Bezpieczeństwo pracobiorców i robót w strefach zagrożonych wybuchem w elektrociepłowni

Transkrypt

1 Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, dostosowując polskie prawo pracy do wymagań dyrektywy 1999/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa, wydał rozporządzenie z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa (Dz.U. Nr 107, poz.1004). Powyższe przepisy w ubiegłym roku zostały zastąpione rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej. Minimalne wymagania odnoszą się do stref zagrożenia wybuchem wyznaczonych w miejscach pracy, lecz mają również zastosowanie wtedy, gdy jest to wymagane ze względu na cechy miejsca lub stanowiska pracy, urządzenia lub używane substancje i mieszaniny albo ze względu na niebezpieczeństwo powodowane przez działalność związaną z ryzykiem wystąpienia atmosfery wybuchowej. Minimalne wymagania mają zastosowanie także do urządzeń w przestrzeniach niezagrożonych wybuchem, ale zapewniających bezpieczne funkcjonowanie urządzeń umiejscowionych w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Minimalne wymagania zostały określone w zakresie organizacji prac niebezpiecznych wykonywanych w przestrzeniach zagrożonych wybuchem oraz w zakresie środków technicznych zabezpieczających przed wybuchem, a także dla miejsc pracy, w których może wystąpić atmosfera wybuchowa, udostępnianych osobom pracującym po raz pierwszy. W zakresie organizacji pracy pracodawca powinien: zapewnić osobom pracującym w miejscach, w których istnieje możliwość wystąpienia atmosfery wybuchowej, odpowiednie szkolenie dotyczące ochrony przed wybuchem; stosować system zezwoleń na wykonywanie pracy w odniesieniu do wykonywania czynności 1 / 26

2 niebezpiecznych oraz czynności, które wpływają na inną wykonywaną pracę, stwarzając zagrożenie (zezwolenia na wykonywanie pracy wydaje, przed rozpoczęciem pracy, osoba pracująca wyznaczona przez pracodawcę); zapewnić pisemne instrukcje wykonywania czynności niebezpiecznych; koordynować wykonywane prace oraz wykorzystanie środków ochronnych przez różnych pracodawców w tym samym miejscu pracy; zapewnić osobom pracującym odpowiednie ubiory, które nie będą przyczyniać się do powstania wyładowań elektrostatycznych mogących wywołać zapłon atmosfery wybuchowej; zapewnić warunki ewakuacji, które w sytuacji pojawienia się zagrożenia wybuchem umożliwią osobom znajdującym się w przestrzeni zagrożonej wybuchem szybkie i bezpieczne jej opuszczenie; jeżeli to konieczne zapewnić, aby osoby pracujące zostały ostrzeżone za pomocą optycznych lub dźwiękowych sygnałów alarmowych, tak aby mogły opuścić przestrzeń zagrożoną przed zaistnieniem warunków powodujących wybuch. W zakresie środków technicznych zabezpieczających przed wybuchem pracodawca powinien: 2 / 26

3 v podjąć wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia, że miejsca pracy, urządzenia oraz elementy łączące, dostępne osobom pracującym zostały zaprojektowane, wykonane, połączone i zainstalowane, a także są utrzymywane i działają w sposób minimalizujący zagrożenie wybuchem. Środki, o których mowa, powinny zapobiegać wybuchowi, a w razie jego wystąpienia utrzymywać go pod kontrolą i minimalizować jego rozprzestrzenianie się w miejscu pracy lub w urządzeniach, a także minimalizować jego skutki wśród osób pracujących. Środki ochronne powinny być dobrane w ten sposób, aby ryzyko wybuchu zostało ograniczone do poziomu akceptowalnego. Określając środki ochronne, należy zapewnić realizację przez nie następujących celów w podanej kolejności: zapobieganie tworzeniu się atmosfery wybuchowej; zapobieganie wystąpieniu zapłonu atmosfery wybuchowej; ograniczanie szkodliwego efektu wybuchu, w celu zapewnienia ochrony zdrowia i bezpieczeństwa osób pracujących. Wymagania dotyczące projektowania i konstruowania urządzeń, systemów ochronnych, części i podzespołów w celu zmniejszenia skutków wybuchu podane są w Polskiej Normie PN-EN :2009 Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed wybuchem. Jeżeli dokument zabezpieczenia przed wybuchem, sporządzony na podstawie oceny ryzyka, nie stanowi inaczej, urządzenia i systemy ochronne dla wszystkich przestrzeni, w których istnieje możliwość wystąpienia atmosfery wybuchowej, są wybierane przez pracodawcę spośród kategorii oznaczonych jako kategoria 1, kategoria 2, kategoria 3, określonych w przepisach dotyczących zasadniczych wymagań dla systemów i urządzeń przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. 3 / 26

4 Pracodawca w ustalonym przez siebie terminie, określonym w dokumencie zabezpieczenia przed wybuchem, dokonuje systematycznego przeglądu stosowanych środków ochronnych. Obowiązki pracodawcy do miejsc pracy, w których może wystąpić atmosfera wybuchowa, udostępnionych po raz pierwszy: Miejsce pracy, w którym może wystąpić atmosfera wybuchowa i które ma być udostępnione osobom pracującym po raz pierwszy, powinno zostać zweryfikowane pod względem bezpieczeństwa w zakresie zabezpieczenia przed wybuchem. Weryfikacji dokonują wskazane przez pracodawcę osoby pracujące, które posiadają specjalistyczne doświadczenie lub kwalifikacje zawodowe w zakresie zabezpieczenia przed wybuchem potwierdzone odpowiednim szkoleniem lub uprawnieniem. W tym miejscu warto przypomnieć wymagania innych rozporządzeń dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w obiektach, w których może wystąpić atmosfera wybuchowa: 1. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. 4 / 26

5 w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 109, poz. 719) Ustanawia ono między innymi: czynności zabronione, obowiązki właściciela obiektu w zakresie ochrony przeciwpożarowej, wymagania dotyczące instalacji i urządzeń technicznych oraz zasady wykonywania prac niebezpiecznych pod względem pożarowym oraz obowiązek oceny zagrożenia wybuchem. Z bezpieczeństwem osób w obiektach zagrożonych wybuchem wiążą się następujące postanowienia rozporządzenia: Obowiązki właściciela, zarządcy lub użytkownika Właściciele, zarządcy lub użytkownicy budynków oraz placów składowych i wiat: - utrzymują urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice w stanie pełnej sprawności technicznej i funkcjonalnej; - wyposażają obiekty w przeciwpożarowe wyłączniki prądu zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi; - umieszczają w widocznych miejscach instrukcje postępowania na wypadek pożaru wraz z wykazem telefonów alarmowych; - oznakowują znakami zgodnymi z PN: drogi i wyjścia ewakuacyjne, miejsca usytuowania urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic, pomieszczenia i tereny z materiałami niebezpiecznymi pożarowo, przeciwpożarowe zbiorniki wodne, punkty poboru wody, drogi pożarowe, strefy zagrożenia wybuchem. 5 / 26

6 Właściciele, zarządcy i użytkownicy obiektów produkcyjnych i magazynowych przeprowadzają regularne czynności porządkowe w miejscach, w których występują pyły zalegające w warstwach. Ocena zagrożenia wybuchem Przez zagrożenie wybuchem należy rozumieć możliwość tworzenia przez palne gazy, pary palnych cieczy, pyły lub włókna palnych ciał stałych, w różnych warunkach, mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika inicjującego zapłon wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu połączonemu ze wzrostem ciśnienia. W obiektach i na terenach przyległych, gdzie prowadzone są procesy technologiczne z użyciem materiałów mogących wytworzyć mieszaniny wybuchowe lub w których materiały takie są magazynowane, dokonuje się oceny zagrożenia wybuchem: ocena zagrożenia wybuchem obejmuje wskazanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem, wyznaczenie stref zagrożenia wybuchem wraz z opracowaniem graficznej dokumentacji oraz wskazanie czynników mogących w nich zainicjować zapłon, pomieszczenie, w którym może wytworzyć się mieszanina wybuchowa, powstała z wydzielającej się takiej ilości palnych gazów, par, mgieł lub pyłów, której wybuch mógłby spowodować przyrost ciśnienia w tym pomieszczeniu przekraczający 5 kpa, określa się jako pomieszczenie zagrożone wybuchem, w pomieszczeniu należy wyznaczyć strefę zagrożenia wybuchem, jeżeli może w nim występować mieszanina wybuchowa o objętości co najmniej 0,01 m 3 w zwartej przestrzeni. 6 / 26

7 Wyposażenie obiektów w podręczny sprzęt gaśniczy: Jedna jednostka masy środka gaśniczego 2 kg (lub 3 dm 3 ) zawartego w gaśnicach przypada na każde 100 m 2 powierzchni strefy pożarowej w budynku, niechronionej stałym urządzeniem gaśniczym: produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego ponad 500 MJ/m² lub zawierającej pomieszczenie zagrożone wybuchem. Urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice powinny być poddawane przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym nie rzadziej niż raz w roku. Prace niebezpieczne pod względem pożarowym Przez prace niebezpieczne pod względem pożarowym należy rozumieć prace remontowo-budowlane związane z użyciem otwartego ognia, cięciem z wytwarzaniem iskier mechanicznych i spawaniem, prowadzone wewnątrz lub na dachach obiektów, na przyległych do nich terenach oraz placach składowych, a także prace remontowo-budowlane wykonywane w strefach zagrożonych wybuchem. Przed rozpoczęciem prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, mogących powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu, właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu: 7 / 26

8 1) ocenia zagrożenie pożarowe w miejscu, w którym prace będą wykonywane; 2) ustala rodzaj przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania i rozprzestrzeniania się pożaru lub wybuchu; 3) wskazuje osoby odpowiedzialne za odpowiednie przygotowanie miejsca pracy, za przebieg oraz zabezpieczenie miejsca po zakończeniu pracy; 4) zapewnia wykonywanie prac wyłącznie przez osoby do tego upoważnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje; 5) zaznajamia osoby wykonujące prace z zagrożeniami pożarowymi występującymi w rejonie wykonywania prac oraz z przedsięwzięciami mającymi na celu niedopuszczenie do powstania pożaru lub wybuchu. Przy wykonywaniu prac niebezpiecznych pod względem pożarowym należy: zabezpieczyć przed zapaleniem materiały palne występujące w miejscu wykonywania prac, w tym również elementy konstrukcji budynku i znajdujące się w nim instalacje techniczne; prowadzić prace niebezpieczne pod względem pożarowym w pomieszczeniach lub przy urządzeniach zagrożonych wybuchem lub w pomieszczeniach, w których wcześniej wykonywano inne prace zawiązane z użyciem łatwo palnych cieczy lub palnych gazów, jedynie wtedy, gdy stężenie par cieczy lub gazów w mieszaninie z powietrzem w miejscu wykonywania prac nie przekracza 10% ich dolnej granicy wybuchowości; 8 / 26

9 udostępnić w miejscu wykonywania prac sprzęt umożliwiający likwidację wszelkich źródeł pożaru; po zakończeniu prac poddać kontroli miejsce, w którym prace były wykonywane, oraz rejony przyległe; do wykonania prac używać sprzętu sprawnego technicznie. 2. Budynki i budowle, w których stosuje się, przerabia bądź magazynuje materiały palne mogące utworzyć z powietrzem mieszaniny wybuchowe powinny odpowiadać przepisom Prawa budowlanego podanym w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690) Niektóre wymagania budowlane dla obiektów z pomieszczeniem zagrożonym wybuchem: Budynki Nad pomieszczeniem zagrożonym wybuchem należy stosować lekki dach, wykonany co 9 / 26

10 najmniej z materiałów trudno zapalnych, o masie nieprzekraczającej 75 kg/m 2 rzutu, licząc bez elementów konstrukcji nośnej dachu, takich jak podciągi, wiązary, belki. Przepis ten nie dotyczy pomieszczenia, w którym łączna powierzchnia urządzeń odciążających (przeciwwybuchowych), jak przepony, klapy oraz otwory oszklone szkłem zwykłym, jest większa niż 0,065 m²/m³ kubatury pomieszczenia. Ściany oddzielające pomieszczenie zagrożone wybuchem od innych pomieszczeń powinny być odporne na parcie o wartości 15 kn/m². Pomieszczenie zagrożone wybuchem należy sytuować na najwyższej kondygnacji budynku. Wymaganie to nie dotyczy budynków na terenach zamkniętych. Dopuszcza się inne usytuowanie pomieszczeń, pod warunkiem zastosowania odpowiednich instalacji i urządzeń przeciwwybuchowych, uzgodnionych z PSP. W pomieszczeniu zagrożonym wybuchem długość przejścia ewakuacyjnego nie powinna przekraczać 40 m. Pomieszczenie zagrożone wybuchem o powierzchni przekraczającej 100 m² powinno mieć co najmniej dwa wyjścia ewakuacyjne oddalone od siebie o co najmniej 5 m. W pomieszczeniach zagrożonych wybuchem należy stosować oddzielną dla każdego pomieszczenia instalację wyciągową. Jeżeli co najmniej w jednym z budynków znajduje się pomieszczenie zagrożone wybuchem, wówczas odległość między ich zewnętrznymi ścianami nie powinna być mniejsza niż 20 m. Urządzenia 10 / 26

11 Filtry, komory pyłowe i cyklony, niestanowiące bezpośredniego wyposażenia urządzeń technologicznych, powinny być zlokalizowane w pomieszczeniach wydzielonych elementami oddzielenia przeciwpożarowego lub też na zewnątrz budynku, w miejscu bezpiecznym dla tych urządzeń oraz dla otoczenia. Przewody wentylacyjne przed miejscem wprowadzenia do komór pyłowych i cyklonów powinny być wyposażone w urządzenia zapobiegające przeniesieniu się ognia. Komory pyłowe i cyklony dla pyłów tworzących z powietrzem mieszaniny wybuchowe powinny być wyposażone w klapy lub przepony przeciwwybuchowe, zabezpieczające konstrukcję cyklonu i komory, a także konstrukcję budynku przed skutkami wybuchu. 3. Obiekty i pomieszczenia pracy, oświetlenie, ogrzewanie i wentylacja oraz procesy pracy, obsługa i stosowanie maszyn, a także wykonywanie prac szczególnie niebezpiecznych powinny odpowiadać przepisom zawartym w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz 1650 ze zm.) Do obiektów zagrożonych wybuchem mają lub mogą mieć zastosowanie następujące postanowienia tego rozporządzenia: 11 / 26

12 Pomieszczenia pracy Pracodawca jest obowiązany zapewnić ochronę obiektów budowlanych i urządzeń technicznych przed gromadzeniem się ładunków i wyładowaniami elektryczności statycznej stwarzającymi zagrożenia w środowisku pracy. W pomieszczeniach, w których mogą wystąpić mieszaniny wybuchowe palnych par, pyłów lub gazów z powietrzem, powierzchnie podłóg powinny być wykonane z materiału niepowodującego iskrzenia mechanicznego lub wyładowań elektrostatycznych. W pomieszczeniach i miejscach pracy, w których w razie awarii oświetlenia mogą wystąpić zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników, należy zapewnić oświetlenie awaryjne o odpowiednim natężeniu, zgodnie z Polską Normą. W pomieszczeniach pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia, powinna być zapewniona wymiana powietrza, aby nie były przekraczane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń tych substancji. Urządzenia Urządzenia lub ich części, z których mogą wydzielać się szkodliwe gazy, pary lub pyły, powinny być zhermetyzowane. W razie niemożliwości zhermetyzowania urządzenia te powinny być wyposażone w miejscowe wyciągi. 12 / 26

13 Procesy pracy Pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące: stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników, obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych, postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi, udzielania pierwszej pomocy: pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. Maszyny i urządzenia Montaż, eksploatacja i obsługa maszyn powinny być zgodne z dokumentacją techniczno-ruchową. Maszyny powinny być wyposażone w łatwo odróżniające się i odpowiednio oznakowane urządzenia do odłączania wszystkich źródeł energii. 13 / 26

14 Maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do których są przeznaczone. Pracodawca jest obowiązany ustalić rodzaje maszyn, które wymagają stałej obsługi, a pozostawienie ich bez niej może być przyczyną katastrofy, wybuchu lub pożaru, oraz ustalić szczegółowe warunki obsługi i nadzoru nad pracą tych maszyn. Prace szczególnie niebezpieczne a) roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu lub jego części; b) prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych; c) prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych (np. łatwo palnych); d) prace na wysokości; e) inne prace określone w przepisach, instrukcjach, a także uznane przez pracodawcę jako szczególnie niebezpieczne. 14 / 26

15 Pracodawca jest obowiązany do ustalenia i aktualizowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych występujących w zakładzie pracy. Pracodawca powinien określić szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych, a zwłaszcza zapewnić: - bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób; - odpowiednie środki zabezpieczające; - instruktaż pracowników; - prawidłową kolejność wykonywania zadań; - spełnienie wymagań bhp przy poszczególnych czynnościach. Wyposażenie Pomieszczenia przeznaczone do składowania lub stosowania materiałów niebezpiecznych pod względem pożarowym lub wybuchowym oraz w których istnieje niebezpieczeństwo wydzielania się substancji trujących albo tworzących z powietrzem mieszaniny wybuchowe, powinny być wyposażone w: urządzenia zapewniające sygnalizację o zagrożeniach, 15 / 26

16 odpowiedni sprzęt i środki gaśnicze, środki neutralizujące, apteczki oraz odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej, stosownie do występujących zagrożeń. W pomieszczeniach, w których w wyniku awarii mogą wydzielać się substancje toksyczne lub palne, w ilościach mogących stworzyć zagrożenie wybuchem, pracodawca powinien zapewnić awaryjną wentylację wyciągową uruchamianą od wewnątrz i z zewnątrz pomieszczeń zapewniającą wymianę powietrza dostosowaną do przeznaczenia pomieszczeń zgodnie z PN. 4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz.U. Nr 80, poz. 912) między innymi ustala wykaz prac wykonywanych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego oraz wymagania w zakresie bezpiecznej organizacji tych prac Rozporządzenie to jest głównym aktem prawnym kształtującym bezpieczeństwo pracy w elektrociepłowniach. W związku z bezpieczeństwem osób w strefach zagrożonych wybuchem warto przypomnieć następujące przepisy tego rozporządzenia: 16 / 26

17 Urządzenia i instalacje energetyczne Każde urządzenie i instalacja energetyczna powinny posiadać certyfikat na znak bezpieczeństwa CE, o ile taki obowiązek istnieje, albo posiadać deklarację zgodności z Polskimi Normami wprowadzonymi do obowiązkowego stosowania. Urządzenia kruszące, młyny, przewody pyłowe i inne urządzenia do nawęglania powinny być utrzymane w stanie technicznym niepowodującym zapylenia pomieszczeń. Urządzenia do mechanicznego transportu pyłu powinny być szczelne, posiadać wskaźnik do pomiaru temperatury i klapy eksplozyjne. Klapy eksplozyjne w obiegach pyłowych z pośrednim podawaniem pyłu powinny być tak rozmieszczone, aby wykluczyć możliwość spowodowania wypadku. Z pomieszczeń, w których znajdują się przewody i inne elementy obiegów pyłowych młynów, powinien być usuwany gromadzący się pył. Urządzenia i instalacje energetyczne powinny być eksploatowane tylko przez upoważnionych pracowników z zachowaniem postanowień określonych w instrukcjach eksploatacji. Instrukcja eksploatacji to zatwierdzona przez pracodawcę instrukcja określająca procedury i zasady wykonywania czynności niezbędnych przy eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych, opracowana na podstawie odrębnych przepisów oraz dokumentacji producenta. 17 / 26

18 Urządzenia, instalacje energetyczne lub ich części, przy których będą prowadzone prace konserwacyjne, remontowe lub modernizacyjne, powinny być wyłączone z ruchu, pozbawione czynników stwarzających zagrożenia i skutecznie zabezpieczone przed ich przypadkowym uruchomieniem oraz oznakowane. Zabronione jest: eksploatowanie urządzeń i instalacji energetycznych bez przewidzianych dla tych urządzeń i instalacji środków ochrony i zabezpieczeń, dokonywanie zmian środków ochrony i zabezpieczeń przez osoby nieupoważnione. Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, określone w ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy jako prace szczególnie niebezpieczne, powinny być wykonywane co najmniej przez dwie osoby, z wyjątkiem prac eksploatacyjnych z zakresu prób i pomiarów, konserwacji i napraw urządzeń i instalacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kv, wykonywanych przez osobę wyznaczoną na stałe do tych prac w obecności pracownika asekurującego, przeszkolonego w udzielaniu pierwszej pomocy. Do prac wykonywanych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego w elektrociepłowni należą prace: 18 / 26

19 wewnątrz komór paleniskowych kotłów, kanałów spalin, elektrofiltrów, walczaków kotła, zasobników, kanałów i lejów zsypowych oraz w zbiornikach paliw płynnych i gazowych; wewnątrz zasobników węgla, pyłu węglowego, żużla i popiołu oraz innych zbiorników i pomieszczeń, w których mogą znajdować się gazy lub ciecze trujące, żrące, duszące, palne lub wybuchowe; w obiegach przygotowania pyłu węglowego, wewnątrz młynów węglowych, przy wentylatorach młynowych, cyklonach, separatorach; konserwacyjne i remontowe przy urządzeniach rozładowczych paliw płynnych i gazowych; wewnątrz zbiorników powietrza i na rurociągach sprężonego powietrza o nadciśnieniu roboczym od 50 kpa wzwyż wymagających demontażu elementów; na rurociągach wody, pary wodnej, sprężonego powietrza, oleju, mazutu, instalacjach gaśniczych o nadciśnieniu od 50 kpa wzwyż wymagających demontażu armatury lub odcinka rurociągu. Organizacja prac wykonywanych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego Podstawa do wykonywania prac w warunkach szczególnego zagrożenia zdrowia i życia ludzkiego: 19 / 26

20 polecenie pisemne, polecenie ustne, bez polecenia (ratowanie zdrowia i życia ludzi, ratowanie urządzeń i instalacji przed zniszczeniem oraz wykonywanie przez uprawnione i upoważnione osoby prac eksploatacyjnych określonych w instrukcjach). Wydawanie poleceń i dopuszczenie pracowników do wykonywania pracy należy do obowiązków prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych. Polecenie na prace wykonywaną w obiektach należących do określonego rejonu eksploatacji może wydać upoważniona osoba dozoru odpowiedzialna za eksploatację przynależnych urządzeń i instalacji. Przygotowanie robót Prace wewnątrz zasobników węgla, młynów, wentylatorów, separatorów, cyklonów oraz innych urządzeń do nawęglania powinny być wykonywane po: - opróżnieniu ich z paliwa; - oczyszczeniu z pyłu węglowego i przewietrzeniu; - włączeniu z ruchu przenośników oraz innych urządzeń podających i odbierających paliwo; - trwałym odcięciu od współpracujących urządzeń, z których mogłyby przedostać się spaliny, gorące powietrze lub para wodna. 20 / 26

21 Przed przystąpieniem do remontu generatorów elektrycznych, instalacji i zbiorników wodoru lub elektrolizerów należy: - usunąć z tych urządzeń wodór i przedmuchać gazem obojętnym; - założyć zaślepki w rurociągach łączących te urządzenia ze źródłem wodoru, niezależnie od zamknięcia odpowiednich zaworów, lub zdemontować odcinek rurociągu od strony dopływu wodoru z widoczną przerwą. W pomieszczeniach zamkniętych, w których znajdują się instalacje gazowe, powinna być zainstalowana wentylacja wywiewno-nawiewna oraz powinno być kontrolowane stężenie gazów. Dopuszczenie do wykonywania robót polega na: sprawdzeniu przygotowania miejsca pracy przez dopuszczającego i kierującego zespołem pracowników; wskazaniu zespołowi pracowników miejsca pracy; pouczeniu zespołu pracowników o warunkach pracy i zagrożeniach występujących w sąsiedztwie miejsca pracy; 21 / 26

22 udowodnieniu braku czynnika zagrażającego w miejscu pracy; potwierdzeniu dopuszczenia do robót podpisami w obu egzemplarzach polecenia na pracę. Przerwanie i wznowienie robót - Przerwanie robót nie wymaga ponownego dopuszczenia, gdy zespół pracowników pozostaje na miejscu pracy lub gdy miejsce pracy na czas przerwy zostanie skutecznie zabezpieczone przed dostępem osób postronnych. - Wznowienie pracy w innych warunkach może mieć miejsce po ponownym dopuszczeniu do pracy przez dopuszczającego. Fakt ten należy wpisać w poleceniu na pracę. Zakończenie robót Po zakończeniu robót kierujący zespołem pracowników lub nadzorujący ma obowiązek: zapewnić usunięcie materiałów, narzędzi oraz sprzętu z miejsca pracy; wyprowadzić zespół pracowników z miejsca pracy; powiadomić dopuszczającego o zakończeniu pracy; 22 / 26

23 potwierdzić podpisem w poleceniu na pracę wykonanie robót i czynności końcowych. Po zakończeniu robót dopuszczający dokonuje: sprawdzenia zakończenia robót; likwidacji miejsca pracy (np. przez zdjęcie uziemiaczy przenośnych, odblokowanie napędów łączników, zdjęcie tymczasowych ogrodzeń i osłon, zdjęcie tablic ostrzegawczych); potwierdzenia podpisem w poleceniu na pracę wykonania powyższych czynności i gotowości urządzeń do ruchu. W oparciu o powyższe weryfikacja miejsc pracy w elektrociepłowni powinna obejmować: - oznakowanie ostrzegawcze stref zagrożonych wybuchem; - szczelność urządzeń gazowych i pyłowych; - sposoby przeciwdziałania pyleniu (np. zraszanie mgłą wodną wnętrza przesypów); - brak pyłu osiadłego w pomieszczeniach i na urządzeniach; - urządzenia w wykonaniu przeciwwybuchowym w strefach zagrożonych wybuchem; - detekcję atmosfer wybuchowych w miejscach pracy, w których mogą wystąpić atmosfery wybuchowe; - wentylację mechaniczna miejsc pracy; - systemy ochronne odciążające lub tłumiące wybuch wewnątrz urządzeń; 23 / 26

24 - urządzenia ochronne odcinające wybuch od urządzeń technologicznych (np. młyn kulowo-pierścieniowy od zasobnika paliwa; system odpylania od cyklonu i filtra powietrza); - sygnalizację niebezpiecznych stanów pracy urządzeń technologicznych; - przeciwpożarowe systemy alarmowania; - podręczny sprzęt gaśniczy; - stałe instalacje gaśnicze; - oznaczone i dostępne wyjścia i drogi ewakuacji. Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej (Dz.U. Nr 138, poz. 931) wdrażającego dyrektywę ATEX 137, pracodawca powinien wykonać i posiadać: KOMPLEKSOWĄ OCENĘ RYZYKA Pracodawca dokonuje kompleksowej oceny ryzyka związanego z możliwością wystąpienia w miejscach pracy atmosfery wybuchowej, biorąc pod uwagę: - prawdopodobieństwo i czas występowania atmosfery wybuchowej; - prawdopodobieństwo wystąpienia i uaktywnienia się źródeł zapłonu, w tym wyładowań elektrostatycznych; - eksploatowane przez pracodawcę instalacje, używane substancje i mieszaniny, 24 / 26

25 zachodzące procesy i ich wzajemne oddziaływania; - rozmiary przewidywanych skutków wybuchu. DOKUMENT ZABEZPIECZENIA PRZED WYBUCHEM Pracodawca, przed udostępnieniem miejsca pracy, powinien sporządzić dokument zabezpieczenia przed wybuchem, na podstawie oceny ryzyka, zawierający w szczególności: - opis środków ochronnych, które zostaną podjęte; - wykaz przestrzeni zagrożonych wybuchem wraz z ich klasyfikacją na strefy; - oświadczenie, że: ü miejsca pracy, urządzenia, a także urządzenia ostrzegawcze są zaprojektowane, używane i konserwowane w sposób zapewniający bezpieczne i właściwe ich funkcjonowanie; ü urządzenia spełniają wymagania przewidziane w przepisach dotyczących minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy; ü została dokonana ocena ryzyka związanego z możliwością wystąpienia atmosfery wybuchowej; - terminy dokonywania przeglądu zastosowanych środków ochronnych; - określenie dla wszystkich osób wykonujących pracę w tym samym miejscu pracy: środków ochronnych, zasad koordynacji stosowania tych środków, celu koordynacji oraz metod i procedur jej wprowadzania. 25 / 26

26 Ponadto elektrociepłownia spalająca biomasę powinna posiadać: - koncesję Urzędu Regulacji Energetyki na produkcję energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł odnawialnych; - dokumentację uwierzytelniającą instalacji biomasy wraz z opinią techniczną; - analizę ryzyka wybuchu w ciągu nawęglania i biomasy; - dokument zabezpieczenia miejsc pracy przed wybuchem wraz z oświadczeniem pracodawcy; - konieczne instrukcje technologiczne, eksploatacji, ppoż. i bhp; - przeszkolony personel w zakresie podstaw ochrony przed wybuchem; - wdrożony system dopuszczeń, koordynacji i nadzorowania prac. Wniosek: Szczegółowe przepisy prawne w zakresie ochrony przeciwpożarowej, warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki oraz bezpieczeństwa i higieny pracy, wskazujące możliwe sposoby spełnienia wymagań dyrektywy ATEX 137 dotyczącej bezpieczeństwa pracobiorców i robót w strefach zagrożonych wybuchem wyznaczonych w elektrociepłowniach, zawarte są w przytoczonych rozporządzeniach. Jednakże w realizacji przeciwwybuchowych systemów ochronnych ATEX zawsze należy przestrzegać zasady zintegrowanej ochrony przeciwwybuchowej, która łączy działania zapobiegające powstawaniu atmosfer wybuchowych z działaniami zmierzającymi do likwidacji źródeł zapłonu oraz z przeciwdziałaniem rozprzestrzenianiu się wybuchu i ograniczeniem jego skutków. 26 / 26