Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Nr 87 Politechniki Wrocławskiej Nr 87 CIEPLNE WARUNKI PRACY W WYROBISKACH GÓRNICTWA SKALNEGO 1.
|
|
- Urszula Wilk
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Nr 87 Politechniki Wrocławskiej Nr 87 Studia i Materiały Nr Zbigniew NĘDZA * górnictwo odkrywkowe, bezpieczeństwo pracy, cieplne warunki pracy CIEPLNE WARUNKI PRACY W WYROBISKACH GÓRNICTWA SKALNEGO Podstawowym wskaźnikiem stosowanym do oceny cieplnych warunków na stanowiskach pracy jest wskaźnik WBGT. Stosowanie tego wskaźnika jest kompromisem między dążeniem do stosowania wskaźnika bardzo dokładnego a potrzebą bardzo łatwego przeprowadzania pomiarów w środowisku przemysłowym. Dokładnym wskaźnikiem, bardzo rzadko stosowanym, jest natomiast ilość potu wyliczona na podstawie równania bilansu wymiany ciepła między człowiekiem a środowiskiem. Przedstawiono zależności na podstawie których przeprowadza się obliczenia przy zastosowaniu tej metody oraz przytoczono przykładowe obliczenia dla warunków panujących w okresie wysokich temperatur letnich w kopalni granitu w Borowie. 1. WSTĘP Człowiek, jako organizm stałocieplny, utrzymuje stałą temperaturę wewnętrzną ciała w wąskim zakresie, bliskim 37 C. W celu zachowania tego stanu powinna być zapewniona równowaga zysków i strat ciepła. Ciało uzyskuje ciepło głównie z przemian metabolicznych oraz za pośrednictwem promieniowania i konwekcji ze środowiska, gdy jest ono cieplejsze od średniej ważonej temperatury skóry. Utrata ciepła następuje głównie drogą promieniowania i konwekcji do środowiska chłodniejszego niż średnia ważona temperatura skóry, a także przez parowanie wody zarówno z dróg oddechowych, jak i potu na powierzchni skóry. Jeżeli zostanie zakłócona równowaga pomiędzy zyskami i stratami ciepła, ciało magazynuje ciepło lub ma jego niedobór, czego efektem jest zmiana temperatury ciała. Utrzymanie stałej wewnętrznej temperatury ciała zależy od zrównoważonego bilansu ciepła. Wymianę ciepła między człowiekiem i otoczeniem przedstawia równanie: gdzie: S S = M ± C ± R ± K E C req E req (1) zysk lub utrata ciepła netto przez organizm; przy zrównoważonym bilansie ciepła S = 0,
2 48 * Politechnika Wrocławska, Instytut Górnictwa, Wybrzeże Wyspiańskiego 27, Wrocław M ilość ciepła wytwarzanego w organizmie zależna od wydatku energetycznego (ciepło metaboliczne), może wielokrotnie przekraczać ilość ciepła wytworzonego w spoczynku, C wymiana ciepła przez konwekcję, zależna od różnicy między temperaturą otaczającego powietrza i temperaturą zewnętrznej powierzchni odzieży i nieokrytych części ciała, R wymiana ciepła przez promieniowanie zależna od różnicy między temperatura otaczających powierzchni i temperaturą zewnętrznej powierzchni odzieży i nieokrytych części ciała, K wymiana ciepła przez przewodzenie czyli bezpośredni kontakt ciała z przedmiotami, utrata ciepła przez parowanie potu na powierzchni skóry zależna od para- E req E metrów mikroklimatu, utrata ciepła przez dyfuzyjne parowanie potu przez skórę (pocenie niewyczuwalne), C req utrata ciepła przez układ oddechowy jeśli temperatura powietrza wdychanego jest niższa od temperatury w płucach. Temperatura wewnętrzna jest więc fizyczną wypadkową równowagi między ciepłem zyskiwanym przez organizm a ciepłem rozpraszanym do otoczenia. Równowaga cieplna jest osiągana przez ciągłą i precyzyjną regulację biologiczną, która może odbyć się na drodze behawioralnej i ściśle fizjologicznej. U człowieka termoregulacja behawioralna sprowadza się do stosowania odpowiednio dobranej odzieży oraz ogrzewania lub klimatyzowania pomieszczeń. Regulacja fizjologiczna zachodzi wówczas, gdy regulacja behawioralna jest niewystarczająca. Jej uruchomienie następuje automatycznie. Komfortem cieplnym nazywa się stan, w którym człowiek nie odczuwa ani chłodu, ani ciepła. Odzież jest jednym z podstawowych elementów, który powinien zapewnić człowiekowi komfort cieplny w różnych warunkach środowiska termicznego i przy różnym poziomie aktywności fizycznej. W obszarze komfortu cieplnego bilans cieplny organizmu jest zrównoważony, a oddawanie ciepła odbywa się przez promieniowanie, konwekcję i pocenie niewyczuwalne oraz przez układ oddechowy. Działanie środowiska cieplnego należy ściśle wiązać z czasem, a wzrost tętna, maksymalny wydatek potu oraz wzrost temperatury wnętrza ciała są czułymi wskaźnikami obciążenia cieplnego organizmu i wyznaczają granice tolerancji niekorzystnego wpływu środowiska pracy na organizm człowieka [1]. W praktyce ocena tolerancji dokonywana za pomocą oznaczania wymienionych wskaźników fizjologicznych obciążenia organizmu wydaje się zbyt uciążliwa. Uproszczeniem jest określenie wskaźników skuteczności biologicznej organizmu, z których jeden wyznaczany na podstawie oceny obciążenia organizmu za pomocą
3 49 wskaźnika WBGT (wet bulb globe temperature) jest opisany w normie ISO 7243 i odpowiadającej jej polskiej normie PN-N-08011/1985. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że stosowanie wymagań zawartych w powyższej normie chroni wnętrze ciała człowieka przed osiągnięciem temperatury przewyższającej 38 C, natomiast nie gwarantuje zachowania innych kryteriów fizjologicznych, np. częstości tętna lub ilości wydzielanego potu. Zastosowanie empirycznego wskaźnika WBGT do oznaczania obciążenia organizmu jest kompromisem miedzy dążeniem do zastosowania wskaźnika bardzo dokładnego a potrzebą łatwego przeprowadzania pomiarów w środowisku przemysłowym. Tym dokładnym wskaźnikiem jest ilość potu wyliczona na podstawie równania bilansu wymiany ciepła między człowiekiem a środowiskiem. Metoda ta opisana jest w normie ISO 7933 i odpowiadającej jej polskiej normie PN-N /1988 [1]. 2. METODA OBLICZANIA WYMAGANEJ ILOŚCI POTU Metoda obliczania wymaganej ilości potu oparta jest na porównaniu wymaganego nawilgocenia skóry i wymaganej ilości potu wynikających z warunków pracy, przy czym chodzi w tym przypadku o nawilgocenie skóry i ilość potu, które są fizjologicznie możliwe do uzyskania. Dokładność, z jaką jest możliwe przewidywanie wymaganego nawilgocenia skory i wymaganej ilości potu, jest funkcją modelu przyjętego w zależnościach przedstawionych poniżej, dokładności pomiaru parametrów fizycznych oraz dokładności określenia poziomu metabolizmu i izolacyjności cieplnej odzieży. Obliczenie przewidywanego nawilgocenia skóry oraz wymaganej ilości potu przeprowadza się w trzech etapach [2]: obliczenie poziomu parowania wymaganego do utrzymania równowagi termicznej ciała, obliczenie maksymalnego poziomu parowania możliwego do przyjęcia w określonych warunkach otoczenia, obliczenie wymaganej ilości potu i wymaganego nawilgocenia skóry. Poziom parowania wymagany do utrzymania równowagi termicznej ciała (E req ) jest to utrata ciepła wewnętrznego, które przez zrównoważenie wpływów odczuwalnego ciepła i wytworzenie ciepła metabolicznego, zapewnia utrzymanie równowagi termicznej ciała. Człowiek wymienia ze swym otoczeniem ciepło następującymi czterema sposobami: przez przewodnictwo K, konwekcję C, promieniowanie R i parowanie E. Przewodnictwo jest to przekazywanie ciepła między powierzchnią ciała a innymi ciałami stałymi, znajdującymi się z nim w kontakcie. Konwekcja jest to przekazywanie ciepła przez skórę człowieka do otoczenia. Konwekcja powstaje na skórze i w
4 50 drogach oddechowych. Promieniowanie jest to przekazywanie ciepła za pomocą fal elektromagnetycznych, zwłaszcza podczerwonych. Parowanie potu przenosi ciepło wewnętrzne i prawie zawsze powoduje utratę ciepła w organizmie. Występuje ono na skórze (odparowanie potu) i w drogach oddechowych. W pewnych warunkach związane jest ono z kondensacją pary na skórze. Powoduje to przyrost ciepła. Utrata ciepła przez ciało człowieka jest podawana jako suma algebraiczna zdefiniowanych poprzednio przepływów ciepła i może być obliczona na podstawie zależności (1). W środowisku gorącym straty ciepła przy oddychaniu (konwekcja, parowanie) są niewielkie i można ich nie brać pod uwagę. W celu utrzymania równowagi termicznej ciała (wówczas Q = 0) organizm wydziela ilość potu zwaną wymaganą ilością potu E req określoną zależnością: = M W K C R (2) E req W warunkach przemysłowych wartość pracy zewnętrznej W jest bardzo mała i może być pominięta. W praktyce nie bierze się również pod uwagę utraty ciepła przez przewodnictwo K. Części ciała ludzkiego stykające się z przedmiotami, są zwykle niewielkie w porównaniu z całą powierzchnią ciała. Jeśli temperatury przedmiotów różnią się znacznie od temperatury skóry, wówczas te dwie powierzchnie oddziela się warstwą izolacyjną. Jeśli powierzchnie stykające się z sobą są duże, wówczas przedmioty stykające się z człowiekiem wykazują tendencję do osiągania równowagi z temperaturą otoczenia. W ten sposób w większości przypadków ilościowa wymiana ciepła przez przewodnictwo może być włączona do straty ciepła na skutek konwekcji, jaka mogłaby powstać, gdyby te przedmioty nie stykały się z żadnym przedmiotem. Maksymalny poziom parowania E max jest to taki poziom, jaki człowiek mógłby osiągnąć w hipotetycznym przypadku, gdyby jego skóra była całkowicie mokra. W takich przypadkach stosuje się zależność [2]: psk pa Emax = (3) RT w której: E max maksymalny poziom parowania, p sk ciśnienie nasyconej pary wodnej w kpa przy określonej temperaturze skóry, cząstkowe ciśnienie pary wodnej w kpa w temperaturze otaczającego po- p a R T wietrza, całkowita oporność parowania warstwy oddzielającej między powietrzem a odzieżą. Wymagane nawilgocenie skóry w req jest określane jako stosunek między wymaganym poziomem parowania E req i maksymalnym poziomem parowania E max
5 51 Ereq wreq = (4) E max Obliczanie wymaganej ilości potu powinno być przeprowadzone na podstawie wymaganego poziomu parowania, lecz musi uwzględniać tę część potu, która może spłynąć z powodu dużych zmian w lokalnym nawilgoceniu skóry. Wymaganą ilość potu, biorąc pod uwagę człowieka bez odzieży, określa się z zależności: Ereq SWreq = r (5) w której: SW req wymagana ilość potu, E req wymagany poziom parowania, r efektywność odparowania potu człowieka bez ubrania. Jednakże określenie wymaganej ilości potu na podstawie zależności (5) jest oparte na założeniu termolitycznej efektywności parowania równej jedności. Ponieważ parowanie z człowieka bez ubrania zachodzi tylko na powierzchni jego skóry, zatem ciepło parowania jest pobierane tylko z tej powierzchni. Inaczej wygląda to w przypadku człowieka mającego na sobie odzież, gdyż wówczas część potu może być wchłonięta przez ubranie a następnie może być oziębiona na skutek parowania. Efektywność termolityczna parowania może być wówczas mniejsza od jedności. Interpretacja wartości obliczonych za pomocą prezentowanej metody jest oparta na dwóch kryteriach obciążenia (stresu): wymaganym nawilgoceniu skóry w req, wymaganej ilości potu SW req oraz na dwóch ograniczeniach napięcia (stresu): maksymalnej akumulacji ciepła Q max, maksymalnym, możliwym do przyjęcia, odwodnieniu D max. Wymagana ilość potu SW req nie może przekraczać maksymalnej ilości potu SW max możliwej do osiągnięcia przez człowieka. Maksymalna ilość potu zależy od tego, czy wysiłek mięśni człowieka jest niewielki (M 80 W/m 2 ), czy większy (M > 80 W/m 2 ). Wymagane nawilgocenie skóry nie może przekroczyć maksymalnego nawilgocenia skory możliwego do osiągnięcia przez człowieka w max i powinno być mniejsze, niż nawilgocenie skóry zgodne ze stałą temperaturą ciała ludzkiego w lim na skutek braku równowagi między wewnętrznym a zewnętrznym przenoszeniem ciepła. W przypadku braku równowagi w bilansie termicznym akumulacja musi być ograniczona do wartości maksymalnej Q max i zgodna z normalnym wykonaniem zadania, przy jednoczesnym braku objawów patologicznych. Przyjmuje się, że wzrost temperatury wewnątrz ciała odpowiadający tej maksymalnej akumulacji ciepła powinien znajdować się w granicach od 0,8 do 1 C.
6 52 Niezależnie od tego, jaka jest równowaga termiczna, odwodnienie ciała ludzkiego powinno być ograniczone do wartości odpowiadającej brakowi objawów patologicznych, to znaczy nie powinno przekraczać 4 do 6% masy ciała. Biorąc pod uwagę, że ponowne nawodnienie podczas przebywania człowieka w środowisku gorącym może tylko częściowo zastąpić utratę potu, jest pożądane ustalenie maksymalnej utraty potu D max. Dla wszystkich tych wartości ograniczających maksymalną utratę potu, maksymalną akumulację i maksymalną ilość potu, konieczne jest rozpatrzenie dwu poziomów, aby uwzględnić duże różnice między przypadkami indywidualnymi: poziom ostrzegawczy, przy którym nie istnieje zagrożenie dla człowieka zdrowego i fizycznie zdolnego do wykonywania tego rodzaju pracy, poziom niebezpieczeństwa, przy którym niektórzy ludzie, chociaż całkowicie zdrowi i fizycznie zdolni do wykonywania takiej pracy, ponoszą jednak pewne ryzyko. Aby uwzględnić indywidualne trudności przy pracy w gorących środowiskach, można zastosować metodę bardziej precyzyjną, włączając do niej ocenę termicznego obciążenia opartą na analizie fizjologicznej reakcji pracownika. Wśród wyróżnionych indywidualnych czynników z wyłączeniem czynników patologicznych jednym z najważniejszych jest aklimatyzacja. Jest to stan wynikający z fizjologicznego procesu adaptacji, który zwiększa tolerancję człowieka eksponowanego w ciągu określonego czasu w danym środowisku. Dla człowieka niezaaklimatyzowanego wszystkie wartości graniczne dla nawilgocenia skóry, wymaganej ilości potu i całkowitej ilości potu mogą być podwyższane. Aklimatyzację można uzyskać albo sztucznie za pomocą powtarzanego i kontrolowanego umieszczenia człowieka w kabinie klimatycznej, albo w sposób naturalny przez stopniowe przedłużanie okresów pracy człowieka w tym środowisku. W przypadku akumulacji ciepła, wydatek potowy osiąga maksymalną wartość SW max. Efektywność parowania r o tego potu i nawilgocenia skóry w o zależy od ilości potu SW max i od maksymalnego poziomu parowania E max, ustalonych na podstawie warunków klimatycznych i odzieży człowieka (dopóki ten ostatni nie osiąga wartości ujemnej, powodującej kondensację); wartości w o i r 0 można wyprowadzić z zależności w o E = r SW (6) max 0 Analiza sytuacji roboczej polega na określeniu przewidywanych wartości nawilgocenia skóry, poziomu parowania i ilości potu (w p,e p i SW p ), przy wzięciu pod uwagę wartości wymaganych (w req, E req, i SW req ) oraz wartości granicznych określanych jako funkcja właściwości eksponowanych ludzi w środowisku gorącym (zaaklimatyzowa- nych lub nie), przyjętych kryteriów (niebezpieczeństwa lub ostrzeżenia) i warunków otoczenia (w o, w max, E max i SW max ). Dopuszczalny czas eksploatacji człowieka w środowisku gorącym można obliczyć jako funkcję wartości granicznych (w lim, Q max i D max ). Porównanie tych wartości prowadzi do obliczenia następujących wielkości: max
7 53 przewidywanego nawilgocenia skóry w p w p = wartość minimalna (w req, w max, w a ) (7 ) przewidywanego poziomu parowania E p przewidywanej ilości potu SW p E p = w p E max ( 8) SW p = wartość minimalna (SW max, E p /r p ) (9) w których r p jest efektywnością parowania, odpowiadającą nawilgoceniu skóry nawilgocenia skóry w p, powodującego brak równowagi między wewnętrznym a zewnętrznym przenoszeniem ciepła w 2 w 2 = wartość maksymalna (w req, w lim ) (10) Nie przewiduje się ograniczenia czasu pracy dla zmiany roboczej w przypadku, gdy SW E p = E req (11) w req w lim (12) p (13) 1 8 Dw max Wartość SW p można wówczas stosować jako wskaźnik porównawczy w celu uzyskania równowagi warunków stresu cieplnego. W przypadku jeżeli którykolwiek z trzech podanych poniżej warunków nie zostanie spełniony, konieczne jest obliczenie dopuszczalnego czasu ekspozycji człowieka w środowisku gorącym, DLE: w przypadku jeżeli wymagany poziom parowania jest niemożliwy do osiągnięcia 60 Qmax DLE1 = (14) E req E p w przypadku gdy wymagane nawilgocenie skóry jest nadmierne i niezgodne ze stałym układem temperatur ciała ludzkiego 60 Qmax DLE2 = (15) Q ( w2 wlim ) w przypadku gdy ilość potu powoduje nadmierne odwodnienie 60 Qmax DLE3 = (16) SW p W celu ograniczenia czasu pracy należy wziąć pod uwagę najkrótszy DLE. Jeżeli DLE 1 lub DLE 2 są czynnikami decydującymi, to pracownikowi, zanim zostanie poddany działaniu gorącego środowiska, powinien przysługiwać okres wypoczynku wystarczający do przywrócenia jego normalnej temperatury ciała. Jeżeli czynnikiem de-
8 54 cydującym jest DLE 3, to pracownik nie powinien być tego samego dnia poddany dalszemu działaniu tego środowiska. Stosowanie ograniczeń czasu ekspozycji człowieka na działanie gorącego środowiska, obliczanych przy uwzględnieniu poziomów ostrzegawczych, zapewnia populacji pracowników maksimum bezpieczeństwa. Okresy ekspozycji ustalone między poziomem ostrzegania a poziomem niebezpieczeństwa mogą jednak dla niektórych pracowników być niebezpieczne. Należy więc podać do wiadomości ostrzeżenie, że w takich sytuacjach mogą pracować tylko ci pracownicy o których wiadomo, że nadają się do pracy w gorących środowiskach, na podstawie specjalnie przeprowadzonego w tym celu badania lekarskiego. Należy unikać okresów ekspozycji pracowników w gorącym środowisku dłuższych niż określa to poziom niebezpieczeństwa, gdyż dla większości pracowników stanowi to zagrożenie. Można tych pracowników dopuścić do pracy, lecz tylko po wyposażeniu ich w specjalne środki ochronne. Interpretacja wymaganej ilości potu, jaka przedstawiono powyżej, może być stosowana do każdego okresu pracy oraz do całego zadania wykonywanego na stanowisku pracy [2]. 3. WYNIKI BADAŃ CIEPLNYCH WARUNKÓW PRACY Badania cieplnych warunków pracy w wyrobisku skalnym wykonane zostały w sierpniu 1998 w kopalni granitu w Borowie [3]. Dni w których wykonywane były badania ustalano na podstawie prognozy meteorologicznej dla terenu Dolnego Śląska tak, aby temperatura prognozowana wynosiła około 30 C. Do pomiarów oraz niezbędnych obliczeń używano miernika mikroklimatu MM-01, wyprodukowanego w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Automatyki i Urządzeń Precyzyjnych w Łodzi. Miernik ten przeznaczony jest do pełnej oceny stanu środowiska termicznego we wszystkich miejscach przebywania człowieka tak w pomieszczeniach jak i w otwartych przestrzeniach. Przyrząd dokonuje w cyklu automatycznym pomiarów podstawowych parametrów powietrza i na ich podstawie wyznacza wszystkie wskaźniki środowisk termicznych, określone obowiązującymi obecnie normami polskimi i zagranicznymi. W dniach wykonywania pomiarów miernik ustawiany był w rejonie pracy skalników, kliniarzy oraz zapinaczy. Ustawienie miernika w każdym dniu realizacji badań zapewniało wykonywanie pomiarów gwarantujących uzyskanie parametrów powietrza zgodnych z miejscem wykonywania pracy. Dla wszystkich realizowanych pomiarów założono jednakową izolacyjność odzieży: 0,5 clo. W trakcie realizacji obliczeń zakładano 3 poziomy wydatku energetycznego: 3,0; 3,5; 4,0 met. Uzyskane wyniki badań graficznie przedstawione zostały na rysunkach 1 6.
9 55 Jak wynika z przeprowadzonych obliczeń dla pracownika niezaaklimatyzowanego, biorąc pod uwagę poziom niebezpieczeństwa, przy temperaturze 29 C podczas wykonywania pracy o wydatku energetycznym 3,0 met, dopuszczalny czas ekspozycji nie powinien przekraczać 5,5 godziny, natomiast przy wydatkach energetycznych 3,5 oraz 4,0 met odpowiednio 4,75 oraz 2,5 godzin. W przypadku pracownika zaaklimtyzowanego dla przedstawionych powyżej warunków dopuszczalny czas ekspozycji nie powinien przekraczać 8,0; 7,25 oraz 6,5 godziny. Jeżeli natomiast za punkt odniesienia zostanie przyjęty poziom ostrzegania dla pracownika niezaaklimatyzowanego dla przyjętych jak powyżej wydatków energetycznych dopuszczalne czasy ekspozycji nie powinny przekraczać 2,0; 1,25 oraz 0,5 godziny, natomiast dla pracownika zaaklimatyzowanego 6,25; 5,75 oraz 5,1 godziny. w środowisku gorącym [h]dopuszczalny czas ekspozycji Dopuszczalny czas ekspozycji w środowisku gorącym [h] Tem peratura pow ietrza [ C] Temperatura powietrza [ C] 29 Serie1 Serie2 Rys. 1. Wykres zależności dopuszczalnego czasu ekspozycji w środowisku gorącym od temperatury powietrza; pracownik niezaaklimatyzowany, M = 3,0 met, ICL = 0,5 clo (seria 1 poziom ostrzegania, seria 2 poziom niebezpieczeństwa) Fig. 1. A graph showing relations of permissible time of exposition in hot environment and air temperature, not acclimatised, M = 3,0 met, ICL = 0,5 clo (series 1 level of warning, series 2 level of danger)
10 56 w środowisku gorącym [h]dopuszczalny czas ekspozycji Dopuszczalny czas ekspozycji w środowisku gorącym [h] Rem peratura pow ietrza [ C] Temperatura powietrza [ C] Serie1 Serie2 Rys. 2. Wykres zależności dopuszczalnego czasu ekspozycji w środowisku gorącym od temperatury powietrza; pracownik niezaaklimatyzowany, M = 3,5 met, ICL = 0,5 clo (seria 1 poziom ostrzegania, seria 2 poziom niebezpieczeństwa) Fig. 2. A graph showing relations of permissible time of exposition in hot environment and air temperature, not acclimatised, M = 3,5 met, ICL = 0,5 clo (series 1 level of warning, series 2 level of danger)
11 57 w środowisku gorącym [h]dopuszczalny czas ekspozycji Dopuszczalny czas ekspozycji w środowisku gorącym [h] Tem peratura pow ietrza [ C] Temperatura powietrza [ C] 30 Serie1 Serie2 Rys. 3. Wykres zależności dopuszczalnego czasu ekspozycji w środowisku gorącym od temperatury powietrza; pracownik niezaaklimatyzowany, M = 4,0 met, ICL = 0,5 clo (seria 1 poziom ostrzegania, seria 2 poziom niebezpieczeństwa) Fig. 3. A graph showing relations of permissible time of exposition in hot environment and air temperature, not acclimatised, M = 4,0 met, ICL = 0,5 clo (series 1 level of warning, series 2 level of danger)
12 58 w środowisku gorącym [h]dopuszczalny czas ekspozycji Dopuszczalny czas ekspozycji w środowisku gorącym [h] Tem peratura pow ietrza [ C] Temperatura powietrza [ C] Serie1 Serie2 Rys. 4. Wykres zależności dopuszczalnego czasu ekspozycji w środowisku gorącym od temperatury powietrza; pracownik zaaklimatyzowany, M = 3,0 met, ICL = 0,5 clo (seria 1 poziom ostrzegania, seria 2 poziom niebezpieczeństwa) Fig. 4. A graph showing relations of permissible time of exposition in hot environment and air temperature, acclimatised, M = 3,0 met, ICL = 0,5 clo (series 1 level of warning, series 2 level of danger)
13 59 w środowisku gorącym [h]dopuszczalny czas ekspozycji Dopuszczalny czas ekspozycji w środowisku gorącym [h] Tem peratura pow ietrza [ C] Temperatura powietrza [ C] 29 Serie1 Serie2 Rys. 5. Wykres zależności dopuszczalnego czasu ekspozycji w środowisku gorącym od temperatury powietrza; pracownik zaaklimatyzowany, M = 3,5 met, ICL = 0,5 clo (seria 1 poziom ostrzegania, seria 2 poziom niebezpieczeństwa) Fig. 5. A graph showing relations of permissible time of exposition in hot environment and air temperature, acclimatised, M = 3,5 met, ICL = 0,5 clo (series 1 level of warning, series 2 level of danger)
14 60 w środowisku gorącym [h]dopuszczalny czas ekspozycji Dopuszczalny czas ekspozycji w środowisku gorącym [h] Tem peratura pow ietrza [ C] Temperatura powietrza [ C] 29 Serie1 Serie2 Rys. 6. Wykres zależności dopuszczalnego czasu ekspozycji w środowisku gorącym od temperatury powietrza; pracownik zaaklimatyzowany, M = 4,0 met, ICL = 0,5 clo (seria 1 poziom ostrzegania, seria 2 poziom niebezpieczeństwa) Fig. 6. A graph showing relations of permissible time of exposition in hot environment and air temperature, acclimatised, M = 4,0 met, ICL = 0,5 clo (series 1 level of warning, series 2 level of danger) 4. ZAKOŃCZENIE Wyciąganie wniosków na podstawie badań jednorocznych należy uznać za przedwczesne. Praktyczne wskazówki na podstawie zależności dopuszczalnego czasu ekspozycji w środowisku gorącym DLE od temperatury powietrza można będzie przedstawić dla górnictwa skalnego na podstawie badań kilkuletnich. Z uwagi na zmienne parametry powietrza w wyrobisku należy, przy opracowywaniu wniosków praktycznych, wziąć pod uwagę średnie ważone poziomów parowania i maksymalnych poziomów parowania, do czego niezbędna jest seria pomiarów wielodniowa (przy temperaturach powietrza powyżej 30 C).
15 61 Dotychczas uzyskane wyniki badań, zwłaszcza dla pracowników niezaaklimatyzowanych, przy dużych wydatkach energetycznych, sugerują konieczność zmiany dotychczasowego modelu czasu pracy. LITERATURA [1] Bezpieczeństwo pracy i ergonomia (praca zbiorowa), Warszawa, Centralny Instytut Ochrony Pracy, [2] Norma PN-88/N Ergonomia. Środowisko gorące. Analityczne określenie i interpretacja stresu cieplnego oparte na podstawie obliczenia wymaganej ilości potu, Centralny Ośrodek Badawczy Normalizacji, [3] NĘDZA Z., Analityczne określenie stresu cieplnego oparte na podstawie obliczenia wymaganej ilości potu na wytypowanych stanowiskach pracy w zakładach górnictwa skalnego, prace niepublikowane Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, nr archiwalny I-11/S-71/98, Wrocław, THERMAL CONDITIONS OF WORK IN ROCK MINING HEADINGS The basic indicator used in evaluation of thermal conditions on work places is a WBGT index. Employment of thisindex constitutes a compromise between an aim employning a very precise measurement and the need of easinees of measurement taking in an industrial environment. A precise index, used very rarely, is the volume of sweat calculated on the basis of a heat exchange balance between a man and the environment. There were connections presented on the basis of which the calculations are performed with employment of method and there were quoted examples of calculations for conditions prevalent over the period of high temperatures in a summer in granite mine in Borów. Recenzent: prof. dr hab. inż. Konrad Wanielista, Politechnika Wrocławska.
Materiały szkoleniowe
Materiały szkoleniowe Projekt I.N.05 Opracowanie modelu obciążenia cieplnego organizmu człowieka przebywającego w warunkach środowiskowych odpowiadających głęboko położonym oddziałom kopalni węgla i miedzi.
Bardziej szczegółowoRys. 1. Stanowisko pomiarowe do pomiaru parametrów mikroklimatu w pomieszczeniu
Ćwiczenie Nr 3 Temat: BADANIE MIKROKLIMATU W POMIESZCZENIACH Celem ćwiczenia jest zapoznanie studentów z zagadnieniami dotyczącymi badania mikroklimatu w pomieszczeniach za pomocą wskaźników PMV, PPD.
Bardziej szczegółowoUniwersalne cechy temperatury śląskiej TŚ w normowaniu czasu pracy i bezpieczeństwa cieplnego górników w środowiskach pracy kopalń głębokich
dr hab. inż. JAN DRENDA prof. nadzw. w Pol. Śl. Politechnika Śląska Uniwersalne cechy temperatury śląskiej TŚ w normowaniu czasu pracy i bezpieczeństwa cieplnego górników w środowiskach pracy kopalń głębokich
Bardziej szczegółowoAutor: dr inż. Andrzej Sobolewski 2018 r. Wstęp
Materiały informacyjne dotyczące teoretycznego ujęcia problemu obciążenia organizmu człowieka w gorącym środowisku pracy dla służb monitorujących warunki pracy i zarządzających bezpieczeństwem pracy w
Bardziej szczegółowoMikroklimat. dr inż. Magdalena Młynarczyk. Pracownia Obciążeń Termicznych Zakład Ergonomii.
Mikroklimat dr inż. Magdalena Młynarczyk Pracownia Obciążeń Termicznych Zakład Ergonomii e-mail: m.mlynarczyk@ciop.pl Centralny Instytut Pracy Państwowy Instytut Badawczy Podział środowisk cieplnych Wskaźnik
Bardziej szczegółowoWeryfikacja metody oceny warunków mikroklimatu opartej na wskaźniku dyskomfortu cieplnego przy użyciu obliczeń przewidywanego obciążenia termicznego
Prace Instytutu Mechaniki Górotworu PAN Tom 18, nr 1, marzec 216, s. 55-62 Instytut Mechaniki Górotworu PAN Weryfikacja metody oceny warunków mikroklimatu opartej na wskaźniku dyskomfortu cieplnego przy
Bardziej szczegółowo4. Ocena i interpretacja wyników pomiarów elementów materialnego środowiska pracy
4. Ocena i interpretacja wyników pomiarów elementów materialnego środowiska pracy Ocena mikroklimatu wymaga uwzględnienia kompleksowego wpływu elementów środowiska, decydujących o możliwości funkcjonowania
Bardziej szczegółowoKOMFORT CIEPLNY. Prof. nzw. dr hab. inż. Tomasz Wiśniewski. Plan wystąpienia
KOMFORT CIEPLNY Prof. nzw. dr hab. inż. Tomasz Wiśniewski Plan wystąpienia Definicja komfortu cieplnego, Czynniki mające wpływ na komfort cieplny, Parametry stosowane do opisu ilościowego komfortu cieplnego,
Bardziej szczegółowoWykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia
Wykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia SEMESTR I Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Katedra Górnictwa Podziemnego Pracownia Bezpieczeństwa Pracy i Ergonomii w Górnictwie Kraków 2015 Wykłady
Bardziej szczegółowoŚrodowisko pracy Mikroklimat
Środowisko pracy Mikroklimat dr inż. Katarzyna Jach Definicja Całokształt zmian fizycznych czynników meteorologicznych w badanym, ograniczonym miejscu. Warunki klimatyczne panujące na stanowisku roboczym
Bardziej szczegółowoŚrodowisko pracy Mikroklimat
Środowisko pracy Mikroklimat dr inż. Katarzyna Jach Mikroklimat Definicja Składowe Mechanizmy wymiany ciepła między człowiekiem a otoczeniem Ocena komfortu cieplnego w środowisku umiarkowanym Reakcje organizmu
Bardziej szczegółowoTEMPERATURA EKWIWALENTNA I OPERATYWNA W OCENIE ŚRODOWISKA WNĘTRZ
Budownictwo Anna Lis TEMPERATURA EKWIWALENTNA I OPERATYWNA W OCENIE ŚRODOWISKA WNĘTRZ Wprowadzenie Otoczenie, w jakim człowiek przebywa, powinno pozwalać na osiąganie stanu zadowolenia z warunków, które
Bardziej szczegółowoNowy ubiór do pracy w zimnym środowisku z możliwością indywidualnego doboru jego ciepłochronności. dr Anna Marszałek
Nowy ubiór do pracy w zimnym środowisku z możliwością indywidualnego doboru jego ciepłochronności dr Anna Marszałek Pracownicy zatrudnieni w warunkach zimnego środowiska powinni mieć zapewnioną odzież
Bardziej szczegółowoŚrodowisko pracy Mikroklimat
Środowisko pracy Mikroklimat dr inż. Katarzyna Jach Mikroklimat Definicja Składowe Mechanizmy wymiany ciepła między człowiekiem a otoczeniem Ocena komfortu cieplnego w środowisku umiarkowanym Reakcje organizmu
Bardziej szczegółowoZastosowanie techniki komputerowej w modelowaniu wymiany ciepła między organizmem górnika a gorącym otoczeniem
94 PRZEGLĄD GÓRNICZY 2015 UKD -047.36:622.8:536.2 Zastosowanie techniki komputerowej w modelowaniu wymiany ciepła między organizmem górnika a gorącym otoczeniem Application of calculation technique in
Bardziej szczegółowoTabela 1. Odzież chirurgiczna wyciąg z bazy danych
Zapewnienie pracownikom odczuwania komfortu cieplnego przez dobór odzieży o odpowiednich parametrach w zakresie suchej i mokrej wymiany ciepła przekłada się m.in. na poprawę koncentracji i zmniejszenie
Bardziej szczegółowoWyznaczanie współczynnika przenikania ciepła dla przegrody płaskiej
Katedra Silników Spalinowych i Pojazdów ATH ZAKŁAD TERMODYNAMIKI Wyznaczanie współczynnika przenikania ciepła dla przegrody płaskiej - - Wstęp teoretyczny Jednym ze sposobów wymiany ciepła jest przewodzenie.
Bardziej szczegółowoWYMIANA CIEPŁA MIĘDZY CZŁOWIEKIEM A OTOCZENIEM W MIKROKLIMACIE ZIMNYM HEAT TRANSFER BETWEEN MAN AND SURROUNDINGS IN COLD MICROCLIMATE
ALEKSANDRA CUL, TADEUSZ KOMOROWICZ, KRZYSZTOF KUPIEC WYMIANA CIEPŁA MIĘDZY CZŁOWIEKIEM A OTOCZENIEM W MIKROKLIMACIE ZIMNYM HEAT TRANSFER BETWEEN MAN AND SURROUNDINGS IN COLD MICROCLIMATE Streszczenie Abstract
Bardziej szczegółowoWstępna i szczegółowa ocena zagrożenia klimatycznego w kopalniach
NOWOCZESNE SYSTEMY WENTYLACJI, KLIMATYZACJI I UTRZYMANIA RUCHU W GÓRNICTWIE PODZIEMNYM IV Konferencja, 7-8 czerwca 2018r., Jastków k. Lublina Wstępna i szczegółowa ocena zagrożenia klimatycznego w kopalniach
Bardziej szczegółowoOSZACOWANIE WARTOŚCI TEMPERATURY KOMFORTU W GRUPIE BUDYNKÓW EDUKACYJNYCH
Budownictwo 20 Anna Lis OSZACOWANIE WARTOŚCI TEMPERATURY KOMFORTU W GRUPIE BUDYNKÓW EDUKACYJNYCH Wprowadzenie Zapewnienie prawidłowych warunków komfortu cieplnego osobom przebywającym w budynkach jest
Bardziej szczegółowoAnna Smolarz MIKROKLIMAT
Anna Smolarz MIKROKLIMAT Wrocław 2013 Mikroklimat Pojęcia podstawowe Bilans cieplny organizmu Człowiek jako organizm stałocieplny, utrzymuje stałą temperaturę wewnętrzną ciała w wąskim zakresie, bliskim
Bardziej szczegółowoBilans energii komory chłodniczej
Bilans energii komory chłodniczej dr inż. Grzegorz Krzyżaniak Równanie bilansu energii bilans parownikowy 1 Zyski ciepła w komorze chłodniczej Zyski ciepła przez przegrody izolowane 2 Zyski ciepła przez
Bardziej szczegółowoBADANIE WYMIENNIKA CIEPŁA TYPU RURA W RURZE
BDNIE WYMIENNIK CIEPŁ TYPU RUR W RURZE. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie z konstrukcją, metodyką obliczeń cieplnych oraz poznanie procesu przenikania ciepła w rurowych wymiennikach ciepła..
Bardziej szczegółowoPrzemiany energii w zjawiskach cieplnych. 1/18
Przemiany energii w zjawiskach cieplnych. 1/18 Średnia energia kinetyczna cząsteczek Średnia energia kinetyczna cząsteczek to suma energii kinetycznych wszystkich cząsteczek w danej chwili podzielona przez
Bardziej szczegółowoINFORMACJA Z REALIZACJI ZADANIA BADAWCZEGO NR 5
Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie PROJEKT STRATEGICZNY NARODOWEGO CENTRUM BADAŃ I ROZWOJU POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA PRACY W KOPALNIACH INFORMACJA Z REALIZACJI ZADANIA BADAWCZEGO
Bardziej szczegółowoŚrodowisko pracy Mikroklimat
Środowisko pracy Mikroklimat dr inż. Katarzyna Jach Definicja Całokształt zmian fizycznych czynników meteorologicznych w badanym, ograniczonym miejscu. Warunki klimatyczne panujące na stanowisku roboczym
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI
1 ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 15.1. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest poznanie podstawowych właściwości wzmacniaczy mocy małej częstotliwości oraz przyswojenie umiejętności
Bardziej szczegółowoLaboratorium Ergonomii i Ryzyka Zawodowego Politechniki Poznańskiej Wydział Inżynierii Zarządzania
Laboratorium Ergonomii i Ryzyka Zawodowego Politechniki Poznańskiej Wydział Inżynierii Zarządzania Skład Grupy: Temat ćwiczenia: Ocena obciążeń termicznych pracownika w środowisku umiarkowanym Wzorzec
Bardziej szczegółowoOCENA KOMFORTU CIEPLNEGO OSÓB W BUDYNKACH MIESZKALNYCH NA PODSTAWIE WSKAŹNIKÓW PMV I PPD
Budownictwo 22 DOI: 10.17512/znb.2016.1.21 Anna Lis 1 OCENA KOMFORTU CIEPLNEGO OSÓB W BUDYNKACH MIESZKALNYCH NA PODSTAWIE WSKAŹNIKÓW PMV I PPD Wprowadzenie Odczucie komfortu bądź dyskomfortu jest subiektywne
Bardziej szczegółowoOCENA OCHRONY CIEPLNEJ
OCENA OCHRONY CIEPLNEJ 26. W jakich jednostkach oblicza się opór R? a) (m 2 *K) / W b) kwh/m 2 c) kw/m 2 27. Jaka jest zależność pomiędzy współczynnikiem przewodzenia ciepła λ, grubością warstwy materiału
Bardziej szczegółowoKalorymetr wyznaczanie ciepła właściwego i ciepła topnienia
Projekt efizyka Multimedialne środowisko nauczania fizyki dla szkół ponadgimnazjalnych. Kalorymetr wyznaczanie ciepła właściwego i ciepła topnienia Ćwiczenie wirtualne Marcin Zaremba 2015-03-31 Projekt
Bardziej szczegółowoOdzież ochronna przeznaczona dla pracowników przemysłu narażonych na działanie czynników gorących.
Odzież chroniąca przed gorącymi czynnikami termicznymi Na wielu stanowiskach pracy m.in. w hutach i zakładach metalurgicznych, podczas spawania, akcji przeciwpożarowych pracownik narażony jest na działanie
Bardziej szczegółowoCharakterystyka zanieczyszczeń pyłowych i gazowych wydzielających się przy procesach spawania metali.
Ochrona zdrowia pracowników przy procesach spawania jest obecnie bezwzględną koniecznością dla każdego pracodawcy. Procesy spawania związane są z występowaniem wielu czynników stanowiących potencjalne
Bardziej szczegółowo1. Wprowadzenie: dt q = - λ dx. q = lim F
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W PILE INSTYTUT POLITECHNICZNY Zakład Budowy i Eksploatacji Maszyn PRACOWNIA TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ INSTRUKCJA Temat ćwiczenia: WYZNACZANIE WSPÓŁCZYNNIKA PRZEWODNOŚCI
Bardziej szczegółowoWpływ sposobu ogrzewania na efektywność energetyczną budynku
Wpływ sposobu ogrzewania na efektywność energetyczną budynku dr inż. Adrian Trząski MURATOR 2015, JAKOŚĆ BUDYNKU: ENERGIA * KLIMAT * KOMFORT Warszawa 4-5 Listopada 2015 Charakterystyka energetyczna budynku
Bardziej szczegółowoWymiana ciepła w wymiennikach. wykład wymienniki ciepła
Wymiana ciepła Wymiana ciepła w wymiennikach wykład wymienniki ciepła Aparaty do wymiany ciepła miedzy płynami, tzn. wymienniki ciepła, znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle chemicznym, petrochemicznym,
Bardziej szczegółowo1/3.3.3. Mikroklimat
Mikroklimat gorący występuje wtedy, gdy temperatura powietrza w pomieszczeniu przekracza 30 o C, a wilgotność powietrza jest powyżej 65% lub występuje bezpośrednie oddziaływanie otwartego źródła promieniowania
Bardziej szczegółowoMikroklimat. Magdalena Zwolińska, Joanna Bugajska
8.1. Informacje ogólne 8. Mikroklimat Magdalena Zwolińska, Joanna Bugajska Spis treści 8.1. Informacje ogólne 8.2. Ogólne wymagania w zakresie parametrów mikroklimatu 8.2.1. Środowisko umiarkowane 8.2.2.
Bardziej szczegółowoWYMIANA CIEPŁA W PROCESIE TERMICZNEGO EKSPANDOWANIA NASION PROSA W STRUMIENIU GORĄCEGO POWIETRZA
Konopko Henryk Politechnika Białostocka WYMIANA CIEPŁA W PROCESIE TERMICZNEGO EKSPANDOWANIA NASION PROSA W STRUMIENIU GORĄCEGO POWIETRZA Streszczenie W pracy przedstawiono wyniki symulacji komputerowej
Bardziej szczegółowoWilgotność powietrza
Wilgotność powietrza Charakterystyki wilgotności 1. Ciśnienie pary wodnej (e) ciśnienie cząstkowe, jakie wywiera para wodna znajdująca się aktualnie w powietrzu, jednostka hpa 2. Ciśnienie maksymalne pary
Bardziej szczegółowoWPŁYW TEMPERATURY W POMIESZCZENIACH POMOCNICZYCH NA BILANS CIEPŁA W BUDYNKACH DLA BYDŁA
Inżynieria Rolnicza 8(96)/2007 WPŁYW TEMPERATURY W POMIESZCZENIACH POMOCNICZYCH NA BILANS CIEPŁA W BUDYNKACH DLA BYDŁA Tadeusz Głuski Katedra Melioracji i Budownictwa Rolniczego, Akademia Rolnicza w Lublinie
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 425. Wyznaczanie ciepła właściwego ciał stałych. Woda. Ciało stałe Masa kalorymetru z ciałem stałym m 2 Masa ciała stałego m 0
2014 Katedra Fizyki Nazwisko... Data... Nr na liście... Imię... Wydział... Dzień tyg... Godzina... Ćwiczenie 425 Wyznaczanie ciepła właściwego ciał stałych Masa suchego kalorymetru m k = kg Opór grzałki
Bardziej szczegółowoMetody oceny oddziaływania mikroklimatu zimnego na organizm człowieka
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2009, nr 1(59), s. 195 201 dr inż. ANNA BOGDAN Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16 Metody oceny oddziaływania
Bardziej szczegółowoSpis treści. Rozdział III Drgania mechaniczne i wstrząsy 1. Charakterystyka fizyczna i podstawowe pojęcia... 87 2. Źródła drgań...
Spis treści Rozdział I Czynniki szkodliwe i uciążliwe w środowisku pracy 1. Podział czynników szkodliwych i uciążliwych.................................. 11 2. Ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny
Bardziej szczegółowoKOMPENDIUM WIEDZY. Opracowanie: BuildDesk Polska CHARAKTERYSTYKA ENERGETYCZNA BUDYNKÓW I ŚWIADECTWA ENERGETYCZNE NOWE PRZEPISY.
Sprawdzanie warunków cieplno-wilgotnościowych projektowanych przegród budowlanych (wymagania formalne oraz narzędzie: BuildDesk Energy Certificate PRO) Opracowanie: BuildDesk Polska Nowe Warunki Techniczne
Bardziej szczegółowoKSZTAŁTOWANIE MIKROKLIMATU W STREFIE PRZEBYWANIA LUDZI W OBIEKTACH SAKRALNYCH
KSZTAŁTOWANIE MIKROKLIMATU W STREFIE PRZEBYWANIA LUDZI W OBIEKTACH SAKRALNYCH WOLSKI Leszek 1 JELEC Paweł 2 1,2 Zakład Instalacji Budowlanych i Fizyki Budowli, Politechnika Warszawska ABSTRACT This script
Bardziej szczegółowoPromieniowanie elektromagnetyczne w środowisku pracy. Ocena możliwości wykonywania pracy w warunkach oddziaływania pól elektromagnetycznych
Promieniowanie elektromagnetyczne w środowisku pracy Ocena możliwości wykonywania pracy w warunkach oddziaływania pól elektromagnetycznych Charakterystyka zjawiska Promieniowanie elektromagnetyczne jest
Bardziej szczegółowo7. Wyznaczanie poziomu ekspozycji
7. Wyznaczanie poziomu ekspozycji Wyznaczanie poziomu ekspozycji w przypadku promieniowania nielaserowego jest bardziej złożone niż w przypadku promieniowania laserowego. Wynika to z faktu, że pracownik
Bardziej szczegółowoOCENA WSKAŹNIKÓW KOMFORTU CIEPLNEGO LUDZI W POMIESZCZENIACH
FIZYKA BUDOWLI W TEORII I PRAKTYCE TOM II, 27 Sekcja Fizyki Budowli KILiW PAN OCENA WSKAŹNIKÓW KOMFORTU CIEPLNEGO LUDZI W POMIESZCZENIACH Anna LIS * * Politechnika Częstochowska, Katedra Budownictwa Ogólnego
Bardziej szczegółowo4. SPRZĘGŁA HYDRAULICZNE
4. SPRZĘGŁA HYDRAULICZNE WYTYCZNE PROJEKTOWE www.immergas.com.pl 26 SPRZĘGŁA HYDRAULICZNE 4. SPRZĘGŁO HYDRAULICZNE - ZASADA DZIAŁANIA, METODA DOBORU NOWOCZESNE SYSTEMY GRZEWCZE Przekazywana moc Czynnik
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS FIZYCZNY
Pieczątka szkoły Kod ucznia Liczba punktów WOJEWÓDZKI KONKURS FIZYCZNY DLA UCZNIÓW DOTYCHCZASOWYCH GIMNAZJÓW W ROKU SZKOLNYM 2018/2019 31.10.2018 r. 1. Test konkursowy zawiera 18 zadań. Są to zadania zamknięte
Bardziej szczegółowoCharakterystyka mierników do badania oświetlenia Obiektywne badania warunków oświetlenia opierają się na wynikach pomiarów parametrów świetlnych. Podobnie jak każdy pomiar, również te pomiary, obarczone
Bardziej szczegółowoTemat: Systemy do precyzyjnej regulacji temperatury w obiektach chłodzonych o dużej i małej pojemności cieplnej.
Temat: Systemy do precyzyjnej regulacji temperatury w obiektach chłodzonych o dużej i małej pojemności cieplnej. Paweł Paszkowski SUChiKl Semestr IX Rok akademicki 2010/2011 SPIS TREŚCI Regulacja temperatury
Bardziej szczegółowogazów lub cieczy, wywołanym bądź różnicą gęstości (różnicą temperatur), bądź przez wymuszenie czynnikami zewnętrznymi.
WYMIANA (TRANSPORT) CIEPŁA Trzy podstawowe mechanizmy transportu ciepła (wymiany ciepła): 1. PRZEWODZENIIE - przekazywanie energii od jednej cząstki do drugiej, za pośrednictwem ruchu drgającego tych cząstek.
Bardziej szczegółowoSPRAWNOŚĆ RADIACYJNA DO 75%
INFRA / INFRA MONO UPG DE RA SPRAWNOŚĆ RADIACYJNA DO 75% Ciche ciepło tylko tam, gdzie jest potrzebne Promiennik gazowy Mark Infra to innowacyjne urządzenie mające 75% procentową sprawność radiacyjną.
Bardziej szczegółowoAkademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE V BILANS ENERGETYCZNY Zagadnienia : 1.Bilans energetyczny - pojęcie 2.Komponenty masy ciała, 3.Regulacja metabolizmu
Bardziej szczegółowoPodstawy fizyki wykład 6
Podstawy fizyki wykład 6 Dr Piotr Sitarek Instytut Fizyki, Politechnika Wrocławska Elementy termodynamiki Temperatura Rozszerzalność cieplna Ciepło Praca a ciepło Pierwsza zasada termodynamiki Gaz doskonały
Bardziej szczegółowoWSPÓŁCZYNNIK PRZEJMOWANIA CIEPŁA PRZEZ KONWEKCJĘ
INSYU INFORMAYKI SOSOWANEJ POLIECHNIKI ŁÓDZKIEJ Ćwiczenie Nr2 WSPÓŁCZYNNIK PRZEJMOWANIA CIEPŁA PRZEZ KONWEKCJĘ 1.WPROWADZENIE. Wymiana ciepła pomiędzy układami termodynamicznymi może być realizowana na
Bardziej szczegółowoSzczegółowy rozkład materiału z fizyki dla klasy II gimnazjum zgodny z nową podstawą programową.
Szczegółowy rozkład materiału z fizyki dla klasy gimnazjum zgodny z nową podstawą programową. Lekcja organizacyjna. Omówienie programu nauczania i przypomnienie wymagań przedmiotowych Tytuł rozdziału w
Bardziej szczegółowoAkademickie Centrum Czystej Energii. Ogniwo paliwowe
Ogniwo paliwowe 1. Zagadnienia elektroliza, prawo Faraday a, pierwiastki galwaniczne, ogniwo paliwowe 2. Opis Główną częścią ogniwa paliwowego PEM (Proton Exchange Membrane) jest membrana złożona z katody
Bardziej szczegółowoMateriały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej
Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej w Systemach Technicznych Symulacja prosta dyszy pomiarowej Bendemanna Opracował: dr inż. Andrzej J. Zmysłowski
Bardziej szczegółowoTrener Marcin Węglewski ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ
ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ Na optymalne przygotowanie zawodników do wysiłku meczowego składa się wiele czynników. Jednym z nich jest dobrze przeprowadzona rozgrzewka. (Chmura 2001) Definicja
Bardziej szczegółowoPozycja okna w murze. Karol Reinsch, Aluplast Sp. z o.o.
Pozycja okna w murze Karol Reinsch, Aluplast Sp. z o.o. Określenie dokładnego miejsca montażu okna w murze otworu okiennego należy przede wszystkim do obowiązków projektanta budynku. Jest to jeden z ważniejszych
Bardziej szczegółowoERGONOMIA Cz. 3. Wybrane czynniki ryzyka
ERGONOMIA Cz. 3 Wybrane czynniki ryzyka CHARAKTERYSTYKA OBCIĄŻ ĄŻEŃ CZYNNIKAMI RYZYKA Prace w warunkach mikroklimatu gorącego Temperatura powietrza powodowana procesami technologicznymi przekracza 26 0
Bardziej szczegółowoSpis treści. Od Autorów... 9
Spis treści Od Autorów... 9 1. Historia bezpieczeństwa i higieny pracy... 11 1.1. Pojęcia podstawowe... 11 1.2. Przyczyny stosowania profilaktyki BHP... 13 1.3. Organizacja profilaktyki... 15 1.4. Profilaktyka
Bardziej szczegółowoFizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
Bardziej szczegółowoBADANIE WYMIENNIKÓW CIEPŁA
1.Wprowadzenie DNIE WYMIENNIKÓW CIEPŁ a) PŁSZCZOWO-RUROWEGO b) WĘŻOWNICOWEGO adanie wymiennika ciepła sprowadza się do pomiaru współczynników przenikania ciepła k w szerokim zakresie zmian parametrów ruchowych,
Bardziej szczegółowo1. Wprowadzenie Cel i zakres opracowania Standard wykonania Symbole i oznaczenia
1. Wprowadzenie 1.1. Cel i zakres opracowania Celem opracowania są założenia techniczne do wykonania projektu instalacji grawitacyjnego odprowadzania dymu i ciepła w budynku hali produkcyjno-magazynowej.
Bardziej szczegółowoRozkład normalny, niepewność standardowa typu A
Podstawy Metrologii i Technik Eksperymentu Laboratorium Rozkład normalny, niepewność standardowa typu A Instrukcja do ćwiczenia nr 1 Zakład Miernictwa i Ochrony Atmosfery Wrocław, listopad 2010 r. Podstawy
Bardziej szczegółowomib.gov.pl mib.gov.pl Stan przepisów dot. projektowania budynków. Zamierzenia i kierunek dalszych prac legislacyjnych mib.gov.pl
mib.gov.pl mib.gov.pl Stan przepisów dot. projektowania budynków. Zamierzenia mib.gov.pl i kierunek dalszych Tomasz Gałązka Departament Budownictwa Prawo krajowe Prawo europejskie Krajowe dokumenty strategiczne
Bardziej szczegółowoWnikanie ciepła przy konwekcji swobodnej. 1. Wstęp
Wnikanie ciepła przy konwekcji swobodnej 1. Wstęp Współczynnik wnikania ciepła podczas konwekcji silnie zależy od prędkości czynnika. Im prędkość czynnika jest większa, tym współczynnik wnikania ciepła
Bardziej szczegółowoOcena właściwości fizjologicznych odzieży chirurgicznej w celu zapewnienia komfortu termicznego
Ocena właściwości fizjologicznych odzieży chirurgicznej w celu zapewnienia komfortu termicznego Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy Wykonawcy: mgr inż. Magdalena Zwolińska, dr
Bardziej szczegółowoWyznaczanie izolacyjności cieplnej dachów w świetle obowiązujących polskich norm i przepisów prawa budowlanego
Wyznaczanie izolacyjności cieplnej dachów w świetle obowiązujących polskich norm i przepisów prawa budowlanego ozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków, jakim powinny odpowiadać budynki
Bardziej szczegółowoTarcie poślizgowe
3.3.1. Tarcie poślizgowe Przy omawianiu więzów w p. 3.2.1 reakcję wynikającą z oddziaływania ciała na ciało B (rys. 3.4) rozłożyliśmy na składową normalną i składową styczną T, którą nazwaliśmy siłą tarcia.
Bardziej szczegółowoOcena obciąŝeń termicznych w środowisku pracy Charakterystyka zjawiska
Ocena obciąŝeń termicznych w środowisku pracy 2.1. Charakterystyka zjawiska Ocena mikroklimatu wymaga uwzględnienia kompleksowego wpływu elementów środowiska decydujących o moŝliwości funkcjonowania człowieka
Bardziej szczegółowo= = Budowa materii. Stany skupienia materii. Ilość materii (substancji) n - ilość moli, N liczba molekuł (atomów, cząstek), N A
Budowa materii Stany skupienia materii Ciało stałe Ciecz Ciała lotne (gazy i pary) Ilość materii (substancji) n N = = N A m M N A = 6,023 10 mol 23 1 n - ilość moli, N liczba molekuł (atomów, cząstek),
Bardziej szczegółowoPROMIENIOWANIE SŁONECZNE
moduł II foliogram 1 PROMIENIOWANIE SŁONECZNE CIEPLNE (podczerwone) NADFIOLETOWE WIDZIALNE RADIOWE RENTGENOWSKIE CZĄSTECZKOWE >> NIE DOCIERA DO POWIERZCHNI ZIEMI W ISTOTNEJ ILOŚCI moduł II foliogram 2
Bardziej szczegółowoAutomatyka i pomiary wielkości fizykochemicznych. Instrukcja do ćwiczenia III. Pomiar natężenia przepływu za pomocą sondy poboru ciśnienia
Automatyka i pomiary wielkości fizykochemicznych Instrukcja do ćwiczenia III Pomiar natężenia przepływu za pomocą sondy poboru ciśnienia Sonda poboru ciśnienia Sonda poboru ciśnienia (Rys. ) jest to urządzenie
Bardziej szczegółowoWNIKANIE CIEPŁA PRZY WRZENIU CIECZY
WNIKANIE CIEPŁA PRZY WRZENIU CIECZY 1. Wprowadzenie Z wrzeniem cieczy jednoskładnikowej A mamy do czynienia wówczas, gdy proces przechodzenia cząstek cieczy w parę zachodzi w takiej temperaturze, w której
Bardziej szczegółowoEKRAN 15. Zużycie ciepłej wody użytkowej
Ciepła woda użytkowa Obliczenie ilości energii na potrzeby ciepłej wody wymaga określenia następujących danych: - zużycie wody na użytkownika, - czas użytkowania, - liczba użytkowników, - sprawność instalacji
Bardziej szczegółowoRys. 1. Widok osób pracujących w odzieży ochronnej w warunkach środowiska gorącego
Materiały informacyjne na strony internetowe CIOP-PIB G. Bartkowiak, A. Dąbrowska, A. Marszałek Obciążenie termiczne pracowników w mikroklimacie gorącym i sposoby jego redukcji dzięki zastosowaniu układów
Bardziej szczegółowoMetoda pomiarowo-obliczeniowa skuteczności ochrony akustycznej obudów dźwiękoizolacyjnych źródeł w zakresie częstotliwości khz
Metoda pomiarowo-obliczeniowa skuteczności ochrony akustycznej obudów dźwiękoizolacyjnych źródeł w zakresie częstotliwości 20 40 khz dr inż. Witold Mikulski 2018 r. Streszczenie Opisano metodę pomiarowo-obliczeniową
Bardziej szczegółowoĆwiczenie Nr 2. Pomiar przewodzonych zakłóceń radioelektrycznych za pomocą sieci sztucznej
str. 1/6 Ćwiczenie Nr 2 Pomiar przewodzonych zakłóceń radioelektrycznych za pomocą sieci sztucznej 1. Cel ćwiczenia: zapoznanie się ze zjawiskiem przewodzonych zakłóceń radioelektrycznych, zapoznanie się
Bardziej szczegółowoInstalacje ogrzewania Dr inŝ. Paweł Kędzierski
Instalacje ogrzewania Dr inŝ. Paweł Kędzierski Zakład Klimatyzacji i Ogrzewnictwa PW Narodowa Agencja Poszanowania Energii S.A. Audytor energetyczny KAPE 0142 Charakterystyka ogólna Ogrzewanie pomieszczeń
Bardziej szczegółowoRegulacja dwupołożeniowa (dwustawna)
Regulacja dwupołożeniowa (dwustawna) I. Wprowadzenie Regulacja dwustawna (dwupołożeniowa) jest często stosowaną metodą regulacji temperatury w urządzeniach grzejnictwa elektrycznego. Polega ona na cyklicznym
Bardziej szczegółowoBadania biegłości przez porównania międzylaboratoryjne z zakresu oceny środowisk cieplnych na stanowiskach pracy
Badania przez porównania międzylaboratoryjne z zakresu oceny środowisk cieplnych na stanowiskach pracy Organizator Cel porównań międzylaboratoryjnych Uczestnicy badań Termin realizacji Badań Miejsce badań
Bardziej szczegółowoPORÓWNANIE METOD STOSOWANYCH DO OKREŚLANIA DŁUGOŚCI OKRESU OGRZEWCZEGO
CZASOPISMO INŻYNIERII LĄDOWEJ, ŚRODOWISKA I ARCHITEKTURY JOURNAL OF CIVIL ENGINEERING, ENVIRONMENT AND ARCHITECTURE JCEEA, t. XXXIII, z. 63 (3/16), lipiec-wrzesień 2016, s. 131-138 Hanna JĘDRZEJUK 1 Mateusz
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia dla modułu zajęć
Nazwa modułu: Podstawy termodynamiki Rok akademicki: 2015/2016 Kod: MIC-1-206-s Punkty ECTS: 5 Wydział: Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej Kierunek: Inżynieria Ciepła Specjalność: - Poziom studiów:
Bardziej szczegółowoWykład FIZYKA I. 14. Termodynamika fenomenologiczna cz.ii. Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak
Wykład FIZYKA I 14. Termodynamika fenomenologiczna cz.ii Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak Instytut Fizyki Politechniki Wrocławskiej http://www.if.pwr.wroc.pl/~wozniak/fizyka1.html GAZY DOSKONAŁE Przez
Bardziej szczegółowoPromienniki podczerwieni Frico
Promienniki podczerwieni Frico Ogrzewanie za pomocą promienników zainstalowanych do sufitu należy do grupy ogrzewania pośredniego. Promienie cieplne ogrzewają podłogę, ściany itp., a następnie powierzchnie
Bardziej szczegółowoFizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS. Barbara Krawczyk, Krzysztof Blażejczyk BILANS CIEPLNY CZŁOWIEKA W MIEŚCIE (NA PRZYKŁADZIE SUPRAŚLA)
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPillCA PHYSICA 3, 1998 Barbara Krawczyk, Krzysztof Blażejczyk BILANS CIEPLNY CZŁOWIEKA W MIEŚCIE (NA PRZYKŁADZIE SUPRAŚLA) HEAT BALANCE OF THE HUMAN BODY IN THE
Bardziej szczegółowoKATEDRA APARATURY I MASZYNOZNAWSTWA CHEMICZNEGO Wydział Chemiczny POLITECHNIKA GDAŃSKA ul. G. Narutowicza 11/12 80-952 GDAŃSK
KATEDRA APARATURY I MASZYNOZNAWSTWA CHEMICZNEGO Wydział Chemiczny POLITECHNIKA GDAŃSKA ul. G. Narutowicza 11/12 80-952 GDAŃSK LABORATORIUM Z PROEKOLOGICZNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ODNAWIALNEJ 6. WYMIENNIK CIEPŁA
Bardziej szczegółowoFOTOELEKTRYCZNA REJESTRACJA ENERGII PROMIENIOWANIA KRZEPNĄCEGO STOPU
13/8 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 23, Rocznik 3, Nr 8 Archives of Foundry Year 23, Volume 3, Book 8 PAN - Katowice PL ISSN 1642-538 FOTOELEKTRYCZNA REJESTRACJA ENERGII PROMIENIOWANIA KRZEPNĄCEGO STOPU Z. NIEDŹWIEDZKI
Bardziej szczegółowoKonferencja. Ograniczanie strat energii w elektroenergetycznych liniach przesyłowych w wyniku zastosowania nowych nisko-stratnych przewodów
Konferencja Elektroenergetyczne linie napowietrzne i kablowe wysokich i najwyższych napięć Wisła, 18-19 października 2017 Ograniczanie strat energii w elektroenergetycznych liniach przesyłowych w wyniku
Bardziej szczegółowoTARYFA DLA CIEPŁA Zespołu Elektrociepłowni Wrocławskich KOGENERACJA S.A.
Załącznik do Decyzji Nr OWR-4210-18/2013/1276/XIV-A/AŁ Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 28 sierpnia 2013 r. TARYFA DLA CIEPŁA Zespołu Elektrociepłowni Wrocławskich KOGENERACJA S.A. 1. OBJAŚNIENIA
Bardziej szczegółowoKarta charakterystyki mieszaniny
Strona 1 z 5 1. Identyfikacja substancji / i identyfikacja przedsiębiorstwa a. Nazwa chemiczna produktu kopolimer metakrylanu metylu i akrylan metylu b. Zastosowanie tworzywo drukujące w technologii FDM
Bardziej szczegółowoINFRA SPRAWNOŚĆ RADIACYJNA DO 75% CLIMATE TECHNOLOGY FEELS BETTER, WORKS BETTER.
INFRA UPGRADE SPRAWNOŚĆ RADIACYJNA DO 75% CLIMATE TECHNOLOGY FEELS BETTER, WORKS BETTER. www.markpolska.pl INFRA Promiennik, który rozgrzewa! Promiennik gazowy Mark Infra to innowacyjne urządzenie mające
Bardziej szczegółowoINFRA SPRAWNOŚĆ RADIACYJNA DO 75% CLIMATE TECHNOLOGY FEELS BETTER, WORKS BETTER.
INFRA UPGRADE SPRAWNOŚĆ RADIACYJNA DO 75% CLIMATE TECHNOLOGY FEELS BETTER, WORKS BETTER. WWW.MARKPOLSKA.PL INFRA Promiennik, który rozgrzewa! Promiennik gazowy Mark Infra to innowacyjne urządzenie mające
Bardziej szczegółowo