ANNALES. Dariusz Jaskulski. Efektywność dolistnego stosowania nawozów Sonata

Transkrypt

1 ANNALES UNIVERSITATIS VOL. LIX, Nr MARIAE LUBLIN * CURIE S K Ł O D O W S K A POLONIA SECTIO E 00 Katedra Podstaw Produkcji Roślinnej i Doświadczalnictwa, Akademia TechnicznoRolnicza w Bydgoszczy, ul. Ks. Kordeckiego 0E, 855 Bydgoszcz, Poland Dariusz Jaskulski Effectiveness of foliar application of Sonata fertilizers ABSTRACT. Field experiments over examined the effectiveness of magnesiumandmicroelements fertilizers in winter wheat, corn, winter rape and sugar beet depending on the date and rate of foliar application. The yield, productive effectiveness of kg of Sonata fertilizer and economic effectiveness were defined for two dates, at the dose of, and kg ha. Foliar application of fertilizers of winter wheat took place at full tillering and the beginning of earing; corn at 8 leaf stage and the plant height of 0 cm, winter rape at the beginning of inflorescence branch formation and the greendensebud stage, while sugar beet 8 leaf stage and row closing. Foliar application of magnesiumandmicroelements fertilizers, Sonata increased the winter wheat yield in research years by 00 kg of grain, corn yield by 90 kg of grain, winter rape by 0 0 kg of seeds and sugar beet by 00 0 kg of roots per hectare. The greatest effectiveness of foliar application of fertilizers expressed as the yield increase value per kg of the fertilizer applied and the value of yield increase per Polish zloty of the cost of fertilizer in winter wheat cultivation occurred at the rate of kg ha applied at full tillering and in corn at the dose of kg ha at plant height of 0 cm. The most effective method of winter rape fertilization was the application of kg of Sonata per ha at the greendensebud stage and sugar beet with kg ha at row closing. KEY WORDS: foliar application of fertilizers, effectiveness of foliar application of fertilizers, winter wheat, corn, winter rape, sugar beet Annales UMCS, Sec. E, 00, 59,, 3 39.

2 3 Magnez i mikroelementy aktywizują procesy fizjologiczne oraz wpływają korzystnie na wzrost, rozwój i plonowanie roślin. Dolistne stosowanie tych składników jest elementem intensywnych technologii w polowej produkcji roślinnej. Dokarmianie pozakorzeniowe dostarcza bowiem składników pokarmowych roślinom w warunkach utrudnionego ich pobierania z roztworu glebowego i w okresach wzmożonego zapotrzebowania [SienkiewiczCholewa 00; Wróbel, SienkiewiczCholewa 003; Szewczuk, Michałojć 003]. Plonotwórczy efekt dolistnego stosowania nawozów zależy od wielu czynników siedliskowych i agrotechnicznych, między innymi od indywidualnych reakcji roślin na poszczególne składniki, zasobności i wilgotności gleby, temperatury powietrza i gleby, nawożenia doglebowego, składu i właściwości nawozu dolistnego, sposobu i warunków jego aplikacji [Brzozowski i in. 99; Wojciechowski i in. 00; Pałka i in. 003; TobiaszSalach, BobreckaJamro 003; Waligóra, Kruczek 003]. Zwyżka plonów pod wpływem dokarmiania dolistnego roślin uprawnych wodnym roztworem siarczanu magnezu i nawozów mikroelementowych wynosi najczęściej od kilku do kilkunastu procent [Grześkiewicz, Trawczyński 999; Jabłoński 999]. Mało jest natomiast wyników badań nad efektywnością ekonomiczną dolistnego stosowania magnezu i mikroelementów, zwłaszcza w odniesieniu do nowego asortymentu nawozów. Celem badań było określenie efektywności produkcyjnej i ekonomicznej dolistnego stosowania nawozów Sonata w pszenicy ozimej, kukurydzy, rzepaku ozimym oraz buraku cukrowym w zależności od terminu nawożenia i dawki nawozu. METODY W latach przeprowadzono badania polowe nad wpływem terminu aplikacji i dawki nawozów z serii Sonata na plony pszenicy ozimej, kukurydzy na ziarno, rzepaku ozimego i buraka cukrowego. Doświadczenia zlokalizowano w gospodarstwach produkcyjnych położonych w województwie kujawskopomorskim na glebach kompleksu: pszennego bardzo dobrego burak cukrowy, żytniego bardzo dobrego pszenica ozima i rzepak ozimy oraz żytniego dobrego kukurydza. Gleby te w zależności od roku badań i miejscowości wykazywały lekko kwaśny lub obojętny odczyn (phkcl 5,9,8); średnią do bardzo wysokiej zasobność w przyswajalny P i K; niską do średniej zawartość Mg, Cu, Mn i Fe; niską zasobność w B oraz średnią do wysokiej zawartość przyswajalnego Zn. Poszczególne rośliny uprawiano według ogólnie przyjętych zasad prawidłowej agrotechniki. Przedplonem dla pszenicy ozimej był rzepak ozimy, dla rzepaku

3 33 pszenica ozima, kukurydzę uprawiano po jęczmieniu jarym lub kukurydzy, a burak cukrowy na oborniku po pszenicy ozimej. Doświadczenia przeprowadzono jako dwuczynnikowe w układzie losowanych podbloków, w czterech powtórzeniach. Wielkość poletka wynosiła od 7,5 m dla pszenicy ozimej do 8,0 m kukurydzy. Czynnikiem pierwszym był termin dolistnego stosowania nawozów (I): pszenica ozima pełnia krzewienia i początek kłoszenia, kukurydza faza 8 liści oraz wysokość roślin 0 cm, rzepak ozimy początek tworzenia pędu kwiatostanowego i faza zielonego zwartego pąka, a burak cukrowy w fazie 8 liści oraz w momencie zwierania się rzędów. Drugim czynnikiem była dawka nawozów (II): 0,, i kg ha W badaniach wykorzystano nawozy serii Sonata, produkowane przez PPHU ProLab grupa Anwil we Włocławku o składzie chemicznym zależnym od gatunku rośliny uprawnej (tab. ). Są to nawozy w formie stałej, całkowicie rozpuszczalne w wodzie. Cynk, kobalt, mangan, miedź i żelazo są schelatowane pochodną amonową EDTA, bor występuje w postaci poliboranu, a molibden oksokompleksu. Nawozy stosowano dolistnie po rozpuszczeniu w 300 l wody. Warunki meteorologiczne w okresie badań były silnie zróżnicowane (tab. ). Roczna suma opadów wynosiła od 38 mm w roku 003 do 57 mm w roku 00. Tabela. Skład chemiczny nawozów dolistnych Sonata (% wag.) Table. Chemical composition of foliar fertilizers Sonata (percentage by weight) Nawóz Fertilizer Roślina Mg Crop Sonata zboże pszenica ozima 0,0 winter wheat Sonata kukurydza corn 0,0 kukurydza Sonata rzepak rzepak ozimy 0,0 winter rape burak cukrowy 0,0 Sonata burak sugar beet S B Mn Zn Cu Fe Mo Co 3,0 0,08 0,90 0,0 0,0 0,0 0,005 3,0 0,,00,00,00 0,08 0,005 3,0 0,0 0, 0,5 0,55 0,0 0,00 3,0 0,5 0,0 0,0 0,005 Dane liczbowe charakteryzujące plony opracowano statystycznie. Wykonano analizę wariancji doświadczeń pojedynczych w modelu właściwym dla układu losowanych podbloków, a syntezę w modelu mieszanym. Istotność różnic oceniono przy użyciu testu Tukeya na poziomie p=0,05. Efektywność produkcyjną () i ekonomiczną () w wyniku stosowania nawozów Sonata wyliczono ze wzorów: () Ep = (Pn Po) / D oraz () Ee = (Wn Wo) / K, gdzie: Ep efektywność produkcyjna (przyrost plonu w kg na kg nawozu); Ee efektywność ekonomiczna (przyrost wartości plonu w zł na zł kosztu nawozu); Pn plon roślin

4 3 Tabela. Miesięczne sumy opadów i średnie temperatury powietrza w okresie badań i wieloleciu według stacji meteorologicznej w Mochełku Table. Monthly precipitations and air temperatures in research period and multiyear data as measured by the Mochełek Meteorological Station Rok Year I II III IV Wielolecie Multiyear Wielolecie Multiyear 0,9 0, 3, 0,8,7,9, 3,7,5 7,5 7,5,,8,, 7,0 Miesiąc Month V VI VII VIII Opady Precipitations (mm) IX X XI XII IXII ,0,,7,,,,9, 0,8 7,8 8,3 7,7 8, 3, 0, 7, Temperatura Temperature ( C) 3,,3 9,3 8,3, 5,7,3 8,9 9,9,9, 7, 9, 8, 3,,, 7, 7, 3, nawożonych (kg ha ); Po plon roślin nie nawożonych (kg ha ); Wn wartość plonu roślin nawożonych (zł); Wo wartość plonu roślin nie nawożonych (zł); D dawka nawozu (kg ha ); K koszt nawozu (zł) W obliczeniach przyjęto średnie ceny w okresie badań: ziarna pszenicy 5 zł t, ziarna kukurydzy zł t, nasion rzepaku 900 zł t, korzeni bu raka cukrowego 0 zł t, nawozów Sonata zboże i Sonata kukurydza 7 zł kg, Sonata rzepak i Sonata burak 8 zł kg. WYNIKI Wpływ dolistnego stosowania ocenianych nawozów na plony roślin był zróżnicowany w latach badań. Korzystne oddziaływanie Sonaty na plon ziarna kukurydzy oraz na plon korzeni buraka cukrowego (tab. 3) wystąpiło tylko w 00 roku, gdy suma opadów od czerwca do września wyniosła 00 mm (tab. ). Mogło to być spowodowane niedoborem przyswajalnych składników pokarmowych, w tym mikroelementów, w bezpośrednim sąsiedztwie systemu korzeniowego wskutek przemieszczania się ich do głębszych warstw gleby. w latach relatywnie największa zwyżka plonu pod wpływem dolistnego stosowania nawozów wystąpiła u rzepaku ozimego przy

5 35 Tabela 3. Plony (t ha) i różnice plonów roślin (kg ha) w zależności od terminu dolistnego stosowania i dawki nawozów Sonata Table 3. Yields (t ha) and difference of plant yields (kg ha) depending on the date of foliar application and rate of Sonata fertilizers Rok Year Termin stosowania Application date I NIRp0,05 LSDp0,05 Mean Różnica plonów Yields difference Plon Yield 0,,5, Dawka Dose (kg ha) II Pszenica ozima Winter wheat,5,5,59,5 30,7,5,55,5 0,,53,57 5 II 0,0; pozostałe others ni ns,5,,58,,5,,75,75,75,80,75,78,8,8 II 0,073; pozostałe others ni ns,5,53,5,5,0,58,3,,,3,58,,58,59 II 0,08; pozostałe others ni ns,,,,5,5,55,,3,,7,3,5,57,57 II 0,0; pozostałe others ni ns Kukurydza Corn 9,35 9,8 9,3 9, 9,3 9,3 9, 9,58 9, 9, 00 9,35 9,37 9,5 9,5 NIRp0,05 II 0,; pozostałe others ni ns LSDp0,05 0, 0, 0,3 0,3 0,3 0,7 0, 0,70 0,9 0,7 00 0,5 0, 0,53 0,3 brak istotnych różnic not significant difference 8,7 8,75 8,80 8,80 8,77 8,3 8,9 8,8 8,9 8, ,8 8,7 8,8 8,75 brak istotnych różnic not significant difference 9,3 9,8 9,9 9,5 9,8 9, 9,5 9,70 9,0 9,5 9, 9, 9,0 9,5 Mean II 0,70; pozostałe others ni ns

6 3 Rok Year Termin stosowania Application date I 0 Dawka Dose (kg ha) II Rzepak ozimy Winter rape 3,00,97 3,0,97 0 3,07 3, 3, 3,07 0 3,0 3,0 3, 90,8,83 00,85 I 0,075; II 0,; pozostałe others ni ns,57,8,8,85,73,0,73,78,87,75 00,59,7,80,8 II 0,3; pozostałe others ni ns,7,5,59,9,5,8,8,3,58,5 003,8,5,,5 II 0,3; pozostałe others ni ns,30,,,,,30,3,5,5,5,30,,9,5 Mean II 0,5; pozostałe others ni ns Burak cukrowy Sugar beet 3,8,0 5,0,3,3 3,8, 5,9,9 5, 00 3,8, 5,5 5, II,53; pozostałe others ni ns 9,7 9,9,8,, 9,5,3,7,, 00 9,,,8,3 brak istotnyh różnic not significant difference,7,,8,,,5,9 7,5 7, 7,0 003,,7 7,,8 brak istotnych różnic not significant difference,7,8 7,5 7,0 7,0, 7, 8,0 8, 7,5,7 7,0 7,8 7, Mean brak istotnych różnic not significant difference Różnica plonów Yields difference Plon Yield dawce kg ha. Wyniosła ona 0 kg nasion z ha, tj. 9,%. Przyrost plonu pszenicy ozimej po zastosowaniu kg ha Sonaty zboże wyniósł także 0 kg ziarna z ha, (,7%). U kukurydzy istotna, choć niewielka (75 kg ha ) zwyżka

7 37 plonu ziarna wystąpiła przy dawce kg ha. Nie stwierdzono natomiast istotnego oddziaływania dokarmiania dolistnego na plon korzeni buraka cukrowego. Roślina ta była jednak corocznie uprawiana na oborniku, który jest bogatym źródłem magnezu i mikroelementów, co mogło ograniczać plonotwórczy efekt nawozów dolistnych. Mimo braku na ogół istotnego wpływu terminu dolistnego stosowania ocenianych nawozów na plony roślin, największe ich zwyżki wystąpiły przy dokarmianiu pszenicy w fazie pełni krzewienia, kukurydzy przy wysokości roślin 0 cm, rzepaku ozimego w fazie zielonego zwartego pąka, a buraka w fazie zwierania się rzędów. Potwierdza to pogląd, że dolistne stosowanie nawozów powinno mieć miejsce w okresach intensywnego wzrostu roślin i wzmożonego ich zapotrzebowania na składniki pokarmowe. Tabela. Efektywność produkcyjna (kg plonu na kg nawozu) i ekonomiczna (zł wartości plonu na zł kosztu nawozu) stosowania nawozów dolistnych Sonata Table. Productive (kg yield per kg fertilizer) and economic (Polish zloty value of yield per Polish zloty fertilizer cost) effectiveness of foliar fertilizers Sonata application Roślina Crop Pszenica ozima Winter wheat Kukurydza Corn Rzepak ozimy Winter rape Burak cukrowy Sugar beet Termin stosowania Application date Efektywność Effectiveness Produkcyjna productive Ekonomiczna economic Dawka Dose (kg ha) 0,0 55,0,7,7,3 3,8,0,5 8,3 3,93 3,3, 55,0 8,8 35,0,3 3,83,75 5,0 5,0 5,0, 0,9 0,9 55,0 7,5 3,7 3,5,,0 0,0 3,8 3,3,57,8, 55,0 0,0,7,9, 3,00 5,0 55,0 3,3 7,3,9,87 0,0 7,5 35,0,75 5,3 3,9 00 0,8 3,00 0,8 3 3,75 5,5 3,75 75,5,3,5 Zwyżka plonu poszczególnych roślin, przypadająca na kg zastosowanego nawozu, zależała od terminu aplikacji i dawki nawozu (tab. ). Najbardziej przy rastał plon korzeni buraka cukrowego dokarmianego dawką kg ha Sonaty burak w momencie zwierania się rzędów, a najmniej plon ziarna kukurydzy traktowanej i kg Sonaty kukurydza w fazie 8 liści. Efektywność ekonomiczna zł poniesionego na nawozy dolistne zależała od ich dawki i wynosiła od,,8 zł w kukurydzy do 3,9,75 zł w rzepaku ozimym. Efektywność ta jest zbliżona do efektywności dolistnego stosowania nawozów wieloskładni

8 38 kowych w ziemniaku [Jabłoński 999]. Według tego autora wartość wzrostu plonów bulw, uzyskana w efekcie zastosowania różnych nawozów dolistnych, przewyższała 3,8,5krotnie poniesione koszty. W badaniach własnych najbar dziej ekonomicznym sposobem dolistnego dokarmiania była aplikacja kg ha nawozów serii Sonata w fazie pełni krzewienia pszenicy ozimej i w fazie zielonego pąka rzepaku. W uprawie buraka i kukurydzy za optymalne można uważać dolistne aplikowanie kg ha nawozu Sonata kukurydza przy wysokości kukurydzy 0 cm kukurydzy oraz w momencie zwierania się rzędów buraka cu krowego. Ekonomicznie nieuzasadnione było natomiast stosowanie i kg ha Sonaty kukurydza oraz i kg ha Sonaty burak w fazie 8 liści tych roślin. WNIOSKI. Plonotwórczy efekt dolistnego stosowania nawozów z serii Sonata zależy od gatunku rośliny, roku badań oraz dawki nawozu, zaś w mniejszym stopniu od terminu zabiegu. Średnia zwyżka plonów w wyniku dolistnej aplikacji tych na wozów wyniosła 00 kg ha ziarna pszenicy ozimej, 90 kg ha ziarna kukurydzy, 0 0 kg ha nasion rzepaku ozimego i 00 0 kg ha korzeni buraka cukrowego.. Największa efektywność dolistnego dokarmiania roślin, wyrażona wielkością przyrostu plonów na kg zastosowanego nawozu oraz wartością zwyżki plonów na zł kosztu nawozu, wystąpiła u pszenicy ozimej przy dawce kg ha w fazie pełni krzewienia, a u kukurydzy po zastosowaniu kg ha przy wysokości roślin 0 cm. Najbardziej efektywnym sposobem dokarmiania rzepaku ozimego było stosowanie kg ha Sonaty rzepak w fazie zielonego zwartego pąka, a buraka cukrowego aplikacja kg ha Sonaty burak w momencie zwierania się rzędów. PIŚMIENNICTWO Brzozowski J., Brzozowska I., Sarnowski J. 99. Efektywność zabiegów ochronnych i łączonych ochronnonawozowych w uprawie pszenicy. Fragm. Agron., Grześkiewicz H., Trawczyński C Dolistne dokarmianie ziemniaków jadalnych płynnymi nawozami wieloskładnikowymi. Biul. IHAR 09, Jabłoński K Wpływ dolistnego nawożenia ziemniaków nawozami mikroelementowymi na kształtowanie się plonów i efekty ekonomiczne. Biul. IHAR, Pałka M., BobreckaJamro D., Jarecki W Wpływ wieloskładnikowych nawozów dolistnych na skład chemiczny nasion oraz wydajność tłuszczu i białka rzepaku jarego. Acta Agrophysica 85,

9 39 SienkiewiczCholewa U. 00. Znaczenie mikroelementów w nawożeniu rzepaku. Post. Nauk Rol. 5, 9 8. Szewczuk C., Michałojć Z Praktyczne aspekty dolistnego dokarmiania roślin. Acta Agrophysica 85, 9 9. TobiaszSalach R., BobreckaJamro D Wpływ wieloskładnikowych nawozów dolistnych na plonowanie i skład chemiczny owsa. Acta Agrophysica 85, Waligóra H., Kruczek A Wpływ zróżnicowanego nawożenia azotem i nawozami wieloskładnikowymi na plon i jakość surowca kukurydzy cukrowej. Acta Scient. Polon., Agricultura, Wojciechowski T., Bobrzecka D., Procyk Z. 00. Wpływ wzrastających dawek miedzi przy dwóch poziomach nawożenia azotem na plonowanie pszenżyta jarego. Folia Univ. Agric. Stetin, Agricultura 8, 9, 99. Wróbel S., SienkiewiczCholewa U Potrzeby nawożenia borem roślin uprawnych w Polsce. Post. Nauk Rol., 03 8.

10