, będących laserami półprzewodnikowymi, laserami światłowodowymi lub laserami na ciele stałym, połączonymi z izolatorami optycznymi IO. Obie wiązki laserowe kierowane są światłowodami jednomodowymi do wejść sprzęgacza światłowodowego WDM1, będącego sprzęgaczem łączącym dwie wiązki o długościach 1550 i 1064 nm w jeden światłowód jednomodowy. Następnie wiązka zostaje wprowadzona do rdzenia światłowodu z podwójnym płaszczem domieszkowanego jonami erbu i iterbu F. w którym dochodzi do wzmocnienia obu sygnałów jednocześnie. Światłowód z podwójnym płaszczem pompowany jest przez n wielomodowych laserów pompujących WLP pracujących na długości fali z zakresu nm. Promieniowanie pompujące wprowadzone jest do płaszcza światłowodu F za pośrednictwem wielomodowego sprzęgacza światłowodowego SPN, który jest sprzęgaczem typu n+1:1, o n wejściach pompujących, jednym wejściu sygnałowym i jednym wyjściu sygnałowym. Sprzęgacz SPN wyprowadza wzmocnione promieniowanie na obu długościach fali z rdzenia światłowodu z podwójnym płaszczem. Następnie obie wiązki są odseparowane od siebie w drugim sprzęgaczu WDM2. Do obu wyjść sprzęgacza WDM2 wpięte są izolatory optyczne IO zabezpieczające cały układ przed wstecznymi odbiciami oraz przed wzbudzeniem się spontanicznej akcji laserowej. Sygnał z obu izolatorów IO trafia wejścia dwóch kolimatorów KO, z których dwie wiązki światła poprzez ustawione wzdłuż dwóch linii dwa liniowe polaryzatory optyczne P1, P2 i dwie soczewki skupiające S1, S2 kierowane są na jedno zwierciadło dichroiczne ZD na długości fal 1064 i 1550 nm. Za zwierciadłem dichroicznym ZD ustawiony kryształ nieliniowy KN periodycznie spolaryzowany niobian litu PPLN. Za kryształem KN znajduje się dolnoprzepustowy filtr germanowy FG, pozostawiający w wiązce wyjściowej jedynie sygnał użyteczny na długości fali około 3,39 μm. P r z y k ł a d 2 Układ do generacji promieniowania optycznego w średniej podczerwieni z kryształem PPLN sprzężonym ze źródłem za pomocą elementów objętościowych, wykonany tak jak w przykładzie pierwszym z tą różnicą, że pomiędzy lasery sygnałowe pierwszy LS1 i drugi LS2 a pierwszy sprzęgacz WDMl wstawione są przedwzmacniacze, wzmacniające sygnały użyteczne. Za pierwszym laserem sygnałowym LS1 wstawiony jest wzmacniacz oparty na włóknie domieszkowanym erbem PWE, pozwalający na wzmocnienie sygnałów z pasma trzeciego okna telekomunikacyjnego w zakresie nm. Przed i za wzmacniaczem znajdują się izolatory IO zabezpieczające wzmacniacz przed wzbudzeniem się akcji laserowej oraz zabezpieczające laser przed sygnałami odbitymi. Za drugim laserem sygnałowym LS2 wstawiony jest wzmacniacz oparty na włóknie domieszkowanym iterbem PWI, pozwalający na wzmocnienie sygnałów z pasma nm. Przed i za wzmacniaczem znajdują się izolatory IO zabezpieczające wzmacniacz przed wzbudzeniem się akcji laserowej oraz zabezpieczające laser przed sygnałami odbitymi. Działanie układu według wynalazku, polega na tym, że promieniowanie z zakresu średniej podczerwieni o długości fali około 3,39 m jest generowane w krysztale typu PPLN (Periodically Poled Lithium Nobiate, periodycznie spolaryzowany niobian litu) z wykorzystaniem monolitycznego źródła światła generującego promieniowanie o dwóch różnych długościach fali: około 1060 i około 1550 nm. Kryształ PPLN jest ośrodkiem nieliniowym skonstruowanym tak, aby na jego wyjściu wygenerowany został sygnał o częstotliwości będącej różnicą dwóch częstotliwości wejściowych. Jeżeli na kryształ podane zostaną dwie fale o długościach 1 oraz 2, to wynikowa długość fali 3 otrzymana w wyniku nieliniowego mieszania, dana jest wzorem:

4 4 PL B1 W przypadku, gdy długość fali 1 jest równa 1064 nm, a długość fali 2 jest równa 1550 nm, to wynikowa długość fali 3 jest równa 3,39 m. Źródłem obu sygnałów w układzie do generacji promieniowania w średniej podczerwieni, uzyskanego w wyniku zjawiska generacji częstotliwości różnicowej jest jedno, monolityczne światłowodowe źródło światła, wykorzystujące włókno domieszkowane jonami erbu i iterbu. Typowo wzmacniacze erbowo-iterbowe pracują tylko z jednym sygnałem wejściowym o długości fali 1550 nm. Ze względu na dużą domieszkę iterbu w światłowodzie aktywnym z podwójnym płaszczem F generowany i wzmacniany jest niepożądany szum emisji spontanicznej o długości fali około 1060 nm. Szum ten powoduje zmniejszenie wzmocnienia sygnału użytecznego o długości fali 1550 nm. W szczególnych warunkach, w obecności dużych mocy pompujących, może wzbudzić się niekontrolowana akcja laserowa, destabilizująca pracę układu, mogąca doprowadzić nawet do uszkodzenia światłowodu aktywnego lub innego elementów układu. Wprowadzenie do światłowodu erbowo-iterbowego dodatkowego sygnału o długości ok nm pozwala z jednej strony na poprawę stabilności układu i zwiększenie sprawności o długości 1550 nm, poprzez wyeliminowanie szumu emisji spontanicznej, a z drugiej strony pozwala na stworzenie efektywnego, dwuczęstotliwościowego wzmacniacza światłowodowego. W układzie do generacji promieniowania optycznego w średniej podczerwieni światłowód aktywny z podwójnym płaszczem F pompowany jest za pomocą co najmniej jednego wielomodowego lasera półprzewodnikowego. Promieniowanie pompujące jest wprowadzone do światłowodu aktywnego z podwójnym płaszczem F za pośrednictwem wielomodowego sprzęgacza światłowodowego WLP typu n+1:1, czyli posiadającego n wejść pompujących, jedno wejście i wyjście sygnałowe. Wzmocnione promieniowanie z dwóch zakresów długości fali około 1060 i 1550 nm zostaje następnie wprowadzone za pomocą optyki objętościowej do kryształu PPLN. W krysztale PPLN dochodzi do nieliniowego zjawiska generacji częstotliwości różnicowej i w wyniku oddziaływania dwóch fal powstaje trzecia fala, o długości fali 3. Za kryształem PPLN umieszczony jest filtr germanowy FG, będący filtrem dolnoprzepustowym. Filtr FG ten wycina z widma składowe o długościach fali poniżej 2 μm, pozostawiając jedynie wiązkę użyteczną w średniej podczerwieni o długości około 3,39 m. Zastrzeżenia patentowe 1. Układ do generacji promieniowania optycznego w średniej podczerwieni, znamienny tym, że ma dwa lasery sygnałowe (LS1, LS2) połączone światłowodami jednomodowymi poprzez izolatory optyczne (IO) z dwoma wejściami pierwszego multipleksera (WDM1), którego wyjście połączone jest światłowodem (F) z podwójnym płaszczem ze sprzęgaczem światłowodowym (SPN) typu n+1:1, a sprzęgacz światłowodowy (SPN) typu n+1:1 połączony jest z wejściem drugiego multipleksera (WDM2), natomiast dwa wyjścia drugiego multipleksera (WDM2) połączone są przez dwa izolatory optyczne (IO) z wejściami dwóch kolimatorów (KO), z których dwie wiązki światła poprzez ustawione wzdłuż dwóch linii dwa liniowe polaryzatory optyczne (P1, P2) i dwie soczewki skupiające (S1, S2) kierowane są na jedno zwierciadło dichroiczne (ZD) na długości fal 1064 i 1550 nm, za którym ustawiony kryształ nieliniowy (KN) periodycznie spolaryzowany niobian litu PPLN i dolnoprzepustowy filtr germanowy (FG), który jest na wyjściu układu, ponadto do sprzęgacza światłowodowego (SPN) typu n+1:1, podłączony jest co najmniej jeden wielomodowy półprzewodnikowy laser pompujący (WLP). 2. Układ, według zastrz. 1, znamienny tym, że pierwszy laser sygnałowy (LS1) pracujący na długości fali około 1550 nm połączony jest z wejściem pierwszego multipleksera (WDM1) poprzez połączone szeregowo izolator optyczny (IO) i światłowodowy wzmacniacz oparty na włóknie domieszkowanym erbem (PWE). 3. Układ, według zastrz. 1, znamienny tym, że pierwszy laser sygnałowy (LS1) pracujący na długości fali około 1550 nm połączony jest z wejściem pierwszego multipleksera (WDM1) poprzez połączone szeregowo izolator optyczny (IO) i światłowodowy wzmacniacz oparty na włóknie domieszkowanym erbem (PWE), natomiast drugi laser sygnałowy (LS2) pracujący na długości fali około 1064 nm połączony jest z wejściem pierwszego multipleksera (WDM1) poprzez połączone szeregowo izolator optyczny (IO) i światłowodowy wzmacniacz oparty na włóknie domieszkowanym iterbem (PWI). 4. Układ, według zastrz. 1, znamienny tym, że światłowód (F) z podwójnym płaszczem domieszkowany jest jonami erbu i iterbu.

5 PL B1 5 Rysunki

6 6 PL B1 Departament Wydawnictw UPRP Cena 2,46 zł (w tym 23% VAT)