PRZYKŁAD WZORCOWEJ KARTY OCENY RADIOGRAMU W SEKTORZE PRZEMYSŁOWYM Nr 6: WYTWARZANIE I PRZETWÓRSTWO METALI

Transkrypt

1 KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - POPÓW września 2003 r PRZYKŁAD WZORCOWEJ KARTY OCENY RADIOGRAMU W SEKTORZE PRZEMYSŁOWYM Nr 6: WYTWARZANIE I PRZETWÓRSTWO METALI M.Dobrowolski, M.Karusik, M.Śliwowski NDTEST Warszawa 1. WSTĘP Kwalifikowanie personelu zajmującego się badaniem i oceną połączeń spawanych rurociągów z odlewanymi korpusami pomp i armatury, stwarza konieczność brania pod uwagę 3 sektorów związanych z następującymi wyrobami: (c) odlew, (w) wyroby spawane, (t) rura. W nowej edycji normy PN-EN 473:2002 zaproponowano sektor przemysłowy f wytwarzanie i przetwórstwo metali (oznaczony w systemie UDT-CERT cyfrą 6 ), który może obejmować odlewy, odkuwki, wyroby spawane, rury i wyroby przerabiane plastycznie. Ułatwia to rozwiązanie wspomnianego problemu kwalifikacji i certyfikacji personelu. Stosowanie jednak takiego multisektorza łączy się z koniecznością prowadzenia szkolenia i egzaminowania w rozszerzonym zakresie. W referacie przedstawiono radiogramy, na których występują równocześnie wady odlewu oraz spoiny łączącej ten odlew z rurą. Jeden z takich radiogramów posłużył do przedstawienia propozycji radiogramu egzaminacyjnego, oraz wzorcowego arkusza jego oceny. 2. INSTRUKCJA BADANIA - RADIOGRAMY Na rys. 1 przedstawiona jest instrukcja badania radiograficznego połączenia spawanego rurociągu φ 610 x 10 mm ze staliwnym korpusem zasuwy. Na rys. 2 przedstawiono wybrane odcinki radiogramu badanego połączenia. Widoczne są na nich wady odlewnicze oraz połączone z nimi pęknięcia poprzeczne do osi spoiny i obejmujące strefę wpływu ciepła połączenia spawanego. W takich przypadkach protokół badania radiograficznego zawiera opis wskazań zarówno niedoskonałości wykonania odlewu jak i spoiny. 1

2 NDTest INSTRUKCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH Warszawa PRZEDMIOT BADANY (schemat, wymiary): Połączenie rurociągu z zasuwą Nr: WZÓR - 1 Data: Str 1 z 1 korpus staliwny zasuwy 10 rurociąg φ610 Materiał: rura-stal; korpus staliwo Metoda spawania: 111 CEL BADANIA: kontrola montażu POZIOM JAKOŚCI: C POZIOM BADANIA: klasa A POZIOM AKCEPTACJI: WTWiO, poz. C wg PN-EN 1435 wg PN-EN TECHNIKA BADANIA (układ geometryczny badania - numery rysunków w PN-EN 1435) : ZAZNACZ WYBRANY UKŁAD GEOMETRYCZNY BADANIA/TECHNIKE BADANIA : rys.1 rys.2 rys.5 rys.8. rys.14. rys.11 lub12. rys.13 brak nr. podstawowa zewnętrzna centryczna ekscentryczna obwodowa na e lipsę lub pro- na 1/2 elipsy tangensowa stopadle lub prostopadle SCHEMAT OZNACZEŃ Punkt 0 na Ilość ekspozycji najwyższym punkcie na 1 spoinę : 1 spoina spoiny obwodowej, (badany obiekt) lub zaznaczony wg schematu oznaczeń Ilość błon/kaset na rurach pionowych. na 1 ekspozycję, Odliczanie współrzędnych wymiary: 1, w rolce zgodnie z ruchem wskazówek zegara, 2000 x 60 kierunek patrząc w kierunku przepływu medium Aparat rtg, gamma przepływu medium UWAGA: min. 3 wzorce IQI na (typ): S 660 długości spoiny OCHRONA PRZED PROMIE- NIOWANIEM ROZPROSZONYM: Ogranicznik wiązki (kolimator): tak Maskowanie: nie Filtr przed przedmiotem: nie Filtr między obiektem i kasetą: nie Ekran za kasetą:1 mm Pb PARAMETRY BADANIA: ŹRÓDŁO Rodzaj, Wymiary, Aktywność [TBq] [kv, ma] Ir-192 2,52 TBq 2,8 x 2,8 mm BŁONA, OKŁADKI Rodzaj, grubość, przód/tył D5 0,027 / 0,027 G R U B O Ś Ć M A T E R I A Ł U min/maks Prześwie Badana tlana [min] EFEKTYW - NY WYMIAR ŻRÓDŁA O D L E G Ł O Ś Ć ,8 10 f min źródło przedmiot klasa A EN ffd źródło błona: min/stosow CZAS EKSPO- ZYCJI [sek], [min] 120/ sek b wadabłona WYWOŁY- WANIE autom., ręczne odczynniki [ C] [min] automatyczne 30 o C cykl 8 min Wymagana jakość rdg.: W12 Gęstość optyczna D (min): 2,3 Rodzaj wzorca: EN462 W10 Fe umieszczony od strony źródła: ---- od strony błony: X (F) Ocena rdg przez: NDTEST według: spoina:pn-en klasa/poziom akcept.: spoina: WTWiO,poz C odlew:pn-en odlew: nie ustalona Opracował: M. Dobrowolski, RT-3 (podpis,data) Sprawdził: M.Karusik, RT-3 (podpis, data) Rys. 1. Instrukcja badania radiograficznego Operator: C.Lendzion, RT-1 (podpis,data) 2

3 KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - POPÓW września 2003 r 3. WZORCOWA KARTA OCENY RADIOGRAMU (t.zw. master sheet ) Karta ta służy egzaminatorowi do sprawdzenia prawidłowości interpretacji radiogramu egzaminacyjnego, dokonanej przez egzaminowanego i wystawienia odpowiedniej oceny. Powinna być przewidziana możliwość stopniowania tej oceny. Propozycje takiej karty oceny, dotyczącej radiogramu połączenia spawanego rury z odlewem armatury, przedstawiono na rys a) b) Rys. 2. Radiogramy połączenia spawanego rurociągu φ 610 x 10 mm ze staliwnym korpusem zasuwy 4. WNIOSKI a) Do opisu i oceny wskazań przedstawionych na radiogramach wymagana jest znajomość badań zarówno odlewów jak i spoin b) Kwalifikacja i certyfikacja personelu badań nieniszczących w sektorze przemysłowym (6) - wytwarzanie i przetwórstwo metali, obejmującym, w systemie UDT-CERT, badanie odlewów, odkuwek, wyrobów spawanych, rur i wyrobów przerabianych plastycznie, pozwala przeprowadzić badania i ocenę przedstawionego obiektu przez jednego operatora, dysponującego certyfikatem kompetencji w jednym sektorze przemysłowym 6. Alternatywą jest certyfikacja w 3 sektorach związanych z następującymi wyrobami: (1)-odlewy, (3)-wyroby spawane i (4)-rury. c) Wydaje się, że na radiogramie egzaminacyjnym powinny być widoczne jedynie jednoznaczne wskazania, wyraźnie od siebie oddzielone. Radiogram widoczny na rys. 2a wydaje się spełniać te wymagania. Widoczne są na nim : wtrącenie i pękniecie w strefie spoiny (100) połączone z pęknięciem odlewu (D). W przypadku radiogramu rys. 2b, interpretacja jest trudniejsza. d) Każdy radiogram egzaminacyjny powinien być wyposażony we wzorcową kartę oceny. Poza danymi zalecanymi przez normę PN-EN 473, zał. D1, karta taka powinna zawierać wytyczne stopniowej oceny zapisu dokonanego przez kandydata w egzaminacyjnym protokóle oceny radiogramów. 3

4 Nr: NDTEST 1 Logo WZORCOWA KARTA OCENY RADIOGRAMU Sektor 6 (1, 3, 4) Data Str. 1 z 2 1. Rodzaj wyrobu /kind of product : SPOINA OBWODOWA RURY Z ODLEWANYM KORPUSEM ZASUWY, wykonana elektrodami otulonymi (111) Circumferential butt weld joining pipe to cast body of valve, arc welding covered electrode (111) 2. Materiał / material: Rura - stal węglowa / Korpus zasuwy staliwo Pipe: carbon steel / body of valve: steel casting 3. Wymiary / dimensions : φ 610, gr. ścianki s = 10 mm. Spoina typu V, wykonana jednostronnie. Badana długość spoiny L = 1885 mm. Diam. 610 mm, wall thickness s=10mm. One side, V -type weld. Examined length of weld: L = 1885 mm 4. Metoda, technika, procedura badania: Method, technique of test: Układ / arrangement centryczny (EN 1435, Rys. 5) źródło/source: Ir 192, 2,8x2,8mm, 2,5TBq błona/film: D5, w rolce okładki/screens Pb 0,027/0,027 ffd: 305 mm Ilość ekspozycji/number of exposures: 1 Ilość i wymiary błon na 1eksp. /nubmer and dimension of films for each exposure: 1 (6 x 200 cm) Klasa badania(test class) : A Poziom jakości: C (EN 25817) Poziom akceptacji: (*) 2 (EN 12517) 5. WYNIKI BADAŃ: wstępnych VT oraz radiograficznych RT Numer kolejny radiogr. egzamin. Oznaczenie przedmiotu, materiału (PATRZ LEGENDA POD TABLICĄ) Oznaczenie radiogramu (*) Układ geometryczny badania (nr rys. EN 1435) Średnia gęstość radiogramu Grubość prześwietlana (mm) Uzyskana jakość obrazu W i k lasa (A, B ) Wynik badań wizualnych WZORCOWY ZAPIS NIEDOSKONAŁOŚCI LUB/I USZKODZEŃ; dla spoin: wpisać dokładny symbol, współrzędną [x, y, z], długość [ l =...mm], sumę długości [ Σl=...mm] ; dla odlewów : symbol, współrzędne, stopień intensywności (tam gdzie ma zastosowanie); dla uszkodzeń i anomalii eksploatacyjnych :nazwa, współrzędne, wymiary charakterystyczne (np. długość, szer. obszar) spoin wg PN-EN pęknięcia pęcherze, pustki wtrącenia stałe przyklejenia braki przetopu podtopienia grani wklęśniecie w grani wyciek Inne niedoskonałości odlewów wg PN-EN A- pęcherze B- zapiaszczenia, zażużlenia C 1 - rzadzizna typu 1 C 2 - rzadzizna typu 2 C 3 - rzadzizna typu 3 D - pęknięcie E - naderwanie (na gorąco) F - obcy metal Inne niedoskonałości Anomalie i uszkodzenia eksploatacyjne P- pęknięcia U ubytki U k korozyjne U e erozyjne U z - zużycie O-osad inne uszkodzenia OCENA wg(*)...en poziom akc.2.. Brak niedoskonałości akceptowane nieakcept owane UWA- GI 1 SOR V obw CS RT- Z34L odc nr 5 centryczny 2 0,1 # pkt. 10 W13 A (***) 0,1 # pkt. n=1,5 b=20 p max =1 (**) 102; X =183-4 cm; l > 20mm (w odlewie i spoinie), Σl > 20mm 0,4 # pkt lub 3012; X = 185cm; l =1 mm, Σl = 1 mm 0,1 # pkt. D lub E; X=183-4 cm 0,5 # pkt. X 1 # pkt. CS - stal węglowa; SS - stal kwasoodporna; Al aluminium i jego stopy; S-spoina; O odlew; R rura; B blacha; V, X, K spoiny różnego typu; T złącze teowe Sk wp spoina króćca wpuszczanego; Sk na spoina króćca nasadzanego (*) ustala się w zestawie egzaminacyjnym; mogą być różne kryteria akceptacji dla grup lub pojedynczych radiogramów (**) podaje się w protokole egz. celem ułatwienia oceny wskazań. (n) wysokość nadlewu; (b) szerokość nadlewu; (p) wysokość grani ( ew. głebokośc wklęśnięcia) (***) wzorzec nie widoczny na omawianym odcinku radiogramu egzaminacyjnego, powinien być podany w protokóle.... # pkt. punkty do uzyskania przez kandydata; maks. 2,2 pkt. na jeden rdg. egzaminacyjny. 24 rdg. x 2,2 pkt = 52,8 pkt. + maks. 2,2pkt za ogólną formę protokółu (do uznania egzaminatora) = maks. 55 pkt (zgodne z Tablicą D1 normy PN-EN 473). - elementy oceny, których niepodanie przez kandydata skutkuje oceną 0 za dany radiogram. 4

5 Nr: NDTEST 1 Logo WZORCOWA KARTA OCENY RADIOGRAMU Sektor 6 (1, 3, 4) Data Str. 1 z 2 KOPIA LUB RYSUNEK SCHEMATYCZNY RADIOGRAMU z nieciągłościami obowiązkowymi do zarejestrowania przez kandydata b 10 p φ610 A (2011) lub (3012) 1 mm 102 n D odlew Przekrój A A Współrzędna spoiny : cm A - nieciągłość(i) do obowiązkowego zarejestrowania przez kandydata w protokóle oceny radiogramów egzaminacyjnych. W przypadku braku zapisu tego(ych) wskazania(ń), kandydat otrzymuje notę 0 z tego radiogramu. SPORZADZAJACY WZORCOWĄ KARTĘ OCENY RADIOGRAMU: OCENIAJACY PIERWSZY NAZWISKO : CERTYFIKAT:, DATA : PODPIS : OCENIAJACY DRUGI NAZWISKO : CERTYFIKAT: DATA : PODPIS : Walidacja : Data......Cert. RT3 nr.... imię, nazwisko Rys. 3. Propozycja wzorcowej karty oceny radiogramu w sektorze przemysłowym (6 5

6