PROGRM PRAC KONSERWATORSKICH PRZY DEKORACJACH RZEŻBIARSKICH ROTUNDY PAŁACU NA WYSPIE

Transkrypt

1 Antoni Ciężkowski Warszawa Lazurowa 185E m Warszawa Muzeum Łazienki Królewskie ul. Agrykoli Warszawa PROGRM PRAC KONSERWATORSKICH PRZY DEKORACJACH RZEŻBIARSKICH ROTUNDY PAŁACU NA WYSPIE Warszawa 1

2 STAN ZACHOWANIA W XVII w. mieściła się tu barokowa grota z fontanną nawiązującą do mitologicznego źródła Hippokrene. Przebudowa stanisławowska (ukończona w 1795 roku) nadała temu wnętrzu charakter panteonu najwybitniejszych władców. Obiekty wykonane w technice narzutu z zaprawy wapienno gipsowej, zachowane są w zadowalającym stanie. Widnieją na powierzchni liczne spękania, przebarwienia i przemalowania, jak również liczne uzupełnienia formy rzeźbiarskiej. Uzupełnień dokonano w różnym czasie, różnymi zaprawami i masami wypełniającymi (gipsowe, wapienno cementowe i na bazie polioctanu winylu). Są to uzupełnienia wykonane po II Wojnie Światowej. W tym czasie prace konserwatorskie prowadzone były przez PP PKZ. Prace wykonywane przez osoby niewykwalifikowane, przyuczone do zawodu. Nieudolne uzupełnienia widoczne są gołym okiem (nierówna, nieobrobiona powierzchnia uzupełnień i przypadkowe zaprawy, ukryte pod warstwami malarskimi. Wnętrze ocalało podczas II Wojny Światowej, dzięki czemu stanowi oryginalną część Pałacu z czasów stanisławowskich. Popiersie cesarza Tutusa z puttami. ( ściana wschodnia, nad przejściem do jadalni). Widok ogólny obiektu. 2

3 Popiersie cesarza Trajana z Puttami. Widok ogólny obiektu. Popiersie cesarza Marka Aureliusza z Puttami. Widok ogólny obiektu. 3

4 WNIOSKI I ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE DOTYCZĄ PŁASKORZEŹB WYKONANUCH TECHNIKĄ NARZUTOWĄ Z ZAPRAW WAPIENNO GIPSOWYCH W ROTUNDZIE. Konserwacja płaskorzeźb wykonanych w narzucie z zaprawy wapienno gipsowej ma za celu powstrzymanie procesów niszczenia i przywrócenie walorów estetyczno wizualnych, założonych przez projektanta i wykonawcę. Konieczne jest usunięcie wtórnych uzupełnień, przemalowań i profilaktycznych unifikacji. Do oczyszczenia powierzchni płaskorzeźb należy wykorzystać system laserowy. Proces ablacji laserowej wywołuje energia dostarczona w postaci wiązki światła spójnego. Jest ona zdolna do usuwania, w sposób skuteczny i precyzyjny, wtórnych warstw zanieczyszczeń zewnętrznych, brudu oraz zeskorupiałych warstw powierzchni, bez naruszenia integralności oryginalnej powierzchni dzieła. Metoda jest kontrolowana bezpośrednio. Poprzez wybór właściwej gęstości energii wiązki laserowej i częstotliwości repetycji, możliwe jest działanie krok po kroku, znacznie precyzyjniej niż przy jakichkolwiek metodach tradycyjnych. Miejsca niedostępne dla promieni lasera, należy doczyścić metodą tradycyjną, przy użyciu skalpeli i drobnoziarnistych materiałów ściernych lub parownicy. Fragmenty płaskorzeźb, zmurszałe i osłabione, należy wzmocnić preparatem systemowym. Wszystkie wadliwe i nieestetyczne uzupełnienia formy rzeźbiarskiej należy usunąć i wypełnić je zaprawami mineralnymi o składzie ustalonym na podstawie badań próby pobranej z powierzchni oryginalnych. Z uwagi na trudny dostęp do niektórych obiektów, próby do badań specjalistycznych, będą pobierane i badane po rozpoczęciu i w trakcie prowadzonych prac konserwatorskich. Po zakończeniu prac należy rozważyć wykonanie projektu kolorystyki pomieszczenia z uwzględnieniem ujednolicenia powierzchni wszystkich rzeźb wykonanych techniką narzutową.. 4

5 PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH. 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej i opisowej stanu zachowania obiektów przed przystąpieniem do prac konserwatorskich. Dokumentowanie prac konserwatorskich w trakcie prowadzenia prac konserwatorskich i badawczych. 2. Pobranie prób materiału sztukatorskiego w celu wykonania badań specjalistycznych (ustalenie składu zapraw, warstw malarskich, nawarstwień). Próby do badań należy również pobierać w razie potrzeb w trakcie prowadzenia prac konserwatorskich. 3. Usunięcie nawarstwień metodą ablacji laserowej. Jest ona zdolna do usuwania, w sposób skuteczny i precyzyjny, wtórnych warstw zanieczyszczeń zewnętrznych, brudu oraz zeskorupiałych warstw powierzchni, bez naruszenia integralności oryginalnej powierzchni dzieła. 4. Doczyszczenie fragmentów powierzchni płaskorzeźb w miejscach trudno dostępnych dla promieni lasera - mechanicznie przy użyciu skalpeli i drobnoziarnistych materiałów ściernych. 5. Usunięcie wadliwych uzupełnień wykonanych z zapraw cementowych, cementu, gipsu i żywic epoksydowych przy użyciu dłut i skalpeli. 6. Wykonanie prób składu kitu mineralnego do uzupełnienia ubytków i spękań. Skład kitu należy dobrać na podstawie wyników badań próby pobranej z oryginalnych powierzchni płaskorzeźb. 7. Uzupełnienie drobnych ubytków i spękań wcześniej dobranym pod względem uziarnienia i kolorystyki kitem mineralnym. Po okresie wiązania, opracowanie uzupełnień zgodnie z powierzchniami oryginalnymi. 8. Wykonanie scalenia kolorystycznego na powierzchniach płaskorzeźb w miejscach przebarwień. W tym etapie należy wykonać próby różnych farb w celu uzyskania najlepszego efektu wizualnego. 9. Wykonanie dokumentacji fotograficznej i opisowej obiektów po wykonaniu prac konserwatorskich. 5

6 PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH PRZY MARMUROWYCH RZEŹBACH : STEPHAN BATOREUS /południowo-wschodnia nisza/, JOHANES III SOBIESKI /południowo-zachodnia nisza/, CASIMIRUS MAGNUS,/ północno-wschodnia nisza/, SIGMUNDUS PRIMUS,/północno-zachodnia nisza/ I TRZECH POPIERSIACH CESARZY RZYMSKICH TYTUSA, TRAJANA I MARKA AURELIUSZA usytuowanych w Rotundzie w Pałacu na Wyspie. 6

7 STAN ZACHOWANIA. W ROTUNDZIE, w niszach umieszczone są cztery marmurowe figury przedstawiające najwybitniejszych władców- królów Polski. Każda z czterech postaci stoi na prostokątnej podstawie, która jest integralną częścią kompozycji. Na przedniej ściance podstawy wykuty jest napis: w południowo-wschodniej niszy STEPHANUS BATOREUS, w południowo-zachodniej niszy JOHANNES III SOBIESKI, w północnowschodniej niszy CASIMIRUS MAGNUS, w północno-zachodniej niszy SIGISMUNDUS PRIMUS. Rzeźby, plecami przylegają do ścian niszy. Na powierzchni rzeźb widoczne są wtórne zabrudzenia formy rzeźbiarskiej- szczególnie w partiach głębokiego modelunku oraz na płaskich powierzchniach luźno zalegający kurz. Występują drobne wżery i wykruszenia materiału. Na palcach prawej dłoni CASIMIRUSA MAGNUSA występują wtórne sklejenia czterech palców. Brak małego palca. W ROTUNDZIE, nad przejściami umieszczone są trzy popiersia marmurowe Cesarzy Rzymskich z puttami po bokach (putta gipsowo-wapienne): od strony wschodniej-popiersie TYTUSA, od zachodniej- popiersie MARKA AURELIUSZA, od strony południowej- TRAJANA. Popiersia, umieszczone są na profilowanych podstawach (rodzaj bazy). Na przedniej ściance podstawy wykuty napis- nazwa cesarza. Stan zachowania marmurowych popiersi dobry. Widoczne wtórne, powierzchniowe zabrudzenia (warstwa kurzu scalona z podłożem), szczególnie w partiach zarzeźbionych. Drobne wżery, wykruszenia krawędzi. Miejscowe zmatowienie poleru. Prawdopodobnie, zrekonstruowany fragment nosa popiersie Marka Aureliusza. 7

8 MARMUROWE POSĄGI KRÓLÓW 8

9 POPIERSIA CESARZY TYTUSA I MARKA AURELIUSZA POPIERSIECESARZA TRAJANA. 9

10 WNIOSKI I ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE. Marmurowe rzeźby stanowią integralną część wystroju wnętrza Pałacu na Wyspie. Z tego względu wszelkie działania konserwatorskie prowadzone przy obiektach nie powinny ograniczać normalnego funkcjonowania Muzeum. Stan zachowania obiektów przed konserwacją, w trakcie oraz po przeprowadzonych zabiegach należy zilustrować w formie standardowej dokumentacji fotograficznej i opisowej. Należy rozważyć wykonanie dokumentacji audio-wizualnej z przebiegiem prac konserwatorskich w celu udostępnienie jej szerszej publiczności (Np. przez Internet) Głównym założeniem prac konserwatorskich przy obiektach będzie przywrócenie marmurowym rzeźbom ich pierwotnych walorów estetycznych. W trakcie działań przy obiektach należy zastosować metodykę konserwatorską (w zakresie: oczyszczenia oryginalnej powierzchni, uzupełnienia formy rzeźbiarskiej oraz pogłębienia ew. ponownego nadania warstwy poleru) opartą na wcześniej przeprowadzonych próbach aby nie naruszyć oryginalnej substancji rzeźby. 10

11 PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH. 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej, opisowej oraz audiowizualnej ilustrującej: -stan zachowania marmurowych obiektów rzeźbiarskich i architektoniczno rzeźbiarskich -przebieg prac konserwatorskich, metodykę działań oraz procesy twórcze. 2. Wykonanie badań materiału kamiennego- identyfikacji petrograficznej w celu określenia rodzaju marmuru (ew. miejsca jego wydobycia). 3. Oczyszczenie powierzchni z luźno zalegających nawarstwień (kurzu). 4. Usunięcie wtórnie wykonanych uzupełnień formy rzeźbiarskiej wykonanych w masie imitującej marmur z uwagi na wykruszenia, wadliwie dobrany materiał i wizualnie nieatrakcyjny wygląd. W trakcie powyższego zabiegu może wystąpić konieczność ponownego rozdzielenia sklejonych fragmentów rzeźby. 5. Opracowanie metodyki działań dotyczącej usuwania zabrudzeń oraz nawarstwień powierzchniowych ściśle przylegających do podłoża oraz oczyszczenie powierzchni. Wykorzystanie metod : mechanicznych,chemicznych i fizyko-chemicznych. Wykorzystanie procesu ablacji laserowej. 6. Zabezpieczenie powierzchni ubytków/ przed etapem uzupełnienia w masie imitującej marmur/ w celu wyeliminowania przebarwień- przesyceń na granicy styku oryginalnego materiału z masą imitującą. 7.Opracowanie masy imitującej oryginalny materiał na bazie żywicy epoksydowej, z dodatkiem: drobno zmielonego marmuru, strąconego węglanu wapnia, mielonego szkła. 8. Uzupełnienie ubytków, szczelin spękań, drobnych wżerów masą imitującą naturalny marmur. Wykonanie rekonstrukcji brakującego elementu w białym, drobnokrystalicznym marmurze oraz osadzenie go we właściwym miejscu. 9. Opracowanie formy i powierzchni uzupełnień. 11

12 10. Unifikacja ew. przebarwień występujących w strukturze marmuru. 11. Pogłębienie warstwy poleru na powierzchniach rzeźbiarskich. 12. Zabezpieczenie powierzchni marmuru woskiem mikrokrystalicznym. 12