Wpływ ustawy o OZE na działalność OSE

Transkrypt

1 Wpływ ustawy o OZE na działalność OSE Autorzy: Przemysław Kałek, Katarzyna Zalewska-Wojtuś ("Energia Elektryczna" - marzec 2015) Nowo przyjęta przez Sejm ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (OZE) będzie miała daleko idący wpływ na operatorów systemów elektroenergetycznych (OSE) w wielu płaszczyznach ich działalności. Uchwalona przez Sejm ustawa niesie za sobą istotną zmianę zasad dotyczących systemu wsparcia wytwarzania energii elektrycznej z OZE, wpływając tym samym na ich rozwój na przestrzeni kilkunastu najbliższych lat. Wejście w życie ustawy będzie miało również znaczenie dla działalności OSE, stawiając przed nimi szereg wyzwań związanych przede wszystkim z zapewnieniem równego i powszechnego dostępu do sieci elektroenergetycznej przy coraz większym priorytecie ustawowym, jakim cieszyć się będą instalacje OZE. Rozwiązania zawarte w tym akcie prawnym nakładają również na OSE nowe obowiązki, m.in. dotyczące przyłączania mikroinstalacji oraz instalacji OZE do sieci elektroenergetycznej oraz ich współpracy z siecią, czyniąc to w sposób często nieprecyzyjny, a nawet niespójny z mechanizmami przewidzianymi w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Pe). Wywołuje to uzasadnione wątpliwości co do zasad prawidłowego ich wdrożenia przez operatorów, przynajmniej do czasu wypracowania i ustabilizowania się odpowiedniej praktyki w tym względzie. Regulacje dotyczące OSE Oceniając regulacje zawarte w ustawie o OZE - w tym powiązane z nią zmiany ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne - z perspektywy OSE, można wyodrębnić następujące obszary mające znaczenie dla działalności operatorów: przyłączanie do sieci elektroenergetycznej instalacji OZE z pierwszeństwem przed innymi instalacjami, ułatwienia i system wsparcia dla wytwarzania energii elektrycznej w mikroinstalcji, net-metering, finansowanie rozwoju OZE. Przyłączanie do sieci elektroenergetycznej instalacji OZE Fundamentalną zmianę dla OSE wywołuje wprowadzona wraz z ustawą o OZE zmiana ustawy Pe w zakresie art. 7, przewidująca pierwszeństwo przyłączania instalacji OZE do sieci elektroenergetycznej. Niestety prawodawca nie zawarł jednak w ustawie żadnych wskazówek ani kryteriów, jakimi kierować się powinni operatorzy przy zapewnianiu takiego priorytetu.

2 Nie jest również wiadome, na jakim etapie ten priorytet powinien być uwzględniany, a na jakim już nie, ani to czy zasada ta stosowana powinna być także wobec tych inwestycji, które już uzyskały warunki przyłączenia czy też nie. Może to wywoływać pewne wątpliwości, w szczególności w początkowym okresie stosowania tej reguły. Wydaje się, że najlepszym rozwiązaniem będzie doprecyzowanie owej zasady w instrukcjach ruchu i eksploatacji sieci elektroenergetycznych oraz w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego. Inną zmianą, wpływającą na przebieg procedury przyłączenia instalacji OZE do sieci elektroenergetycznej, jest uzupełnienie listy postanowień umowy o przyłączenie o termin pierwszego wprowadzenia energii do sieci przez przyłączaną instalację. Termin ten nie może być dłuższy niż 48 miesięcy od dnia zawarcia umowy o przyłączenie dla lądowych instalacji OZE. Dla instalacji morskich jest on dłuższy i wynosi 72 miesiące. Przekroczenie tego terminu uprawniać będzie do wypowiedzenia umowy o przyłączenie. Wprowadzenie wprost w ustawie maksymalnych terminów realizacji inwestycji i wytworzenia przez nią energii elektrycznej ogranicza z pewnością swobodę umownego kształtowania warunków przyłączenia, wpływając na możliwość uwzględnienia w umowie o przyłączenie odmiennych warunków, w jakich dana inwestycja w instalacje OZE jest prowadzona. Skutkiem zmiany będzie stworzenie wszystkim inwestorom identycznych reguł związanych z przyłączeniem. Nie da się jednak ukryć, że takie usztywnienie postanowień umownych może prowadzić do sporów w przypadku, w którym niedotrzymanie tego terminu nie zostanie spowodowane przez inwestora albo gdy dojdzie do rozwiązania umowy o przyłączenie tuż przed uzyskaniem przez daną instalację gotowości do wytworzenia i wprowadzenia energii elektrycznej do sieci. W przepisach przejściowych do ustawy o OZE uwzględniono procedurę dostosowania już zawartych umów o przyłączenie do nowych wymagań ustawowych. W ciągu 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy inwestorzy będą zobowiązani do przedstawienia operatorom aktualizacji harmonogramu przyłączenia, przewidującego już termin wprowadzenia energii elektrycznej z instalacji wytwórczej do sieci, nie dłuższy niż 48 lub 72 miesiące od dnia wejścia w życie ustawy. Jeśli tego nie uczynią, operatorzy będą zwolnieni z obowiązku dostosowania harmonogramu przyłączenia do wymagań ustawy, a pełne ryzyko w tym względzie ponosić będą inwestorzy, którzy tego obowiązku zaniedbali. Co więcej, w razie gdy wskutek niedostosowania harmonogramu dojdzie do wypowiedzenia umowy o przyłączenie, inwestor będzie zobowiązany do zrekompensowania operatorowi nie tylko kosztów poniesionych na budowę przyłącza, ale i nakładów na rozbudowę sieci związanej z przyłączeniem danej instalacji oraz pokrycia zobowiązań wobec wykonawców realizujących prace przy inwestycji przyłączeniowej. Ustawodawca przewiduje zatem w tym względzie zastosowanie reguły pełnego odszkodowania dla OSE. Mikroinstalacje a OSE Ustawa o OZE ma, zgodnie z intencją jej pomysłodawców, pełnić rolę impulsu dla rozwoju energetyki prosumenckiej. Z tego też powodu wytwarzanie energii elektrycznej w

3 mikroinstalcjach (instalacje o łącznej mocy zainstalowanej nie przekraczającej 40 kw) zyskało szereg ułatwień, do których należą m.in.: zwolnienie z obowiązku uzyskiwania koncesji dla prowadzenia działalności polegającej na wytwarzaniu energii elektrycznej w mikroinstalacjach, uznanie, że wytwarzanie i sprzedaż nadwyżek energii elektrycznej przez osobę fizyczną niewykonującą działalności gospodarczej nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, obowiązkowy zakup przez tzw. sprzedawcę zobowiązanego energii elektrycznej wytworzonej w mikroinstalacjach po stałej, gwarantowanej w ustawie cenie. Warto zwrócić uwagę na to, że ustawa o OZE idzie dalej w promowaniu mikroinstalacji niż czyniło to do tej pory Pe. Przykładem tego podejścia jest rozszerzenie obowiązku zakupu energii elektrycznej z mikroinstalacji. W świetle ustawy o OZE obowiązek ten dotyczyć będzie już nie tylko energii elektrycznej wytworzonej w instalacjach należących do osób fizycznych, ale i przedsiębiorców, którzy osobami fizycznymi nie są. Zwolnienie z obowiązku koncesyjnego przysłuży się natomiast do rozwoju rynku mikroinstalacji, zdejmując z podmiotów zainteresowanych tymi instalacjami obciążenia administracyjne nieadekwatne do rzeczywistej skali prowadzonej przez nie działalności. Za korzystną zmianę w porównaniu do obecnej sytuacji - istniejącej na gruncie przepisów ustawy Pe - postrzegać można uzupełnienie przepisów dotyczących obowiązków sprawozdawczych OSE wobec Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki związanych z monitorowaniem rozwoju mikroinstalacji (liczba przyłączanych mikroinstalacji, ich moc zainstalowana itp.) o adekwatne obowiązki sprawozdawcze właścicieli mikroinstalacji wobec operatorów. Nałożenie tych obowiązków, obwarowanych sankcjami pieniężnymi, pozwoli operatorom na przekazywanie sprawozdań bliższych stanowi rzeczywistemu. Ustawa o OZE wprowadza rozbudowany i korzystny dla wytwarzania energii elektrycznej w mikroinstalacji mechanizm wsparcia finansowego poprzez obowiązkowy zakup tak wytworzonej energii elektrycznej przez sprzedawcę zobowiązanego. Ustawodawca wprowadził jednak pewien wentyl bezpieczeństwa, pozwalający na modyfikację poziomu tego wsparcia po osiągnięciu przez mikroinstalacje wskazanego w ustawie poziomu łącznej mocy zainstalowanej, ustalonego na poziomie 300 MW dla mikroinstalacji o mocy do 3 kw i 500 MW dla mikroinstalacji o mocy od 3 kw do 10 kw. Przy tej okazji trzeba zasygnalizować pewną niespójność systemową dotykającą OSE, jaka w tym względzie powstanie w rezultacie wejścia w życie ustawy o OZE. W Pe pozostanie bowiem regulacja pozwalająca na ułatwione - poprzez zgłoszenie - przyłączanie do sieci elektroenergetycznej mikroinstalacji należących do wszystkich grup odbiorców końcowych, bez rozróżnienia na osoby fizyczne, osoby prawne czy przedsiębiorców. Do sieci przyłączona zostanie zarówno mikroinstalacja wykorzystywana przez osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami, przedsiębiorców (w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej), jak i podmioty nie prowadzące działalności gospodarczej. Natomiast ustawa o OZE uwzględnia w mechanizmach wsparcia, obejmujących obowiązkowy zakup energii elektrycznej wytworzonej w mikroinstalacji,

4 jedynie osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami oraz przedsiębiorców. Poza zakresem ustawy o OZE pozostanie duża grupa podmiotów nie będących osobami fizycznymi i nie będących przedsiębiorcami. Podmioty te nie będą uprawnione do sprzedawania nadwyżek energii elektrycznej wytworzonych w należących do nich i przyłączonych do sieci mikroinstalacjach. Pojawia się w związku z tym pytanie dotyczące celowości, a nawet dopuszczalności przyłączania do sieci elektroenergetycznej mikroinstalacji takich odbiorców, jeśli nie są oni przedsiębiorcami. Operator, kierując się wytycznymi ustawy Pe, będzie zobowiązany do ich przyłączenia z pełną świadomością, że do czasu uzyskania przez takich odbiorców statusu przedsiębiorcy - co nie jest zawsze możliwe, np. w przypadku szkół czy szpitali - będzie zmuszony do odmówienia prawa do wprowadzenia energii elektrycznej z takich mikroinstalacji do sieci. Z jednej strony ustawa o OZE pozbawia dosyć dużą grupę podmiotów dobrodziejstw wynikających z przewidzianych w niej mechanizmów wsparcia, a z drugiej ustawa Pe nakazuje operatorom ich przyłączenie do sieci, tak jakby z tych dobrodziejstw korzystać mogli, obciążając w konsekwencji operatorów dodatkowymi kosztami z tym związanymi. Nie jest to z pewnością rozwiązanie prawidłowe. Net-metering W ustawie o OZE znalazło się interesujące i ostatecznie korzystne dla OSE rozwiązanie odnoszące się do zasad rozliczeń związanych z wytwarzaniem energii elektrycznej w mikroinstalacji oraz poborem energii elektrycznej z sieci. Rozliczenie z tego tytułu pomiędzy

5 sprzedawcą zobowiązanym a podmiotem wytwarzającym energię elektryczną w mikroinstalacji odbywać się będzie w oparciu o mechanizm tzw. net-meteringu, poprzez uwzględnienie różnicy pomiędzy energią elektryczną wytworzoną w mikroinstalacji i wprowadzoną do sieci a energią elektryczną pobraną z sieci elektroenergetycznej. Takie zasady rozliczeń nie będą miały jednak zastosowania do relacji pomiędzy wytwórcą a OSE. Dla tych relacji miarodajne będą rzeczywiste przepływy energii elektrycznej z sieci, stanowiąc podstawę do obliczenia opłat dystrybucyjnych. Ustawa o OZE wprowadza dwa przypadki zastosowania net-meteringu. Dla mikroinstalacji należących do osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej oraz dla mikroinstalacji należących do przedsiębiorców, w których energia elektryczna została wytworzona po wejściu w życie ustawy net-metering jest mechanizmem obowiązkowym. Natomiast dla mikroinstalacji należących do przedsiębiorców, w których energia elektryczna zostafa wytworzona przed wejściem w życie ustawy net-metering jest możliwością, z której wytwórcy ci mogą skorzystać, tracąc jednak w razie takiego wyboru prawo do otrzymywania wsparcia w postaci świadectw pochodzenia. Finansowanie rozwoju instalacji OZE Przewidziany w ustawie o OZE model wsparcia finansowego rozwoju instalacji OZE przenosi koszty finansowania na wszystkich odbiorców pobierających energię elektryczną z sieci, poprzez tzw. opłatę OZE. Podmiotami odpowiedzialnymi za jej zbieranie będą OSE. Opłata ta pobierana będzie podobnie jak opłata przejściowa, w ramach rozliczeń za świadczone usługi dystrybucji/przesyłania energii elektrycznej, a następnie przekazywana do specjalnie utworzonej spółki zajmującej się dalszą dystrybucją owych środków do uprawnionych wytwórców energii elektrycznej w instalacjach OZE lub do sprzedawców zobowiązanych. Podsumowanie Ustawa o OZE wywrze bez wątpienia duży wpływ na działalność OSE. Ze względu na potencjalną skalę zjawiska, największe wyzwania związane będą z przyłączaniem do sieci elektroenergetycznej mikroinstalacji i z zapewnieniem ich prawidłowej współpracy z siecią. W sprostaniu temu obowiązkowi OSE powinni z pewnością uzyskać wsparcie ze strony Ministra Gospodarki oraz Prezesa URE. Ten pierwszy organ, poprzez odpowiednie zapisy m.in. w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, a ten drugi - poprzez politykę regulacyjną oraz uzgodnienia dotyczące planów rozwoju oraz treści instrukcji ruchu i eksploatacji sieci elektroenergetycznej. To wsparcie pozwoliłoby na spójne i precyzyjne wdrożenie rozwiązań określonych w ustawie o OZE, zgodnie z wyrażoną w art. 1 ust. 2 Pe zasadą równoważenia interesów odbiorców i przedsiębiorstw energetycznych.