I N S T Y T U T P A L E O B I O L O G I I

Transkrypt

1 1 POLSKA AKADEMIA NAUK I N S T Y T U T P A L E O B I O L O G I I im. Romana Kozłowskiego ul. Twarda 51/55, Warszawa phone: (4822) , fax: (4822) adress: paleo@twarda.pan.pl; Prof. dr hab. Ewa Olempska-Roniewicz Instytut Paleobiologii Polskiej Akademii Nauk Warszawa Ul. Twarda 51/55 Ocena rozprawy habilitacyjnej, dorobku naukowego i organizacyjnego dr Anny Żylińskiej w związku z wnioskiem o wszczęcie przewodu habilitacyjnego Doktor Anna Żylińska ukończyła studia geologiczne na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego w roku 1992 broniąc pracy dyplomowej na temat geologii zachodniego krańca Łysogór (Góra Wiśniówka). Pracę dyplomową wykonała pod kierunkiem prof. dr hab. Stanisława Orłowskiego. Po ukończeniu studiów, w 1992r. została przyjęta na etat asystenta na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. W roku 2001, uzyskała stopień naukowy doktora nauk o Ziemi w zakresie geologii nadany przez Wydział Geologii UW, na podstawie rozprawy doktorskiej pod tytułem Stratigraphic and biogeographic significance of Late Cambrian trilobites from the Holy Cross Mountains, Central Poland. Promotorem był prof. Stanisław Orłowski z Wydziału Geologii UW. W tym samym roku została zatrudniona na stanowisku adiunkta w swojej macierzystej uczelni, w Zakładzie Geologii Historycznej Wydziału Geologii.

2 2 Od uzyskania stopnia naukowego doktora upłynęło 12 lat, w którym to czasie dr Anna Żylińska uprawiała zróżnicowaną działalność naukową osiągając interesujące rezultaty. Różnotematyczna działalność naukowa, związana z badaniami paleozoiku Gór Świętokrzyskich, cechuje całą dalszą działalność naukową Habilitantki, w znakomitej większości poświęconą stratygrafii, biogeografii i taksonomii kambryjskich trylobitów. Ogólna ocena działalności naukowo badawczej Na dorobek naukowy dr Anny Żylińskiej składa się 19 oryginalnych prac naukowych (w tym 4 prace wchodzące w skład habilitacji oraz dwie prace w druku - nie oceniane). Siedem z tych prac jest opublikowanych w czasopismach z Listy Filadelfijskiej. Poza tym, dr Żylińska jest autorką lub współautorką 9 prac w wydawnictwach nie recenzowanych. Dr Anna Żylińska jest też autorem lub współautorem 33 komunikatów konferencyjnych, część z nich była przedstawiana na konferencjach międzynarodowych. Dorobek ten wyróżnia się solidnością opracowania oraz znakomitymi ilustracjami. Wyrazem uznania dla działalności dr Anny Żylińskiej są liczne cytowania jej publikacji (np. 140 cytowań w bazie SCI-Expanded; 86 cytowań wykazanych w bazie Web of Knowledge- Web of Science, Index Hirscha 5; czy 223 cytowania wykazane w bazie Scopus, Index Hirscha 9). Najważniejsze prace dr Anny Żylińskiej, w tym prace wchodzące w skład rozprawy habilitacyjnej, zostały opublikowane w ostatnich pięciu latach, głównie w latach i moim zdaniem liczba cytowań tych prac w ciągu najbliższych kilku lat wrośnie w sposób istotny. Część prac Habilitantki jest współautorska, jednak ich lektura wskazuje na Jej istotny udział w ich powstawaniu, zarówno na etapie prac terenowych, ich opracowania, jak i nadawania ostatecznego kształtu publikacjom. Potwierdzają to pisemne informacje głównych współautorów. W tej sytuacji wieloautorski charakter prac należy interpretować jako umiejętność Habilitantki do podejmowania często interdyscyplinarnych tematów badawczych i zdolności do skutecznej współpracy z innymi badaczami. Przed uzyskaniem stopnia doktora ukazały się dwie publikacje dr Anny Żylińskiej. Pierwsza z nich opublikowana w Acta Palaeontologica Polonica (Masiak & Żylińska 1994), zawiera wyniki badań nad miękko-szkieletową fauną z kambru Gór Świętokrzyskich i zinterpretowaną przez autorki jako przedstawicieli szkarłupni oraz jako aparat gębowy anomalokarida, jednego z największych drapieżników kambryjskich. Opisana fauna zdaniem autorek jest typu fauny z łupków z Burges. O wadze uzyskanych wyników świadczy 21

3 3 cytowań wykazanych w bazie Scopus, co jak na pierwszą publikację w karierze naukowej jest wynikiem bardzo dobrym. Druga publikacja była współautorskim opracowaniem (Orłowski & Żylińska 1996, Acta Palaeontologica Polonica) szeregu skamieniałości śladowych pozostawionych przez organizmy bezszkieletowe. Niektóre z tych śladów są zbliżone kształtem do śladów żerowania niektórych współczesnych robaków m.in. prapulidów. Praca ta była cytowana 25 razy, według wykazu w bazie Scopus. Rozprawa doktorska dr Anny Żylińskiej była poświęcona trylobitom górnego kambru regionu łysogórskiego Gór Świętokrzyskich, ich rewizji taksonomicznej oraz analizie biostratygraficznej i biogeograficznej. Analiza biogeograficzna opracowanej fauny wykazała dominację taksonów wspólnych z fauną mikrokontynentu Awalonii we wczesnym furgonie, zastępowanych stopniowo przez taksony wspólne z kontynentem Baltiki. Analiza ta pozwoliła autorce na określenie położenia paleogeograficznego bloku łysogórskiego u schyłku kambru w pobliżu Baltiki. Rozprawa doktorska została opublikowana w dwu kolejnych pracach (Żylińska 2001, 2002) w Acta Geologica Polonica. Cytowania tych dwu prac, 26 razy (2001) i 28 razy (2002) wykazane w bazie Scopus świadczą o ich istotnym znaczeniu dla badań nad stratygrafią i paleogeografią kambru, nie tylko Gór Świętokrzyskich. Po uzyskaniu stopnia doktora, Anna Żylińska kontynuowała badania nad geologią kambru Gór Świętokrzyskich, szczególną uwagę poświęcając kambryjskim trylobitom ale także badaniom nad ichnoskamieniałościami i innymi ważnymi stratygraficznie mikroskamieniałościami. W 2002 roku wspólnie z prof. Stanisławem Orłowskim opublikowała w Geological Quarterly badania nad śladami działalności życiowej trylobitów oraz organizmów bezszkieletowych. Praca ta jest cytowana 9 razy (baza Scopus). W 2006 roku wspólnie ze współautorami Zbigniewem Szczepanikiem i Sylwestrem Salwą opublikowali w Przeglądzie Geologicznym dane dotyczące nowego stanowiska utworów kambru górnego w zachodniej części regionu łysogórskiego. W 2004 r. dr Żylińska w ramach projektu Paleozoiczna Akrecja Polski, rozpoczęła współpracę z międzynarodowym zespołem geologów i paleomagnetyków (J. Nawrocki, Z. Buła, J. Grabowski, P. Krzywiec, P. Poprawa, J. Dunlap, Z. Pecskay, L. Krzemiński, M. Fanning, W. Kozłowski, S. Salwa, Z. Szczepanik, W. Trela). Wyniki ich badań dostarczyły dowodów na uznanie bloku górnośląskiego jako jednego z terrnanów pasa kadomskiego, położonego w kambrze pomiędzy paleokontynentami Baltiki i Gondwany, w dużej odległości

4 4 od awalońskiego brzegu Gondwany. Pozwoliły one też na określenie położenia masywu małopolskiego i Łysogór proksymalnie względem Baltiki. Masywy te przemieszczały się wzdłuż północnej krawędzi szwu transeuropejskiego (TESZ). Wyniki tych badań były opublikowane w 2004 i 2007 r. w prestiżowym czasopiśmie Journal of the Geological Society of London. Impact Factor tego periodyku był odpowiednio 1.89 w 2004r. i 2.30 w 2007 r. Prace te są cytowane odpowiednio 27 i 24 razy w czasopismach o międzynarodowym zasięgu (baza Scopus). Badania te prowadzone wspólnie z wybitnymi badaczami są z pewnością dużym sukcesem naukowym. Biostratygrafii kambru górnego regionu łysogórskiego była poświecona praca opublikowana wspólnie ze Zbigniewem Szczepanikiem i Sylwestrem Salwą w Acta Geologica Polonica (2006). Dane wynikające z następstwa trylobitów skorelowane z następstwem zespołów akritarchowych pozwoliły uściślić wiek odsłonięcia w Wiśniówce na wczesny furgon, oraz pozwoliły na korelację z podobnymi zespołami Baltiki, Awaloniii i zachodniej Gondwany. Praca ta jest cytowana 13 razy (baza Scopus). W 2010 r. dr Żylińska kontynuując badania nad śladami drążeń organizmów bezszkieletowych, opublikowała wspólnie z zespołem badaczy francuskich (J. Vannier, I. Calandra, i C. Gaillard) bardzo interesującą pracę w której wykazano, że twórcami drążeń pozostawionych przez nieznane zwierzęta zaliczane do treptichnidów są w rzeczywistości przodkowie współczesnych robaków zaliczanych do niezmogowców (prapulidy). Sposób ich drążeń w osadzie nie zmieniał się od czasów kambru (Vannier et al. 2010). Pierwsze pojawienie się kosmopolitycznego ichnogatunku Treptichnus pedum, badanego przez autorów, jest uważane jako wskaźnik początku kambr (granica prekambr/kambr). Praca ta została opublikowana w prestiżowym periodyku z Listy Filadelfijskiej Geology (IF 3.61) i jest już cytowana 15 razy (baza Scopus). Dr Anna Żylińska była też współredaktorem (wspólnie z prof. Stanisławem Skompskim) materiałów konferencyjnych LXXVII Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Geologicznego, którego odbył się w 2006 r. a tematem były Procesy i zdarzenia w historii geologicznej Gór Świętokrzyskich. Jest też współautorką rozdziałów dotyczących kambru Polski w dwu wydawnictwach książkowych: The Geology of Central Europe (red. T. McCann) oraz Types of invertebrate trace fossils from Poland (red. A. Uchman). Ocena rozprawy habilitacyjnej

5 5 Na rozprawę habilitacyjną Kambryjskie trylobity regionu kieleckiego Gór Świętokrzyskich rewizja taksonomiczna, stratygrafia i znaczenie biogeograficzne składają się cztery prace opublikowane w latach Trzy z nich są opublikowane w języku angielskim w czasopismach o międzynarodowym zasięgu (Lista Filadelfijska) oraz jedna w języku polskim opublikowana w Przeglądzie Geologicznym. Dwie z tych prac opublikowano we współautorstwie. Prace te stanowią spójny, monotematyczny cykl publikacji. Pierwsza praca z 2007 r. Cambrian trilobites from Brzechów, Holy Cross Mountains (Poland) and their significance in stratigraphic correlation and biogeographic reconstructions, opublikowana w Geological Magazine (Żylińska & Masiak 2007), to szczegółowe studium zespołów trylobitowych z historycznego odsłonięcia Brzechów, w regionie kieleckim Gór Świętokrzyskich, opisanego już przez Jana Czarnockiego w 1927r. Trylobity zachowane są w piaskowcach formacji ze Słowca, korelowanej z oddziałem trzecim kambru. Opisano 7 gatunków trylobitów zachowanych głównie jako kranidia, kolekcja liczy ponad 250 okazów. Przeprowadzono też rewizję tych taksonów oraz obszerną dyskusję dotyczącą wyższych taksonów rodzajów i rodzin. Wnikliwa analiza tego materiału, pozwoliła na interesujące rozważania dotyczące powiązań paleogeograficznych. Autorki stwierdziły zaskakujące podobieństwo zespołów trylobitowych z Brzechowa do zespołów zachodniej Gondwany (Maroko, Hiszpania), natomiast tylko nieznaczne podobieństwa do równowiekowej fauny z Baltiki. Praca ta jest 6 razy cytowana (dane z wykazu bazy Scopus). W kolejnej pracy opublikowanej wspólnie z ze Zbigniewem Szczepanikiem Trilobite and acritarch assemblages from the Lower-Middle Cambrian boundary interwal in the Holy Cross Mountains (Poland), opublikowanej w Acta Geologica Polonica (Żylińska & Szczepanik 2009), dr Żylińska jako pierwszy autor kontynuowała badania nad taksonomią trylobitów, stosując również badania morfometryczne oraz metody retrodeformacji. Badaniami objęte były zespoły trylobitowe i akritarchowe drugiego i trzeciego oddziału kambru. Autorka zidentyfikowała 31 gatunków trylobitów pięknie zilustrowanych zdjęciami a zgromadzona kolekcja liczyła kilkaset okazów. Jednoczesne datowanie w oparciu o trylobity i akritarchy pozwoliło na szczegółowa korelację z równowiekowymi sukcesjami Gondwany (Maroko i Hiszpania) oraz Awalonii (Nowa Funlandia, Anglia). Praca ta jest cytowana 5 razy (wykaz bazy Scopus). Kolejna z prac włączonych do rozprawy habilitacyjnej to autorskie opracowanie pt. The oldest Cambrian trilobites from the Holy Cross Mountains, Poland: taxonomic, stratigraphic and biogeographic reappraisal, opublikowane w 2013r. w Acta Geologica Polonica. Fauna trylobitów pochodzi z piaskowców z Ociesęk i łupków z Kamieńca i

6 6 pozwala na korelację z poziomem skandynawskim Holmia kierulfi, brytyjskim poziomem Callavia i środkową część marokańskiego poziomu Sectigena. Zespół trylobitów jest reprezentowany przez 11 gatunków, zachowanych głównie jako ośródki zewnętrzne i wewnętrzne, bardzo dobrze zilustrowany zarówno zdjęciami jak i rysunkami. Wnikliwa analiza tego bardzo bogatego materiału, pozwoliła autorce na ciekawe rozważania dotyczące powiązań biogeograficznych wskazujących na podobieństwa faunistyczne z zachodnią Gondwaną i Awalonią. Zdaniem autorki, prądy morskie przebiegające wzdłuż krawędzi szwu transeuropejskiego (TESZ) mogły rozprzestrzeniać planktoniczne larwalne stadia trylobitów. Ostatnia z publikacji wchodzących w skład rozprawy habilitacyjnej pt. Ewolucja zespołów trylobitowych z drugiego i trzeciego oddziału kambru Gór Świętokrzyskich i ich znaczenie biogeograficzne opublikowana w Przeglądzie Geologicznym (Żylińska 2013) stanowi podsumowanie dotychczasowych badań autorki nad kambrem Gór Świętokrzyskich. Autorka podkreśla dominację trylobitów z rodziny Ellipsocephalidae zarówno w drugim jak i trzecim oddziale kambru Gór Świętokrzyskich. Fauna trylobitowa pozwoliła na szczegółową korelację z równowiekowymi sukcesjami Gondwany i Awalonii. Uważam, że oceniana rozprawa w całości spełnia wymagania stawiane habilitacjom i stanowi poważny wkład w rozwój nauk geologicznych, w tym w szczególności w znajomość budowy i historii geologicznej Gór Świętokrzyskich. Podsumowanie działalności naukowej Dorobek naukowy dr Anny Żylińskiej jest znaczący naukowo, wnoszący wiele odkryć, które mają znaczenie nie tylko dla lepszego poznania kambryjskich trylobitów, ale też stanowi on znaczny wkład w rozwój nauki o stratygrafii i paleogeografii kambru. Większość prac dr Anny Żylińskiej jest opublikowana w języku angielskim, w czasopismach paleontologicznych o międzynarodowej renomie, 7 z nich jest opublikowanych w czasopismach z Listy Filadelfijskiej. Niezależnie od prac wchodzących w skład rozprawy habilitacyjnej, jest to znaczący dorobek świadczący, że dr Żylińska w swoim środowisku zyskała autorytet cenionego specjalisty. Zastosowana metodyka badawcza cechuje się różnorodnością, co pozwoliło na dokładną charakterystykę badanych zespołów trylobitowych i precyzyjną charakterystykę zmian tych zespołów w czasie. Prace te są znakomitym uzupełnieniem faunistycznego opracowania paleozoiku Gór Świętokrzyskich.

7 7 Generalnie uważam, że dorobek naukowy doktor Anny Żylińskiej całkowicie spełnia postawione warunki wymagane do uzyskania stopnia doktora habilitowanego. Inna działalność Na podkreślenie zasługuje duża aktywność dr Żylińskiej w organizacji imprez naukowych, udział w realizacji grantów, współpracy międzynarodowej i wyprawach naukowych, a także w działalności redakcyjnej, co jest znaczącym argumentem za nadaniem Jej stopnia doktora habilitowanego. Dr Anna Żylińska 21 razy prezentowała wyniki swoich badań na konferencjach naukowych, w tym 8 razy na konferencjach międzynarodowych, w sumie wygłosiła 15 referatów i prezentowała 6 posterów. Dr Anna Żylińska trzykrotnie brała udział w grantach krajowych, wśród których dwukrotnie była kierownikiem a raz wykonawcą projektu. W 2008 i 2010 roku, dr Anna Żylińska była zaproszona do udziału w Komitetach Organizacyjnych międzynarodowych konferencji, co moim zdaniem jest dużym wyróżnieniem dla badacza i świadczy o jego pozycji wśród badaczy fauny paleozoicznej. Trzykrotnie była członkiem Komitetów Organizacyjnych konferencji krajowych. Na uznanie zasługuje też działalność edytorska dr Żylińskiej, która jest członkiem dwu komitetów redakcyjnych: Palaeontologia Electronica i Roczniki Gleboznawcze. O uznaniu zasług w badaniach, solidności naukowej i pracowitości świadczą liczne nagrody i stypendia naukowe przyznane dr Annie Żylińskiej. Wielokrotnie otrzymywała nagrody Rektora UW za działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną. Otrzymała też nagrodę Ministra Środowiska za szczególne osiągnięcia naukowo-badawcze z zakresie ochrony, kształtowania i użytkowania środowiska oraz jego zasobów. Na uznanie zasługuje również działalność dydaktyczna dr Żylińskiej. Od 1992 roku prowadzi ćwiczenia z zakresu paleontologii, geologii historycznej, metodologii stratygrafii, geologii ogólnej oraz kursy terenowe z geologii ogólnej i regionalnej. Od 2011 roku prowadzi również wykłady dla studentów Studiów Podyplomowych z Geoturystyki. Dr Żylińska prowadziła 6 prac magisterskich oraz 5 licencjackich, co wskazuje na Jej doświadczenie dydaktyczne i samodzielność w opiece nad studentami. Wielokrotnie była też recenzentem w prestiżowych periodykach paleontologicznych i geologicznych.

8 8 Podsumowanie W moim przekonaniu dr Anna Żylińska należy do grona naukowców, łączących badania w dziedzinie paleontologii i geologii. Jej dorobek w tej dziedzinie jest różnorodny i bogaty wskazujący na wzrost wiedzy i kompetencji w miarę rozwijania swych badań. Istotna jest też Jej aktywność naukowa. Rozprawa habilitacyjna to w pełni nowoczesne opracowanie naukowe, w którym zastosowano szeroki zakres metod badawczych. Wniosek Biorąc pod uwagę wyżej przedstawione uwagi na temat dorobku naukowego, rozprawy habilitacyjnej i całokształtu działalności naukowej dr Anny Żylińskiej mogę stwierdzić, że zarówno rozprawa habilitacyjna jak i dorobek naukowy oraz organizacyjny w pełni spełniają warunki do uzyskania stopnia doktora habilitowanego określone w Ustawie z dnia 18 marca 2011 roku (Dz. U. Nr 84, poz.455) o stopniach naukowych i tytule naukowym, wraz z późniejszymi Rozporządzeniami Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W związku z tym wnoszę o dopuszczenie dr Anny Żylińskiej do dalszych etapów przewodu habilitacyjnego. Warszawa, 13 maja 2013 roku Prof. dr hab. Ewa Olempska-Roniewicz