RYNEK ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW KOMUNALNYCH W POLSCE

Transkrypt

1 CZĘŚĆ 1 ODPADY KOMUNALNE W NOWYM SYSTEMIE PREZENTACJA: RYNEK ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW KOMUNALNYCH W POLSCE Michał Kubik Senior Associate, Financial Advisory, Deloitte Advisory sp. z o.o

2 Agenda 1. Wymogi unijne i regulacje krajowe 2. Stan i perspektywy rozwoju sektora gospodarki odpadami w Polsce 3. Rynek i konkurencja 4. Podsumowanie Niniejsza prezentacja zawiera jedynie informacje natury ogólnej w zakresie zagadnienia będącego jej przedmiotem i nie stanowi wyczerpującej i kompleksowej analizy danego zagadnienia. Zatem zawarte w niej informacje nie mogą być traktowane jako wystarczająco kompletne, adekwatne, dokładne czy przydatne dla indywidualnych celów jej odbiorców oraz stanowić podstawy ich decyzji, działań lub zaniechań. Informacje zawarte w prezentacji nie stanowią doradztwa, konsultacji ani opinii w indywidualnych sprawach. Osoby korzystające z informacji zawartych w prezentacji ponoszą wyłączne ryzyko i odpowiedzialność za decyzje podjęte na podstawie zawartych w niej informacji i ich skutki. Informacje zawarte w niniejszej prezentacji przeznaczone są do wiadomości odbiorcy i nie mogą być wykorzystywane do innych celów, w szczególności komercyjnych. 2

3 Polska stoi przed wyzwaniem stworzenia efektywnego systemu gospodarowania odpadami, w którym decydującą rolę będą odgrywać samorządy 1 Zmiana systemu wymaga zdecydowanych działań samorządów Polska jest na początku drogi wdrożenia regulacji unijnych w obszarze gospodarowania odpadami. Obecnie gminy są na etapie implementacji Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, której termin wdrożenia jest określony na 1 lipca 2013 roku. 2 Oczekiwany jest wzrost opłat za gospodarowanie odpadami od mieszkańców Średnia opłata za gospodarowanie odpadami od mieszkańców wzrosną z uwagi na konieczność budowy instalacji do przetwarzania odpadów oraz koszty samorządów związane z administracją systemu. 3 Nowe regulacje wymuszą konsolidację rynku Oczekiwana jest konsolidacja rynku gospodarowania odpadami począwszy od 2013 roku w efekcie której mniejsze, lokalne podmioty zaprzestaną działalności. Jednocześnie niezbędna jest silniejsza współpraca samorządów z sektorem prywatnym w celu budowy wymaganych mocy przetwórczych do przetwarzania odpadów. 3

4 Wymogi unijne i regulacje krajowe

5 23 styczniu 2013 roku weszła w życie znowelizowana Ustawa o odpadach, mająca na celu wdrożenie do polskiego porządku prawnego regulacji unijnych w tym w szczególności Dyrektywy 2008/98/WE określającą m.in. pożądaną hierarchię postępowania z odpadami Priorytetami w polityce UE mającymi odzwierciedlenie w prawie unijnym jest realizacja zasad zrównoważonego rozwoju, ochrony środowiska i efektywnego korzystanie z zasobów. Kluczowymi aktami prawnymi na poziomie UE mającymi na celu implementację powyższych zasad w obszarze gospodarki odpadami są: Dyrektywa ramowa (2008/98/WE), która określa pożądaną hierarchię postępowania z opadami, porządkuje dotychczasowe akty prawne; Dyrektywa składowiskowa (99/31/WE), która określa wymagania dla składowisk i cele redukcji odpadów ulegających biodegradacji; Dyrektywa w sprawie spalania odpadów (2000/76/WE), która określa rygorystyczne warunki eksploatacji oraz wartości emisji dla zakładów termicznego przekształcania odpadów; Dyrektywa opakowaniowa (94/62/WE), która określa programy odbioru od użytkowników i segregacji odpadów z opakowań oraz systemy odzysku lub wykorzystania zużytych opakowań. Hierarchia pożądanych sposobów postępowania z odpadami wg. dyrektywy ramowej Najbardziej pożądane Najmniej pożądane Źródło: Opracowanie własne Zapobieganie wytwarzaniu Przygotowanie do ponownego użycia Recykling Odzysk, w tym odzysk energii Unieszkodliwianie na składowiskach 5

6 Termin wdrożenia przepisów Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach mija roku. Samorządy korzystające z zapisów nowelizowanej Ustawy, która weszła w życie roku, mają szczególnie mało czasu na przyjęcie stosowanych uchwał Obowiązki samorządów: Celem nowelizacji Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2011 r. nr 152, poz. 897) jest utworzenie nowoczesnego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie gminy, którym objęci zostaną mieszkańcy oraz fakultatywnie przedsiębiorstwa zlokalizowane w granicach gminy. Według znowelizowanej ustawy na samorządach spoczywa obowiązek stworzenia i zarządzania systemem gospodarowania odpadami. Wejście w życie Ustawy miesięcy 12 miesięcy Uchwalenie zaktualizowanego wojewódzkiego planu gospodarki odpadami Źródło: Analiza Deloitte Pierwotne przyjęcie stosownych uchwał m.in. dot. poboru opłat oraz dostosowanie regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy ( ). 18 miesięcy Wejście w życie uchwał oraz obowiązek odbioru odpadów od właścicieli nieruchomości

7 Regulacje unijne wymagają m.in. ograniczenia składowania odpadów biodegradowalnych odpowiednio do 50% w 2014 i 35% w 2020 roku wobec masy tych odpadów w 1995 roku Harmonogram dla kluczowych wymagań prawnych i celów KPGO 2014 dotyczące sposobów zagospodarowywania odpadów Odpady ulegające biodegradacji Ograniczenie do 75% bio-odpadów komunalnych przekazanych do składowania wobec masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Ograniczenie do 50% bio-odpadów komunalnych przekazanych do składowania wobec masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Ograniczenie do 35% bio-odpadów komunalnych przekazanych do składowania wobec masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Kryteria składowania odpadów: ogólny węgiel organiczny (TOC) max. 5% suchej masy strata prażenia (LOI) max. 8% suchej masy ciepło spalania max. 6 MJ/kg suchej masy Zmniejszenie liczby składowisk z 500 do 200 Opakowania 53% rocznego odzysku i 35% rocznego recyklingu ilości opakowań ogółem 60% rocznego odzysku i 55% rocznego recyklingu ilości opakowań ogółem Odpady surowcowe Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu odpadów: papier i tektura, tworzywa sztuczne, metale, szkło wagowo do minimum 50% Źródło: Opracowanie własne 7

8 Stan i perspektywy rozwoju rynku gospodarki odpadami w Polsce

9 Według Eurostat w Polsce jest wytwarzane 315 kg odpadów na mieszkańca. Paradoksalnie jest to jeden z najniższych poziomów spośród wszystkich krajów UE Ilość wytworzonych odpadów komunalnych na mieszkańca w krajach UE w 2010 roku kg/person Źródło: Eurostat Polska z 12 mln ton wytwarzanych odpadów rocznie jest 6 największym wytwórcą odpadów w UE; Paradoksalnie Polska wytwarza jeden z najniższych poziomów odpadów na mieszkańca tj. 315 kg, podczas gdy średnia w UE wynosi 502 kg; Dysproporcja ta może wynikać z różnic w poziomie rozwoju gospodarczego oraz faktu, że jedynie 80% Polaków jest objętych systemem zorganizowanego odbioru odpadów (2010). 9

10 Schemat możliwych metod zagospodarowania odpadów komunalnych z odzyskiem surowców wtórnych, energii elektrycznej i cieplnej Odpady komunalne Zbiórka odpadów zmieszanych Zbiórka odpadów segregowanych Stacja przeładunkowa Transport Transport Papier Szkło Energia elektryczna i cieplna Paliwo alternatywne (RDF) Przetwarzanie termiczne Przetwarzanie mechanicznobiologiczne Odzysk surowców wtórnych Plastik Metal Kompost Metan Przetwarzanie biologiczne Popiół Waloryzacja popiołów Balast Balast Balast Kruszywo budowlane Źródło: Opracowanie własne Składowanie odpadów 10

11 Polska zdeponowała 71% odebranych odpadów na składowiskach w 2011 roku Odpady komunalne zebrane w latach tys. Mg % tys. Mg % tys. Mg % tys. Mg % tys. Mg % Składow ane % % % % % Recykling 580 6% 895 9% % % % Biologicznie i mechaniczne unieszkodliw ianie 363 4% 386 4% 673 7% 790 8% % Przekształcanie termiczne 41 0% 63 1% 101 1% 103 1% 98 1% Odpady zebrane razem % % % % % Źródło: GUS Zagospodarowanie odpadów komunalnych w Polsce w latach % 15% 8% 80% 18% 25% 1% 60% 22% 40% 73% 20% 38% 0% Źródło: Eurostat Składo wanie Przekształcanie termiczne Recykling Biol ogiczne u nieszkodliwia nie Źródło: Eurostat W 2011 roku 11 % odpadów poddano recyklingowi (zebrane selektywnie 775 tys. ton, wysegregowane z odpadów 344 tys. ton), podczas gdy 18% odpadów poddano recyklingowi w 2010 roku (średnia w UE 25%) (zebrane selektywnie 679 tys. ton, wysegregowane z odpadów 1104 tys. ton). Spadek ilości odpadów poddanych recyklingowi wynika ze zmiany metodologii stosowanej przez GUS w 2011 roku, polegającej na kwalifikacji część wysegregowanych odpadów do kategorii Biologiczne i Mechaniczne Unieszkodliwianie. W 2010 roku w grupie 5 największych krajów UE spalono od 9% (Hiszpania) do ponad 38% (Francja i Niemcy) odpadów, a składowaniu poddano od 0,4% (Niemcy) do 58% (Hiszpania) odpadów. 11

12 Istniejące moce przerobowe w Polsce są niewystarczające dla zagospodarowania odpadów w sposób zgodny z wymaganiami UE. Konieczna jest budowa szeregu nowych instalacji Rodzaj i liczba instalacji w Polsce wg stanu na 31 grudnia 2009 roku Woj. zachodniopomorskie Woj. lubuskie Źródło: KPGO Woj. dolnośląskie 1 Woj. pomorskie Kujawy Woj. wielkopolskie Górażdże Woj. kujawsko-pomorskie 13 Odra Warta Woj. łódzkie 5 Woj. warmińsko-mazurskie Woj. mazowieckie Woj. podlaskie 3 Woj. lubelskie 26 Rudniki 58 Woj. 30 Woj. świętokrzyskie 12 opolskie Woj. 2 Nowiny śląskie Małogoszcz Górka 21 Woj. małopolskie Woj. podkarpackie Nowa Huta Źródło: KPGO 2014, Analiza Deloitte 13 Ożarów Chełm 1 Rejowiec KPGO 2014 wskazuje, że na koniec 2009 roku, łączne moce przerobowe spalarni, MBT i kompostowni wynosiły ponad 1,1 mln ton rocznie, podczas gdy ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji nie dopuszczonych do składowania w 2014 roku szacowana jest na ok. 5 mln ton. Rynek dla paliw alternatywnych (RDF) tworzy w Polsce 11 cementowni. Według Stowarzyszenia Producentów Cementu, szacuje się, że popyt na RDF w Polsce może osiągnąć poziom 1,5 mln ton rocznie (w 2010 roku wykorzystano 0,9 mln ton RDF w Polsce). Kompostownie odpadów zielonych i selektywnie zbieranych odpadów organicznych, zakłady fermentacji Zakłady mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych Składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne na których składowane są odpady komunalne Sortownie selektywnie zbieranych, zmieszanych, selektywnie zbieranych i zmieszanych odpadów komunalnych Spalarnie zmieszanych odpadów komunalnych Cementownie

13 Konieczność budowy nowych instalacji w celu spełnienia wymogów unijnych spowoduje wzrost stawki opłaty za odbiór odpadów Konieczność zagospodarowanie odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami unijnymi, wymaga budowy dodatkowych instalacji zagospodarowania odpadów. Budowa instalacji do zagospodarowania odpadów a także koszty samorządów związane z administracją systemu, przełożą się na zwiększenie opłat za gospodarowanie odpadami od mieszkańców. Koszt odbioru odpadów istotnie wzrosną np. obecnie Urząd m.st. Warszawy przygotował projekty uchwał określające metody ustalania i stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi* Zgodnie z projektem uchwały opłata ponoszona będzie od gospodarstwa domowego. Opłata określona została: od gospodarstwa jednoosobowego (19,5 zł), dwuosobowego (37 PLN), trzyosobowego (48 zł), cztero- i więcej (56 zł), a od właścicieli domów jednorodzinnych 89 zł, w przypadku odpadów niesegregowanych opłaty będą wyższe o ok. 40%. * Urząd m.st. Warszawy, 28 lutego 2013 r. 13

14 Rynek i konkurencja

15 Kilkanaście polskich miast ogłosiło plany budowy spalarni odpadów, które są jedną z najbardziej kapitałochłonnych metod przetwarzania odpadów Metoda zagospodarowania odpadów Nakłady inwestycyjne Zaawansowanie technologiczne Istnieje wiele metod zagospodarowania odpadów, które łącznie pozwolą na spełnienie wymagań w zakresie gospodarki odpadami wynikających z nowych regulacji. Składowanie Dotychczas kilkanaście miast w Polsce ogłosiło plany a wybrane rozpoczęły intensywne prace przygotowawcze budowy spalarni zmieszanych odpadów komunalnych. Sortowanie + Recykling Mechaniczne przetwarzanie odpadów z produkcją RDF Biologiczne przetwarzanie odpadów z produkcją kompostu i biomasy Pierwszy projekt w Polsce dot. budowy spalarni odpadów w formule PPP jest na końcowym etapie realizacji tj. został wybrany partner prywatny w toku postępowania przetargowego. Przedsiębiorstwa rozbudowują istniejące moce przetwórcze lub rozpoczynają realizacje nowych instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów. Na rynku pojawiają się dostawcy nowych technologii przetwarzania odpadów np. plazma. Spalanie zmieszanych odpadów z odzyskiem energii elektrycznej i cieplnej Każda inwestycja wymaga dokładnej analizy nakładów kapitałowych, kosztów operacyjnych a także podaży odpadów w regionie i możliwych do uzyskania przychodów dla konkretnej rozważanej lokalizacji. Inne technologie (np. plazma) Źródło: Opracowanie własne Niskie Wysokie 15

16 W rezultacie przewidywanej konsolidacji rynku od 2013 roku, duża część przedsiębiorstw funkcjonujących na tym rynku zakończy działalność Gracze na rynku odpadów w Polsce Źródło: Opracowanie własne Duże międzynarodowe firmy: Remondis, Sita, Veolia, międzynarodowe firmy energetyczne Przedsiębiorstwa ponadregionalne: ZUK USKOM, Mo-Bruk, Trans-formers, Alba, Tonesmeier Przedsiębiorstwa lokalne: MPO, lokalne przedsiębiorstwa prywatne Oczekiwana konsolidacja rynku Polski rynek gospodarowania odpadów cechuje duża fragmentacja np. tylko na terenie województwa Mazowieckiego funkcjonuje ok. 180 przedsiębiorstw, z czego 3 największe posiadają ok. 60% rynku, Największe przedsiębiorstwa gospodarowania odpadami działające na polskim rynku, planują budowę nowych zakładów zagospodarowania odpadów. W sektorze spodziewana jest konsolidacja wymuszona przez przetargowy system kontraktowania usług odbioru i zagospodarowania odpadów przez samorządy. Zdaniem Krajowej Izby Gospodarczej, w rezultacie implementacji nowego systemu, min. 2 tys. z ok. 3-4 tys. podmiotów działających na tym rynku zakończy działalność.* * Źródło: Puls Biznesu, 8 listopada 2012 rok. Wzrost cen za odbiór śmieci jest nieunikniony. Kluczowi gracze europejscy posiadają kilka wspólnych cech: Obecność w całym łańcuchu wartości; Znaczne rozproszenie geograficzne; Silne spółki dominujące; Skoncentrowanie na maksymalnym odzyskiwaniu surowców wtórnych oraz energii z odpadów. 16

17 Podsumowanie

18 Sukces wdrożenia efektywnego systemu gospodarowania odpadami w Polsce zależy od współpracy samorządu, mieszkańców i przedsiębiorstw Samorządy Wymogi unijne Krajowe akty prawne Cele gospodarki odpadami Przedsiębiorstwa Świadczenie usług odbioru odpadów / segregacja odpadów u źródła Społeczeństwo Źródło: Opracowanie własne 18

19 Czy Polska poradzi sobie z problemem śmieci? Mimo, że termin graniczny wdrożenia wybranych regulacji unijnych określony jest na 2020 rok, kluczowe zmiany zachodzą obecnie i w najbliższych latach Wdrożenie zmian wymaga od samorządów nawet dotychczas nie stosowanych działań m.in.: mocniejszej współpracy samorządów z przedsiębiorstwami prywatnymi w celu przyspieszenia budowy instalacji poprzez np. realizację projektów w formule PPP, tworzenie spółek typu joint-venture, możliwość zawierania wieloletnich kontraktów na odbiór i zagospodarowanie odpadów, łączenia mniejszych samorządów w związki międzygminne. Możemy czerpać z doświadczeń krajów starej UE, międzynarodowych firm oraz z przeprowadzonych już przetargów publicznych na rynku polskim dot. realizacji inwestycji np. w formule PPP Nacisk na dialog społeczny 19

20 Kontakt Deloitte Michał Kubik Senior Associate, Warszawa, Polska Tel: Deloitte Advisory Sp. z o.o. Al. Jana Pawła II 19, Warszawa Tel.: +48 (22) , fax: +48 (22) www. deloitte.com/pl 20

21 Nazwa Deloitte odnosi się do jednej lub kilku jednostek Deloitte Touche Tohmatsu Limited, prywatnego podmiotu prawa brytyjskiego z ograniczoną odpowiedzialnością i jego firm członkowskich, które stanowią oddzielne i niezależne podmioty prawne. Dokładny opis struktury prawnej Deloitte Touche Tohmatsu Limited oraz jego firm członkowskich można znaleźć na stronie Deloitte świadczy usługi audytorskie, konsultingowe, doradztwa podatkowego i finansowego klientom z sektora publicznego oraz prywatnego, działającym w różnych branżach. Dzięki globalnej sieci firm członkowskich obejmującej 140 krajów oferujemy najwyższej klasy umiejętności, doświadczenie i wiedzę w połączeniu ze znajomością lokalnego rynku. Pomagamy klientom odnieść sukces niezależnie od miejsca i branży, w jakiej działają pracowników Deloitte na świecie realizuje misję firmy: stanowić standard najwyższej jakości. Specjalistów Deloitte łączy kultura współpracy oparta na zawodowej rzetelności i uczciwości, maksymalnej wartości dla klientów, lojalnym współdziałaniu i sile, którą czerpią z różnorodności. Deloitte to środowisko sprzyjające ciągłemu pogłębianiu wiedzy, zdobywaniu nowych doświadczeń oraz rozwojowi zawodowemu. Eksperci Deloitte z zaangażowaniem współtworzą społeczną odpowiedzialność biznesu, podejmując inicjatywy na rzecz budowania zaufania publicznego i wspierania lokalnych społeczności.. Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited