Warszawa, dnia 24 czerwca 2013 r.

Transkrypt

1 Warszawa, dnia 24 czerwca 2013 r. Szanowny Pan Marek Gos Przewodniczący Komisji Nadzwyczajnej Sejmu RP do rozpatrzenia projektów ustaw z zakresu prawa spółdzielczego Dot. poselskiego projektu ustawy o spółdzielniach (druk nr 515), poselskiego projektu ustawy- Prawo spółdzielcze (druk nr 980), poselskiego projektu ustawy - Prawo spółdzielcze (druk nr 1005). W nawiązaniu do przebiegu wysłuchania publicznego w dniu 24 czerwca 2013 r. w toku którego zostały przedstawione podstawowe postulaty Krajowego Związku Banków Spółdzielczych oraz dotychczasowych pism Związku w tym względzie, składam niniejszą uzupełniającą opinię Związku do następujących projektów ustaw: poselski projekt ustawy o spółdzielniach (druk nr 515), poselski projekt ustawy - Prawo spółdzielcze (druk nr 980), poselski projekt ustawy - Prawo spółdzielcze (druk nr 1005). W pierwszym rzędzie pragnę ponownie podkreślić (w powiązaniu z dotychczasowymi pismami Związku w tej sprawie), że wszelkie regulacje dotyczące ruchu spółdzielczego powinny uwzględniać wielowiekowy dorobek i tradycje tych instytucji wypracowane w ramach historii narodowej. Z tego względu ewentualne zmiany dotyczące prawa spółdzielczego powinny być starannie rozważone, we współpracy ze środowiskiem spółdzielczym, ponieważ dotykają one nie tylko technicznych regulacji prawnych, ale również wielopokoleniowego dorobku spółdzielców, trwale zakorzenionych w polskiej tradycji i historii gospodarczej. Pragnę stanowczo zaznaczyć, że znaczny dorobek polskiej spółdzielczości w zakresie tworzenia i inicjowania lokalnej zaradności i gospodarności jest powszechnie uznany w nauce i doceniany na świecie, czego wyrazem są liczne wypowiedzi 1

2 w światowych gremiach spółdzielczych. Podstawowe zasady spółdzielczości, jakimi są samoorganizacja i wzajemna współpraca zostały naruszone już na etapie tworzenia przedmiotowych projektów, które nie zostały dogłębnie skonsultowane ze środowiskiem spółdzielczym i pomijają zdanie oraz opinie spółdzielców polskich, co w szczególności dotyczy projektu ustawy druk nr 515. Zgłoszenie przez grupę posłów arbitralnego projektu, ingerującego w podstawowe prawa spółdzielców, podważającego sprawdzone i zakorzenione w tradycji spółdzielczości instytucje, narusza fundamentalne reguły stanowienia dobrego prawa. Ingerencja w normy prawa spółdzielczego ukształtowanego w obecnym zakresie wieloletnimi pracami i wysiłkiem środowiska spółdzielczego, powinna doceniać wkład i wysiłek tego środowiska będącego powiernikiem tradycji i dorobku spółdzielczości polskiej. W zakresie szczegółowych rozwiązań proponowanych przez poszczególne projekty ustawy wyjaśniam: Stanowisko dotyczące poselskiego projektu Ustawy o spółdzielniach, zgłoszonego przez grupę posłów Platformy Obywatelskiej (druk sejmowy nr 515). 1. W art. 8 projektu, przewiduje się zmniejszenie minimalnej liczby członków spółdzielni z obecnych 10 członków do 5 członków według zapisów projektu. Brak jednak merytorycznego uzasadnienia dla takiej zmiany, która podważa ustabilizowane w tym względzie normy aktualnie obowiązującego prawa. 2. W art. 14 projektu ustawy przewidziano możliwość zbywania udziałów na zasadach określonych w statucie. Stanowi to fundamentalną zmianę w stosunku do dotychczasowych zasad Prawa spółdzielczego na gruncie, których udziały w spółdzielni są niezbywalne. Zmiana taka stanowi naruszenie jednej z podstawowych zasad dotychczasowego ruchu spółdzielczego w Polsce, która opierała się na osobistej i niezbywalnej więzi członka ze spółdzielnią. 2

3 3. Zapis art. 16 projektu powiela dotychczasowe zasady zwrotu wpłat dokonanych na wypowiedziane udziały. Zapisy takie w odniesieniu do banków spółdzielczych nie są jednak uzgodnione z treścią Dyrektywy CRD IV i określonymi w jej treści wymogami uznania funduszu udziałowego za kapitał Tier 1. W celu zaliczenia w bankach spółdzielczych funduszu udziałowego do kapitału Tier 1 konieczne byłoby określenie ustawowe przypadków, w których bank spółdzielczy uprawniony byłby do odmowy zwrotu wpłat dokonanych przez członków na wypowiedziane udziały. 4. W art. 18 ust. 1 pkt 4 projektu nadal podtrzymuje się prawo członka wglądu do umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi. Zapis ten nie jest jednak uzgodniony z treścią Prawa bankowego i zastrzeżoną w jego ramach instytucją tajemnicy bankowej. W związku z wiążącą bank instytucją tajemnicy bankowej, konieczne byłoby jednoznaczne rozstrzygnięcie problematyki dostępu członka do treści umów zawieranych przez bank spółdzielczy, na rzecz zachowania zasady poufności działań banku spółdzielczego. 5. Art. 18 ust. 3 projektu przewiduje, że Statut spółdzielni, regulaminy, uchwały i protokoły obrad organów spółdzielni, a także protokoły lustracji i roczne sprawozdanie finansowe powinny być udostępnione na stronie internetowej spółdzielni. Również ten przepis projektu nie jest skorelowany z instytucją tajemnicy bankowej. Na jego podstawie upublicznieniu podlegałyby protokoły obrad rady nadzorczej oraz zarządu spółdzielni, podczas gdy w tych dokumentach, zawarte są często informacje objęte tajemnicą bankową, dotyczące np. decyzji zarządu o przyznaniu kredytu. Zasada poufności działalności banku spółdzielczego oraz tajemnicy bankowej, przemawia stanowczo za wyłączeniem publikowania w internecie tych dokumentów. 6. W art. 19 projektu przewiduje się ustawowe ograniczenie wysokości wpisowego wnoszonego przez osobę przystępującą do spółdzielni. Zgodnie z art. 19 ust. 1 projektu Wpisowe nie może przekraczać 1/3 minimalnego wynagrodzenia za pracę, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Zgodnie z aktualnym stanem prawnym wysokość wpisowego określa statut i nie ma narzuconej górne granicy tej 3

4 wpłaty. Odpowiednio proponowany zapis stanowi ograniczenie zasady swobody kształtowania zasad funkcjonowania spółdzielni przez członków. 7. Zgodnie z art. 31 ust. 3 projektu, członek spółdzielni może uczestniczyć w walnym zgromadzeniu przez pełnomocnika. Jednocześnie jednak zgodnie z art. 31 ust. 4 projektu Pełnomocnictwo powinno być udzielone pod rygorem nieważności na piśmie z notarialnym poświadczeniem podpisu. Przepis powyższy stanowi podważenie wieloletniej tradycji reprezentowania członka spółdzielni na walnym zgromadzeniu przez pełnomocnika ustanowionego w zwykłej formie pisemnej (art Prawa spółdzielczego). Nałożenie na członków spółdzielni obowiązku udzielenia notarialnego pełnomocnictwa do udziału w walnym zgromadzeniu pociągałoby za sobą nie tylko niewspółmierne koszty dla członków, ale i ograniczenie prawa do ustanawiania pełnomocników (dostępność usług notarialnych w małych miejscowościach i wsiach, w których siedzibę mają spółdzielnie jest bardzo ograniczona). Biorąc pod uwagę fakt, że brak jest ze strony środowiska członków spółdzielni istotnych sygnałów uzasadniających potrzebę tak radykalnego ograniczenia uprawnień członków do udzielania pełnomocnictw w zwykłej formie pisemnej (również na wokandzie sądowej brak sporów z tego zakresu), odpowiednio proponowana regulacja wręcz ogranicza podstawowe prawa członków spółdzielni do udziału w czynnościach organów spółdzielni. Należy podkreślić, że takich ograniczeń jakie projektodawcy proponują dla członków spółdzielni w zakresie obowiązku ponoszenia kosztów notarialnych udzielenia pełnomocnictw, nie przewidują np. przepisy prawa handlowego dla spółek, w których akcjonariusze mogą udzielać pełnomocnictw do udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy w zwykłej formie pisemnej (art k.s.h). W tym stanie rzeczy proponowany przepis ogranicza prawa członka spółdzielni do udziału w walnym zgromadzeniu członków spółdzielni. 8. W art. 33 projektu przewiduje się, że Statut może stanowić, że jeżeli liczba członków przekroczy 500, walne zgromadzenie zostaje zastąpione przez zebranie przedstawicieli. Na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów Prawa spółdzielczego nie ma określonej liczby członków, powyżej której można dopiero wprowadzić instytucję zebrania przedstawicieli. Na podstawie art. 37 Prawa spółdzielczego obecnie to statut określa liczbę 4

5 członków, po przekroczeniu której walne zgromadzenie zostaje zastąpione przez zebranie przedstawicieli. Odpowiednio projektowana zmiana zawarta w art. 33 projektu stanowi ograniczenie autonomiczności statutowej spółdzielni i stanowiłaby istotne utrudnienie dla jej efektywnego działania. 9. Zgodnie z art.41 ust. 3 Projektu ustawy: W skład rady nie może wchodzić pracownik spółdzielni, z wyjątkiem spółdzielni pracy. Uchwała w sprawie wyboru pracownika do rady jest nieważna. Z chwilą nawiązania przez członka rady stosunku pracy ze spółdzielnią ustaje jego członkostwo w radzie. Proponowana regulacja stanowi naruszenie zasad ruchu Spółdzielczego, którego istotą jest demokracja i samorządność wyrażająca się w czynnym i biernym prawie wyborczym. Każdy członek spółdzielni jako jej współwłaściciel posiada niezbywalne prawo do wybierania i bycia wybieranym do organów spółdzielni (art pkt 2 Ustawy Prawo spółdzielcze). Podstawowe prawo członka bierne prawo wyborcze zostałoby ograniczone poprzez proponowaną treść art. 41 ust. 3 projektu ustawy. Przepis stanowiłby wręcz szykanę dla tych członków, którzy osobiście zaangażują się w pracę na rzecz spółdzielni. Z powyższych względów należy uznać że art. 41 ust. 3 projektu ustawy narusza zasady spółdzielczości bierne prawo wyborcze do organów spółdzielni. Przepis podważa również zasady demokratycznego zarządu spółdzielnią przez członków posiadających równe prawa wyborcze. 10. Zgodnie z art.41 ust. 6 Projektu ustawy: Nie można być członkiem rady dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Również powyższy przepis narusza zasady demokracji i samorządności spółdzielczej wyrażające się w czynnym i biernym prawie wyborczym. Spółdzielnia jest organizacją samorządną i odpowiednio do wyłącznej kompetencji członków powinno należeć określanie kręgu zaufanych osób, którym powierzają funkcje w organach spółdzielni. Ograniczenie prawa członków w zakresie swobodnego kształtowania obsady personalnej organów spółdzielni naruszałoby ich prawo własności wobec spółdzielni. Zgodnie z konstytucyjną ochroną prawa własności, przepisy prawa powinny jedynie w minimalnym i niezbędnym zakresie ingerować w sprawy personalne i zdolność pełnienia przez określone osoby czynnych funkcji w spółdzielni, która stanowi samodzielny podmiot gospodarczy. Podstawą 5

6 pełnienia funkcji w ramach rady powinno być jedynie zaufanie jakim członkowie spółdzielni obdarzają wybraną osobę. Jeśli to zaufanie jest niezachwiane i uzasadnione rzetelną oraz prawidłową działalnością członka rady, to członkowie spółdzielni nie mogą być zmuszani do zmiany obsady personalnej tak ważnego organu spółdzielni jakim jest rada tylko ze względu na fakt długiego pełnienia danej funkcji przez określoną osobę. W tym stanie rzecz należy uznać że przepis art. 41 ust. 6 projektu ustawy narusza zasady demokracji i samorządności spółdzielczej. 11. Zgodnie z art. 51 ust. 5. Projektu ustawy Członek rady albo zarządu, kierownik bieżącej działalności gospodarczej spółdzielni, pełnomocnik lub prokurent nie może być członkiem organu związku spółdzielczego, w którym spółdzielnia jest zrzeszona, ani członkiem organu Krajowej Rady Spółdzielczej. Z chwilą dokonania takiego wyboru ustaje jego członkostwo w radzie albo zarządzie spółdzielni bądź stosunek pełnomocnictwa lub prokury. Również powyższy przepis narusza zasady demokracji i samorządności spółdzielczej wyrażające się w czynnym i biernym prawie wyborczym. Dobór członków organów związków spółdzielczych powinien należeć wyłącznie do członków danego związku jako jego właścicieli, a przepisy prawa nie powinny arbitralnie ingerować w samorządną strukturę związku. W tym stanie rzecz należy uznać że przepis art. 51 ust. 5 projektu ustawy narusza zasady demokracji i samorządności spółdzielczej. 12. Zgodnie z art.52 ust. 2. Projektu ustawy: Nie może być członkiem rady albo zarządu, a także kierownikiem bieżącej działalności spółdzielni, pełnomocnikiem lub prokurentem spółdzielni przedsiębiorca albo wspólnik lub członek organu przedsiębiorcy, który pozostaje ze spółdzielnią w stosunkach cywilnoprawnych, związanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. 3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się również w wypadku, gdy okoliczności wymienione w tych przepisach dotyczą osoby bliskiej członka rady lub zarządu albo kierownika bieżącej działalności gospodarczej spółdzielni, pełnomocnika lub prokurenta spółdzielni. Powyższa propozycja narusza podstawową zasadę prawa spółdzielczego jaką jest prowadzenie przez spółdzielnię działalności w interesie jej członków. Sam fakt wyboru przez 6

7 członków spółdzielni jako formy współpracy i wzajemnej pomocy nie powinien wiązać się z szykanami prawnymi lecz wręcz przeciwnie z preferencjami z tytułu spółdzielczego zaangażowania. Tymczasem twórcy projektu zabraniają administracyjnie i arbitralnie łączenia funkcji w spółdzielni z funkcjami organizacyjnymi pełnionymi w strukturach współpracowników spółdzielni. Twórcy projektu pomijają fakt, że spółdzielnie są formą lokalnej współpracy i samoorganizacji, w której uczestniczą nie tylko osoby fizyczne, ale również osoby prawne. Natomiast proponowany przepis podważa zasady samoorganizacji, ponieważ skorzystanie z usług spółdzielni wiązałoby się z podważeniem kompetencji organizacyjnych (w zakresie możliwości zajmowania określonych stanowisk) członków organów spółdzielni. Skutkiem przepisu byłoby zerwanie i naruszenie lokalnych więzi społecznych ponieważ np. członek rady spółdzielni zasiadający jednocześnie w radzie nadzorczej lokalnej spółdzielni produkcji rolnej musiałby być odwołany tylko z tego powodu, że spółdzielnia produkcji rolnej otworzyła rachunek w banku spółdzielczym. Powyższy przykład stanowi tylko szkicowe zobrazowanie skutków prawnych proponowanej regulacji. Spółdzielnia jest organizacją samorządną i odpowiednio do wyłącznej kompetencji członków powinno należeć określanie kręgu zaufanych osób, którym powierzają funkcje w organach spółdzielni. Ograniczenie prawa członków w zakresie swobodnego kształtowania obsady personalnej organów spółdzielni naruszałoby ich prawo własności zastrzeżone w Konstytucji RP. Przepisy prawa powinny jedynie w minimalnym i niezbędnym zakresie ingerować w sprawy personalne i zdolność pełnienia przez określone osoby czynnych funkcji w spółdzielni, która stanowi samodzielny podmiot gospodarczy. Należy również zaznaczyć, że powyższy przepis dyskryminowałby spółdzielnie jako instytucje lokalne, w których występują rozbudowane struktury organizacyjne (wieloosobowy zarząd, kilkunasto a czasami kilkudziesięcioosobowa rada, szerokie grono pełnomocników). Powiązania rodzinne wymienione w art. 52 ust. 2 projektu ustawy stanowiłyby podstawę do szykanowania członków spółdzielni w zakresie ich czynnego prawa wyborczego do organów spółdzielni. Sam fakt, że bank spółdzielczy prowadzi rachunek bankowy dla np. małżonki członka rady (osoby prowadzącej jednocześnie działalność gospodarczą) nie może dyskryminować danego członka organów spółdzielni i pozbawiać go wiarygodności, gdy ta osoba jest obdarzona zaufaniem członków powierzających mu funkcję w organach spółdzielni. Proponowana regulacja byłaby nie tylko krzywdząca dla wielu zasłużonych wieloletnią i docenianą pracą członków spółdzielni, ale również szykanowałaby spółdzielnie na konkurencyjnym rynku gospodarczym, ponieważ możliwości wyboru osób zarządzających byłyby istotnie ograniczone dla członków spółdzielni. Należy podkreślić, że takich 7

8 ograniczeń jakie projektodawcy proponują dla spółdzielni nie przewidują np. przepisy prawa handlowego dla spółek, w których funkcje zarządcze i nadzorcze mogą pełnić wszystkie osoby obdarzone zaufaniem właścicieli, bez względu na powiązania rodzinne i gospodarcze (nawet prowadzenie działalności konkurencyjnej przez członka zarządu spółki akcyjnej nie pozbawia go możliwości pełnienia funkcji za zgodą rady nadzorczej na zasadach określonych w art.380 k.s.h.). Odpowiednio o ile akcjonariusze, udziałowcy w spółkach handlowych mieliby swobodę prawną w doborze zaufanych zarządców to członkowie spółdzielni byliby w tym zakresie znacznie ograniczeni i wręcz szykanowani. Z powyższych względów proponowana regulacja narusza zasadę samoorganizacji i samodzielności spółdzielni zarządzanej swobodnie przez członków. 13. Zgodnie z art. 55 ust. 1 projektu, Grupa członkowska składa się z członków spółdzielni, których prawa i obowiązki majątkowe są związane z wyodrębnioną organizacyjnie jednostką spółdzielni albo z częścią majątku spółdzielni, która nadaje się do takiego wyodrębnienia. Dotychczasowe przepisy Prawa spółdzielczego przewidywały tworzenie grup członkowskich na zasadach określonych w statucie i odpowiednio zapis projektu oznaczałby ograniczenie swobody regulacyjnej dla członków spółdzielni. 14. Zgodnie z art Projektu ustawy, spółdzielnie zostaną pozbawione możliwości przeprowadzania lustracji przez związki rewizyjne. Propozycje projektu podważają obecny, wieloletni dorobek związków rewizyjnych i spółdzielni w nich zrzeszonych. Obecny kształt lustracji, komplementarny w zakresie banków spółdzielczych, w stosunku do kontroli przeprowadzanych przez biegłych rewidentów, Komisję Nadzoru Bankowego oraz banki zrzeszające pozwala ukształtować prawidłową działalność banków spółdzielczych w oparciu o organizacyjną wiedzę struktury związku rewizyjnego. Prawidłowa i korzystna dla członków spółdzielni współpraca ze związkami rewizyjnymi zostałby zniweczona poprzez wprowadzenie odrębnej kategorii specjalistów - lustratorów proponowanych przez projektodawców ustawy. Osoba lustratora, przewidziana w projekcie ustawy niewątpliwie dysponować będzie wiedzą szczuplejszą i ograniczoną w stosunku do organizacyjnych i zespołowych doświadczeń związku rewizyjnego. Odpowiednio nowy kształt lustracji skutkowałby 8

9 pogorszeniem jej jakości i naruszeniem efektywności tej kontroli co bezpośrednio godziłoby w interesy członków. W tym stanie rzeczy nieuzasadnione są propozycje zmierzające do zlikwidowania dotychczasowego dorobku związków rewizyjnych stworzonych przez członków w ramach działalności ich spółdzielni Stanowisko dotyczące poselskiego projektu Prawo spółdzielcze, zgłoszonego przez grupę posłów Ruchu Palikota (druk sejmowy nr 1005). 1. W art. 3 projektu następuje zasadnicze rozbudowanie koniecznej treści statutu. Według treści art. 3 1 pkt 8 projektu, statut powinien określać również zasady wyznaczania zakresu i sposobu realizacji praw członków, a jeżeli statut przewiduje, także byłych członków do majątku spółdzielni w razie jej likwidacji, z uwzględnieniem stopnia przyczynienia się członków do powstania tego majątku, na wypadek gdy uchwała ostatniego walnego zgromadzenia spółdzielni przeznaczy ten majątek do podziału, oraz wskazanie celu na jaki likwidator powinien przeznaczyć pozostały po likwidacji majątek spółdzielni na wypadek jeżeli uchwała ostatniego walnego zgromadzenia nie przeznaczy tego majątku do podziału. Takich zapisów statutowych nie wymaga obowiązujące aktualnie Prawo spółdzielcze. Nadto zgodnie z art. 3 1 pkt 4 projektu proponuje się wprowadzenie wymogu wskazania w statucie spółdzielni przedmiotu jej działalności gospodarczej, określonego według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Również w tym zakresie aktualne przepisy Prawa spółdzielczego nie nakładają wymogu statutowego ujęcia przedmiotu działalności spółdzielni według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Odpowiednio taka zmiana koniecznej treści statutu, będzie zobowiązywała spółdzielnie do dostosowania treści swoich statutów, co narazi je na dodatkowe koszty. Zwłaszcza dotyczy to banków spółdzielczych, w których zmiana statutu musi być zaprotokołowana notarialnie. 2. W art. 6 projektu przewiduje się zmniejszenie minimalnej liczby członków spółdzielni z obecnych 10 członków do 5 członków według zapisów projektu. Brak jednak 9

10 merytorycznego uzasadnienia dla takiej zmiany, która podważa ustabilizowane w tym względzie normy aktualnie obowiązującego prawa. 3. W projekcie odstępuje się od dotychczasowego zapisu art. 12a ust. 2 pr. spółdz., wyznaczającego termin 30 dni na zgłoszenie do sądu rejestrowego przez zarząd spółdzielni uchwały o zmianie statutu. Zmiana taka będzie skutkować obowiązkiem zgłoszenia tych zmian w terminie siedmiodniowym zgodnie art. 22 ustawy z dnia 10 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2007 r., Nr 168, poz. 1186, z późn. zm.). 4. W art proponuję się wprowadzenie zapisu zgodnie z którym członek uczestniczy w pokrywaniu strat spółdzielni do wysokości objętych udziałów. Aktualne przepisy Prawa spółdzielczego (art Prawa spółdzielczego) przewidują odpowiedzialność członka do wysokości zadeklarowanych udziałów. Zmiana przewidziana w projekcie może skutkować osłabieniem sytuacji finansowej spółdzielni. 5. W art. 12 projektu ustawy przewidziano możliwość zbywania udziałów na zasadach określonych w statucie. Stanowi to fundamentalną zmianę w stosunku do dotychczasowych zasad Prawa spółdzielczego na gruncie których udziały w spółdzielni są niezbywalne. Zmiana taka stanowi naruszenie jednej z podstawowych zasad dotychczasowego ruchu spółdzielczego w Polsce, która opierała się na osobistej i niezbywalnej więzi członka ze spółdzielnią. 6. Zapis art. 14 projektu powiela dotychczasowe zasady zwrotu wpłat dokonanych na wypowiedziane udziały. Zapisy takie w odniesieniu do banków spółdzielczych nie są jednak uzgodnione z treścią Dyrektywy CRD IV i określonymi w jej treści wymogami uznania funduszu udziałowego za kapitał Tier 1. W celu zaliczenia w bankach spółdzielczych funduszu udziałowego do kapitału Tier 1 konieczne byłoby określenie ustawowe przypadków, w których bank spółdzielczy uprawniony byłby do odmowy zwrotu wpłat dokonanych przez członków na wypowiedziane udziały. 10

11 7. W art pkt 6 projektu nadal podtrzymuje się prawo członka wglądu do umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi. Zapis ten nie jest jednak uzgodniony z treścią Prawa bankowego i zastrzeżoną w jego ramach instytucją tajemnicy bankowej. W związku z wiążącą bank instytucją tajemnicy bankowej, konieczne byłoby jednoznaczne rozstrzygnięcie problematyki dostępu członka do treści umów zawieranych przez bank spółdzielczy, na rzecz zachowania zasady poufności działań banku spółdzielczego. Podobnie kształtuje się sprawa związana z prawem wglądu członka do protokołów obrad organów banku spółdzielczego. Zasada poufności działalności banku spółdzielczego oraz tajemnicy bankowej, przemawia stanowczo za ograniczeniem prawa wglądu członka do dokumentów banku spółdzielczego. 8. W art przewidziano zapis, zgodnie z którym mandaty członków organu wybranych na określoną kadencję wygasają z chwilą rozpoczęcia posiedzenia wyborczego organu uprawnionego do wyboru członków tego organu.. Rozwiązanie takie jest niebezpieczne dla ciągłości funkcjonowania organów spółdzielni. Ze względu na przypadki np. siły wyższej może dojść do sytuacji, w której po otwarciu walnego zgromadzenia wystąpi konieczność zarządzenia przerwy lub odroczenia jego obrad. W takiej sytuacji spółdzielnia nie posiadałaby organów upoważnionych do jej reprezentacji. Takie same zastrzeżenia budzi rozwiązanie przewidujące wygaśnięcie z mocy prawa mandatu z dniem 31 grudnia, bez uwzględnienia propozycji regulacji określającej sposób funkcjonowania spółdzielni w sytuacji, w której np. mandaty członków rady nadzorczej wygasną z mocy prawa. 9. Zgodnie z art. 37 ust. 1 projektu, grupa członkowska składa się z członków spółdzielni, których prawa i obowiązki majątkowe są związane z wyodrębnioną organizacyjnie jednostką spółdzielni albo z częścią majątku spółdzielni, która nadaje się do takiego wyodrębnienia. Statut określa zasady podziału członków na grupy członkowskie i zasady ich działania. Dotychczasowe przepisy Prawa spółdzielczego przewidywały tworzenie grup członkowskich na zasadach określonych w statucie i odpowiednio zapis projektu oznaczałby ograniczenie swobody regulacyjnej dla członków spółdzielni. 11

12 10. Zgodnie z art. 39 projektu przewiduje się rezygnację z dotychczasowej zasady powoływania członków rady nadzorczej tylko spośród członków spółdzielni. Według autorów projektu członkiem rady może być każda osoba niezależnie od tego czy posiada członkostwo w spółdzielni. Taka zmiana podważa zasadę osobistego zaangażowania członków w działalność spółdzielni i upodabnia funkcjonowanie organów spółdzielni do korporacyjnej struktury prawa handlowego. 11. W art. 48 projektu wyklucza się możliwość pełnienia funkcji przedstawiciela w spółdzielni przez jej pracownika. Zmiana ta pozbawia pracowników spółdzielni będących jednocześnie jej członkami możliwości szerszego zaangażowania się w działalność spółdzielni w ramach struktury zebrania przedstawicieli. Biorąc pod uwagę, że istotą spółdzielni jest działalność na rzecz jej członków, a praca w spółdzielni jest najpełniejszym wyrazem zaangażowania się członka w jej rozwój, odpowiednio projektowana zmian stanowiłaby nieuzasadnioną szykanę dla tych członków, którzy są najbardziej zaangażowani w rozwój spółdzielni. 12. Art. 59 projektu przewiduje możliwość podwyższenia udziałów członkowskich w ciężar innych funduszy spółdzielni. Rozwiązanie takie narusza zasadę niepodzielności majątku spółdzielni. W wyniku takiej zmiany może zostać naruszona stabilność finansowa spółdzielni. 13. Zgodnie z art projektu spółdzielnia może zostać uznana za niewypłacalną w przypadku, gdy zaprzestała spłacania wymagalnych zobowiązań, a jej majątek nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich zobowiązań. Przepis nie przewiduje jednocześnie żadnej minimalnej granicy wymagalnych zobowiązań ani też minimalnego okresu opóźnienia w ich spłacie. Odpowiednio na gruncie przedmiotowej definicji spółdzielnia jest niewypłacalna nawet jeśli z drobnych przyczyn technicznych nie spełnia dwóch zobowiązać choćby na znikomą kilkuzłotową kwotę i opóźnienie trwa minimalny okres choćby 1 dnia. Tak łatwe uznanie spółdzielni za niewypłacalną jest groźne zwłaszcza dla banku Spółdzielczego, który wymaga stabilnych i bezpiecznych regulacji prawnych. Z tego względu zapisy projektu w zakresie podstaw uznania spółdzielni za niewypłacalną należy uznać za zbyt liberalne i w związku z tym niebezpieczne dla ruchu spółdzielczego. 12

13 Stanowisko dotyczące poselskiego projektu Prawo spółdzielcze, zgłoszonego przez grupę posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego (druk sejmowy nr 980). 1. W art. 3 projektu następuje zasadnicze rozbudowanie koniecznej treści statutu. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 4 projektu proponuje się wprowadzenie wymogu wskazania w statucie spółdzielni przedmiotu jej działalności gospodarczej, określonego według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Aktualne przepisy Prawa spółdzielczego nie nakładają wymogu statutowego ujęcia przedmiotu działalności spółdzielni według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Odpowiednio taka zmiana koniecznej treści statutu, będzie zobowiązywała spółdzielnie do dostosowania treści swoich statutów, co narazi je na dodatkowe koszty. Zwłaszcza dotyczy to banków spółdzielczych, w których zmiana statutu musi być zaprotokołowana notarialnie. 2. W art. 3 ust. 5 projektu przewidziano możliwość szczególnego rozszerzenia kompetencji zarządu lub rady nadzorczej. Zgodnie z tym przepisem statut może przewidywać, aby uchwały w sprawach: a) nabycia lub zbycia nieruchomości, nabycia lub zbycia zakładu, nabycia czy zbycia innej wyodrębnionej jednostki organizacyjnej, b) przystępowania do innych organizacji gospodarczych oraz występowania z nich, c) oznaczania najwyższej sumy zobowiązań, jaką spółdzielnia może zaciągnąć - mogły być, oprócz ustawowych kompetencji walnego zgromadzenia w tej dziedzinie, podejmowane także przez zarząd lub radę nadzorczą. Na podstawie aktualnych przepisów Prawa spółdzielczego, uchwały w sprawie zbycia nieruchomości lub oznaczenia najwyższej sumy zobowiązań może podejmować jedynie walne zgromadzenie. Odpowiednio zmiana pozwoli na bardziej elastyczne określenie kompetencji organów spółdzielni adekwatnie do treści jej statutu. 3. W art. 6 projektu przewiduje się zmniejszenie minimalnej liczby członków spółdzielni z obecnych 10 członków do 5 członków według zapisów projektu. Brak jednak merytorycznego uzasadnienia dla takiej zmiany która podważa ustabilizowane w tym względzie normy aktualnie obowiązującego prawa. 13

14 4. W projekcie odstępuje się od dotychczasowego zapisu art. 12a ust. 2 pr. spółdz., wyznaczającego termin 30 dni na zgłoszenie do sądu rejestrowego przez zarząd spółdzielni uchwały o zmianie statutu. Zmiana taka będzie skutkować obowiązkiem zgłoszenia tych zmian w terminie siedmiodniowym zgodnie art. 22 ustawy z dnia 10 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2007 r., Nr 168, poz. 1186, z późn. zm.). 5. W art. 11 ust. 1 proponuję się wprowadzenie zapisu zgodnie z którym członek uczestniczy w pokrywaniu strat spółdzielni do wysokości objętych udziałów. Aktualne przepisy Prawa spółdzielczego (art Prawa spółdzielczego) przewidują odpowiedzialność członka do wysokości zadeklarowanych udziałów. Zmiana przewidziana w projekcie może skutkować osłabieniem sytuacji finansowej spółdzielni. 6. W art. 12 projektu ustawy przewidziano możliwość zbywania udziałów na zasadach określonych w statucie. Stanowi to fundamentalną zmianę w stosunku do dotychczasowych zasad Prawa spółdzielczego na gruncie, których udziały w spółdzielni są niezbywalne. Zmiana taka stanowi naruszenie jednej z podstawowych zasad dotychczasowego ruchu spółdzielczego w Polsce, która opierała się na osobistej i niezbywalnej więzi członka ze spółdzielnią. 7. Zapis art. 14 projektu powiela dotychczasowe zasady zwrotu wpłat dokonanych na wypowiedziane udziały. Zapisy takie w odniesieniu do banków spółdzielczych nie są jednak uzgodnione z treścią Dyrektywy CRD IV i określonymi w jej treści wymogami uznania funduszu udziałowego za kapitał Tier 1. W celu zaliczenia w bankach spółdzielczych funduszu udziałowego do kapitału Tier 1 konieczne byłoby określenie ustawowe przypadków, w których bank spółdzielczy uprawniony byłby do odmowy zwrotu wpłat dokonanych przez członków na wypowiedziane udziały. 8. W art. 16 ust. 2 pkt 6 projektu nadal podtrzymuje się prawo członka wglądu do umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi. Zapis ten nie jest jednak uzgodniony 14

15 z treścią Prawa bankowego i zastrzeżoną w jego ramach instytucją tajemnicy bankowej. W związku z wiążącą bank instytucją tajemnicy bankowej, konieczne byłoby jednoznaczne rozstrzygnięcie problematyki dostępu członka do treści umów zawieranych przez bank spółdzielczy, na rzecz zachowania zasady poufności działań banku spółdzielczego. Podobnie kształtuje się sprawa związana z prawem wglądu członka do protokołów obrad organów banku spółdzielczego. Zasada poufności działalności banku spółdzielczego oraz tajemnicy bankowej, przemawia stanowczo za ograniczeniem prawa wglądu członka do dokumentów banku spółdzielczego. 9. W art. 17 projektu przewiduje się ustawowe ograniczenie wysokości wpisowego wnoszonego przez osobę przystępującą do spółdzielni. Zgodnie z art. 17 ust. 1 projektu Wysokość i termin zapłaty wpisowego określa statut, jednakże jego wysokość dla nowoprzyjmowanych członków nie może przekroczyć najniższego miesięcznego wynagrodzenia określonego na podstawie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Zgodnie z aktualnym stanem prawnym wysokość wpisowego określa statut i nie ma narzuconej górne granicy tej wpłaty. Odpowiednio proponowany zapis stanowi ograniczenie zasady swobody kształtowania zasad funkcjonowania spółdzielni przez członków. 10. W art. 26 ust. 8 przewidziano zapis, zgodnie z którym mandaty członków organu wybranych na określoną kadencję wygasają z chwilą rozpoczęcia posiedzenia wyborczego organu uprawnionego do wyboru członków tego organu.. Rozwiązanie takie jest niebezpieczne dla ciągłości funkcjonowania organów spółdzielni. Ze względu na przypadki np. siły wyższej może dojść do sytuacji, w której po otwarciu walnego zgromadzenia wystąpi konieczność zarządzenia przerwy lub odroczenia jego obrad. W takiej sytuacji spółdzielnia nie posiadałaby organów upoważnionych do jej reprezentacji. Takie same zastrzeżenia budzi rozwiązanie przewidujące wygaśnięcie z mocy prawa mandatu z dniem 31 grudnia, bez uwzględnienia propozycji regulacji określającej sposób funkcjonowania spółdzielni w sytuacji, w której np. mandaty członków rady nadzorczej wygasną z mocy prawa. 15

16 11. Zgodnie z art. 37 ust. 1 projektu, Grupa członkowska składa się z członków spółdzielni, których prawa i obowiązki majątkowe są związane z wyodrębnioną organizacyjnie jednostką spółdzielni albo z częścią majątku spółdzielni, która nadaje się do takiego wyodrębnienia. Dotychczasowe przepisy Prawa spółdzielczego przewidywały tworzenie grup członkowskich na zasadach określonych w statucie i odpowiednio zapis projektu oznaczałby ograniczenie swobody regulacyjnej dla członków spółdzielni. 12. Zgodnie z art. 39 projektu przewiduje się rezygnację z dotychczasowej zasady powoływania członków rady nadzorczej tylko spośród członków spółdzielni. Według autorów projektu członkiem rady może być każda osoba niezależnie od tego czy posiada członkostwo w spółdzielni. Taka zmiana podważa zasadę osobistego zaangażowania członków w działalność spółdzielni i upodabnia funkcjonowanie organów spółdzielni do korporacyjnej struktury prawa handlowego. 13. W art. 49 projektu wyklucza się możliwość pełnienia funkcji przedstawiciela w spółdzielni przez jej pracownika. Zmiana ta pozbawia pracowników spółdzielni będących jednocześnie jej członkami możliwości szerszego zaangażowania się w działalność spółdzielni w ramach struktury zebrania przedstawicieli. Biorąc pod uwagę, że istotą spółdzielni jest działalność na rzecz jej członków, a praca w spółdzielni jest najpełniejszym wyrazem zaangażowania się członka w jej rozwój, odpowiednio projektowana zmian stanowiłaby nieuzasadnioną szykanę dla tych członków, którzy są najbardziej zaangażowani w rozwój spółdzielni. 14. Art. 59 projektu przewiduje możliwość podwyższenia udziałów członkowskich w ciężar innych funduszy spółdzielni. Rozwiązanie takie narusza zasadę niepodzielności majątku spółdzielni. W wyniku takiej zmiany może zostać naruszona stabilność finansowa spółdzielni. 15. Zgodnie z art. 85 projektu spółdzielnia może zostać uznana za niewypłacalną w przypadku, gdy zaprzestała spłacania wymagalnych zobowiązań, a jej majątek nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich zobowiązań. Przepis nie przewiduje jednocześnie żadnej minimalnej 16

17 granicy wymagalnych zobowiązań ani też minimalnego okresu opóźnienia w ich spłacie. Odpowiednio na gruncie przedmiotowej definicji spółdzielnia jest niewypłacalna nawet jeśli z drobnych przyczyn technicznych nie spełnia dwóch zobowiązać choćby na znikomą kilkuzłotową kwotę i opóźnienie trwa minimalny okres choćby 1 dnia. Tak łatwe uznanie spółdzielni za niewypłacalną jest groźne zwłaszcza dla banku Spółdzielczego, który wymaga stabilnych i bezpiecznych regulacji prawnych. Z tego względu zapisy projektu w zakresie podstaw uznania spółdzielni za niewypłacalną należy uznać za zbyt liberalne i w związku z tym niebezpieczne dla ruchu spółdzielczego. Powyższe wyjaśnienia przedstawiają jedynie podstawowe uwagi do zapisów ww. projektów ustaw. Odpowiednio do dalszych uwag i opinii zgłaszanych przez banki spółdzielcze, stanowisko Związku będzie rozbudowane i uszczegółowione. W tym stanie rzeczy wnoszę o uwzględnienie stanowiska Związku w toku dalszych prac nad przedmiotowymi projektami ustaw Z poważaniem Jerzy Różyński Prezes Zarządu Krajowego Związku Banków Spółdzielczych 17