Szkoła Podstawowa nr 5 w Grudziądzu

Transkrypt

1 Przyroda IV b Autor: Administrator Przedmiotowe zasady oceniania z przyrody klasa IVb Przedmiotowe zasady oceniania zostały opracowane w oparciu o następujące dokumenty: 1.Wewnątrzszkolny System Oceniania w Szkole Podstawowej nr 5 w Grudziądzu 2. Nowa podstawa programowa przedmiotu przyroda Spis treści I - Podstawa programowa przedmiotu przyroda cele kształcenia i treści nauczania II - Sposoby sprawdzania i oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniów III- Zasady wystawiania i poprawiania ocen IV - Wymagania na poszczególne oceny I - Cele kształcenia i treści nauczania I - Zaciekawienie światem przyrody. Uczeń stawia pytania dotyczące zjawisk zachodzących w przyrodzie, prezentuje postawę badawczą w poznawaniu prawidłowości świata przyrody przez poszukiwanie odpowiedzi na pytania: dlaczego?, jak jest?, co się stanie, gdy?. II - Stawianie hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ich weryfikacja. Uczeń przewiduje przebieg niektórych zjawisk i procesów przyrodniczych, wyjaśnia proste zależności między zjawiskami; przeprowadza obserwacje i doświadczenia według instrukcji, rejestruje ich wyniki w różnej formie oraz je objaśnia, używając prawidłowej terminologii. III - Praktyczne wykorzystanie wiedzy przyrodniczej. Uczeń orientuje się w otaczającej go przestrzeni przyrodniczej i kulturowej; rozpoznaje sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu oraz podejmuje działania zwiększające bezpieczeństwo własne i innych, świadomie działa na rzecz ochrony własnego zdrowia. IV - Poszanowanie przyrody. Uczeń zachowuje się w środowisku zgodnie z obowiązującymi zasadami; działa na rzecz ochrony przyrody i dorobku kulturowego społeczności. V - Obserwacje, pomiary i doświadczenia. Uczeń korzysta z różnych źródeł informacji (własnych obserwacji, badań, doświadczeń, tekstów, map, tabel, fotografii, filmów), wykonuje pomiary i korzysta z instrukcji (słownej, tekstowej i graficznej); dokumentuje i prezentuje wyniki obserwacji i doświadczeń; stosuje technologie informacyjno-komunikacyjne. Treści nauczania wymagania szczegółowe Uczeń: 1) wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na jego samopoczucie w szkole oraz w domu i proponuje sposoby eliminowania czynników negatywnych; 2) wyjaśnia znaczenie odpoczynku (w tym snu), odżywiania się i aktywności ruchowej w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu; 3) wymienia zasady prawidłowego uczenia się i stosuje je w życiu; 4) opisuje prawidłowo urządzone miejsce do nauki ucznia szkoły podstawowej; 5) uzasadnia potrzebę planowania zajęć w ciągu dnia i tygodnia; prawidłowo planuje i realizuje swój rozkład zajęć w ciągu dnia; 6) nazywa zmysły człowieka i wyjaśnia ich rolę w poznawaniu przyrody, stosuje zasady bezpieczeństwa podczas obserwacji przyrodniczych; 7) podaje przykłady przyrządów ułatwiających obserwację przyrody (lupa, mikroskop, lornetka), opisuje ich zastosowanie, posługuje się nimi podczas prowadzonych obserwacji; 8) podaje przykłady roślin i zwierząt hodowanych przez człowieka, w tym w pracowni przyrodniczej i wymienia podstawowe zasady opieki nad nimi; 9) rozpoznaje i nazywa niektóre rośliny (w tym doniczkowe) zawierające substancje trujące lub szkodliwe dla człowieka i podaje zasady postępowania z nimi. 10) wyznacza kierunki na widnokręgu za pomocą kompasu, gnomonu; 11) obserwuje widomą wędrówkę Słońca w ciągu doby, miejsca wschodu, górowania i zachodu Słońca, w zależności od pory roku, wskazuje zależność między wysokością Słońca a długością cienia; 12) orientuje plan, mapę w terenie, posługuje się legendą; 13) identyfikuje na planie i mapie topograficznej miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu, określa wzajemne położenie obiektów na planie, mapie topograficznej i w terenie; 14) obserwuje wszystkie fazy rozwoju rośliny, dokumentuje obserwacje; 15) obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne zachodzące w Polsce; 16) obserwuje i rozróżnia stany skupienia wody, bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania (krzepnięcia) wody; 17) wykonuje i opisuje proste doświadczenia wykazujące istnienie powietrza i ciśnienia atmosferycznego; buduje na podstawie instrukcji prosty wiatromierz i wykorzystuje go w prowadzeniu obserwacji; 18) wymienia nazwy składników pogody (temperatura powietrza, opady i ciśnienie atmosferyczne, kierunek i siła wiatru) oraz przyrządów służących do ich pomiaru, podaje jednostki pomiaru temperatury i opadów stosowane w meteorologii; 19) obserwuje pogodę, mierzy temperaturę powietrza oraz określa kierunek i siłę wiatru, rodzaje opadów i osadów, stopień zachmurzenia nieba, prowadzi kalendarz pogody; 20) opisuje i porównuje cechy pogody w różnych porach roku, dostrzega zależność między wysokością Słońca, długością dnia a temperaturą powietrza w ciągu roku. 21) rozpoznaje w terenie przyrodnicze (nieożywione i ożywione) oraz antropogeniczne składniki krajobrazu i wskazuje zależności między nimi; 22) wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujące życie na lądzie; 23) obserwuje i nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego; 24) opisuje przystosowania budowy zewnętrznej i czynności życiowych organizmów lądowych do środowiska życia, na przykładach obserwowanych organizmów; 25) wskazuje organizmy samożywne i cudzożywne oraz podaje podstawowe różnice w sposobie ich odżywiania się; 26) przedstawia proste zależności pokarmowe zachodzące między organizmami

2 lądowymi, posługując się modelem lub schematem; 27) rozpoznaje i nazywa warstwy lasu, charakteryzuje panujące w nich warunki abiotyczne; 28) obserwuje zjawiska zachodzące w cieku wodnym, określa kierunek i szacuje prędkość przepływu wody, rozróżnia prawy i lewy brzeg; 29) rozróżnia i opisuje rodzaje wód powierzchniowych; 30) wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujące życie w wodzie; 31) obserwuje i nazywa typowe rośliny i zwierzęta żyjące w jeziorze lub rzece, opisuje przystosowania ich budowy zewnętrznej i czynności życiowych do środowiska życia; 32) przedstawia proste zależności pokarmowe występujące w środowisku wodnym, posługując się modelem lub schematem; 33) rozpoznaje i nazywa skały typowe dla miejsca zamieszkania: piasek, glina i inne charakterystyczne dla okolicy; 34) opisuje glebę, jako zbiór składników nieożywionych i ożywionych, wyjaśnia znaczenie organizmów glebowych i próchnicy w odniesieniu do żyzności gleby; 35) podaje nazwy układów narządów budujących organizm człowieka: układ kostny, oddechowy, pokarmowy, krwionośny, rozrodczy, wskazuje na planszy główne narządy tych układów i narządy i ich funkcje; 36) rozpoznaje i nazywa, na podstawie opisu, fotografii lub rysunku, etapy rozwoju człowieka (zarodkowy i płodowy, okres noworodkowy, niemowlęcy, poniemowlęcy, przedszkolny, szkolny, wieku dorosłego, starości); 37) opisuje zmiany zachodzące w organizmach podczas dojrzewania płciowego; 38) podaje przykłady negatywnego wpływu wybranych bakterii i wirusów na zdrowie człowieka, wymienia zachowania zapobiegające chorobom przenoszonym i wywoływanym przez nie; 39) wymienia zasady postępowania z produktami spożywczymi od momentu zakupu do spożycia (termin przydatności, przechowywanie, przygotowywanie posiłków); 40) wymienia zasady prawidłowego odżywiania się i stosuje je; 41) podaje i stosuje zasady dbałości o własne ciało (higiena skóry, włosów, zębów, paznokci oraz odzieży); 42) charakteryzuje podstawowe zasady ochrony narządów wzroku i słuchu; 43) wyjaśnia znaczenie ruchu i ćwiczeń fizycznych w utrzymaniu zdrowia; 44) podaje przykłady właściwego spędzania wolnego czasu, z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa w czasie gier i zabaw ruchowych oraz poruszania się po drodze; 45) opisuje zasady udzielania pierwszej pomocy w niektórych urazach (stłuczenia, zwichnięcia, skaleczenia, złamania, ukąszenia, użądlenia), potrafi wezwać pomoc w różnych sytuacjach; 46) podaje przykłady zachowań i sytuacji, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu człowieka 47) wyjaśnia znaczenie symboli umieszczonych np. na opakowaniach środków czystości i korzysta z produktów zgodnie z ich przeznaczeniem; 48) wymienia podstawowe zasady bezpiecznego zachowania się w domu, w tym posługiwania się urządzeniami elektrycznymi, korzystania z gazu, wody; 49) wyjaśnia negatywny wpływ alkoholu, nikotyny i substancji psychoaktywnych na zdrowie człowieka, podaje propozycje asertywnych zachowań w przypadku presji otoczenia; 50) wymienia zasady zdrowego stylu życia i uzasadnia konieczność ich stosowania. III - Sposoby sprawdzania i oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniów Kontroli i ocenie podlegają prace pisemne, wypowiedzi ustne i prace praktyczne. 1. Pisemne: - sprawdziany - kartkówki - rozwiązywanie wskazanych zadań i uzupełnianie ćwiczeń 2. Ustne: - kilkuzdaniowa wypowiedź - prezentacja pracy własnej lub grupy 3. Praktyczne: - wytwory pracy np. album, zielnik, - posługiwanie się mapą, atlasem, słownikiem, przyrządami optycznymi (lupa, mikroskop), - współpraca w grupie, - obserwacje pogody, umiejętność przeprowadzania doświadczeń i dokumentowanie wyników - prowadzenie hodowli roślinnych, - umiejętność czytania planu Ocenie podlegają 1. Sprawdziany wiadomości zapowiedziane z tygodniowym wyprzedzeniem i wpisane do e-dziennika. 2. Kartkówki obejmujące materiał z 2 ostatnich lekcji, mogą być nie zapowiadane. 3. Odpowiedzi ustne- uczeń pytany jest z materiału z dwóch ostatnich zajęć. 4. Aktywność na lekcji -uczeń, który uzyska 5 plusów otrzymuje ocenę bardzo dobrą. 5. Zeszyt ćwiczeń- oceniane są samodzielnie wykonane zadania podczas zajęć i estetyka zeszytu. 6. Prace domowe- oceniana jest cała klasa, lub wybrani uczniowie w toku zajęć. 7. Prace dodatkowe wykonane przez ucznia. Zasady wystawiania i poprawiania ocen 1.Uczeń oceniany jest zgodnie z przyjętymi wymaganiami. Oceny są jawne. 2. Na początku roku szkolonego uczeń zapoznany jest z przedmiotowym systemem oceniania z przyrody. 3. Śródroczne i roczne oceny klasyfikacyjne oraz cząstkowe z zajęć edukacyjnych ustala się według następującej skali: ü stopień celujący 6 ü stopień bardzo dobry 5 ü stopień dobry - 4 ü stopień dostateczny - 3 ü stopień dopuszczający- 2 ü stopień niedostateczny 1 Przy ocenach bieżących uwzględnia się +, - 4. Sprawdziany obejmujące większe partie materiału są obowiązkowe i zapowiedziane co najmniej tydzień wcześniej. Obowiązujące zagadnienia omówione są szczegółowo na lekcji powtórzeniowej i zapisane przez ucznia w zeszycie ćwiczeń. Sprawdziany oceniane są na podstawie punktów, które przeliczane są na oceny według skali procentowej obowiązującej w szkole: 0 29% - niedostateczny 30 49% - dopuszczający 50 74% - dostateczny 75 89% - dobry 90 99% - bardzo dobry 100% - celujący 5. Sprawdziany muszą być ocenione i omówione przez nauczyciela na zajęciach w terminie dwutygodniowym. 6. Uczeń może poprawić ocenę niedostateczną ze sprawdzianu dwukrotnie w ciągu tygodnia, od momentu oddania go przez nauczyciela. Jeżeli opuścił sprawdzian z przyczyn losowych, to musi go napisać po powrocie do szkoły w terminie ustalonym z nauczycielem. 7. Kartkówki obejmują materiał z dwóch ostatnich lekcji, nie muszą być zapowiedziane,

3 podlegają poprawie tylko oceny niedostateczne. 8. Każdy uczeń może być oceniony za wykonanie zadań dodatkowych, wykraczających poza podstawę programową. 9. Dopuszcza się trzykrotne nie odrobienie zadania domowego. Za brak kolejnych trzech prac domowych uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną. 10. Prace domowe, prowadzenie zeszytów ćwiczeń mają wpływ na ocenę półroczną i końcoworoczną. 11. Aktywność ucznia na lekcji jest oceniana w sposób punktowy (5 plusów - ocena bardzo dobra) / pod koniec półrocza następuje podsumowanie i przeliczenie punktów na ocenę / Za szczególną aktywność uczeń może otrzymać bezpośrednio ocenę bardzo dobrą. 12. Uczeń nie ma możliwości poprawiania ocen tydzień przed klasyfikacją śródroczną i końcoworoczną. 13. Uczeń ma prawo być nie przygotowany ustnie do lekcji 3- krotnie w półroczu bez podania przyczyny. W przypadku przekroczenia limitu otrzymuje minus ( 3 minusy ocena niedostateczna). Nie dotyczy to jednak lekcji, na których nauczyciel zaplanował sprawdzian lub zapowiedzianą kartkówkę. 14. Nie ocenia się ucznia znajdującego się w trudnej sytuacji losowej i po dłuższej chorobie. Uczeń zobowiązany jest uzupełnić braki na najbliższe zajęcia w ciągu tygodnia. 15. Za odmowę pracy na lekcji (nie wykonywanie poleceń nauczyciela ) uczeń może otrzymać ocenę niedostateczną. 16. Za wyróżnienie w konkursach uczeń może otrzymać ocenę cząstkową 6, za udział ocenę bardzo dobrą lub + w zależności od decyzji nauczyciela. 17. Przy wystawianiu oceny półrocznej i końcoworocznej brana jest pod uwagę praca ucznia w ciągu całego roku szkolnego, uwzględnia się wszystkie formy aktywności ucznia oraz uzyskane oceny. 18. Uczniowie, którzy posiadają opinie Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej oceniani są według kryteriów dostosowanych do ich możliwości. Minimalna ilość ocen cząstkowych w semestrze oraz częstotliwość ich wystawiania do e-dziennika Co najmniej 2 oceny w miesiącu (z wyjątkiem grudnia), minimum 8 ocen w semestrze 3 ocenysprawdziany 1 oceny- kartkówki 1 ocena- odpowiedź ustna 1 oceny zadania wykonywane w ćwiczeniach podczas zajęć 2 oceny za zadania wykonane w domu Ilość ocen za aktywność uzależniona jest od stopnia zaangażowania ucznia w czasie zajęć. Ocena półroczna nie jest średnią arytmetyczną ocen cząstkowych Największy wpływ na ocenę śródroczną i końcoworoczną mają : - sprawdziany - kartkówki - odpowiedzi ustne - prace domowe - umiejętność przeprowadzania doświadczeń i ich dokumentowania. Zasady udostępniania do wglądu prac pisemnych 1.Po sprawdzeniu i ocenieniu prace pisemne udostępniane są uczniom na lekcji. Omówione i wyjaśnione są wszelkie wątpliwości. Prace zostają w szkole do końca roku szkolnego. 2.Prace pisemne mogą być udostępnione rodzicom do wglądu podczas zebrań klasowych, indywidualnych konsultacji lub w innym uzgodnionym z rodzicem terminie. Ocenianie klasyfikacyjne przy wystawieniu oceny śródrocznej i rocznej nauczyciel uwzględnia zasady ujęte w wewnątrzszkolnym systemie oceniania, na miesiąc przed rocznym klasyfikacyjnym zebraniem plenarnym rady pedagogicznej nauczyciel jest zobowiązany poinformować ucznia i jego rodziców (prawnych opiekunów) o przewidywanej dla niego ocenie z zajęć z przyrody (wpis dokonany jest do e-dziennika) oraz dzienniczka ucznia, a rodzic potwierdza je podpisem. uczeń lub jego rodzice (prawni opiekunowie) mogą zgłosić zastrzeżenia do dyrektora szkoły jeżeli uznają, że roczna ocena klasyfikacyjna z przyrody została ustalona niezgodnie z przepisami prawa w terminie do 7 dni po zakończeniu zajęć edukacyjnych. Dyrektor powołuje komisję, która przeprowadza sprawdzian wiadomości i umiejętności w formie pisemnej i ustnej oraz ustala roczną ocenę klasyfikacyjną z przyrody. Zasady komunikacji Nauczyciel- rodzic ü podczas wywiadówek, indywidualnych konsultacji nauczyciel przekazuje rodzicom / opiekunom informacje o aktualnym stanie rozwoju i postępach ucznia w nauce, ü dostarcza rodzicom informacji o uzdolnieniach i trudnościach ucznia, ü przekazuje wskazówki do pracy z uczniem w domu, ü udostępnia do wglądu sprawdziany ucznia. Nauczyciel uczeń ü informuje uczniów o wymaganiach na poszczególne oceny i kryteriach oceniania, ü pomaga w samodzielnym planowaniu rozwoju ucznia, ü wskazuje dodatkową lekturę, ü pomaga w przygotowaniu się do konkursów, ü przydziela prace wykraczające poza program nauczania, ü motywuje do dalszej pracy i mobilizuje do poprawy ocen. ü zachęca do wykonywania prac dodatkowych, zgodnych z możliwościami ucznia, ü wskazuje mocne strony ucznia, przekazuje informacje co wymaga powtórzenia, ü udziela pochwał wobec klasy, wychowawcy i rodziców, IV. Wymagania na poszczególne oceny Celujący Uczeń: - posiada wiadomości wykraczające poza podstawę programową; - wychodzi z samodzielnymi inicjatywami rozwiązania konkretnych problemów; - odnosi sukcesy w konkursach, w których wymagana jest wiedza przyrodnicza wykraczająca poza program nauczania; - samodzielnie sięga do różnych źródeł informacji, - prezentuje swoje umiejętności na forum klasy. Bardzo dobry Uczeń: - opanował w pełni materiał programowy, - projektuje doświadczenia i prezentuje je, - dostrzega i ocenia związki w przebiegu zjawisk przyrodniczych i działalności człowieka, - przewiduje następstwa i skutki działalności człowieka oraz przebiegu procesów naturalnych w przyrodzie, wyjaśnia je i rozwiązuje, - systematycznie pracuje na lekcjach,

4 - sprawnie korzysta z dostępnych i wskazanych przez nauczyciela źródeł informacji, - wykorzystuje wiedzę z przedmiotów pokrewnych, - bierze udział w konkursach przyrodniczych, - formułuje dłuższe wypowiedzi zawierające własne sądy i opinie, Dobry Uczeń: - posiada niewielkie luki w wiadomościach i umiejętnościach rozwijanych na lekcjach, - właściwie wykorzystuje przyrządy do obserwacji i pomiarów elementów przyrody, - korzysta z różnych źródeł informacji, - dostrzega wpływ przyrody na życie i gospodarkę człowieka, - proponuje działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego, - ocenia relacje między działalnością człowieka a środowiskiem przyrodniczym, - dokonuje porównań zjawisk i elementów przyrody, posługując się terminologią przyrodniczą, - systematycznie i efektywnie pracuje na lekcjach, potrafi sformułować dłuższą wypowiedź. Dostateczny Uczeń: - opanował wiadomości i umiejętności w stopniu podstawowym, - zna podstawowe pojęcia przyrodnicze, - rozpoznaje i ocenia postawy wobec środowiska przyrodniczego, posługuje się mapą jako źródłem wiedzy przyrodniczej, jest biernym uczestnikiem zajęć, ale nie przeszkadza w ich prowadzeniu, włącza się do pracy pod nadzorem nauczyciela - jest biernym uczestnikiem zajęć, ale nie przeszkadza w ich prowadzeniu, włącza się do pracy pod nadzorem nauczyciela -obserwuje pośrednio i bezpośrednio procesy zachodzące w środowisku przyrodniczym oraz potrafi je opisać; - pracuje niesystematycznie, niechętnie wykonuje powierzone zadania. Dopuszczający Uczeń: uczeń dysponuje niepełną, fragmentaryczną wiedzą określoną programem, przy pomocy nauczyciela potrafi wyjaśnić znaczenie prostych pojęć, w minimalnym stopniu opanowuje zagadnienia omawiane na lekcjach, poważne braki w obszarze wiedzy przyrodniczej może usunąć w dłuższym okresie czasu, jest biernym uczestnikiem zajęć, ale nie przeszkadza w ich prowadzeniu, włącza się do pracy pod nadzorem nauczyciela. Niedostateczny Uczeń: - przy pomocy nauczyciela nie potrafi wykonać prostych poleceń wymagających zastosowania podstawowych umiejętności, - nie opanował minimum programowego w stopniu wystarczającym na ocenę dopuszczającą, - odmawia wszelkiej współpracy z nauczycielem, - przejawia lekceważący stosunek do nauki, nie podejmuje żadnej pracy na lekcji, - nie prowadzi zeszytu ćwiczeń lub występują w ćwiczeniach braki powyżej 50% Wymagania do działów. Tajemnice przyrody. Klasa 4b dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący Dział 1. Poznajemy najbliższe otoczenie Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 9.13 wymienia źródła informacji o przyrodzie; proponuje sposoby bezpiecznego spędzania przerw; wyjaśnia, na czym polega zachowanie asertywne (nie używając terminu asertywność ; podaje przykłady form wypoczynku biernego i aktywnego wymienia elementy tworzące świat przyrody; opisuje sposób właściwego przygotowania miejsca do nauki; podaje przykłady czynników pozytywnie i negatywnie wpływających na samopoczucie w szkole i w domu ; opisuje zasady zdrowego stylu życia opisuje zasady skutecznego uczenia się; wyjaśnia, czym jest zdrowy styl życia ; wyjaśnia, dlaczego należy stosować różnorodne formy wypoczynku wyjaśnia zasady, którymi powinni kierować się kolekcjonerzy okazów przyrodniczych; opisuje wpływ hałasu na samopoczucie w szkole; charakteryzuje czynniki wpływające na tworzenie dobrej atmosfery w szkole i w domu podaje przykłady 2 3 cech charakteru i zachowania, które ułatwiają lub utrudniają kontakty z rówieśnikami Dział 2. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 1.6, 1.7, 1.8, 1.9, 2.1, 2.3, 2.4, 3.1, 4.1 wymienia 3 4 elementy przyrody nieożywionej i ożywionej; podaje nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji w terenie; wymienia zmysły umożliwiające poznawanie otaczającego świata, podaje przykłady obiektów, które można obserwować za pomocą mikroskopu; podaje nazwy głównych kierunków geograficznych; rysuje różę głównych kierunków geograficznych ;wymienia rodzaje map ; wymienia zasady pielęgnacji roślin; dzieli rośliny na drzewa, krzewy i rośliny zielne; podaje przykłady zwierząt hodowanych przez człowieka wymienia 3 składniki przyrody nieożywionej niezbędne do życia; podaje 3 przykłady wytworów działalności człowieka; opisuje rolę poszczególnych zmysłów w poznawaniu świata; wymienia cechy przyrodnika ; przyporządkowuje przyrząd do obserwowanego obiektu; opisuje sposób wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą kompasu i gnomonu; rysuje różę głównych i pośrednich kierunków geograficznych; rozpoznaje obiekty przedstawione na planie za pomocą znaków topograficznych; określa położenie innych obiektów na mapie w stosunku do podanego obiektu; opisuje zasady pielęgnacji roślin; podaje przykłady drzew, krzewów i roślin zielnych rosnących w ogrodach; opisuje zasady opieki nad zwierzętami (B) wymienia cechy ożywionych elementów przyrody ; określa rolę obserwacji w poznawaniu przyrody ; opisuje etapy doświadczenia; podpisuje na

5 schemacie poszczególne części mikroskopu ; wyjaśnia, co to jest widnokrąg; wyjaśnia, na czym polega orientowanie mapy; podaje nazwy etapów rozwoju rośliny; rozpoznaje drzewa i krzewy rosnące w najbliższym otoczeniu; określa cel hodowli zwierząt; wyjaśnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta możemy hodować w domu podaje przykłady powiązań przyrody nieożywionej i ożywionej; wyjaśnia, czym jest doświadczenie; planuje obserwację dowolnego obiektu lub organizmu w terenie; określa przeznaczenie poszczególnych części mikroskopu; określa warunki niezbędne do prowadzenia uprawy roślin ; porównuje budowę zewnętrzną drzew, krzewów i roślin zielnych wyjaśnia, w jaki sposób zmiana jednego elementu przyrody może wpłynąć na pozostałe wybrane elementy; wyjaśnia, dlaczego do niektórych doświadczeń należy używać dwóch zestawów; wymienia nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji (odległych obiektów, głębin), wymienia nazwy kilku roślin leczniczych uprawianych w domu lub w ogrodzie Dział 3. Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 2.2, 3.2, 3.3, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12, 3.13, 14.4 podaje przykłady występowania wody w różnych stanach skupienia; odczytuje wskazania termometru ; podaje nazwy przemian stanów skupienia wody ; przyporządkowuje stany skupienia wody do właściwych przedziałów temperaturowych ; wymienia składniki pogody ; rozpoznaje rodzaje opadów; przyporządkowuje nazwy 3 przyrządów do rodzajów obserwacji meteorologicznych; odczytuje symbole umieszczone na mapie pogody ; wyjaśnia pojęcia: wschód Słońca, zachód Słońca ; wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku; podaje po 3 przykłady zmian zachodzących w przyrodzie w poszczególnych porach roku opisuje budowę termometru ; wymienia czynniki wywołujące topnienie, krzepnięcie parowanie i skraplanie; zapisuje temperaturę dodatnią i ujemną ; podaje nazwy osadów atmosferycznych; podpisuje na rysunku kierunek wiatru ; określa jednostki, w których wyraża się składniki pogody ; opisuje pozorną wędrówkę Słońca nad widnokręgiem uwzględniając zmiany długości cienia; wyjaśnia pojęcia: równonoc jesienna, równonoc wiosenna, przesilenie letnie, przesilenie zimowe; opisuje cechy pogody w poszczególnych porach roku wyjaśnia zasadę działania termometru; wymienia przyrządy służące do obserwacji meteorologicznych; opisuje sposób powstawania chmur; wyjaśnia, czym jest ciśnienie atmosferyczne; proponuje doświadczalne wykazanie istnienia ciśnienia atmosferycznego; opisuje zmiany temperatury powietrza w ciągu dnia; opisuje zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem w poszczególnych porach roku analizuje wpływ zmian temperatury powietrza na życie organizmów żywych; wykazuje związek pomiędzy porą roku a występowaniem określonego rodzaju osadów; rozpoznaje rodzaje chmur; wyjaśnia, jak powstaje wiatr; opisuje zmiany długości cienia w ciągu dnia; porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia w poszczególnych porach roku wyjaśnia, popierając przykładami, zjawiska sublimacji i resublimacji; opisuje obieg wody w przyrodzie; wyjaśnia różnice między opadami a osadami atmosferycznymi; wymienia fenologiczne pory roku, czyli te, które wyróżnia się na podstawie fazy rozwoju roślinności Dział 4. Odkrywamy tajemnice życia Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.1, 4.4, 4.5, 4.6, 4.11, 4.12, 4.14 odróżnia organizmy jednokomórkowe od wielokomórkowych; opisuje dwie wybrane czynności życiowe organizmów; przyporządkowuje podane organizmy do grup troficznych (samożywne, cudzożywne) ; wymienia, na podstawie ilustracji, charakterystyczne cechy drapieżników ; układa łańcuch pokarmowy z podanych organizmów wymienia czynności życiowe organizmów; podaje nazwy królestw organizmów; opisuje cechy roślin, zwierząt i grzybów; podaje przykłady organizmów roślinożernych; wyjaśnia, na czym polega wszystkożerność; wyjaśnia, czym są zależności pokarmowe; podaje nazwy ogniw łańcucha pokarmowego opisuje hierarchiczną budowę organizmów wielokomórkowych; charakteryzuje czynności życiowe organizmów; opisuje cechy przedstawicieli poszczególnych królestw organizmów ; wyjaśnia pojęcia: organizm samożywny, organizm cudzożywny ; wymienia cechy roślinożerców; wymienia przedstawicieli pasożytów ; wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa podaje przykłady różnych sposobów wykonywania tych samych czynności (np. ruch, wzrost, odżywianie) przez organizmy należące do poznanych królestw ; opisuje sposób wytwarzania pokarmu przez rośliny; określa rolę, jaką odgrywają w przyrodzie zwierzęta odżywiające się szczątkami glebowymi; wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo uzasadnia potrzebę klasyfikacji organizmów ; charakteryzuje wirusy; wymienia nazwy jednostek systematycznych ; opisuje zasady nazewnictwa organizmów; podaje przykłady pasożytnictwa w świecie roślin, grzybów, bakterii i protistów; podaje przykłady obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt Dział 5. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 8.1 a), b), c), d), e), 8.2, 8.3, 8.4, 8.5, 8.6, 9.3, 9.5, 9.6, 9.13 podaje przykłady produktów spożywczych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego; opisuje znaczenie wody dla organizmu; opisuje zasady przygotowywania posiłków; wyjaśnia, dlaczego należy dokładnie żuć pokarm; uzasadnia konieczność mycia rąk przed każdym posiłkiem; podpisuje na schemacie elementy szkieletu oraz narządy układów: pokarmowego,krwionośnego, oddechowego i rozrodczego; zaznacza na schemacie ręki miejsce, w którym mierzy się puls ; wymienia zasady higieny układu oddechowego; podaje przykłady czynności, do wykonywania których niezbędna jest energia; wymienia narządy zmysłów; opisuje rolę oka i ucha;

6 przyporządkowuje podane cechy budowy zewnętrznej do sylwetki kobiety lub mężczyzny; rozpoznaje na ilustracji komórki rozrodcze: męską i żeńską; wyjaśnia pojęcie zapłodnienie ; podaje nazwy etapów życia po narodzeniu; podaje przykłady zmian w organizmie świadczących o rozpoczęciu okresu dojrzewania u własnej płci (B) wymienia składniki pokarmowe; wymienia zasady spożywania posiłków; wymienia narządy budujące przewód pokarmowy, drogi oddechowe ; opisuje rolę układu pokarmowego, serca i naczyń krwionośnych, układu oddechowego ; opisuje zasady higieny układu pokarmowego, układu ruchu, oczu i uszu; wymienia produkty oddychania komórkowego; wymienia 3 funkcje szkieletu; wymienia zasady higieny układu ruchu; opisuje rolę poszczególnych narządów zmysłów; podaje nazwy elementów budowy oka, służących do jego ochrony ; wskazuje na planszy małżowinę uszną, przewód słuchowy i błonę bębenkową; wymienia narządy tworzące żeński i męski układ rozrodczy; określa rolę układu rozrodczego; opisuje zasady higieny układu rozrodczego ; wyjaśnia pojęcie ciąża ; podaje przykłady zmian zachodzących w organizmie w poszczególnych etapach rozwojowych (A); wymienia zmiany fizyczne zachodzące w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców (B) opisuje rolę składników pokarmowych w organizmie ; opisuje drogę pokarmu w organizmie; wymienia funkcje układu krwionośnego; proponuje zestaw prostych ćwiczeń poprawiających funkcjonowanie układu krwionośnego ; opisuje budowę płuc; wyjaśnia, na czym polega oddychanie komórkowe ; porównuje zapotrzebowanie energetyczne organizmu człowieka w zależności od podanych czynników (np. stan zdrowia, wiek, płeć, wysiłek fizyczny; rozróżnia rodzaje połączeń kości; podaje nazwy głównych stawów organizmu człowieka; wymienia zadania mózgu; wskazuje różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny; opisuje główne etapy rozwoju dziecka wewnątrz organizmu matki opisuje rolę witamin; opisuje skutki niedoboru i nadmiernego spożycia poszczególnych składników pokarmowych; wyjaśnia rolę enzymów trawiennych ; wskazuje narządy, w których zachodzi mechaniczne i chemiczne przekształcanie pokarmu ; wyjaśnia, jak należy dbać o układ krwionośny; opisuje wymianę gazową zachodzącą w płucach ; wyjaśnia, na czym polega współdziałanie układów: pokarmowego, oddechowego i krwionośnego w procesie uzyskiwania energii przez organizm ; opisuje pracę mięśni szkieletowych; wymienia narządy budujące układ nerwowy; wyjaśnia, w jaki sposób układ nerwowy odbiera informacje z otoczenia; uzasadnia, że układ nerwowy koordynuje pracę wszystkich narządów zmysłów (D); opisuje rozwój zygoty od momentu zapłodnienia do chwili zagnieżdżenia się w macicy (A); wyjaśnia, jaką rolę pełni łożysko (B); porównuje funkcjonowanie organizmu w poszczególnych okresach życia (D) opisuje rolę narządów wspomagających trawienie ; wymienia czynniki, które mogą szkodliwie wpłynąć na funkcjonowanie wątroby lub trzustki ; charakteryzuje rolę poszczególnych składników krwi; uzasadnia konieczność regularnego odżywiania się dla prawidłowego funkcjonowania organizmu; wyjaśnia, dlaczego w okresie szkolnym należy szczególnie dbać o prawidłową postawę; podaje przykłady skutków uszkodzenia układu nerwowego Dział 6. Odkrywamy tajemnice zdrowia Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 1.9, 9.1, 9.2, 9.4, 9.7, 9.8, 9.9, 9.10, 9.11, 9.12 wymienia drogi wnikania do organizmu człowieka drobnoustrojów chorobotwórczych (A); odczytuje informacje umieszczane na opakowaniach żywności (skład, data przydatności do spożycia, sposób przechowywania) (C); wymienia pasożyty wewnętrzne i zewnętrzne człowieka (A); wyjaśnia, dlaczego ważna jest czystość rąk (B); opisuje sposób mycia zębów; wymienia numery telefonów alarmowych ; opisuje zasady bezpiecznego korzystania z domowych urządzeń elektrycznych; wymienia przyczyny wypadków drogowych; opisuje zasady poruszania się po drogach; podaje przynajmniej dwa przykłady negatywnego wpływu dymu tytoniowego i alkoholu na organizm człowieka; prezentuje właściwe zachowanie asertywne w wybranej sytuacji wymienia przyczyny chorób zakaźnych (A); wyjaśnia, co to jest gorączka (B); opisuje przyczyny zatruć (B); rozpoznaje wszy i kleszcze (C); opisuje sposoby zapobiegania zarażeniu się pasożytami wewnętrznymi i zewnętrznymi (C); wyjaśnia, dlaczego należy dbać o higienę skóry (B); opisuje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku skaleczeń i oparzeń ; opisuje zasady pielęgnacji ozdobnych roślin trujących i silnie drażniących; opisuje zagrożenia związane z przebywaniem nad wodą, na wsi; opisuje sposób postępowania w przypadku pożaru ; wyjaśnia, jak należy postępować z zardzewiałymi przedmiotami niewiadomego pochodzenia; podaje przykłady substancji, które mogą uzależniać; podaje przykłady sytuacji, w których należy zachować się asertywnie wymienia objawy towarzyszące gorączce (A); wymienia sposoby zapobiegania zatruciom pokarmowym (B); opisuje zasady przechowywania żywności (C); opisuje zasady zapobiegania chorobom przenoszonym przez zwierzęta domowe (C); opisuje sposób pielęgnacji skóry ze szczególnym uwzględnieniem okresu dojrzewania (C); wyjaśnia, na czym polega higiena jamy ustnej; charakteryzuje objawy stłuczeń, złamań i oparzeń; wyjaśnia, czym są niewypały i niewybuchy ; uzasadnia celowość umieszczania symboli na opakowaniach substancji niebezpiecznych; opisuje zagrożenia ze strony owadów i roślin; wyjaśnia, na czym polega palenie bierne; wymienia skutki przyjmowania narkotyków; wyjaśnia, czym jest asertywność opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych (B); wymienia drobnoustroje mogące wnikać do organizmu przez uszkodzoną skórę (B); charakteryzuje objawy mogące świadczyć o obecności pasożyta wewnętrznego (C); wyjaśnia, na czym polega higiena osobista (C); opisuje sposób unieruchamiania kończyn przy złamaniach (C); opisuje

7 zasady postępowania w przypadku zatruć środkami chemicznymi; rozpoznaje kilka roślin trujących ; wyjaśnia, czym jest uzależnienie; uzasadnia konieczność zachowań asertywnych wyjaśnia istotę działania szczepionek (B); wyjaśnia, dlaczego należy rozsądnie korzystać z kąpieli słonecznych i solariów (B); wymienia sposoby pomocy osobom uzależnionym (B); podaje przykłady profilaktyki chorób nowotworowych (B) Dział 7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.8, 4.9, 4.10, 4.11, 4.12, 12.3 wskazuje na mapie lądy oraz morza i oceany ; wymienia przystosowania wybranych zwierząt, np. ryb, delfinów, do życia w wodzie ; opisuje schemat rzeki, wymieniając: źródło, bieg górny, środkowy, dolny, ujście; zaznacza na mapie rzekę główną i jej dopływy; rozpoznaje na rysunku glony jednokomórkowe, kolonijne, wielokomórkowe; odróżnia glony jednokomórkowe od pierwotniaków ; rozpoznaje amebę i pantofelka ; podpisuje, np. na schematycznym rysunku, strefy życia w jeziorze, w morzach i oceanach; wymienia nazwy 2 3 organizmów żyjących w strefie przybrzeżnej jeziora, morza i oceanu; podaje nazwy organizmów tworzących plankton podaje przykłady wód słodkich (w tym wód powierzchniowych) i wód słonych ; charakteryzuje warunki życia w wodzie ; opisuje przystosowania roślin do życia w wodzie ; wyjaśnia, co to jest plankton; podaje nazwy organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki; wyjaśnia pojęcia: rzeka główna, dopływ, dorzecze; na planszy lub schematycznym rysunku podpisuje elementy doliny rzeki; wymienia cechy glonów; podaje nazwy przedstawicieli glonów jednokomórkowych, kolonijnych i wielokomórkowych; wymienia sposoby poruszania się pierwotniaków ; z podanych organizmów układa łańcuch pokarmowy w jeziorze; opisuje warunki panujące w strefie przybrzeżnej jeziora; podaje przykłady roślin strefy przybrzeżnej jeziora; podaje nazwy organizmów tworzących plankton ; podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie toni wodnej lub strefie wód głębokich jezior; opisuje piętrowe rozmieszczenie glonów w morzach i oceanach ; podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie otwartej toni wodnej mórz i oceanów wyjaśnia pojęcia: wody słodkie, wody słone; wymienia cechy budowy zwierząt wodnych ułatwiające pokonywanie oporu wody ; opisuje warunki świetlne panujące w zbiorniku wodnym; wymienia cechy, którymi różnią się poszczególne odcinki rzeki; opisuje przystosowania organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki, wyjaśnia pojęcie glony ; wskazuje poszczególne elementy budowy glonów wielokomórkowych; opisuje znaczenie glonów i pierwotniaków; opisuje warunki życia w jeziorze w zależności od pory roku; charakteryzuje roślinność strefy przybrzeżnej jeziora; opisuje warunki panujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora; wyjaśnia, dlaczego w strefie wód głębokich jeziora nie występują rośliny; opisuje warunki panujące w strefie głębinowej mórz i oceanów; podaje przykłady zależności pokarmowych występujących w morzach i oceanach charakteryzuje wody słodkie występujące na Ziemi ; wyjaśnia, dlaczego zbiornik wodny nie zamarza do dna; wymienia czynniki wpływające na ilość światła i głębokość, na jaką ono przenika; wyjaśnia pojęcie plecha ; opisuje odżywianie się pierwotniaków ; opisuje rolę pierwotniaków w łańcuchach pokarmowych; wyjaśnia wpływ mieszania się wód jeziora na życie organizmów wodnych; wyjaśnia, dlaczego w strefie przybrzeżnej jeziora występuje bogactwo organizmów żywych; charakteryzuje zależności pokarmowe występujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora; opisuje cechy przystosowujące organizmy do życia w strefie głębinowej mórz i oceanów wymienia nazwy: najdłuższej rzeki, największego jeziora, największej głębi oceanicznej; wymienia przystosowania organizmów wodnych (np. żaby) do przetrwania zimy; podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu rzek na życie i gospodarkę człowieka; podaje przykłady pozytywnej i negatywnej roli glonów morskich; zaznacza na mapie położenie morza najbardziej i najmniej zasolonego Dział 8. Odkrywamy tajemnice życia na lądzie Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.2, 4.3, 4.4, 4.6, , 4.14, 5.3 wymienia 2 cechy charakteryzujące skały: lite, zwięzłe i luźne; podaje przykłady organizmów żyjących w glebie; opisuje przystosowania zwierząt do zmian temperatury ; podpisuje na schemacie nazwy warstw lasu; rozpoznaje na ilustracji dwa drzewa iglaste i dwa drzewa liściaste; opisuje wygląd łąki (uwzględnia występowanie traw, drobnych zwierząt); podaje dwa przykłady znaczenia łąki; wyjaśnia, dlaczego nie wolno wypalać traw; podaje nazwy zbóż uprawianych na polach; podaje przykłady warzyw uprawianych na polach; wymienia nazwy drzew uprawianych w sadach ; wymienia dwa szkodniki upraw polowych; uzupełnia brakujące ogniwa w łańcuchach pokarmowych organizmów żyjących na polu podaje przykłady poszczególnych rodzajów skał ; opisuje budowę gleby ; wymienia rodzaje gleb występujących w Polsce; opisuje rolę organizmów glebowych; wskazuje przystosowania roślin do ochrony przed niekorzystną (zbyt niską lub zbyt wysoką) temperaturą; opisuje zasady zachowania się w lesie; wymienia nazwy przykładowych organizmów żyjących w poszczególnych warstwach lasu; porównuje wygląd igieł sosny i świerka; wymienia cechy łąki; wymienia zwierzęta mieszkające na łące i żerujące na niej; w formie łańcucha pokarmowego przedstawia proste zależności pokarmowe między organizmami żyjącymi na łące; opisuje sposoby wykorzystywania roślin zbożowych; wymienia nazwy krzewów uprawianych w sadach opisuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych; wyjaśnia, w jaki sposób powstaje próchnica; porównuje żyzność poszczególnych rodzajów gleb; wyjaśnia, dlaczego należy dbać o glebę; charakteryzuje przystosowania roślin zabezpieczające przed utratą wody; wymienia przykłady przystosowań

8 chroniących zwierzęta przed działaniem wiatru; opisuje sposoby wymiany gazowej u zwierząt lądowych; opisuje znaczenie lasu; opisuje wymagania środowiskowe wybranych gatunków zwierząt żyjących w poszczególnych warstwach lasu ; porównuje drzewa liściaste z iglastymi; rozpoznaje rosnące w Polsce rośliny iglaste; przedstawia zmiany zachodzące na łące w różnych porach roku; rozpoznaje pięć gatunków roślin występujących na łące; wyjaśnia, które zboża należą do ozimych, a które do jarych; podaje przykłady wykorzystywania uprawianych warzyw; wymienia sprzymierzeńców człowieka w walce ze szkodnikami upraw polowych przyporządkowuje rodzaje skał do rodzajów gleb, które na nich powstały; opisuje przykładowe sposoby ograniczania strat wody przez zwierzęta; opisuje rolę wiatru w życiu roślin; charakteryzuje wymianę gazową u roślin; charakteryzuje poszczególne warstwy lasu, uwzględniając czynniki abiotyczne oraz rośliny i zwierzęta żyjące w tych warstwach ; przyporządkowuje rodzaj lasu do typu gleby, na której rośnie; podaje przykłady drzew rosnących w poszczególnych typach lasów ; przyporządkowuje nazwy gatunków roślin do charakterystycznych barw łąki; uzasadnia, że łąka jest środowiskiem życia wielu zwierząt; podaje przykłady innych upraw niż zboża, warzywa, drzewa i krzewy owocowe, wskazując sposoby ich wykorzystywania ; przedstawia zależności występujące na polu w formie łańcuchów pokarmowych opisuje przystosowania 2 3 gatunków zwierząt lub roślin do życia w ekstremalnych warunkach lądowych; charakteryzuje bory, grądy, łęgi i buczyny; wyjaśnia, czym jest walka biologiczna; wymienia korzyści i zagrożenia wynikające ze stosowania chemicznych środków zwalczających szkodniki