Redakcja Tomasz Janiak, Dariusz Stryniak

Transkrypt

1 Redakcja Tomasz Janiak, Dariusz Stryniak Gniezno 2016

2 BIBLIOTEKA MUZEUM POCZĄTKÓW PAŃSTWA POLSKIEGO W GNIEŹNIE, VOL. 8 Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie listopada 2015 roku Redaktor naczelny wydawnictw muzealnych Muzeum PPP w Gnieźnie: dr Michał Bogacki Redakcja: Tomasz Janiak, Dariusz Stryniak Tłumaczenie streszczeń na j. angielski: Open Abramowicz, Świątelska Sp. j. Korekta: Marzena Krzyżanowska Projekt i redakcja wydawnicza: Dariusz Stryniak DTP: Tomasz Brończyk Na okładce: relikty kaplicy zamkowej w Legnicy w trakcie prac archeologicznych w latach , Archiwum Katedry Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, fot. J. Rozpędowski Copyright Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie i Autorzy, 2016 ISBN Wydawca: Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie ul. Kostrzewskiego 1, Gniezno Wydanie pierwsze Gniezno 2016 Druk: TOTEM, Inowrocław

3 TOM DEDYKOWANY PAMIĘCI PROFESORA ZYGMUNTA ŚWIECHOWSKIEGO ( )

4 9 Słowo wstępne Architektura sakralna w początkach państwa polskiego (X XIII wiek) jest kolejną wydaną przez Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie publikacją dotyczącą architektury średniowiecznej w jej rozmaitych aspektach. To efekt zorganizowanej w 2015 roku, czwartej już konferencji poświęconej tak ważkiemu z punktu widzenia dziedzictwa kulturowego i nie tylko zagadnieniu. Zapoczątkowane w 2003 roku w naszym Muzeum spotkanie badaczy reprezentujących różnorodne dziedziny wiedzy traktujące o przeszłości jest jednym z nielicznych cyklicznych tego typu wydarzeń w naszym kraju skupionych na problematyce architektury w okresie średniowiecza. Tom oddany w Twoje ręce, drogi Czytelniku, ma wymiar szczególny. Poruszana w nim bowiem problematyka stanowi jeden z efektów przemian ideowych i kulturowych na ziemiach polskich zapoczątkowanych aktem przyjęcia chrztu przez pierwszego historycznego władcę z dynastii piastowskiej Mieszka I. Zorganizowana w listopadzie 2015 roku w Muzeum Początków Państwa Polskiego konferencja stanowiła niejako wstęp do działań realizowanych przez naszą placówkę w roku następnym, działań upamiętniających rocznicę chrztu Mieszka. Szczególny wymiar tegoż wydawnictwa wynika również z faktu, iż dedykowane jest ono pamięci prof. dr. hab. Zygmunta Świechowskiego, historyka sztuki, mediewisty, którego wkład w rozwój stanu badań nad architekturą romańską, nie tylko w Polsce, jest imponujący. Pan Profesor związany był również z Gnieznem, poprzez swoje publikacje dotyczące m.in. gnieźnieńskiej katedry, ale również bezpośrednio z naszym Muzeum, którego Rady był członkiem. Tekst poświęcony tejże postaci stanowi niejako wprowadzenie do niniejszego tomu. Zasadniczą część naszego wydawnictwa stanowią dwadzieścia trzy artykuły poświęcone wielorakim aspektom dotyczącym przewodniej tematyki architektury sakralnej w początkach państwa polskiego. Ich autorzy reprezentują różnorodne dyscypliny naukowe i ośrodki badawcze, stanowią przekrój kilku pokoleń badaczy, tym samym ukazują zróżnicowane podejście do omawianej problematyki. Popełnione jednak przez nich teksty stanowią bądź podsumowanie wieloletnich badań, bądź próbę pierwszego upublicznienia swoich najnowszych dokonań. Całość bez wątpienia stanowi istotny wkład w poznanie tej fascynującej problematyki, jaką jest najstarsza architektura sakralna na terenie naszego kraju.

5 10 Mamy nadzieję, drogi Czytelniku, iż tom ten stanowić będzie dla Ciebie nie tylko interesującą lekturę, ale również inspirację do własnych poszukiwań i badań nad tymi pasjonującymi niestety rzadko pojawiającymi się w szerokim dyskursie zarówno popularno-naukowym, jak również (niestety) i naukowym zagadnieniami. Michał Bogacki Dyrektor Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

6 569 Spis treści Ewa Świechowska Zygmunt Świechowski ( )... 7 Michał Bogacki Słowo wstępne... 9 Janusz Firlet, Zbigniew Pianowski Familia ecclesiae na grodach wawelskim i praskim Andrzej Kukliński Murowana brama na Wawelu fakt czy hipoteza? (przyczynek do zagadnienia przestrzeni sakralnej) Marta Graczyńska, Monika Kamińska Katedra krakowska versus katedra praska nowa odsłona Jacek Czuszkiewicz Kościół pw. św. Benedykta w Krakowie w świetle najnowszych badań Małgorzata Radtke Z badań nad najwcześniejszą zabudową klasztoru benedyktynów w Mogilnie Zygmunt Świechowski Udział małżonek Piastów w procesie powstawania budowli w XI i XII wieku Dariusz Wyczółkowski Zawichost romański w XI XIII wieku Dariusz Niemiec Ornamentowane posadzki w kościołach romańskich na ziemiach polskich Tomasz Wojczak Upamiętnieni w kamieniu. Studium z zakresu antropologii symbolicznej o polskich romańskich tympanonach fundacyjnych Magdalena Młodawska Nauka o formach architektonicznych stylu romańskiego. Podręcznik Władysława Łuszczkiewicza z roku

7 570 Spis treści Tomasz A. Kastek, Maciej Krzywka, Aleksander Limisiewicz, Roland Mruczek Ecclesia Sancte Marie de Monte Silencii albo o krótkiej karierze i długich poszukiwaniach pewnego kościoła Małgorzata Chorowska, Mariusz Caban Kamienny detal architektoniczny z późnoromańskiej kaplicy św. św. Benedykta i Wawrzyńca na zamku w Legnicy Marcin Szyma Trzynastowieczna kaplica grobowa w opactwie benedyktynów w Lubiniu Maciej Małachowicz Trzynastowieczny kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Świętej Katarzynie Marek Barański Nowe odkrycia w zabytkowej kolegiacie pw. św. Michała Archanioła w Płocku Robert Kunkel Leo vigilans lew czuwający w portalu kolegiaty pw. św. Michała Archanioła w Płocku Piotr Pajor Przyczynek do datowania kolumn w zachodnim portyku katedry we Wrocławiu Ewa Łużyniecka Cysterskie warsztaty budowlane związane z opactwem trzebnickim i ich transfery od trzeciej tercji XII do połowy XIII wieku Anna Bojęś-Białasik, Dariusz Niemiec Opactwa w Lubiążu, Trzebnicy i Mogile a początki cysterskiej architektury ceglanej na Śląsku i w Małopolsce w kontekście filiacyjnych zależności warsztatowych Aleksander Piwek Szczyt północny transeptu dawnego kościoła pocysterskiego w Oliwie Piotr Pajor Podwójny klasztor franciszkański w Zawichoście Piotr Samól Oratorium zakonne dominikanów w Elblągu Monika Ożóg Romańskie i wczesnogotyckie kościoły Głogowa: współczesne sposoby funkcjonowania reliktów i rekonstrukcji