Studia. Polskà. dawnà. nad

Transkrypt

1 Studia nad dawnà Polskà

2

3 Studia nad dawnà Polskà tom{3 Gniezno 2013

4 Biblioteka Muzeum Początków Państwa Polskiego, vol. 4 Redakcja: Tomasz Sawicki Redakcja techniczna: Dariusz Stryniak Tłumaczenia: Lucyna Leśniak Projekt okładki i stron tytułowych: Mirosław Adamczyk Na okładce: bulla ołowiana, tzw. kujawska, XII w. ze zbiorów Muzeum Początków Państwa Polskiego ISBN Wydawca: Copyright Muzeum Początków Państwa Polskiego i Autorzy, 2013 ul. Kostrzewskiego 1, Gniezno tel ; faks info@mppp.pl Łamanie i druk: Agencja Reklamowa TOP ul. Toruńska 148, Włocławek tel , faks agencja.top@agencjatop.pl

5 SPIS TREŚCI Od Redakcji (Tomasz Sawicki)... 7 MICHAŁ KOBUSIEWICZ Społeczności pradziejowe łowców i zbieraczy z terenów Wielkopolski... 9 JANUSZ FIRLET, ZBIGNIEW PIANOWSKI Wawel wczesnośredniowieczny i jego budowle ZBIGNIEW PIANOWSKI Pierwsze budowle murowane w Przemyślu. Przemyślidzi, Rurykowicze czy Piastowie? MARCIN WOŁOSZYN Grody Czerwieńskie i problem wschodniej granicy monarchii pierwszych Piastów. Stan i perspektywy badań MICHAŁ KARA Wybrane groby z uzbrojeniem z cmentarzyska w Bodzi pod Włocławkiem przyczynek do studiów nad obecnością wikingów w państwie pierwszych Piastów MARCIN HLEBIONEK Pieczęcie pierwszych Piastów, czyli o tym, co było, być mogło albo nie istniało w ogóle MARIA KACZMAREK Stan zdrowia średniowiecznej ludności opisany na podstawie badań serii szkieletowych pochodzących z cmentarzysk Wielkopolski MIROSŁAW MAKOHONIENKO Historia Gniezna odczytywana ziarnami pyłku

6

7 Od Redakcji Szanowni Czytelnicy, Oddajemy w Wasze ręce długo oczekiwany trzeci tom Studiów nad dawną Polską, który w międzyczasie zmienił formułę: z publikacji zawierającej dotąd treść wcześniej wygłoszonych w siedzibie muzeum wykładów (tom 1 i 2) na zbiór artykułów zamawianych specjalnie przez naszą placówkę. Nie oznacza to całkowitego odstąpienia od wykładów, o ile odnotujemy takie zapotrzebowanie sygnalizowane przez odbiorców tomu trzeciego i mamy nadzieję edycji następnych. Możemy tylko dodać, że kilku autorów przedstawiło już wcześniej w naszej placówce swoje najnowsze przemyślenia badawcze, publikowane w niniejszym tomie, wypełniając czas wydłużonego oczekiwania na jego ukazanie się. Wszystkie prezentowane artykuły powstały z myślą o ich zamieszczeniu w omawianym tomie, a więc stanowią zwartą publikację napisaną w przystępny dla przeciętnego odbiorcy sposób, co absolutnie nie oznacza utraty ich wartości naukowych. Redakcja tomu niezmiennie realizowała ideę kontynuowania w tej serii wydawniczej bardzo ważnej części podstawowej działalności Muzeum Początków Państwa Polskiego, a mianowicie edukacji historycznej skierowanej do ogółu społeczeństwa reprezentowanego przez kilka pokoleń czytelników. Wiadomo już, co z satysfakcją odnotowujemy, że Studia nad dawną Polską stanowią w wielu polskich uczelniach lekturę uzupełniającą przeznaczoną dla studentów nauk historycznych. Prezentowane w niniejszym tomie osiem artykułów powstało w latach w oparciu o najnowszą wiedzę naukową z zakresu najdawniejszych dziejów Polski. Po raz pierwszy zdecydowano się jednak na rozszerzenie zakresu chronologicznego o czasy pradziejowe, w tym wypadku o opracowanie SpołecznoÀci pradziejowe łowców i zbieraczy z terenów Wielkopolski autorstwa Michała Kobusiewicza. Kolejnym nowym elementem zawartym w omawianym tomie jest próba przedstawienia kontaktów kulturowych młodego państwa polskiego z ziemiami ościennymi oraz wskazanie kierunków jego ekspansji i umacniania wpływów w obrębie szeroko rozumianych stref pogranicznych. Tym zagadnieniom poświęcono artykuł Marcina Wołoszyna Grody Czerwieºskie i problem wschodniej granicy monarchii pierwszych Piastów. Stan i perspektywy badaº. Do tej tematyki nawiązuje również opracowanie Zbigniewa Pianowskiego Pierwsze budowle murowane w PrzemyÀlu. PrzemyÀlidzi, Rurykowicze czy Piastowie? Natomiast zagadnienia związane z kontaktami skandynawskimi ( wikińskimi ) poruszył Michał Kara w artykule Wybrane groby z uzbrojeniem z cmentarzyska w Bodzi pod Włocławkiem przyczynek do studiów nad obecnoàcią wikingów w paºstwie pierwszych Piastów. Warto dodać, że niedawno

8 zbadane cmentarzysko w Bodzi można bezsprzecznie uznać za jedno z najcenniejszych odkryć archeologicznych ostatnich lat. Cechą charakterystyczną tego cmentarzyska, pochodzącego z przełomu X i XI wieku, jest stwierdzona wielokulturowość obrządku pogrzebowego z wpływami postwielkomorawskimi, skandynawskimi i miejscowymi. Tematykę wczesnośredniowieczną znakomicie uzupełnia artykuł Wawel wczesnoàredniowieczny i jego budowle zaproponowany przez Janusza Firleta i Zbigniewa Pianowskiego. Autorzy omawiają najnowsze odkrycia oraz nowe poglądy i interpretacje związane z najstarszą zabudową murowaną tego prastarego grodu. W ostatnich kilku latach środowisko historyków, a w szczególności zaś sfragistyków, poruszył fakt pozyskania do zbiorów państwowych kilku ołowianych, dotąd w ogóle nieznanych pieczęci, tzw. bulli książęcych. Do dziś znamy pięć bulii, przy czym w posiadaniu Muzeum Początków Państwa Polskiego znajdują się aż dwa egzemplarze (bulle gnieźnieńska i kujawska ). Niewątpliwie te znaleziska zainspirowały Marcina Hlebionka do opracowania tekstu PieczÅcie pierwszych Piastów, czyli o tym, co było, być mogło albo nie istniało w ogóle. Tradycyjnie już Studia nad dawną Polską prezentują artykuły specjalistów, których badania interdyscyplinarne w znakomity sposób uzupełniają naszą wiedzę historyczną i archeologiczną. W tomie trzecim wyniki swoich badań prezentują: Maria Kaczmarek z tematem Stan zdrowia Àredniowiecznej ludności opisany na podstawie badaº serii szkieletowych pochodzących z cmentarzysk Wielkopolski oraz Mirosław Makohonienko z artykułem Historia Gniezna odczytywana ziarnami pyłku. Na zakończenie chcielibyśmy serdecznie podziękować wszystkim autorom za trud włożony w przygotowanie prezentowanych w niniejszym tomie opracowań. Tomasz Sawicki Muzeum Początków Paºstwa Polskiego w Gnieźnie