Akta konsystorskie w Archiwum Archidiecezji Cz stochowskiej

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE Instytutu Administracji Akademii im. Jana D ugosza w Cz stochowie Seria: Gubernaculum et Administratio 2006, z. IV Akta konsystorskie w Archiwum Archidiecezji Cz stochowskiej Wprowadzenie Problematyka gromadzenia i segregowania zasobów aktowych w nowo organizowanych archiwach wydaje si szczególnie istotna dla osób prowadz cych kwerendy. W a ciwe uporz dkowanie i opisanie akt zgromadzonych w archiwum mo e znacznie u atwi prac przysz ym badaczom danej problematyki 1. Maj ce zaledwie kilkudziesi cioletni tradycj Archiwum (Archi)diecezji Cz stochowskiej 2 dopiero w ostatnich latach doczeka o si zamkni cia procesu gromadzenia ksi g wytworzonych przez kancelari biskupi oraz kancelarie konsystorskie, dzieka skie i parafialne z terenu archidiecezji cz stochowskiej. Proces ten zapocz tkowano w latach pi dziesi tych ubieg ego stulecia. Inspiratorem tych dzia a by pierwszy dyrektor archiwum ko cielnego w Cz stochowie ks. dr Walenty Patykiewicz. Dzi ki jego staraniom uda o si pozyska akta biskupie, konsystorskie i dzieka skie z diecezji kieleckiej i w oc awskiej. Po pewnym czasie dokonano wymiany niektórych akt przej tych pomy kowo z innych diecezji. Niestety, mimo tych rozwi za nie ustrze ono si pewnych niezr czno ci w tej mierze, gdy niektó- 1 S. Librowski, ród a do zabytkoznawstwa w archiwach ko cielnych, Archiwa, Biblioteki i Muzea Ko cielne (dalej: ABMK ) 6 (1993), s ; idem, Podejmowanie i za atwianie kwerend w archiwach ko cielnych, ABMK 27 (1973), s. 5 6; idem, Aktualny stan udost pniania zasobu przechowywanego w archiwach ko cielnych, ABMK 28 (1974), s IX 1945 r. bp Teodor Kubina powierzy notariuszowi Kurii Diecezjalnej w Cz stochowie równocze nie obowi zki archiwariusza. Niebawem jednak rozdzielono te funkcje, co pozwoli o na wi ksze skoncentrowanie si nad pracami na rzecz organizowania archiwum historycznego, które powo a do istnienia drugi biskup cz stochowski Stefan Bare a. Po ustanowieniu w 1992 r. archidiecezji cz stochowskiej abp Stanis aw Nowak przemianowa dotychczasowe archiwum diecezjalne na Archiwum Archidiecezji Cz stochowskiej. W niektórych publikacjach w tym czasie b dnie podawano nazw Archiwum Metropolitalne w Cz stochowie Archiwa w Polsce. Informator adresowy (stan z 30 czerwca 2000), Warszawa 2000, s ; W. Wla lak, Archiwum (Archi)diecezji Cz stochowskiej, Pedagogika. Prace Naukowe Wy szej Szko y Pedagogicznej w Cz stochowie (2002), z. 11, s. 253.

2 154 re ksi gi dotycz ce terenów diecezji cz stochowskiej nadal znajduj si w Archiwum Archidiecezjalnym w odzi oraz w Archiwum Diecezjalnym we W oc awku 3. Oddzielny problem stanowi y akta przechowywane w kancelariach dzieka skich i parafialnych. Cz z nich zosta a bezpowrotnie utracona w wyniku prowadzonych dzia a wojennych oraz kl sk ywio owych 4. Najbogatsze archiwum dzieka skie przej to z kancelarii dziekana brze nickiego, jednak komplet akt pozyska dopiero obecny dyrektor archiwum. Z innych archiwów dzieka skich przej to mniej bogate zbiory. Zaliczy do niego nale y archiwum dziekana cz stochowskiego, piotrkowskiego i radom- [szcza ]skiego oraz szcz tkowe archiwum dziekana krzepickiego, siewierskiego, tuszy skiego, wielu skiego i wieruszowskiego. Nale y jednak zauwa y, i dopiero w ostatnim czasie uda o si uzupe ni dotychczasowe zbiory kancelarii dziekana radom- [szcza ]skiego. Akta te pozyskano w 2001 r. z parafii w. Lamberta w Radomsku dzi ki uprzejmo ci miejscowego proboszcza ks. pra ata Mariana Jezierskiego oraz zabiegom dyrektora archiwum archidiecezjalnego ks. dr. W adys awa Wla laka 5. Niestety, w kancelariach parafialnych mo na jeszcze odnale ksi gi konsystorskie, dzieka skie lub parafialne, które by mo e w najbli szym czasie zostan przekazane do archiwum. Stworzy oby to lepsze warunki pracy dla prowadz cych kwerendy, którzy nie musieliby traci cennego czasu na ich poszukiwania. Ponadto dosta by si pod fachow opiek, dzi ki której mo na by je opisa i skatalogowa oraz w czy do ju istniej cego zespo u Zasoby aktowe konsystorzy z okresu staropolskiego a) Akta Konsystorza Foralnego Radom[szcza ]skiego Jednym z najstarszych, a zarazem najmniej znanych konsystorzy, którego akta przechowywane s w archiwum archidiecezjalnym, by Konsystorz Foralny Radom[szcza ]- ski. Cz sto w literaturze historycznej dotycz cej problematyki s downictwa ko cielnego bywa przemilczany lub wr cz zaprzecza si jego istnieniu, mimo i na ten temat ukaza a si rozprawa doktorska w latach sze dziesi tych ubieg ego stulecia 7. Konsystorz Okr gowy w Radomsku powsta prawdopodobnie przed 1631 r. i obejmowa terytorialnie dekanat brze nicki i radom[szcza ]ski. Dzia alno jego zosta a zako czona wraz z upadkiem Rzeczypospolitej Szlacheckiej. Akta tego konsystorza ko cz si w 1793 r., na co zapewne mia y wp yw w adze pruskie, które po drugim rozbiorze Polski przej y 3 W. Patykiewicz, Powstanie Archiwum Diecezjalnego w Cz stochowie, Cz stochowskie Wiadomo ci Diecezjalne (dalej: CzWD ) 43 (1969), s ; R. Nir, Informator o archiwach, bibliotekach i muzeach ko cielnych w Polsce, Chrze cijanin w wiecie 9 (1977), nr 54/6, s ; S. Librowski, Archiwa Ko cio a katolickiego w Polsce, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 1, Lublin 1985, kol. 880; M. D bowska, Informator o archiwach Ko cio a katolickiego w Polsce, ABMK 64 (1995), s P. Wolnicki, Archiwa parafialne w archidiecezji cz stochowskiej, Cz stochowskie Studia Teologiczne 30 (2002), s W. Wla lak, Przewodnik po zespo ach Archiwum Archidiecezji Cz stochowskiej, Ziemia Cz stochowska 31 (2004), s J. Pater, Dop yw materia ów archiwalnych z placówek terenowych do archiwum diecezjalnego, ABMK 62 (1993), s A. Trepka, Organizacja i dzia alno konsystorza foralnego w Radomsku w XVIII wieku, CzWD 38 (1964), s

3 Akta konsystorskie w Archiwum Archidiecezji Cz stochowskiej 155 te tereny pod swoj administracj 8. Zdaniem ks. Adolfa Trepki w Archiwum Kurii Diecezjalnej w Cz stochowie winny znajdowa si trzy ksi gi dotycz ce dzia alno ci oficja a radom[szcza ]skiego z lat: , i Niestety, wspomnianych ksi g nie uda o si odnale. Jednak dokonano innego odkrycia w postaci czwartej ksi gi, której dotychczas nie znano. By a to typowa ksi ga wpisów. Pochodzi a ona z lat i nosi nast puj cy tytu Acta Consistorii Radomscensis. Sub Illustrissimo & Rndmo Ignatio Saryusz, a Kozierogi Kozierowski Dei & Apostolice Sedi Gratia Episcopo Adratensi preaposito praelato Mstoviensi officiali decanatuum Radomscen & Brzeznicen inchoata Anno a nativitate Christi Judicis vivorum & mortuorum MDCCLXIII 10. Ksi ga zosta a spisana w j zyku aci skim i liczy 425 stron. Posiada liczne ubytki i zabrudzenia, przez co dolna cz ksi gi trudna do odczytania. Obejmuje lata dzia- alno ci dwóch oficja ów. Pierwszym by biskup adrane ski Ignacy Augustyn Kozierowski, prepozyt mstowski i ma ogoski, który po przyj ciu sakry biskupiej obj urz d oficja a radom[szcza ]skiego 11. Mimo tych przekazów ród owych niektórzy historycy twierdz, i nie spe nia urz du oficjalskiego, a przeto zaprzeczaj istnieniu Konsystorza Foralnego Radom[szcza ]skiego 12. Fakt jego istnienia potwierdzaj równie zapisy ród- owe w innych ksi gach konsystorskich 13. Drugim oficja em wspomnianym w tej ksi dze by ks. Wojciech Roch Siemie ski, kanonik wolborski, proboszcz parafii R czno. Urz d oficjalski obj 24 grudnia 1774 r. w obecno ci dziekana brze nickiego ks. Walentego Tryxi skiego, kanonika wielu skiego, proboszcza wiewieckiego oraz dziekana radom- [szcza ]skiego ks. Jana Synowskiego, proboszcza kodr bskiego, a tak e pozosta ych kap anów pracuj cych w obydwu dekanatach oficjalatu radom[szcza ]skiego 14. Z kolei z ksi gi parafii Mykanów dowiadujemy si o istnieniu innych akt konsystorza radom[szcza ]skiego. Nale a y do nich dokumenty powizytacyjne sporz dzone przez nast puj cych oficja ów radom[szcza ]skich: w 1724 r. przez ks. Andrzeja Józefa Kar nickiego, kanonika gnie nie skiego, infu ata askiego i prepozyta radom[szcza ]- skiego 15, w 1750 r. przez ks. Andrzeja Konstantego Sawicza, kanonika askiego, prepozyta radom[szcza ]skiego i proboszcza bu eni skiego 16, oraz w 1779 r. przez ks. dr. Ja- 8 Actorum Consistorii Foranei Radomscensis copia ex anno 1788 Officialatus Petri Josephi Borkowski ad annum occupationis Majoris Poloniae per Regem Borussiae in anno 1793 in mense aprili subsecuta o ksi dze tej (skrót: Acta III) wspomina w swojej pracy A. Trepka, Organizacja i dzia alno konsystorza foralnego w Radomsku, s Wieloletni dyrektor Archiwum Diecezjalnego w Cz stochowie twierdzi, i ksi gi konsystorza radom- [szcza ]skiego z lat by y przechowywane w Archiwum Pa stwowym w odzi W. Patykiewicz, Pó niejsze oficjalaty gnie nie skie, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 5 (1958), z. 4, s Archiwum Archidiecezji Cz stochowskiej (dalej: AACz) sygn. KK Ks. Piotr Nitecki poda, i by sufraganem gnie nie skim, faktycznie jednak nie pe ni tego urz du, a jedynie spe nia funkcje pomocnicze w archidiecezji P. Nitecki, Biskupi Ko cio a w Polsce. S ownik biograficzny, Warszawa 1992, s. 111; J. Korytkowski, Pra aci i kanonicy katedry metropolitalnej gnie nie skiej od roku 1000 a do dni naszych, t. 2, Gniezno 1883, s ; Z. Szostkiewicz, Katalog biskupów obrz dku aci skiego przedrozbiorowej Polski, Rzym 1954, s W. Kujawski, Repetytorium ksi g wizytacyjnych diecezji kujawsko-kaliskiej przechowywanych w Archiwum Diecezjalnym we W oc awku, ABMK 74 (2000), s AACz sygn. KD 65, k AACz sygn. KK 261, s AACz sygn. KD 65, k. 1 n. 16 Ibidem, k , 52.

4 156 na Grochowalskiego, scholastyka pozna skiego 17. Ten ostatni jako wizytator generalny pozostawi po sobie sporz dzone akta powizytacyjne w innych parafiach dekanatu radom[szcza ]skiego m.in. w Borzykowie z 15 marca 1779 r. 18 Na lad po aktach konsystorskich radom[szcza ]skich natrafiono tak e w ksi dze parafii Rzejowice, gdzie zachowa si pozew dotycz cy dziesi cin wystawiony w 1739 r. przez miejscowego oficja a ks. Krajewskiego, scholastyka wolborskiego i prepozyta czarnoci skiego 19. b) Akta Konsystorza Foralnego Kurzelowskiego Z niektórymi parafiami pó niejszego oficjalatu radom[szcza ]skiego zwi zana by a dzia alno s siedniego konsystorza le cego w po udniowo-wschodnich kra cach archidiecezji gnie nie skiej. Chodzi o o Konsystorz Foralny Kurzelowski, którego szcz tkowe akta zachowa y si w ksi gach parafii nadpilickich 20. Parafie te ze wzgl du na zbyt du odleg o do konsystorza uniejowskiego i wielu skiego kierowa y sprawy s dowe do oficja a kurzelowskiego 21. By o tak w przypadku parafii Borzykowa, któr 15 kwietnia 1592 r. wizytowa ks. Jan Hroszkowic, kanonik i oficja kurzelowski. Dokument z tej czynno i oficjalskiej zachowa si w aktach ko cio a borzykowskiego 22. Inne istotne pisma dotycz ce konsystorza kurzelowskiego zachowa y si w aktach parafii Rzejowice, które w przeciwie stwie do poprzedniej podlega a w adzy miejscowego oficja a. By y to oryginalne pozwy w sprawie dziesi cin, wystawione przez kancelari konsystorsk w 1728 r., które zosta y po wiadczone piecz ci i podpisem miejscowego notariusza. Dokument te wystawi oficja kurzelowski ks. Maciej Józef Kwejs, dziekan kolegiaty wolborskiej i prepozyt czarnoci ski 23. Problem dziesi cin w tej e parafii próbowa rozstrzygn nast pny oficja kurzelowski ks. Stanis aw Jakub Chocimski, kanonik liwo ski, prepozyt bia oczowski i arnowiecki, który wystawi pozew w tej sprawie w 1732 r. oraz dwa inne pozwy w roku Trzeci pozew dotycz cy dziesi cin w tym roku wystawi nowy oficja i archidiakon kurzelowski ks. dr Antoni Godzi ba Wysocki, prepozyt przedborski, który w dwa lata pó niej ponowi wezwanie 25. Wy ej wymienione akta to orygina y tych e dokumentów po wiadczone piecz ciami oficjalskimi. W mi dzyczasie w 1736 r. oficja otrzyma nominacj na proboszcza kolegiaty kurzelowskiej, dlatego wystosowa pismo do miejscowego dziekana ks. Macieja Wilczy skiego, by ten instalowa go na ten urz d Ibidem, k. 75, AACz sygn. KD 162, s AACz sygn. KP 43, s W 1629 r. z dekanatu tusz skiego od czono nast puj ce parafie: Che m, Maluszyn, Niedo pielin, Rzejowice i Wielgom yny przy czaj c je do dekanatu kurzelowskiego. W 1772 r. parafie te wymieniano zarówno w sk adzie dekanatu tuszy skiego jak i kurzelowskiego. Mimo to faktycznie nale a y do tego ostatniego, gdy w 1796 r. zosta y przez abp Ignacego Krasi skiego od niego od czone i przy czone do dekanatu radom[szcza ]skiego Constitutiones synodi archidioecesis gnesnensis sub Stanislao Szembek archiepiscopo gnesnensi a. D celebratae, Varsaviae [1720], k. 68, 70; Regestry wybranych zapisek z akt dzia alno ci arcybiskupów gnie nie skich, wyd. H. Rybus, ABMK 3 (1961), s. 401; B. Kumor, Ustrój i organizacja Ko cio a polskiego w okresie niewoli narodowej ( ), Kraków 1980, s W. Patykiewicz, Pó niejsze oficjalaty gnie nie skie..., s AACz sygn. KD 162, s AACz sygn. KP 43, s Ibidem, s. 57, Ibidem, s. 69, 73, Ibidem, s

5 Akta konsystorskie w Archiwum Archidiecezji Cz stochowskiej 157 c) Akta Konsystorza Foralnego Wolborskiego Akta szcz tkowe innego o rodka s downictwa ko cielnego zachowa y w jednej z parafii po o onych na po udniowych kra cach archidiakonatu uniejowskiego w archidiecezji gnie nie skiej. Chodzi o o Konsystorz Foralny Wolborski 27, o którego istnieniu niejednoznacznie wypowiadali si znawcy przedmiotu. Nale a do nich ks. Stanis aw Chody ski, który przyzna, i w aktach ród owych z lat odnaleziono nazwisko oficja a wolborskiego ks. Franciszka Ksawerego Grochowalskiego, dziekana wolborskiego, mimo to zaprzecza istnieniu konsystorza w Wolborzu 28. Okaza o si jednak, i dokumentów ród owych wiadcz cych o dzia alno ci tego konsystorza by o wi cej. Przyk adem by inwentarz parafii Mykanów 29, gdzie zachowa si akta wizytacji generalnej, któr przeprowadzi 4 marca 1763 r. oficja wolborski ks. dr Franciszek Ksawery Grochowalski, kanonik che mski, archidiakon uniejowski, dziekan wolborski, prepozyt czarnoci ski i przedborski 30. Obok tych e akt wpi to oryginalny dekret reformacyjny z przeprowadzonej wizytacji generalnej w maju 1763 r. z podpisem i piecz ci oficja a wolborskiego ks. Grochowalskiego 31. Innych akt dotycz cych konsystorza wolborskiego w archiwum archidiecezjalnym nie odnaleziono. d) Akta Konsystorza Foralnego Pilickiego Z niewielkim zasobem aktowym innego o rodka s downictwa ko cielnego, czyli Konsystorza Foralnego Pilickiego zwi zana by a posta jej ostatniego oficja a ks. Antoniego Franciszka Dunin Kozickiego, prepozyta w Sza cu, który posiada uprawnienia delegata biskupiego i wizytatora generalnego. Zachowa y si jego akta wizytacji generalnej przeprowadzonej w parafii Kozieg owy. Dekret reformacyjny z tej e wizytacji zosta wystawiony 1 grudnia 1784 r. w Pilicy przez oficja a i prepozyta pilickiego 32. Z pó niejszego okresu zachowa o si nieliczna dokumentacja dotycz ca oficjalatu pilickiego. W pi mie z 1 sierpnia 1787 r. dotycz cym konsekracji o tarzy w ko ciele parafialnym w W odowicach, której mia dokona wspominany ju biskup adrane ski Ignacy Augustyn Kozierowski, kanonik gnie nie ski, prepozyt mstowski i radom[szcza ]ski, wymienia si zaledwie oficjalat pilicki 33. e) Akta Konsystorza Generalnego Krakowskiego Dzia alno oficja a okr gowego pilickiego by a ci le powi zana z Konsystorzem Generalnym Krakowskim, gdy bezpo rednim prze o onym tego pierwszego by oficja generalny krakowski. Z czasów Rzeczypospolitej Szlacheckiej zachowa o si niewiele 27 W adzy konsystorza wolborskiego podlega dekanat tuszy ski. Oficjalat ten zlikwidowano w 1764 r. wraz z utworzeniem tzw. enklawy wolborskiej, któr wy czono z archidiecezji gnie nie skiej przy czaj c równocze nie do diecezji kujawsko-pomorskiej. Jednak w aktach wizytacji piotrkowskiej podano, i dopiero w 1766 r. przeniesiono konsystorz z Wolborza do Piotrkowa [Trybunalskiego] S. Librowski, Repetytorium akt wizytacji kanonicznych dawnej archidiecezji gnie nie skiej, cz. 1: Akta przechowywane w Archiwum Diecezjalnym we W oc awku, z. 3, ABMK 30 (1975), s S. Chody ski, Konsystorze w diecezji kujawsko-pomorskiej, W oc awek 1914, s Parafia Mykanów w tym okresie podlega a w adzy oficja a radom[szcza ]skiego. 30 AACz sygn. KD 65, k Ibidem, k AACz sygn. KK 74, s AACz sygn. KK 115, s

6 158 dokumentów dotycz cych funkcjonowania konsystorza krakowskiego. Zaliczy do nich nale y pismo wydane 7 listopada 1766 r. przez biskupa patere skiego Franciszka Potka skiego, sufragana krakowskiego, wikariusza generalnego i oficja a krakowskiego 34. W kolejnym pi mie z 28 kwietnia 1772 r. dotycz cym spisu maj tku ko cielnego wymienia si we wst pie oficjalat generalny krakowski, za pod dokumentem widnieje aprobata konsystorza krakowskiego 35. W tym te roku 1 lipca wydano oficjalne pismo konsystorskie w sprawie fundi instructi, które opiecz towa i podpisa bp Franciszek Potka ski, oficja krakowski 36. Nie by y to jedyne akta konsystorza krakowskiego. W ksi dze parafii Olsztyn zachowa o si pisma tego konsystorza z pocz tku XVIII w. W roku 1713 biskup Micha Szembek, sufragan krakowski, a zarazem wikariusz i oficja generalny sygnowa swoim nazwiskiem dokument dotycz cy spraw uposa enia parafii olszty skiej 37. Kolejny dokument konsystorski umieszczony w tej ksi dze pochodzi z roku 1724 i 1743 podpisany przez wikariusza generalnego i oficja a krakowskiego ks. Micha a Wodzickiego, kustosza wi lickiego i komendarza w chockiego 38. Korespondencja konsystorska w nast pnych latach by a prowadzona regularnie, o czym wiadcz pisma kolejnego wikariusza i oficja a generalnego ks. Miko aja Lipskiego, prepozyta kieleckiego Zasoby aktowe konsystorzy z okresu niewoli narodowej a) Akta Komisariatu Siewierskiego Kontynuacj w adzy oficja a pilickiego, a nast pnie krakowskiego na pó nocno-zachodnich kra cach diecezji krakowskiej po ostatnim rozbiorze Polski by o ustanowienie nowego o rodka w adzy s downictwa ko cielnego. Sta o si tak, dlatego poniewa bp krakowski nie móg wykonywa swoich obowi zków na tym obszarze. Z tego powodu w 1798 r. delegowa on swoje uprawnienia biskupowi wroc awskiemu nad dekanatem cz stochowskim, pilickim i siewierskim. Pocz tkowo podporz dkowano wspomniane o rodki duszpasterskie bezpo rednio Wikariatowi Generalnemu Wroc awskiemu 40. Z tego okresu zachowa si tylko jeden dokument podpisany przez biskupa leruskiego Emanuela Schimonskiego, sufragana, wikariusza generalnego i oficja a wroc awskiego 41. Ów dokument umieszczono w ksi dze zarz dze cywilnoko cielnych parafii Mied no. Zawiera ona w sobie komplet pism konsystorskich z pó niejszego okresu, kiedy terenami tymi zarz dzano przy pomocy oficja a okr gowego, zwanego komisarzem siewierskim. Akt erekcji Komisariatu Siewierskiego zatytu owano Innotescentiales Vicariatus Episcopalis Vratislaviensis per Erellestremo Martino Siemie ski Comisarii decanatus Lelo- 34 Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s AACz sygn. KP 28, s Ibidem, s. 41, 47, Ibidem, s W. Wla lak, Komisariat Siewierski w diecezji wroc awskiej ( ), l ski Kwartalnik Historyczny Sobótka 58 (2003), nr 3, s AACz sygn. KD 84, s. 1.

7 Akta konsystorskie w Archiwum Archidiecezji Cz stochowskiej 159 viensis 42. Podano w nim zakres w adzy s downiczej szefa konsystorza oraz terytorium, nad którym j sprawowa. Pismo by o datowane 11 kwietnia 1799 r., czyli w dniu utworzenia Komisariatu Siewierskiego 43. Nast pne dokumenty podpisywa ju ks. dr Marcin Siemie ski w Starych Kozieg owach, czyli Kozieg ówkach, tytu uj c si komisarzem biskupa wroc awskiego. Takiego zwrotu u ywa równie oficja wroc awski w kierowanych do niego pismach. Zastanawiaj cym by fakt, i w 1799 r. nie u ywano nazwy Komisariat Siewierski lub Nowo l ski, jak w adze pruskie okre la y to terytorium, lecz ks. Siemie ski stosowa zwrot Universo Clero decanatus Leloviensis districtus Cz stochovie et Pilicensis item decanatus Seviernensi 44. Dopiero od nast pnego roku dokumenty oficjalskie tytu owano Universo Clero per Novum Silesiam et Cz stochovie districtu dioecesis Vratislavie 45. Istotnym dokumentem by o pismo z 16 lipca 1800 r., w którym pierwszy raz wspomniano dekanat cz stochowski, przemianowuj c go na archiprezbiterat z jednoczesnym zamianowaniem na stanowisko archiprezbitera ks. Antoniego Wybranowskiego, prepozyta k obuckiego, który sam sygnowa ów dokument. Nast pne pismo podpisa komisarz biskupi ks. Siemie ski, w którym podawa nowe rozgraniczenie dekanatów przemianowanych na archiprezbiteraty, tak jak to by o w tradycji diecezji wroc awskiej 46. Dokument ten nie by datowany, ale jak si wydaje, nie chodzi o jeszcze o stosown zgod Stolicy Apostolskiej na formalne przy czenie tych terenów do diecezji wroc awskiej, które mia o miejsce 8 wrze nia 1800 r. By mo e by to jednostronne rozwi zanie podj te przez w adze diecezjalne wroc awskie pod naciskiem rz du berli skiego. Kolejne pisma kierowa komisarz biskupi za po rednictwem archiprezbitera cz stochowskiego. W jednym z nich 26 stycznia 1801 r. zapowiedzia wizytacj generaln, któr mia przeprowadzi we wszystkich trzech dekanatach komisariatu. W tym celu poda specjalny formularz, wed ug którego mia dokona przegl du w poszczególnych parafiach 47. Na podstawie wspomnianego formularza przeprowadzi pó niej wizytacje w parafiach komisariatu, których akta zachowa y si w kilku ksi gach parafialnych 48. Do jednych z najwa niejszych dokumentów konsystorskich zachowanych w aktach Komisariatu Siewierskiego nale pisma dotycz ce prawnego uregulowania statusu tego okr gu s downictwa ko cielnego. Chodzi o przede wszystkim o zgod Stolicy Apostolskiej na przy czenie tych parafii do diecezji wroc awskiej oraz o sam fakt inkorporacji Komisariatu Siewierskiego dokonany w 1801 r. przez biskupa pozna skiego Ignacego Raczy skiego 49. W nast pnych latach wyst puj liczne zarz dzenia w adz wroc awskich oraz komisarza biskupiego zarówno dotycz ce spraw ko cielnych, jak i cywilnych. Zadziwiaj cym by fakt, i w pismach tych nadal nie u ywano okre lenia Komisariat Siewierski, jak si powszechnie przyjmuje. Stosowano natomiast zwrot 42 Ibidem, s B dn opini na ten temat zaprezentowa ks. Hieronim Eugeniusz Wyczawski, uwa aj c, i oficjalat siewierski z uprawnieniami generalnymi erygowa biskup krakowski Feliks Pawe Turski w 1799 r. H.E. Wyczawski, Przygotowanie do studiów w archiwach ko cielnych, Kalwaria Zebrzydowska 1990, s AACz sygn. KD 84, s Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s AACz sygn. KK 76; AACz sygn. KK 77; AACz sygn. KK 89; AACz sygn. KK J. Wi niewski, Diecezja cz stochowska. Opis historyczny ko cio ów i zabytków w dekanatach: b dzi skim, d browskim, s czowskim, zawierckim i areckim oraz parafii Olsztyn, Mariówka Opoczy ska 1936, s. 530.

8 160 Commisariatus Neosileniensis et Archipresbiteratus Cz stochoviensis 50 lub pisma kierowano do kap anów archiprezbiteratu pilickiego, siewierskiego i cz stochowskiego, czy te Nowego l ska i dystryktu cz stochowskiego, za innym razem dystryktu lelowskiego i siewierskiego 51. Zarz dzenia ks. Siemie skiego ukazywa y si regularnie do 1806 r. W nast pnych latach korespondencja oficjalska by a prowadzona sporadycznie, co wynika o z nowych uwarunkowa polityczno-ko cielnych. Komisja Rz dz ca zezwoli a ks. Siemie skiemu 17 kwietnia 1807 r. na prowadzenie dzia alno ci ko cielnej na tym obszarze 52. Pismo z 1809 r. by o wystawione przez komisarza biskupiego wroc awskiego w Ci eniu, gdzie rezydowa jako bliski wspó pracownik arcybiskupa Ignacego Raczy skiego 53. Ostatnim dokumentem w ksi dze mied nie skiej by pismo dotycz ce w adzy dyspensowania na Wielki Post z 1811 r. 54 W styczniu 1812 r. w adze ko cielne wroc awskie podzi kowa y ks. Siemie skiemu za dotychczasow s u b i zwolni y z zajmowanego urz du. b) Akta Konsystorza Generalnego Krakowskiego Po przekazaniu w 1811 r. w adzy ko cielnej nad dekanatami nowo l skimi biskupowi krakowskiemu rozpocz a si regularna korespondencja Konsystorza Generalnego Krakowskiego z dziekanem cz stochowskim. W ksi dze parafii Mied no umieszczono pismo biskupa krakowskiego Andrzeja Rawy Gawro skiego z 17 stycznia 1812 r., które podpisa kanclerz konsystorza krakowskiego ks. Innocenty Konczewicz, kanonik krakowski 55. W li cie tym biskup informowa o przej ciu w adzy nad tymi terenami. Od tego czasu korespondencja ukazywa a si regularnie i dotyczy a zarówno zarz dze biskupich, oficjalskich, jak i cywilnych. Pisma ko cielne sygnowa ks. Franciszek Zglenicki, archidiakon i oficja krakowski 56. Precyzyjniejsza dokumentacja konsystorza krakowskiego zachowa a si w aktach dziekana cz stochowskiego z lat W jednym z pism konsystorz poleci dziekanowi cz stochowskiemu prowadzi ci lejsz kontrol ksi g metrykalnych, które jak si okaza o, w niektórych parafiach nie by y zbyt dok adnie prowadzone 57. Innym zarz dzeniem oficja a krakowskiego by o wydanie cis ych dyrektyw na polecenie Komisji Rz dowej Wyzna Religijnych i O wiecenia Publicznego oraz Prokuratorii Generalnej dotycz cych funduszów ko cielnych, bezp atnego wydawania metryk ko cielnych potrzebnych osobom do spisu wojskowego 58. W lutym 1817 r. wysz o rozporz dzenie konsystorza z woli Namiestnika Królestwa Polskiego dotycz ce maj tku po zmar ych kap anach. Ponadto na marginesie tego pisma znajdowa si przypis oficja a krakow- 50 AACz sygn. KD 85, s Ibidem, s. 27, 111, W tym czasie biskup wroc awski delegowa arcybiskupowi gnie nie skiemu w adz biskupi nad tym obszarem, za ks. Siemie skiemu jurysdykcj cz stkow, o czym zosta a powiadomiona 19 kwietnia 1808 r. Stolica Apostolska F. Maro, Proces kszta towania wschodniej granicy biskupstwa wroc awskiego na tle wydarze politycznych prze omu XVIII i XIX wieku. Przyczynek do genezy ustale bulli De salute animarum, l skie Studia Historyczno-Teologiczne 4 (1971), s AACz sygn. KD 84, s Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s AACz sygn. KD 87, k Ibidem, k. 53.

9 Akta konsystorskie w Archiwum Archidiecezji Cz stochowskiej 161 skiego informuj cy duchowie stwo, w jaki sposób mo na ubiega si o wakuj ce probostwo olkuskie 59. Wi kszo zarz dze konsystorskich dziekan przesy a via cursoria, za proboszcz lub jego zast pca zobowi zany by z owym dokumentem si zapozna i podpisem to po wiadczy. W ten sposób konsystorz przes a w latach kilkadziesi t ró nych zarz dze zarówno ko cielnych, jak i pa stwowych, co stanowi niespotykan dotychczas ilo korespondencji. Ostatnim pismem oficja a krakowskiego ks. Zglenickiego by list z 12 marca 1819 r. skierowany do duchowie stwa wieckiego oraz zakonnego dekanatu cz stochowskiego, w który egna si z kap anami i wiernymi wspominaj c z nostalgi dziewi wieków przynale no ci tych terenów do diecezji krakowskiej 60. c) Akta Konsystorza Generalnego owickiego Istotn grup akt konsystorskich przechowywanych w archiwum archidiecezjalnym stanowi pisma Konsystorza Generalnego owickiego, o których w ogóle nie wspomina Inwentarz ksi g konsystorskich i dzieka skich w Archiwum Diecezjalnym w Cz stochowie. Pomimo i niektórzy przesuwaj dat powstania konsystorza owickiego na koniec XVIII w., w archiwum archidiecezjalnym s pisma wiadcz ce o jego istnieniu w pocz tkowych latach wspomnianego stulecia. Niestety, nie by y one prowadzone zbyt regularnie, a do upadku Rzeczypospolitej 61. Mimo to niektóre z nich zas uguj na szczególn uwag, w ród nich List ex Officio Generali oviciensi z 28 sierpnia 1796 r. dotycz cy funkcjonowania s downictwa ko cielnego z nadania króla pruskiego, podpisany przez oficja a owickiego ks. Grzegorza Zachariasiewicza 62. Dopiero po 1810 r. korespondencja wyst puje regularnie, czego przyk adem by Summariusz korespondencji dziekana brze nickiego 63. Obszerny zbiór akt Konsystorza Generalnego owickiego znajduje si w aktach dziekana brze nickiego z lat pt.: Processus decanatus Brzeznicensis. Pisma by y skierowane do dziekana brze nickiego ks. Miko aja Lefranca, za dokumenty sygnowa nowy oficja owicki ks. Pawe Jastrz bowski. Na uwag zas uguj tak e listy pasterskie arcybiskupa gnie nie skiego Ignacego Raczy skiego wystawione w Ci eniu, zapewne przes ane za po rednictwem konsystorza owickiego, których zgodno z orygina em uwierzytelni pisarz konsystorski 64. Inne pismo, które warto zaprezentowa, pochodzi o z 11 lipca 1812 r. wystosowane przez ks. Paw a Jstrz bowskiego, kanclerza metropolitalnego gnie nie skiego i oficja a generalnego owickiego. Dotyczy o ono nie tylko spraw ko cielnych, ale tak e interesów rz dowych 65. List by wystawiony w Dzierzbicach, gdzie ks. Jastrz bowski mia maj tek rodzinny i by równocze nie proboszczem. Zapewne z tego powodu w kancelarii konsystorza zast powa go s dzia surogat ks. Teodor Wiesio owski, kanonik owicki i gnie nie ski. To on w specjalnej odezwie powiadomi duchowie stwo oficjalatu owickiego o spaleniu si miasta Rzgo- 59 Ibidem, k Ibidem, k AACz sygn. KK AACz sygn. KK 242, k AACz sygn. KD AACz sygn. KD 23, s Ibidem, s

10 162 wa. Z tego powodu zarz dzi on zbiórk pieni n na rzecz pogorzelców, któr mieli zorganizowa duchowni w ko cio ach podczas nabo e stw 66. Nale y zauwa y, i nazwa Konsystorza Generalnego owickiego cz sto by a formu owana w sposób archaiczny m.in. Konsystorz Generalny Ksi cia Imci Arcybiskupa Gnie nie skiego 67 lub Konsystorz Generalny od Boku JO. Ksi cia Imci Arcybiskupa Gnie nie skiego 68. Innym ewenementem by fakt, i 6 grudnia 1815 r. arcybiskup Ignacy Raczy ski zlikwidowa Konsystorz Generalny owicki 69, co jak si wydaje, nie zosta o wdro one w ycie, gdy z owicza ci gle nadchodzi y pisma sygnowane przez oficja a generalnego 70. Wi kszo z nich dotyczy a rozporz dze rz dowych, które Ko ció by zobowi zany przestrzega. Kolejna ksi ga dziekana brze nickiego rozpoczynaj ca si w 1817 r. zawiera w sobie o wiele wi ksz liczb pism konsystorskich, które przesy a oficja owicki dziekanowi, a ten via cursoria skierowa je do podleg ego mu duchowie stwa. Dokument taki nazywano kurend. Pisma sygnowa oficja w owiczu, gdzie by a kancelaria konsystorza, mimo i administrator tej cz ci archidiecezji rezydowa w Warszawie. Do rzadko ci nale a y akta posiadaj ce piecz konsystorsk tzw. t oczon, któr i tak trudno by o odczyta w ca o ci 71. W innych ksi gach zachowa y si jedynie odpisy poszczególnych aktów konsystorza owickiego. d) Akta Konsystorza Generalnego Gnie nie skiego Stosunkowo niewielk cz zasobu aktowego konsystorzy z okresu niewoli narodowej stanowi y pisma Konsystorza Generalnego Gnie nie skiego, gdy omawiane terytorium podlega o w adzy Konsystorza Generalnego owickiego. Z tego powodu korespondencja tego pierwszego by sporadyczna i cz sto wynika a z niewiedzy, jak mieli duchowni na ten temat. Przyk adem by a sprawa parafii Paj czno, której proboszcz w 1809 r., odniós szy si do konsystorza gnie nie skiego, stosownej odpowiedzi nie otrzyma, gdy kompetentn w adz s downiczo-administracyjn dla tego o rodka duszpasterskiego by konsystorz owicki 72. e) Akta Konsystorza Foralnego Wielu skiego Innym o rodkiem s downictwa ko cielnego, którego akta w wersji szcz tkowej zachowa y si w archiwum archidiecezjalnym by a korespondencja Konsystorza Foralnego Wielu skiego. Dokumenty te g ównie pochodz z okresu diecezji kujawsko-kaliskiej od momentu jej uformowania, czyli od 1818 r. a do 1823 r., kiedy zlikwidowano konsystorz wielu ski. Funkcjonowa on na bazie reaktywowanego konsystorza z czasów archidiecezji gnie nie skiej. Mimo i formalnie rozpocz dzia alno w diecezji w oc- awskiej, czyli kaliskiej, z dniem 1 stycznia 1819 r., to pierwsze pisma oficja wielu ski wystawi nieco pó niej. W ksi dze kurend parafii Kad ub pod dat 3 marca 1821 r. umieszczono pismo oficja a wielu skiego ks. Hipolita Chrzanowskiego skierowane do dziekana rudzkiego, czyli wielu skiego 73. Dalej umieszczono korespondencj Konsys- 66 Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s. 347, B. Kumor, Granice i metropolii diecezji polskich, ABMK 20 (1970), s AACz sygn. KD 23, s. 489, 503, 513, Ibidem, s AACz sygn. KK 39, s AACz sygn. KD 305, s. 54.

11 Akta konsystorskie w Archiwum Archidiecezji Cz stochowskiej 163 torza Generalnego Kaliskiego z oficja em wielu skim, która nie by a zbyt obfita. Wskazywa o to na znikom aktywno konsystorza wielu skiego. Ostatni dokument w tej ksi dze wystawiony dla konsystorza wielu skiego pochodzi z pa dziernika 1823 r. 74 Zasób aktowy tego konsystorza zachowany w archiwum cz stochowskim okaza si niewielki. Na lady funkcjonowania kancelarii konsystorza wielu skiego natrafiono tak- e w aktach konsystorza piotrkowskiego, gdzie w sprawozdaniach dziekana krzepickiego umieszczono raporty oficja a wielu skiego. Zawiera y one nie tylko korespondencj z konsystorzem generalnym, ale tak e sprawozdania dzieka skie dla konsystorza wielu skiego 75. Oprócz wy ej wspomnianej dokumentacji lady jakiejkolwiek innej dzia alno ci konsystorza wielu skiego mo na znale jeszcze jedynie w ksi gach powizytacyjnych. Nie by a to oczywi cie typowa dzia alno kancelarii konsystorskiej. Dlatego w takim przypadku nale y mówi o ladowych informacjach zwi zanych z konsystorzem wielu skim. By o tak w przypadku dokumentów wytworzonych w wyniku przeprowadzonej wizytacji generalnej w 1810 r. w dekanacie brze nickim. Po jej uko czeniu oficja wielu ski ks. Hipolit Chrzanowski przes a w asnor czny list skierowany do miejscowego dziekana ks. Miko aja Lefranca, w który informowa o sko czonej wizytacji i przes aniu dekretów reformacyjnych 76. f) Akta Konsystorza Foralnego Piotrkowskiego Szczególn pozycj w zbiorach akt konsystorskich archiwum archidiecezjalnego zajmuj ksi gi Konsystorza Foralnego Piotrkowskiego. Mimo i istnia on w latach , to dokumenty wytworzone przez jego kancelari ko cz si na roku 1885 r. Wtedy bezpo redni w adz administracyjno-s downicz nad oficjalatem piotrkowskim przej konsystorz w oc awski. Niestety, podobnie jak zbiory aktowe innych konsystorzy, tak i konsystorza piotrkowskiego zosta y rozbite na kilka cz ci. Wynika o to z faktu, i terytorium by ego oficjalatu piotrkowskiego po 1925 r. poddano w adzy trzech ró nych o rodków diecezjalnych. Sam za Piotrków [Trybunalski], gdzie od 1 stycznia 1856 r. by a zlokalizowana kancelaria konsystorska, znalaz si w granicach [archi]diecezji ódzkiej, dlatego spisy zarz dze oficjalskich zosta y przekazane do tamtejszego archiwum 77. Zgodnie z tym tokiem rozumowania wcze niej wytworzone akta kancelarii oficja a piotrkowskiego winny by równie przekazane do tego archiwum, tak si jednak nie sta o. G ównie z tego powodu, i w pierwszych latach istnienia konsystorza piotrkowskiego oficja rezydowa w miejscowo ciach, które znalaz y si pó niej w granicach (archi)diecezji cz stochowskiej 78. Dlatego z kancelarii tych e parafii uda o si pozyska do archiwum archidiecezjalnego akta oficja a piotrkowskiego, do których nale a y: Sprawozdania ró ne wys ane do w adzy diecezjalnej z Konsystorza Foralnego Piotrkowskiego z lat oraz Akta korespondencji Konsystorza Foralnego Piotrkowskiego z 1845 r Ibidem, s AACz sygn. KK 233, s AACz sygn. KD 46, k W. Wla lak, Organizacja i dzia alno Konsystorza Foralnego Piotrkowskiego w latach , Cz stochowa 2004, s. 3 n. 78 By y to nast puj ce o rodki duszpasterskie: Kamie sk i Brze nica. 79 AACz sygn. KK 237; AACz sygn. KK AACz sygn. KK 243.

12 164 Niestety s to nieliczne pozycje typowego zasobu aktowego wytworzonego przez kancelari oficjalsk. Znaczn cz akt konsystorza piotrkowskiego znajduj cych si w archiwum archidiecezjalnym stanowi ksi gi dzieka skie, w których umieszczono pisma wytworzone przez kancelari oficja a oraz sprawozdania sporz dzone przez dziekanów dla konsystorza. Najwa niejsz pozycj w tej mierze stanowi Raporty dziekanów brze nickiego, cz stochowskiego, krzepickiego i radom[szcza ]skiego do Konsystorza Foralnego Piotrkowskiego o duchowie stwie, ko cio ach, kongregacjach dekanalnych, szko ach i metrykach oraz akta dziekana krzepickiego, wielu skiego i wieruszowskiego przes ane do Konsystorza Foralnego Wielu skiego 81. Nie mniej wa n pozycj by y akta dotycz ce kongregacji dekanalnych, aprobat i konkursów na beneficja ko cielne, które organizowano w kancelarii konsystorza w Piotrkowie [Trybunalskim] 82. Akta te s kompletne i dotycz terytorium ca ego oficjalatu w latach Cenne informacje dotycz ce rozporz dze konsystorskich zawarto w kilku ksi gach kurend wydanych przez dziekana brze nickiego 83 oraz w ksi gach prowadzonych przez pozosta ych dziekanów. Oprócz wy ej wspomnianych dyspozycji konsystorskich istotn pozycj w zasobie aktowym konsystorza piotrkowskiego stanowi y Akta Konsystorza Foralnego piotrkowskiego tycz ce si poszczególnych parafii. Dotyczy y one nie tylko przes anych raportów maj tku ko cielnego parafii do konsystorza, ale zawiera y wszelk korespondencj oficjalsk prowadzon z duchowie stwem parafialnym, w której znajdowa y si zarz dzenia w adzy diecezjalnej 84. Analogiczna korespondencja znajdowa a si w aktach dziekanów dotycz cych parafii 85. g) Akta Konsystorza Generalnego Kaliskiego Nieco mniejsze zasoby aktowe ani eli konsystorz piotrkowski w archiwum archidiecezjalnym posiada Konsystorz Generalny Kaliski, który podobnie jak ten poprzedni, zosta erygowany w 1819 r. Korespondencja z oficja em kaliskim trwa a a do 1885 r., kiedy zosta on zdegradowany do rangi okr gowego. Wi kszo zachowanych akt tego konsystorza to ksi gi parafialne nosz ce jednakowy tytu Akta Konsystorza Generalnego Kaliskiego w przedmiocie ko cio a i probostwa 86. Zawiera y one w sobie nie tylko fundi instructi z 1819 r. sporz dzone wed ug wzoru podanego przez konsystorz kaliski, ale cz sto ksi gi o tym tytule zawiera y systematyczn korespondencj z w adz diecezjaln. Oprócz tych akt do zbiorów tego konsystorza zaliczy nale y ksi gi pt.: Spis tabelaryczny maj tku duchownego, nale cego do ko cio a i probostwa parafii 87, który zosta sporz dzony wed ug wzoru wydanego przez konsystorz w 1857 r. Nale y ponadto zauwa y, i dokumenty wytworzone przez kancelari konsystorza kaliskiego, w postaci zarz dze oficja a generalnego, mo na odnale w aktach dzieka skich z tego okresu. Nie by y to jednak typowe zestawienia zarz dze oficja a kaliskiego, lecz by y one pomieszane z rozporz dzeniami oficja a piotrkowskiego 88. Pisma oficja a kaliskiego doty- 81 AACz sygn. KK AACz sygn. KK AACz sygn. KD 27; AACz sygn. KD 38; AACz sygn. KD AACz sygn. KK AACz sygn. KD AACz sygn. KK AACz sygn. KK AACz sygn. KD 313.

13 Akta konsystorskie w Archiwum Archidiecezji Cz stochowskiej 165 czy y g ównie spraw s dowych, których nie móg rozstrzyga konsystorz foralny. Cz pism sygnowa konsystorz jednak pochodzi y one z kancelarii biskupa kujawsko-kaliskiego, który w tym czasie rezydowa w Kaliszu 89. h) Akta Konsystorza Generalnego Kieleckiego Dokumentacja dotycz ca Konsystorza Generalnego Kieleckiego zachowa a si w kilku ksi gach wytworzonych przez kancelarie dzieka skie. Najwi cej dyspozycji konsystorskich znajduje si w Ksi ce okólników obojga w adz od dnia 22 czerwca 1856 roku sporz dzona 90 z lat Zawiera ona w sobie akta Konsystorza Generalnego diecezji kielecko-krakowskiej, które podpisywa ordynariusz, jego sekretarz oraz pracownik konsystorza. Kontynuacj pism konsystorskich mo emy znale w ksi dze Zarz dze w adzy diecezjalnej kieleckiej 91 z lat W tym okresie u ywano nazwy Konsystorz Generalny diecezji kieleckiej, co wynika o z faktu, i w 1882 r. erygowano ponownie diecezj kieleck. Podobne akta konsystorskie znajduj si w dwóch innych ksi gach: Zarz dzenia kieleckiej w adzy diecezjalnej 92 z lat oraz Okólniki kieleckiej w adzy diecezjalnej 93 z lat Oprócz wy ej wspomnianych ksi g akta konsystorza kieleckiego zosta y umieszczone w ksi gach parafialnych, gdzie sporz dzano spisy maj tku ko cielnego. Ksi gi te by y zatytu owane Akta Konsystorza Generalnego cz ci diecezji krakowskiej w Królestwie Polskim tycz ce si parafii 94 oraz Akta Konsystorza Generalnego diecezji kielecko-krakowskiej w Królestwie Polskim tycz ce si parafii 95, a tak e Akta Konsystorza Generalnego Kieleckiego tycz ce si parafii 96. Oprócz spisów fundi instructi w ksi gach tych znajdowa a si korespondencja konsystorska. i) Akta Konsystorza Generalnego W oc awskiego W pierwszych latach funkcjonowania Konsystorza Generalnego W oc awskiego dokumentacja wytworzona przez jego kancelari by a nieliczna i zachowa a si w formie pojedynczych pism wpi tych do ró nych ksi g. Dopiero po 1885 r., gdy na terenie diecezji kujawsko-kaliskiej konsystorz w oc awski by jedynym z uprawnieniami generalnego pisma wytworzone przez jego kancelari wydawano regularnie. By y one w czone do poszczególnych ksi g parafialnych, a przede wszystkim do akt dzieka skich. Typowej ksi gi konsystorskiej w oc awskiej archiwum archidiecezjalne nie posiada. Zachowa y si jednak trzy ksi gi, które zawieraj w sobie zarz dzenia konsystorza w oc- awskiego. Pierwsza z nich pt.: Akta Konsystorza Generalnego W oc awskiego dotycz ce parafii Byczyna w dekanacie nieszawskim 97 pochodzi a z lat Zawiera ona w sobie pisma konsystorskie dotycz ce spraw s dowych, które sygnowali oficja owie generalni w oc awscy: biskup Henryk Piotr Kossowski, sufragan kujawsko-kaliski, ks. in- 89 AACz sygn. KK AACz sygn. KK AACz sygn. KK AACz sygn. KK AACz sygn. KK AACz sygn. KK AACz sygn. KK AACz sygn. KK AACz sygn. KK 263.

14 166 fu at Stanis aw Chody ski i ks. pra at Jan liwi ski. S tak e pisma dotycz ce spraw administracyjnych, które podpisywa biskup w oc awski, czyli kaliski ewentualnie wikariusz kapitulny z adnotacj kanclerza Kurii Biskupiej. Niestety, tej zasady nie przestrzegano, gdy niektóre zarz dzenia administracyjne, np. dotycz ce wizytacji, przesy a oficja. Wynika o to zapewne z tego, i oficja by równocze nie wikariuszem generalnym, co zdaje si potwierdza nominacja wystawiona przez biskupa kujawsko-kaliskiego Stanis awa Kazimierza Zdzitowieckiego z 24 lutego 1903 r. dla ks. liwi skiego. Analogiczne pisma zachowa y si w dwóch innych ksi gach z lat pt.: Rozporz dzenia biskupów w oc awskich, czyli kaliskich 98. Wiele innych pism tego konsystorza umieszczono w ksi gach parafialnych. Zako czenie Podsumowuj c problematyk zasobów aktowych konsystorzy przechowywanych w Archiwum Archidiecezji Cz stochowskiej, nale y zauwa y, i jest ona ró norodna. Przede wszystkim liczba kancelarii poszczególnych konsystorzy by a zadziwiaj co du a. Z okresu staropolskiego zachowa y si akta nast puj cych konsystorzy okr gowych w Radomsku, Kurzelowie, Wolborzu i Pilicy oraz generalnego w Krakowie. Niestety, by y to przewa nie akta szcz tkowe wytworzone przez poszczególne kancelarie konsystorskie. W ród nich mo na by o wyró ni dokumenty powizytacyjne, pozwolenia na konsekracj o tarzy, akta procesowe dotycz ce dziesi cin, czy te potwierdzenie spisów maj tków ko cielnych. Wyj tek stanowi a ksi ga oficja a radom[szcza ]skiego, która by a typow ksi g wpisów. Ka dorazowo oficja lub s dzia surogat dokonywa wpisu dyspozycji konsystorskiej, ewentualnie czynno ci s dowo-administracyjnej, jak przeprowadza w kancelarii. Tego typu akta niestety nie zachowa y si z okresu niewoli narodowej. By y natomiast o wiele zasobniejsze. Ponadto liczba funkcjonuj cych konsystorzy pod zaborami na omawianym terytorium by o nieco wi ksza, co zapewne wynika o ze z o ono ci stosunków pa stwowo-ko cielnych. W tym czasie funkcjonowa y zaledwie trzy konsystorze okr gowe piotrkowski, siewierski i wielu ski, natomiast generalnych by o wi cej, bo a pi gnie nie ski, kaliski, kielecki, krakowski i owicki. Niektóre z nich funkcjonowa y zaledwie kilka lub kilkana cie lat, dlatego wytworzony przez nie zasób aktowy nie by zbyt liczny. By y to przewa nie odpisy ró nych dokumentów sporz dzone przez dziekanów, za do rzadko ci nale a y pisma oryginalne. Najwi ksza korespondencja oficjalska pozosta z dzia alno ci konsystorza piotrkowskiego. Mimo i funkcjonowa on prawie przez ca y okres zaborów, dokumenty wytworzone przez jego kancelari obejmuj zaledwie kilkadziesi t lat. W wi kszo ci by y to sprawozdania dzieka skie przes ane do konsystorza oraz zarz dzenia wydane przez oficja a. Analogiczn struktur kancelaryjn zawiera y akta konsystorza kieleckiego, kaliskiego i w oc awskiego. Dodatkowo konsystorze te spe nia y funkcje kancelarii biskupich, dlatego w ród pism przes anych przez nie by a spora liczba zarz dze biskupich. 98 AACz sygn. KK 265.