Kredyt konsumencki. Komentarz. Tomasz Czech. Wydanie 1 Stan prawny na 23 kwietnia 2012 roku

Transkrypt

1

2 Kredyt konsumencki Komentarz Tomasz Czech Wydanie 1 Stan prawny na 23 kwietnia 2012 roku Warszawa 2012

3 Redaktor prowadzący: Anna Popławska Opracowanie redakcyjne: Iwona Długoszewska Opracowanie techniczne: Małgorzata Duda Projekt okładki i stron tytułowych: Michał Piotrowski Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody Autora i wydawcy. ISBN LexisNexis Polska Sp. z o.o. Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, Warszawa tel , faks Infolinia: Redakcja: tel , , , faks biuro@lexisnexis.pl Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony

4 Spis treści Wykaz skrótów Przedmowa Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 126, poz. 715 ze zm.) ROZDZIAŁ 1. Przepisy ogólne (art. 1 6) Art. 1. [Przepis wprowadzający] I. Wprowadzenie do ustawy o kredycie konsumenckim II. Ochrona przez informację III. Odpowiedzialne udzielanie kredytów IV. Mankamenty regulacji kredytu konsumenckiego V. Wykładnia przepisów ustawy o kredycie konsumenckim VI. Wprowadzenie do przepisów rozdziału 1 u.k.k VII. Znaczenie art. 1 u.k.k Art. 2. [Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe] Art. 3. [Umowa o kredyt konsumencki] I. Wprowadzenie II. Pojęcie kredytu III. Strony umowy o kredyt konsumencki IV. Umowa o kredyt konsumencki V. Przyrzeczenie udzielenia kredytu VI. Cel i przedmiot finansowania VII. Zabezpieczenie kredytu i zmiany podmiotowe VIII. Wyłączone umowy IX. Pułap kredytu X. Zmiana kwoty kredytu XI. Zagadnienia kolizyjnoprawne XII. Pozostałe zagadnienia

5 Spis treści Art. 4. [Wyłączenia. Szczególne reżimy normatywne] I. Wprowadzenie II. Umowa o kredyt darmowy III. Umowa leasingu, najmu i dzierżawy IV. Umowa o kredyt udzielony przez firmę inwestycyjną V. Ugoda VI. Umowa o kredyt pracowniczy VII. Umowa o kredyt na mocy przepisów szczególnych VIII. Umowa kredytu lub pożyczki z zabezpieczeniem hipotecznym. 67 IX. Umowa o kredyt w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym. 76 X. Przekroczenie środków pieniężnych na rachunku oszczędnościowo- -rozliczeniowym XI. Odroczenie płatności lub zmiana sposobu spłaty XII. Pominięte wyłączenia z dyrektywy 2008/ XIII. Pozostałe zagadnienia Art. 5. [Definicje] I. Wprowadzenie II. Konsument III. Kredytodawca IV. Pośrednik kredytowy V. Kredyt w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym VI. Przekroczenie VII. Całkowity koszt kredytu VIII. Całkowita kwota kredytu IX. Całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta X. Stopa referencyjna XI. Stopa oprocentowania kredytu XII. Stała stopa oprocentowania kredytu XIII. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania XIV. Umowa o kredyt konsumencki zawierana na odległość XV. Umowa o kredyt wiązany XVI. Bazy danych XVII. Ocena ryzyka kredytowego XVIII. Trwały nośnik Art. 6. [Przeliczenie kredytu w walucie obcej] ROZDZIAŁ 2. Obowiązki kredytodawcy i pośrednika kredytowego przed zawarciem umowy o kredyt (art. 7 28) Art. 7. [Reklamy] I. Wprowadzenie do przepisów rozdziału 2 u.k.k II. Wprowadzenie do art III. Pojęcie i zakres przedmiotowy reklamy

6 Spis treści IV. Obowiązki kredytodawcy V. Obowiązki pośrednika kredytowego VI. Sposób podania informacji VII. Relacje z innymi przepisami VIII. Odpowiedzialność kredytodawcy oraz pośrednika kredytowego. 182 IX. Pozostałe zagadnienia Art. 8. [Reprezentatywny przykład] Art. 9. [Ocena ryzyka kredytowego] Art. 10. [Odmowa udzielenia kredytu] Art. 11. [Udzielanie wyjaśnień] Art. 12. [Projekt umowy] Art. 13. [Informacje przedkontraktowe] I. Wprowadzenie II. Zakres podmiotowy i charakter obowiązku III. Czas przekazania informacji IV. Sposób przekazania informacji V. Zakres przekazywanych informacji VI. Związanie przekazywanymi informacjami VII. Odpowiedzialność kredytodawcy i pośrednika kredytowego VIII. Pozostałe zagadnienia Art. 14. [Formularz informacyjny] Art. 15. [Umowa zawierana na odległość] I. Zakres przedmiotowy II. Przesłanki stosowania art. 15 ust III. Obowiązki informacyjne na podstawie art. 15 ust IV. Głosowe komunikaty telefoniczne V. Pozostałe zagadnienia Art. 16. [Dodatkowe dane] Art. 17. [Umowa o kredyt w rachunku] I. Wprowadzenie II. Kredyt w rachunku spłacany w terminie do miesiąca III. Kredyt w rachunku spłacany w terminie do trzech miesięcy IV. Kredyt w rachunku spłacany na żądanie V. Kredyt w rachunku spłacany w terminie powyżej trzech miesięcy. 224 VI. Pozostałe zagadnienia Art. 18. [Umowa restrukturyzacyjna] Art. 19. [Fakultatywny formularz informacyjny] Art. 20. [Umowa o kredyt w rachunku zawierana na odległość] I. Ogólne przesłanki stosowania przepisu II. Obowiązki informacyjne na podstawie art. 20 ust III. Głosowe komunikaty telefoniczne IV. Pozostałe zagadnienia

7 Spis treści Art. 21. [Umowa restrukturyzacyjna zawierana na odległość] Art. 22. [Umowa o kredyt zabezpieczony hipoteką] Art. 23. [Szczególny formularz informacyjny] Art. 24. [Rzeczywista roczna stopa oprocentowania] Art. 25. [Czynniki wpływające na rzeczywistą roczną stopę oprocentowania] Art. 26. [Zaliczanie płatności] Art. 27. [Informacje o stopie referencyjnej] Art. 28. [Obowiązki pośrednika kredytowego] I. Obowiązki informacyjne pośrednika kredytowego wobec konsumenta II. Obowiązki informacyjne pośrednika kredytowego wobec kredytodawcy III. Pozostałe zagadnienia ROZDZIAŁ 3. Umowa o kredyt (art ) Art. 29. [Zawarcie umowy] I. Wprowadzenie do przepisów rozdziału 3 u.k.k II. Pojęcie umowy III. Forma umowy IV. Zawarcie umowy V. Data zawarcia umowy VI. Obowiązek doręczenia dokumentu umowy VII. Doręczenie dokumentu umowy a doręczenie wzorca umowy VIII. Sposób sformułowania dokumentu umowy IX. Język dokumentu umowy X. Zmiana umowy XI. Odpowiedzialność publicznoprawna i karna Art. 30. [Treść dokumentu umowy] I. Wprowadzenie II. Zakres przedmiotowy III. Dokument umowy IV. Rodzaje elementów w dokumencie umowy V. Dokument umowy a formularz informacyjny VI. Aktualność informacji VII. Relacje z innymi przepisami VIII. Oznaczenie stron IX. Rodzaj kredytu X. Czas obowiązywania umowy XI. Całkowita kwota kredytu XII. Terminy i sposób wypłaty kredytu

8 Spis treści XIII. Stopa oprocentowania kredytu XIV. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania oraz całkowita kwota do zapłaty XV. Zasady i terminy spłaty kredytu XVI. Karencja w spłacie kredytu XVII. Inne koszty XVIII. Roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego. 315 XIX. Skutki braku płatności XX. Opłaty notarialne XXI. Sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu XXII. Uprawnienie konsumenta do odstąpienia od umowy XXIII. Przedterminowa spłata kredytu XXIV. Uprawnienia dotyczące umowy o kredyt wiązany XXV. Warunki wypowiedzenia umowy XXVI. Pozasądowe rozstrzyganie sporów XXVII. Organ nadzoru XXVIII. Inne postanowienia XXIX. Zmiana umowy XXX. Zaliczanie płatności Art. 31. [Umowa o kredyt wiązany lub w formie] Art. 32. [Umowa o kredyt w rachunku] Art. 33. [Umowa restrukturyzacyjna] Art. 34. [Przekroczenie salda] Art. 35. [Umowa o kredyt zabezpieczony hipoteką] I. Wprowadzenie II. Zakres przedmiotowy III. Sposób przekazania oraz aktualność informacji IV. Wymagane informacje uwagi ogólne V. Katalog wymaganych informacji VI. Zmiana umowy VII. Sankcje w stosunku do kredytodawcy VIII. Pozostałe zagadnienia Art. 35a. [Spłata kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty obcej] I. Wprowadzenie II. Kredyt denominowany lub indeksowany do waluty obcej III. Spłata kredytu wyrażonego w walucie obcej IV. Spłata kredytu indeksowanego do waluty obcej V. Spłata należności VI. Wypłata kredytu VII. Sposób spłaty kredytu w walucie obcej VIII. Zakaz dodatkowych kosztów

9 Spis treści IX. Zakaz dodatkowych ograniczeń X. Relacje z innymi przepisami Art. 36. [Zmiana wysokości stopy oprocentowania] I. Wprowadzenie II. Informacja o zmianie wysokości stopy oprocentowania kredytu III. Zakres informacji IV. Uprzednie przekazanie informacji V. Uzgodnienia umowne VI. Zmiana wysokości odsetek maksymalnych VII. Relacje z innymi przepisami VIII. Odpowiedzialność kredytodawcy IX. Inne zagadnienia Art. 37. [Harmonogram spłaty kredytu] I. Wprowadzenie II. Wniosek kredytobiorcy III. Treść harmonogramu spłaty kredytu IV. Odpowiedzialność kredytodawcy V. Pozostałe zagadnienia Art. 38. [Wyciąg z rachunku. Zmiana wysokości stopy oprocentowania lub opłat] I. Wprowadzenie II. Zakres czasowy obowiązku III. Charakter prawny wyciągu IV. Forma i sposób przesyłania wyciągów V. Terminy przesyłania wyciągów VI. Opłaty za wyciągi VII. Treść wyciągu VIII. Informacje o zmianie wysokości oprocentowania oraz opłat IX. Uzgodnienia umowne X. Odpowiedzialność kredytodawcy XI. Pozostałe zagadnienia Art. 39. [Znaczne przekroczenie salda] I. Wprowadzenie II. Znaczne przekroczenie III. Zakres informacji IV. Sposób i termin doręczenia informacji V. Pozostałe zagadnienia Art. 40. [Zmiana całkowitej kwoty kredytu] I. Obowiązek przedstawienia dokumentów i informacji II. Ponowna ocena ryzyka kredytowego konsumenta III. Pozostałe zagadnienia

10 Spis treści Art. 41. [Weksel lub czek] I. Wprowadzenie II. Zakres przedmiotowy III. Forma klauzuli IV. Odpowiedzialność kredytodawcy V. Odpowiedzialność pośrednika kredytowego VI. Obowiązek zwrotu weksla VII. Pozostałe zagadnienia Art. 42. [Wypowiedzenie umowy o kredyt odnawialny] I. Kredyt odnawialny II. Cel przepisu III. Wypowiedzenie umowy przez konsumenta IV. Wypowiedzenie umowy przez kredytodawcę V. Skutki wypowiedzenia VI. Relacje z innymi przepisami VII. Regulacje szczególne VIII. Wypowiedzenie umowy o kredyt konsumencki zawartej na czas określony Art. 43. [Wypowiedzenie sankcyjne umowy o kredyt odnawialny] I. Kredyt odnawialny II. Cel przepisu III. Przesłanki wypowiedzenia umowy przez kredytodawcę IV. Forma wypowiedzenia V. Termin wypowiedzenia VI. Skutki wypowiedzenia VII. Informacja o przyczynach wypowiedzenia VIII. Relacje z innymi przepisami IX. Pozostałe zagadnienia Art. 44. [Przelew wierzytelności] I. Przelew wierzytelności z umowy o kredyt konsumencki II. Zagadnienia kolizyjnoprawne przelewu wierzytelności konsumenckiej III. Zakres przedmiotowy IV. Zakaz wyłączenia lub ograniczenia zarzutów konsumenta V. Potrącenie wierzytelności VI. Zawiadomienie o przelewie wierzytelności VII. Wykonywanie uprawnień prawokształtujących po przelewie wierzytelności VIII. Pozostałe zagadnienia Art. 45. [Sankcja kredytu darmowego] I. Wprowadzenie

11 Spis treści II. Istota i zakres sankcji III. Przesłanki sankcji kredytu darmowego IV. Uruchomienie sankcji V. Powstanie i wygaśnięcie uprawnienia VI. Wykonywanie uprawnienia VII. Konsekwencje sankcji kredytu darmowego VIII. Spłata kapitału kredytu IX. Zmiana umowy X. Pozostałe zagadnienia Art. [46. Sankcja darmowego kredytu hipotecznego] I. Wprowadzenie II. Zakres sankcji III. Przesłanki sankcji IV. Uprawnienie konsumenta V. Spłata kapitału kredytu VI. Pozostałe zagadnienia Art. [47. Semidyspozytywność przepisów] ROZDZIAŁ 4. Spłata kredytu przed terminem (art ) Art. 48. [Uprawnienie do przedterminowej spłaty kredytu] I. Wprowadzenie do przepisów rozdziału 4 u.k.k II. Zakres przedmiotowy przepisów rozdziału 4 u.k.k III. Prawo do przedterminowej spłaty kredytu IV. Swoboda kredytobiorcy co do przedterminowej spłaty V. Pozostałe zagadnienia Art. 49. [Obniżenie całkowitego kosztu kredytu] Art. 50. [Prowizja od przedterminowej spłaty kredytu] I. Prowizja od przedterminowej spłaty kredytu II. Stała stopa oprocentowania kredytu III. Minimalna kwota spłaty IV. Wysokość prowizji V. Pozostałe zagadnienia Art. 51. [Wyłączenie możliwości zastrzeżenia prowizji] Art. 52. [Rozliczenie kredytu] ROZDZIAŁ 5. Odstąpienie od umowy przez konsumenta (art ). 513 Art. 53. [Uprawnienie do odstąpienia od umowy] I. Wprowadzenie do przepisów rozdziału 5 u.k.k II. Zakres przedmiotowy przepisów rozdziału 5 u.k.k III. Uprawnienie do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki IV. Powstanie i wygaśnięcie uprawnienia V. Wykonywanie uprawnienia

12 Spis treści VI. Wzór oświadczenia VII. Pozostałe zagadnienia Art. 54. [Rozliczenie w razie odstąpienia od umowy] I. Skutki odstąpienia II. Zwrot kapitału kredytu III. Termin zwrotu kapitału kredytu IV. Zapłata odsetek i innych kosztów V. Pozostałe zagadnienia Art. 55. [Rozszerzona skuteczność odstąpienia] I. Wprowadzenie II. Usługa dodatkowa III. Zakres przedmiotowy IV. Skutki odstąpienia w stosunku do umów o usługi dodatkowe V. Pozostałe zagadnienia Art. 56. [Odstąpienie od umowy o kredyt wiązany] I. Wprowadzenie II. Zakres przedmiotowy III. Odstąpienie od umowy o kredyt wiązany IV. Przesłanie kopii oświadczenia konsumenta V. Zwrot kapitału kredytu VI. Zapłata odsetek VII. Wpływ odstąpienia na umowę podstawową VIII. Szczególne postanowienia w umowie podstawowej IX. Pozostałe zagadnienia Art. 57. [Odstąpienie od umowy podstawowej] Art. 58. [Odstąpienie od umowy zawartej na odległość] Art. 59. [Roszczenie o wykonanie zobowiązania wobec kredytodawcy] I. Wprowadzenie II. Umowa o kredyt wiązany III. Umowa podstawowa IV. Przesłanki stosowania przepisu V. Roszczenia wobec kredytodawcy VI. Powstanie i wygaśnięcie roszczenia wobec kredytodawcy VII. Odpowiedzialność kredytodawcy VIII. Roszczenia regresowe IX. Wpływ naruszenia umowy podstawowej na umowę o kredyt konsumencki X. Pozostałe zagadnienia ROZDZIAŁ 6. Zmiany w przepisach obowiązujących (art ) Art (pominięte)

13 Spis treści ROZDZIAŁ 7. Przepisy przejściowe i końcowe (art ) Art. 66. [Zasady intertemporalne] I. Zasady ogólne II. Umowy o kredyt konsumencki na czas nieokreślony III. Obowiązki przedkontraktowe IV. Zmiany umowy Art. 67. [Uchylenie dotychczasowej ustawy] Art. 68. [Termin wejścia w życie nowej ustawy] Bibliografia

14 Wykaz skrótów 1. Akty prawne dyrektywa 2008/48 dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz. UE 2008 L 133/66 92) k.c. ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.) k.p.c. ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) k.r.o. ustawa z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) k.s.h. ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz ze zm.) k.w. ustawa z 21 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.) p.b. ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) p.czek. ustawa z 28 kwietnia 1936 r. Prawo czekowe (Dz.U. Nr 37, poz. 283 ze zm.) p.not. ustawa z 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz ze zm.) p.p.m. ustawa z 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432) p.u.n. ustawa z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz ze zm.) p.weksl. ustawa z 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.) rozp. Rzym I rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 593/2008/WE z 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) (Dz.Urz. UE 2008 L 177/6) u.e.i.p. ustawa z 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz.U. Nr 169, poz ze zm.) 15

15 Wykaz skrótów u.k.k. u.k.k. z 2001 r. u.k.w.h. u.o.i.f. u.o.k.k. u.o.n.p.k. u.p.c.c. u.p.n.p.r. u.s.k.o.k. u.s.w.s.k. u.u.p. u.u.i.g. ustawa z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 126, poz. 715 ze zm.) ustawa z 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 100, poz ze zm.); uchylona ustawa z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz ze zm.) ustawa z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 211, poz ze zm.) ustawa z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) ustawa z 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz.U. Nr 22, poz. 271 ze zm.) ustawa z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 ze zm.) ustawa z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206) ustawa z 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz.U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) ustawa z 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 141, poz ze zm.) ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz.U. Nr 199, poz ze zm.) ustawa z 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz.U. Nr 81, poz. 530 ze zm.) 2. Organy promulgacyjne Dz.U. Dziennik Ustaw Dz.Urz. UE Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej M.P. Monitor Polski 3. Oficjalne wydawnictwa z orzecznictwem OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych OSP Orzecznictwo Sądów Polskich OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zb.Orz. Zbiór Orzeczeń 4. Czasopisma EPS KPP MoP MPB Europejski Przegląd Sądowy Kwartalnik Prawa Prywatnego Monitor Prawniczy Monitor Prawa Bankowego 16

16 Wykaz skrótów PB Prawo Bankowe PiP Państwo i Prawo PPH Przegląd Prawa Handlowego PS Przegląd Sądowy PUG Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego SP Studia Prawnicze TPP Transformacje Prawa Prywatnego 5. Nazwy organów i instytucji CBKE Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej ETS Europejski Trybunał Sprawiedliwości GINB Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego KNF Komisja Nadzoru Finansowego MS Ministerstwo Sprawiedliwości NBP Narodowy Bank Polski NSA Naczelny Sąd Administracyjny OECD Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organization for Economic Cooperation and Development) SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy SOKiK Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów TK Trybunał Konstytucyjny TSUE Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej UOKiK Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny WTO Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organization) 6. Inne ang. angielski art. artykuł cyt. cytowany fr. francuski Lex system informacji prawnej Wolters Kluwer Polska LexPolonica Serwis Prawniczy LexisNexis Polska Sp. z o.o. n. następny niem. niemiecki nr numer p.a. per annum (w stosunku rocznym) p.proc. punkt procentowy pkt punkt por. porównaj poz. pozycja tekst jedn. tekst jednolity ust. ustęp zm. zmiana zob. zobacz 17

17 Przedmowa W dniu 18 grudnia 2011 r. weszła w życie ustawa z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, która z dużym opóźnieniem implementuje do prawa polskiego dyrektywę 2008/48. Przepisy tej ustawy istotnie zmieniają krajobraz prawny w dziedzinie kredytowania konsumenckiego. Wyodrębniają kilka reżimów normatywnych kredytu konsumenckiego (w tym kredytu zabezpieczonego hipoteką), wprowadzają wiele nowych obowiązków informacyjnych po stronie kredytodawcy na etapie przedkontraktowym, szczegółowo normują wymaganą treść dokumentu umowy o kredyt konsumencki, znacząco modyfikują dotychczasową regulację umowy o kredyt wiązany, nakładają na pośredników kredytowych wiele powinności w stosunku do konsumentów. Przepisy ustawy o kredycie konsumenckim stoją na niskim poziomie legislacyjnym. Przepisy te często są sformułowane wadliwie pod względem językowym, zamieszczone w niewłaściwej części aktu prawnego wykazują wewnętrzne niespójności, posługują się terminami niejasnymi lub żargonowymi. Co więcej, w wielu przypadkach nieprawidłowo implementują regulacje dyrektywy 2008/48 do naszego porządku prawnego. Mankamenty te sprawiają, że w procesie interpretacji przepisów komentowanej ustawy znacząco rośnie rola wykładni funkcjonalnej oraz prounijnej, która uwzględniając funkcje oraz genezę tych przepisów pozwala na odkodowanie prawidłowej normy prawnej. Podstawowym celem niniejszego komentarza jest zidentyfikowanie zagadnień spornych oraz odczytanie z szerokim wykorzystaniem wykładni funkcjonalnej oraz prounijnej rzeczywistego znaczenia norm wynikających z przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. Komentarz uwzględnia stan prawny na dzień 23 kwietnia 2012 r. 19

18 USTAWA z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 17 czerwca 2011 r. Nr 126, poz. 715; zm.: Dz.U. Nr 165, poz. 984, Nr 201, poz. 1181) Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. PRZEPIS WPROWADZAJĄCY Art. 1. Ustawa określa: 1) zasady i tryb zawierania umów o kredyt konsumencki; 2) obowiązki kredytodawcy i pośrednika kredytowego w zakresie informacji udzielanych przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki oraz obowiązki konsumenta, kredytodawcy i pośrednika kredytowego w związku z zawartą umową o kredyt konsumencki; 3) obowiązki kredytodawcy i pośrednika kredytowego w zakresie informacji udzielanych przed zawarciem umowy o kredyt zabezpieczony hipoteką oraz obowiązki w zakresie informacji zawartych w umowie o kredyt zabezpieczony hipoteką; 4) skutki uchybienia obowiązkom kredytodawcy. I. WPROWADZENIE DO USTAWY O KREDYCIE KONSUMENCKIM 1. Ustawa o kredycie konsumenckim implementuje dyrektywę 2008/ Podstawowym celem dyrektywy 2008/48 jest ułatwienie powstawania dobrze funkcjonującego wewnętrznego rynku kredytów konsumenckich (pkt 7 preambuły dyrektywy 2008/48). W celu zapewnienia zaufania konsumentów ważne jest, by rynek ten oferował wystarczający poziom ochrony konsumentów (pkt 8 preambuły dyrektywy 2008/48). Tomasz Czech 21

19 Art. 1 Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim 3. Dyrektywa 2008/48 przewiduje z pewnymi wyjątkami zasadę harmonizacji zupełnej, zwanej także harmonizacją pełną (zob. art. 22 ust. 1 tej dyrektywy). Zasada ta oznacza, że państwa członkowskie Unii Europejskiej, implementując przepisy dyrektywy 2008/48 do prawa krajowego, nie mogą wprowadzać rozwiązań odmiennych od określonych w tej dyrektywie. Odstępstwa nie mogą być ani mniej, ani bardziej korzystne dla konsumenta. Zasada harmonizacji zupełnej sprzyja stworzeniu jednolitego rynku kredytów konsumenckich w ramach Unii Europejskiej, zapewniając wszystkim konsumentom wysoki i równoważny poziom ochrony ich interesów (pkt 9 preambuły dyrektywy 2008/48). 4. Na temat dyrektywy 2008/48 zob. np. A. Jurkowska-Zeidler, Jednolita regulacja kredytu konsumenckiego w prawie usług finansowych Unii Europejskiej (nowa Dyrektywa 2008/48/WE w sprawie umów o kredyt konsumencki), Gdańskie Studia Prawnicze 2009, t. XXI, s. 243 i n.; J. Pisuliński, w: System Prawa Prywatnego. Prawo zobowiązań część szczegółowa, t. 8, red. J. Panowicz-Lipska, Warszawa 2011, s ; A. Strzelbicka, Projekt dyrektywy o kredycie konsumenckim, PB 2004, nr 9 (cz. I), s. 70 i n.; nr 10 (cz. II), s. 81 i n.; D. Wojtczak, Nowa dyrektywa w sprawie umów o kredyt konsumencki, PB 2008, nr 5, s. 105 i n. II. OCHRONA PRZEZ INFORMACJĘ 5. Podstawowym mechanizmem ochrony interesów konsumentów, jaki wykorzystuje się w przepisach dyrektywy 2008/48 oraz w przepisach ustawy o kredycie konsumenckim, jest dostarczenie konsumentom odpowiednich informacji, które pozwolą im na porównanie ofert składanych przez różnych kredytodawców oraz podjęcie rozsądnej decyzji dotyczącej zaciągnięcia kredytu konsumenckiego i jego warunków, jak również na ocenę bieżącej sytuacji prawnej w związku z kredytem. 6. Ochronę taką realizuje się na różne sposoby, np. zobowiązując kredytodawców i pośredników kredytowych do dostarczenia konsumentom określonych informacji według wystandaryzowanego formatu, udzielenia konsumentom wyjaśnień czy przedstawienia projektu dokumentu umowy. 7. Ochrona informacyjna w stosunku do konsumentów występuje przede wszystkim na etapie przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki. Elementy takiej ochrony pojawiają się również na etapie zawierania umowy (np. co do doręczenia konsumentowi dokumentu umowy i wymaganej 22

20 Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1 treści tego dokumentu) oraz na etapie późniejszym (np. w zakresie zmiany wysokości stopy oprocentowania kredytu). 8. System ochrony konsumenta przez informację, jaki przyjęto w przepisach dyrektywy 2008/48 oraz w przepisach ustawy o kredycie konsumenckim, zakłada stosowanie modelu konsumenta świadomego, wyedukowanego, aktywnego i krytycznie analizującego otrzymywane informacje (tzw. konsument oświecony), choćby in concreto kredytobiorca nie spełniał tych warunków. Por. np. E. Łętowska, Prawo umów konsumenckich, Warszawa 2002, s. 40 i n.; A. Tischner, Model przeciętnego konsumenta w prawie europejskim, KPP 2006, nr 1, s. 199 i n. System ten nie zmienia rozkładu odpowiedzialności za podjęcie decyzji w sprawie zaciągnięcia kredytu i jej konsekwencje. Odpowiedzialność taka spoczywa na konsumencie. 9. Piśmiennictwo na temat ochrony konsumenta poprzez informację jest bardzo obfite. Por. np. P. Mikłaszewicz, Obowiązki informacyjne w umowach z udziałem konsumentów na tle prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2008, s. 82 i n.; D. Rogoń, Przedkontraktowe obowiązki informacyjne. Podstawa i zakres w świetle zasad europejskiego prawa umów i prawa polskiego, TPP 2010, nr 1, s. 101 i n.; E. Rutkowska-Tomaszewska, Naruszenie obowiązków informacyjnych banków w prawie umów konsumenckich, Warszawa 2009, s. 21 i n.; R. Stefanicki, Informacje jako środek ochrony słabszej strony umowy w prawie wspólnotowym, SP 2008, nr 1, s. 65 i n. oraz powołana tam literatura. III. ODPOWIEDZIALNE UDZIELANIE KREDYTÓW 10. W toku prac legislacyjnych nad dyrektywą 2008/48 rozważano, w jakim zakresie unormować problem odpowiedzialnego udzielania kredytów przez kredytodawców. Zagadnienie to występuje na dwóch płaszczyznach. Po pierwsze, kredytowanie konsumentów, którzy mogą okazać się niewypłacalni, rodzi ryzyko, że gdy praktyka taka przekroczy bezpieczny poziom, w rezultacie spowoduje wstrząsy lub kryzysy w systemie finansowym, co z kolei może mieć znacząco negatywny wpływ na całą gospodarkę (ryzyko systemowe). Po drugie, pojawia się niebezpieczeństwo nadmiernego zadłużenia po stronie konsumentów (ang. overindebtedness). Chodzi o sytuacje, w których Tomasz Czech 23

21 Art. 1 Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim konsumenci zaciągają kredyty w kwotach, których nie są w stanie później spłacić. Rujnuje to ich sytuację finansową oraz perspektywy życiowe. 11. W dyrektywie 2008/48 oraz w ustawie o kredycie konsumenckim jedynie zamarkowano rozwiązanie omawianego problemu. Nałożono na kredytodawców obowiązek oceny ryzyka kredytowego konsumentów (art. 9 i art. 40 ust. 2 u.k.k. w zw. z art. 8 dyrektywy 2008/48) oraz wprowadzono sankcję karną za jego nieprzestrzeganie (art. 138c 1a k.w.). W praktyce realna egzekucja tego obowiązku zależy od zakresu oraz środków nadzoru państwa nad kredytodawcami. Z uwagi na to, że w Polsce znacząca część kredytodawców nie podlega nadzorowi administracyjnemu, a zakres nadzoru sprawowanego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest ograniczony, problem odpowiedzialnego udzielania kredytów konsumentom wciąż czeka na systemowe rozwiązanie normatywne. Z literatury por. np. W. Szpringer, Społeczna odpowiedzialność banków. Między ochroną konsumenta a osłoną socjalną, Warszawa 2009, s. 79 i n. 12. De lege lata nie można przyjmować, że w prawie polskim obowiązuje ogólna zasada normatywna dotycząca odpowiedzialnego udzielania kredytów przez kredytodawców. Z zasady tej nie można wyciągać konsekwencji zwłaszcza na płaszczyźnie prawa cywilnego w relacjach między kredytodawcami a kredytobiorcami. IV. MANKAMENTY REGULACJI KREDYTU KONSUMENCKIEGO 13. Obecną regulację kredytu konsumenckiego należy ocenić krytycznie. Po pierwsze, regulacja ta zarówno na poziomie unijnym, jak i na poziomie prawa polskiego tworzy wyodrębniony reżim normatywny, który jest słabo skorelowany z pozostałymi częściami systemu prawnego. Przyjęte rozwiązania normatywne mają punktowy charakter (zob. art. 1 dyrektywy 2008/48), odnosząc się jedynie cząstkowo do wybranych problemów (np. odnośnie do kredytu wiązanego). Po drugie, wiele przyjętych rozwiązań legislacyjnych ma wątpliwe podstawy merytoryczne, np. przesadnie rozbudowane obowiązki informacyjne kredytodawcy na etapie przedkontraktowym (zob. komentarz do art. 13, teza 2), odpowiedzialność kredytodawcy za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy podstawowej przez sprzedawcę lub usługodawcę (art. 59). 24

22 Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1 Po trzecie, wielotorowość regulacji (reżim ogólny oraz sześć szczególnych kategorii umów wymienionych w art. 4 ust. 2) rodzi liczne problemy w procesie stosowania prawa. Po czwarte, poziom legislacyjny przepisów ustawy o kredycie konsumenckim jest bardzo niski. Przepisy te często są sformułowane wadliwie pod względem językowym, zamieszczone w niewłaściwej części aktu prawnego, wykazują wewnętrzne niespójności, posługują się terminami niejasnymi lub żargonowymi. V. WYKŁADNIA PRZEPISÓW USTAWY O KREDYCIE KONSUMENCKIM 14. Punktem wyjścia do wykładni przepisów ustawy o kredycie konsumenckim jest zawsze wykładnia językowa. Z uwagi na kontekst unijny oraz mierny poziom legislacyjny analizowanych przepisów (zob. teza 13) wykładnia ta nie ma decydującego znaczenia. Poziom przełamania wyniku wykładni językowej, tj. odejścia od językowego znaczenia przepisów, jest ustalony stosunkowo nisko. 15. Ponieważ przepisy ustawy o kredycie konsumenckim tworzą wyodrębniony reżim prawny, który jest słabo skorelowany z pozostałymi częściami systemu prawnego, ograniczone znaczenie ma wykładnia systemowa. 16. Istotne znaczenie ma wykładnia prounijna. W związku z członkostwem Polski w Unii Europejskiej w orzecznictwie i w literaturze ugruntował się pogląd, że przepisy prawa krajowego, które implementują dyrektywy unijne, należy interpretować zgodnie z tymi dyrektywami. Dotyczy to również przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. W procesie interpretacji należy dążyć do wyniku, który pozwoli uzyskać normę prawną spełniającą cele i odpowiadającą co do treści dyrektywie 2008/48. Przemawia za tym też zasada harmonizacji zupełnej (art. 22 ust. 1 dyrektywy 2008/48). 17. Dużą wagę należy przykładać do wykładni funkcjonalnej (celowościowej). Nabiera ona znaczenia zwłaszcza w obliczu niskiego poziomu legislacyjnego przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. Interpretując te przepisy, w każdym przypadku koniecznie jest ustalenie funkcji (celu) regulacji oraz ukierunkowanie procesu interpretacyjnego w taki sposób, aby uzyskać normę prawną odpowiadającą tej funkcji (celowi). Podstawowym celem większości komentowanych przepisów jest ochrona interesów konsumentów. Tomasz Czech 25

23 Art. 1 Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim 18. Pomocniczo można stosować wykładnię komparatystyczną, uwzględniając rozwiązania przyjęte w prawie i doktrynie innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem dyrektywy 2008/48 jest stworzenie jednolitego rynku kredytów konsumenckich w ramach UE, co uzasadniać może kierunek interpretacyjny zmierzający do uzyskania zgodności wykładni operatywnej we wszystkich państwach członkowskich. W odniesieniu do prawa niemieckiego por. np. P. Bülow, M. Artz, Verbraucherkreditrecht. Kommentar, München 2011, s. 38 i n.; odnośnie do prawa austriackiego por. np. C. Wendehorst, B. Zöchling-Jud, Verbraucherkreditrecht. VerbraucherkreditG und ABGB-Darlehensbestimmungen, Wien 2010, s. 3 i n. VI. WPROWADZENIE DO PRZEPISÓW ROZDZIAŁU 1 U.K.K. 19. Rozdział 1 u.k.k. zawiera przepisy o charakterze ogólnym. Art. 1 jest przepisem wprowadzającym, a art. 2 przesądza, że regulacje u.k.k. mają zastosowanie do kredytów, jakie spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe udzielają swoim członkom. 20. Art. 3 wprowadza definicję umowy o kredyt konsumencki. Pojęcie to oznacza umowę o kredyt w wysokości nie większej niż zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Powołany przepis w znaczącej mierze normuje zakres przedmiotowy i podmiotowy ustawy o kredycie konsumenckim. Związany jest z nim art. 6, który reguluje zasady przeliczenia na złote wspomnianego pułapu kwotowego, gdy kredytu udzielono w walucie obcej. 21. W art. 4 ust. 1 określono umowy, które wyłączono z zakresu normowania przepisami u.k.k. Z kolei w art. 4 ust. 2 wskazano sześć kategorii umów, które podlegają szczególnemu reżimowi normatywnemu (teza 25). 22. Art. 5 zawiera słowniczek pojęć wykorzystywanych w przepisach u.k.k. VII. ZNACZENIE ART. 1 U.K.K. 23. Art. 1 ma charakter wprowadzający. Opisuje zagadnienia, jakie objęto przepisami ustawy o kredycie konsumenckim. 24. Komentowany przepis skonstruowano w sposób nieprawidłowy. Po pierwsze, zbyt wąsko opisuje on zakres ustawy o kredycie konsumenckim 26

24 Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1 (np. nie uwzględnia uprawnienia konsumenta do odstąpienia od umowy na podstawie art. 53 ust. 1, tzw. prawo do namysłu). Po drugie, odnosi się do zagadnień, których w rzeczywistości nie uregulowano w przepisach u.k.k. (np. tryb zawarcia umowy o kredyt konsumencki). Po trzecie, błędnie sugeruje, jakoby obowiązywał dualizm regulacji: przepisy dotyczące ogólnej umowy o kredyt konsumencki oraz przepisy dotyczące umowy o kredyt z zabezpieczeniem hipotecznym. Por. M. Chruściak, w: M. Chruściak, M. Kłoda, A. Kopeć, G. Kott, M. Szakun, T. Ostrowski, Ustawa o kredycie konsumenckim. Rekomendacje interpretacyjne podstawowych regulacji. Komentarz, Warszawa 2012, s W rzeczywistości przepisy ustawy o kredycie konsumenckim należy usystematyzować w inny sposób. Gros tych przepisów odnosi się do umowy o kredyt konsumencki w rozumieniu art. 3 ust. 1. Można je uznać za ogólny trzon regulacji. Dodatkowo można wyróżnić sześć kategorii umów, do których stosuje się jedynie niektóre wskazane w art. 4 ust. 2 grupy przepisów: 1) umowy kredytu bankowego lub pożyczki z zabezpieczeniem hipotecznym (art. 4 ust. 2 pkt 1), 2) umowy kredytu w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym konsumenta, gdy kredyt ten jest spłacany w terminie do jednego miesiąca (art. 4 ust. 2 pkt 2), 3) umowy kredytu w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym konsumenta, jeśli kredyt jest spłacany przez konsumenta w terminie do trzech miesięcy lub na żądanie (art. 4 ust. 2 pkt 3), 4) umowy dotyczące przekroczenia środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym konsumenta (art. 4 ust. 2 pkt 4), 5) umowy przewidujące odroczenie płatności lub zmianę sposobu spłaty w przypadku, gdy konsument jest w zwłoce w związku ze spłatą zadłużenia wynikającego z umowy o kredyt konsumencki, o ile postanowienia następczej umowy nie są dla konsumenta mniej korzystne od postanowień zawartych w tej pierwszej umowie (art. 4 ust. 2 pkt 5), 6) umowy określone w punkcie 5, gdy są one umowami o kredyt w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym konsumenta, który jest spłacany przez konsumenta w terminie do trzech miesięcy lub na żądanie (art. 4 ust. 2 pkt 6). Tomasz Czech 27

25 Art. 2 Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim Art. 2. SPÓŁDZIELCZE KASY OSZCZĘDNOŚCIOWO-KREDYTOWE Art. 2. Ustawę stosuje się także do umów o kredyt konsumencki, który spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia swojemu członkowi. 1. Art. 2 ma na celu usunięcie ewentualnych wątpliwości, czy przepisy ustawy o kredycie konsumenckim mają zastosowanie do kredytów, jakie spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe udzielają swoim członkom. Po pierwsze, kasy takie prowadzą działalność niezarobkową (art. 3 ust. 2 u.s.k.o.k.), co może nasuwać wątpliwości, czy przysługuje im status przedsiębiorcy (zob. art. 5 pkt 2 u.k.k.). Po drugie, art. 2 ust. 5 dyrektywy 2008/48 zezwala na ograniczenie stosowania przepisów tej dyrekty - wy w stosunku do organizacji kredytowania wzajemnego. Art. 2 jednoznacznie przesądza, że wszystkie przepisy ustawy o kredycie konsumenckim znajdują zastosowanie do spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Zob. także art. 29 ust. 3 u.s.k.o.k. 2. Przedmiotowy przepis już obecnie funkcjonuje w art. 2 ust. 3 ustawy z 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim. Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe działają na podstawie ustawy z 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych i ustawy z 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz ze zm.). Za objęciem udzielanych przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe kredytów zakresem ustawy o kredycie konsumenckim przemawiał również fakt, iż aktualnie prowadzą one działalność na bardzo szeroką skalę, oferując swoim członkom produkty na zasadach komercyjnych. Świadczą o tym dane dotyczące rozwoju tych instytucji oraz ilości udzielanych pożyczek w latach , publikowane przez te instytucje oraz Główny Urząd Statystyczny. Z danych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że wartość udzielonych pożyczek ogółem wzrosła z 4515 mln zł w końcu czerwca 2007 r. do 5971 mln zł (o 32,2%) na koniec czerwca 2008 r., przy relatywnie dużym udziale (o 63,3%) kwoty pożyczek przekraczających okres jednego roku. Przeciętne zadłużenie członka kasy wzrosło w tym okresie z 2,8 tys. zł do 3,4 tys. zł. Liczba nowych umów pożyczkowych zawartych w pierwszej połowie, zarówno 2007 jak i 2008 r., była znacznie wyższa od liczby umów depozytowych, ale zagregowana wartość transakcji niższa. 28

26 Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 3 W analizowanym okresie 2008 r. członkowie kas zawarli 739 tys. umów pożyczkowych na kwotę 2844 mln zł (przed rokiem odpowiednio: 810 tys. i 2345 mln zł); średnia wartość pożyczki na jedną nową umowę wyniosła 3,9 tys. zł (wobec 2,9 tys. zł rok wcześniej). Z uwagi na znaczny wzrost ilości udzielanych pożyczek przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz mając na uwadze ochronę interesów konsumentów, a także zapewnienie niezakłóconej konkurencji na rynku kredytów detalicznych, w toku prac nad założeniami do projektu ustawy uznano, iż najkorzystniejszym rozwiązaniem jest objęcie wyżej wymienionych kredytów regulacjami nowej ustawy o kredycie konsumenckim (Uzasadnienie projektu ustawy o kredycie konsumenckim, druk sejmowy nr 3596 z 15 listopada 2010 r., s. 7 8). 3. W orzecznictwie sądowym dominuje trafna tendencja, aby na płaszczyźnie prawa cywilnego traktować spółdzielcze kasy oszczędnościowo- -kredytowe jako przedsiębiorców. Spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa utworzona i działająca na podstawie ustawy z 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz.U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) jest przedsiębiorcą w rozumieniu art k.p.c. (uchwała SN z 21 stycznia 2011 r., III CZP 125/10, MPB 2011, nr 7 8). Z literatury zob. np. W. Srokosz, Instytucje parabankowe w Polsce, Warszawa 2011, s. 86 i n. Art. 3. UMOWA O KREDYT KONSUMENCKI Art Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. 2. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności: 1) umowę pożyczki; 2) umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego; 3) umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia; Tomasz Czech 29

27 Art. 3 Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim 4) umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia; 5) umowę o kredyt odnawialny. 3. Za umowę o kredyt konsumencki nie uważa się umów dotyczących odroczenia terminu spełnienia świadczenia niepieniężnego, którego przedmiotem jest stałe lub sukcesywne świadczenie usług lub dostaw towarów tego samego rodzaju, jeżeli konsument jest zobowiązany do zapłaty za spełnione świadczenie lub dostawę towaru w ustalonych odstępach czasu w trakcie obowiązywania umowy. I. WPROWADZENIE 1. Art. 3 ust. 1 zawiera definicję legalną umowy o kredyt konsumencki. Jest to pojęcie o znaczeniu podstawowym dla wykładni większości przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. Pojęcie to w zasadniczej mierze wyznacza zakres podmiotowy i przedmiotowy komentowanej ustawy. 2. Z uwagi na nieprecyzyjną redakcję legislacyjną w przepisach u.k.k. można spotkać się z trzema terminami: umowa (np. art. 36 ust. 3, art. 38 ust. 4), umowa o kredyt (np. art. 5 pkt 14, art. 26) oraz umowa o kredyt konsumencki (np. art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1). O ile z kontekstu nie wynika odmiennie, wszystkie te terminy należy uznawać za synonimy i przyjmować, że oznaczają one umowę o kredyt konsumencki w rozumieniu art. 3 ust. 1. W polskiej wersji dyrektywy 2008/48 występuje w miarę jednolicie termin umowa o kredyt. 3. Umową o kredyt konsumencki w rozumieniu art. 3 ust. 1 nie jest żadna z umów opisanych w art. 4 ust. 2. Wśród przepisów, do których odwołują się poszczególne punkty zamieszczone w art. 4 ust. 2, brakuje art. 3 ust. 1, co oznacza, że przepis ten generalnie nie ma zastosowania do wspomnianych umów. Konstatacja ta ma istotne znaczenie praktyczne. Przykład: W art. 138c 1 1a k.w., który wprowadza sankcję karną za wykroczenie, wykorzystuje się termin umowa o kredyt konsumencki. Bez wątpienia chodzi tu o umowę o kredyt konsumencki, którą zdefiniowano w art. 3 ust. 1. Ponieważ jak przyjęto w niniejszym komentarzu umowami o kredyt konsumencki w rozumieniu art. 3 ust. 1 u.k.k. nie są umowy opisane w art. 4 ust. 2 u.k.k., zakresem kryminalizacji na podstawie art. 138c 1 1a k.w. nie objęto czynów dotyczących tych umów (częściowo odmiennie M. Rusinek, Sankcje z kodeksu wykroczeń w nowej regulacji kredytu konsumenckiego, MPB 2011, nr 12, s ). Wykładnię taką wspiera ogólna zasada, która zakazuje interpretacji rozszerzającej przepisów o charakterze karnym. 30