ZESZYTY TEORETYCZNE RACHUNKOWOŚCI, tom 60 (116), Warszawa 2011

Transkrypt

1 - bited. - bited. - bited. - This copy is for persona ZESZYTY TEORETYCZNE RACHUNKOWOŚCI, tom 60 (116), Warszawa 2011 Generowanie użytecznej informacji ekonomicznej w sprawozdaniu finansowym w kontekście zachowania zasady wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej Wprowadzenie Małgorzata Cieciura Sprawozdanie finansowe jest jednym z podstawowych dokumentów w przedsiębiorstwie, na podstawie którego użytkownicy, zwłaszcza zewnętrzni, podejmują szereg decyzji ekonomicznych. Waga i znaczenie sprawozdań finansowych w dzisiejszych czasach nie budzi wątpliwości. Istotne jest zatem, aby informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym były wiarygodne, zrozumiałe, kompletne, rzetelne itp. Jak wiadomo, dla rachunkowości ważny jest pomiar, za pomocą którego zostają wartościowo odzwierciedlone zjawiska i procesy zachodzące w jednostce gospodarczej. Dlatego w tradycyjnym sprawozdaniu finansowym mogą być wykazywane wyłącznie takie składniki, które można w wiarygodny sposób wycenić. Praktyka rachunkowości dowodzi, ze obecnie jednym z najistotniejszych obszarów rachunkowości jest właśnie wycena. Ogólnoświatowe zmiany ekonomiczne związane z procesami globalizacyjnymi i przejściem z ery industrialnej do ery informacyjnej spowodowały zmianę czynników produkcji. Obecnie za najbardziej pożądany czynnik produkcji uważa się wiedzę i informację, które odmiennie od pozostałych czynników mają nieograniczony, niewyczerpywany, niematerialny charakter (Kamela-Sowińska, 2006). Wobec powyższego rachunkowość również staje w obliczu konieczności zmian, szczególnie w obszarze wyceny bilansowej. Celem artykułu jest nakreślenie obszarów rachunkowości, które mogą przyczyniać się do ograniczenia użyteczności informacji generowanych w spra- Dr inż. Małgorzata Cieciura, Uniwersytet Szczeciński, Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług, Katedra Rachunkowości i Controllingu, m.cieciura@wp.pl 31

2 - bited. - bited. - bited. - This copy is for persona wozdaniu finansowym, oraz próba interpretacji zasady wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej w kontekście zachowania użyteczności sprawozdania finansowego. 1. Wymogi stawiane sprawozdaniom finansowym Niewątpliwym jest fakt, że w obecnych czasach produktami najbardziej pożądanymi na rynku jest informacja i wiedza. Zdaniem A. Karmańskiej (2006, s ), informacja i wiedza odgrywają we współczesnym przedsiębiorstwie ogromną rolę, na tyle istotną, że trzeba nimi zarządzać. Przekłada się to w bezpośredni sposób na wymogi stawiane sprawozdaniom finansowym. Informacja zawarta w sprawozdaniu finansowym musi charakteryzować się określonymi atrybutami, aby użytkownik mógł czerpać z niego wiedzę potrzebną do podejmowania różnego rodzaju decyzji ekonomicznych. Trzeba bowiem pamiętać, że decyzje gospodarcze podejmowane przez uczestników obrotu gospodarczego mają najczęściej wymiar finansowy, co przekłada się na wymierne wyniki, zarówno w skali mikro, jak i makro. Do fundamentalnych cech informacji, które są tworzone przez rachunkowość, zalicza się rzetelność i wiarygodność opisu (Turyna, 2003). Wynika to z faktu, że rachunkowość jako język biznesu musi dążyć do zaspokajania potrzeb swych użytkowników, które ulegają zmianie 1. Jak wspomniano, współcześni odbiorcy informacji generowanych przez rachunkowość, głównie w postaci sprawozdań finansowych, chcą, aby były one użyteczne. Użyteczność informacji na temat sytuacji finansowej, wyników jednostki gospodarczej i ich zmian jest głównym celem sprawozdań finansowych (Kiziukiewicz, 2004). O użyteczności i istocie informacji decydują jej atrybuty, którym w literaturze przedmiotu przypisuje się (Kamela-Sowińska, 2008): a) wartość prognostyczną, która pozwoli użytkownikom sprawozdania przewidywać przyszłe zdarzenia, b) wartość potwierdzającą, która daje możliwość oceny przeszłości, pozwalając na weryfikację wcześniejszych założeń, c) wartość znaczącą (istotność), co oznacza, że w sprawozdaniu finansowym muszą się znaleźć wszystkie istotne informacje, których pominięcie mogłoby zniekształcić obraz jednostki gospodarczej i wpłynąć na decyzje podejmowane przez użytkowników, d) kompletność, oznaczającą, że informacja uwzględnia wszystkie szczegóły przedstawianego zasobu lub procesu, 1 Wśród przyczyn powodujących zmiany potrzeb informacyjnych użytkowników sprawozdań finansowych wymienia się najczęściej procesy globalizacyjne, rosnącą rolę aktywów niematerialnych w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa, rozwój rynków kapitałowych i e-biznesu. 32

3 - bited. - bited. - bited. - This copy is for persona e) terminowość, czyli konieczność dostarczenia użytkownikom informacji w odpowiednim czasie, co z kolei determinuje użyteczność decyzji podejmowanych przy wykorzystaniu tych informacji 2. Analizując jakość systemu informacyjnego rachunkowości, trzeba podkreślić, że jest on jednym z najważniejszych elementów zintegrowanego systemu informacyjnego całego przedsiębiorstwa. Dlatego, mając na uwadze przedstawione pożądane cechy przypisywane informacjom zawartym w sprawozdaniach finansowych oraz fakt, że od początku lat osiemdziesiątych XX w. obserwuje się coraz większy rozdźwięk między wartością bilansową majątku a jego wartością rynkową, można zastanawiać się, czy tradycyjne sprawozdania finansowe zaspokajają w pełni potrzeby dzisiejszych użytkowników 3. Wydaje się, że odpowiedź na to pytanie jest przecząca. Ograniczenie użyteczności tradycyjnych sprawozdań finansowych może wynikać, m.in., z następujących przyczyn (Walińska, 2008) 4 : a) teorie rachunkowości uwzględniają w marginalnym zakresie obecnie rosnącą rolę wartości niematerialnych w kreowaniu wartości przedsiębiorstwa, b) tradycyjna wycena zasobów i procesów w głównej mierze opiera się na koszcie historycznym, c) świadomość kadry zarządzającej w kwestii budowania odpowiedzialnej polityki bilansowej jest niewystarczająca. Wydaje się, że zminimalizowanie wpływu wymienionych czynników, mogących powodować zniekształcenie informacji generowanych przez rachunkowość, wymaga odwołania się do naczelnej zasady rachunkowości określanej angielskim zwrotem true and fair view, tłumaczonej w polskiej literaturze przedmiotu jako: prawidłowy i rzetelny obraz, rzetelny i jasny obraz, prawdziwy i rzetelny obraz lub wierny i rzetelny obraz 5. 2 Wymienione atrybuty informacji generowanych przez rachunkowość są również bardzo istotne dla procesu decyzyjnego w zarządzaniu jednostką gospodarczą. T. Kiziukiewicz (2003, s. 20) stwierdza: ( ) zarządzanie przejawia się przez decyzje, które kształtują, w rezultacie świadomego wyboru, przyszłe stany systemu gospodarczego w sposób zapewniający realizację jego celów i działań. Wnioskując, należy stwierdzić, że dla zarządzania przedsiębiorstwem są istotne informacje o najwyższym stopniu użyteczności gdyż determinują sprawny proces decyzyjny. 3 Trzeba pamiętać, że informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym stanowią podstawę analizy finansowej. Poprawna analiza z kolei tworzy oceny o potencjale i dokonaniach jednostki gospodarczej (Micherda 2006, s. 20). 4 Zagadnienia braku użyteczności tradycyjnych sprawozdań finansowych poruszają I. Sobańska, M. Michalak, (Sobańska, Michalak, 2009, s ). W rozważaniach autorów pada stwierdzenie, że istnieją propozycje wskazujące na potrzebę nowego paradygmatu sprawozdawczości finansowej, tak by było możliwe uchwycenie i raportowanie procesu kreowania wartości. 5 Dążenie do tworzenia rzetelnego obrazu dokonań jednostki gospodarczej w postaci sprawozdań finansowych i raportów wewnętrznych A. Karmańska (2009, s ) zalicza do tego ( ) co jest w systemie rachunkowości ponadczasowe. 33

4 - bited. - bited. - bited. - This copy is for persona 2. Zasada wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej a użyteczność sprawozdania finansowego W wąskim znaczeniu zasada true and fair view jest rozumiana jako jedna z wielu zasad rachunkowości nakazująca właściwe i zgodne z rzeczywistością odzwierciedlenie sytuacji jednostki gospodarczej w sprawozdaniu finansowym. W szerszym zaś znaczeniu omawiana zasada jest uznawana za naczelną koncepcję traktowaną jako cel rachunkowości finansowej, mający swoje odzwierciedlenie na każdym poziomie gromadzenia, przetwarzania i prezentacji danych. Zdaniem Z. Messnera (2007, s. 26) zasada ta ( ) ma podstawowe znaczenie dla wiarygodności sprawozdania finansowego konkretnego przedsiębiorstwa. Zasada true and fair view rozumiana w szerszym znaczeniu pozwala na szukanie różnych możliwości osiągnięcia zamierzonego celu (Sikorska, 2005, s. 63). W ujęciu filozoficzno etycznym jest ona pewnym ideałem, meta normą, czyli normą norm, która pozostałym nadrzędnym zasadom nadaje głębszy sens i kierunek (Sikorska, 2007, s. 206). Jest ona traktowana również jako główny argument w forsowaniu rozwiązań nietypowych, niestandardowych, takich, których wykładni nie można znaleźć w prawie bilansowym. Z prowadzonych rozważań wynika, że koncepcja wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej może być rozumiana w różny sposób. Z pewnością jest to sytuacja problematyczna, zwłaszcza dla kierownictwa jednostek gospodarczych, które jest odpowiedzialne za jakość sprawozdań finansowych. Analizując przykładowo pod tym względem sytuację spółek giełdowych, trzeba zauważyć, że raporty finansowe są jedną z najważniejszych form komunikacji między spółkami a światem zewnętrznym. Ich jakość powinna być zatem bardzo dobra, a zakres powinien pozwolić użytkownikowi na możliwie wnikliwą analizę danej jednostki gospodarczej 6. Dlatego należałoby podjąć próbę interpretacji zasady true and fair view w kontekście generowania użytecznych informacji w sprawozdaniu finansowym. Wydaje się, że w dobie globalizacji, gdzie zapotrzebowanie na wiedzę i użyteczną informację jest wszechobecne i niezwykle cenne, należy odwoływać się do szerszego rozumienia zasady wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej 7. Pozwoli ona wówczas na pewien rodzaj elastyczności w tworzeniu polityki bilansowej, ze szczególnym uwzględnieniem zastoso- 6 Istotność jakości raportów finansowych potwierdza fakt, że Instytut Rachunkowości i Podatków organizuje od kilku lat konkurs na najlepszy raport roczny The Best Annual Report. Celem konkursu jest promowanie raportów rocznych o największej wartości użytkowej dla akcjonariuszy i inwestorów. 7 Autorka artykułu przychyla się do szerszego rozumienia zasady wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej. 34

5 Profesjonalizm osób odpowiedzialnych za sporządzanie sprawozdań finansowych Przestrzeganie zasad etyki zawodu księgowego - bited. - bited. - bited. - This copy is for persona wania różnych modeli i metod wyceny bilansowej 8. W szersze rozumienie analizowanej zasady jest wpisane niekonwencjonalne myślenie i odwoływanie się do informacji pozyskanych w różny sposób i przetworzonych pod różnym kątem. Takie działanie może przełożyć się na wierne odzwierciedlenie rzeczywistości gospodarczej, która niejednokrotnie zaskakuje i wyprzedza uregulowania prawne. Trzeba jednak zauważyć, co podkreśla A. Kamela-Sowińska (2008, s. 33), że ( ) zwiększenie elastyczności interpretowania i prezentacji zdarzeń gospodarczych stawia bardzo wysokie wymagania co do umiejętności, kwalifikacji i doświadczenia prowadzących księgi rachunkowe i biegłych rewidentów. Możliwość więc i zasadność stosowania zasady wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej w szerszym rozumieniu jest uwarunkowane profesjonalizmem i odpowiedzialnością kadry zarządzającej daną jednostką gospodarczą. Aspekty wykorzystania zasady wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej w jej szerszym ujęciu przedstawiono na rysunku 1. Rysunek 1. Aspekty zastosowania szeroko rozumianej zasady wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej w kontekście generowania użytecznej informacji ekonomicznej w sprawozdaniu finansowym Szukanie niestandardowych rozwiązań dla niektórych obszarów w rachunkowości Źródło: opracowanie własne. Szerokie ujęcie zasady wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej Wykorzystanie parametrów wyceny umożliwiających wykazywanie składników majątkowych w wartości bieżącej Użyteczność informacji wykazywanych w sprawozdaniach finansowych Przewaga treści ekonomicznej nad formą prawną 8 Istotnym parametrem wyceny przy szerszym rozumieniu zasady wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej jest wartość godziwa. Wartość godziwa jest określana jako kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, między zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami (Ustawa o rachunkowości, 2009). 35

6 - bited. - bited. - bited. - This copy is for persona Z założeń przedstawionych na rysunku 1 wynika, że odwołanie się do szerokiego rozumienia zasady wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej może się skupiać wokół trzech aspektów szukania niestandardowych rozwiązań dla niektórych obszarów rachunkowości, dążenia do wykazywania składników majątku w wartości bieżącej oraz przedkładania treści ekonomicznej zachodzących zjawisk i procesów ponad formę prawną. Jednym z obszarów rachunkowości, mogącym służyć za przykład zastosowania prezentowanego podejścia, jest kwestia ujęcia i wykazywania w sprawozdaniu finansowym grupy aktywów niematerialnych, a w szczególności specyficznej kategorii ekonomicznej, jaką jest wartość firmy (zarówno nabyta, jak i wewnętrznie generowana) 9. Zasada true and fair view może być również, w wąskim ujęciu, rozumiana jako koncepcja odwołująca się w głównej mierze do przedstawienia obrazu jednostki gospodarczej zgodnie z jasno określonymi normami, które kładą nacisk na wiarygodność i rzetelność opisu 10. Nie nadąży ona jednak wówczas za zmianami gospodarczymi, a wiele istotnych elementów tworzących wartość organizacji nie będzie w sprawozdaniu uwzględniona ze względu na brak uregulowań (Kamela-Sowińska, 2008, s. 33). Istotność omawianej kwestii, dotyczącej użyteczności informacji generowanych w sprawozdaniu finansowym, podkreśla fakt podjęcia przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości i Amerykańską Radę Standardów Rachunkowości Finansowej prac nad wspólnym projektem opracowania spójnych, ulepszonych założeń do MSSF i US GAAP. 28 września 2010 r. IASB i FASB zakończyły pierwszy etap wspólnego projektu dotyczący celów stawianych sprawozdawczości finansowej (rozdział I Założeń Koncepcyjnych) 9 Jak wiadomo, wartość firmy jest jedną z najstarszych kategorii ekonomicznych związanych bardzo mocno ze współczesną teorią rachunkowości. Mimo to jej ujęcie i rozliczanie budzi wciąż wiele kontrowersji. Kwestia sposobu wykazywania nabytej wartości firmy jest odmiennie regulowana w polskim prawie bilansowym i w międzynarodowych regulacjach rachunkowości. Polskie prawo bilansowe nakazuje amortyzowanie wartości firmy, natomiast międzynarodowe regulacje rachunkowości wprowadzają zakaz amortyzacji na rzecz corocznego testowania poziomu tego składnika majątku. Amortyzacja wartości firmy nie uwzględnia jej istoty i specyfiki. Przyjęcie założenia, że wartość firmy zużywa się równomiernie z okresu na okres, wydaje się być obarczone ryzykiem wygenerowania kosztów, które nie mają odzwierciedlenia w rzeczywistości. Z kolei coroczne testowanie poziomu wartości firmy jest obarczone subiektywizmem dokonywania szacunków, jest to również proces kosztochłonny. Dlatego, mając na uwadze cel sprawozdawczości finansowej, zasadę istotności i uwzględniając stosunek kosztów do korzyści, można wnioskować, że indywidualizacja podejścia do tego składnika majątku, w myśl szeroko rozumianej zasady wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej, jest nieodzowna. 10 Z. Luty (2010, s. 131) stwierdza ( ) jeżeli informacje mają być oparte na udokumentowanych zdarzeniach z przeszłości, to rzetelność dla sporządzającego oznacza poprawność merytoryczną, formalną i rachunkową dowodów księgowych, a także kompletność ich ujęcia w ramach prawidłowo ustalonej polityki bilansowej. 36

7 - bited. - bited. - bited. - This copy is for persona i cech jakościowych informacji w nich zawartych, pod kątem użyteczności przy podejmowaniu decyzji (rozdział III Założeń Koncepcyjnych) 11. We wspólnych Założeniach Koncepcyjnych Rady ustaliły, że głównym celem sprawozdawczości finansowej jest generowanie informacji o jednostce gospodarczej, które będą użyteczne dla szerokiego grona odbiorców (ze szczególnym uwzględnieniem aktualnych i potencjalnych dawców kapitału) w procesie podejmowania decyzji dotyczących dalszego finansowania jednostki. Ustalono, że raporty finansowe ogólnego zastosowania powinny opierać się na najlepszych szacunkach, subiektywnych ocenach i modelach kierownictwa jednostki. Jest to podyktowane faktem, że obecnie celem raportowania nie jest prezentacja wartości jednostki sporządzającej dane sprawozdanie, lecz przekazanie informacji umożliwiających oszacowanie jej wartości. Nakłada to na kierownictwo jednostki konieczność zawarcia w sprawozdawczości finansowej wszelkiego rodzaju objaśnień potrzebnych użytkownikom do zrozumienia generowanych informacji, co stanowi przejaw przesuwania granic raportowania i rekomenduje podejście do sprawozdawczości finansowej z punktu widzenia danej jednostki gospodarczej. W kwestii użyteczności informacji kształtujących sprawozdawczość finansową jednostki gospodarczej, IASB i FASB określiły, że istotę użytecznej informacji finansowej stanowią dwie fundamentalne cechy jakościowe i przydatność i wierne przedstawienie rzeczywistości. Informacja jest przydatna, jeżeli jej przekazanie wpływa znacząco na decyzje podejmowane przez użytkowników. Znaczący wpływ przejawia się w wykorzystaniu informacji do opracowywania prognoz i/lub potwierdzania zmiany danych wykorzystywanych do uprzednio opracowanych prognoz. Należy zwrócić uwagę na fakt, że przydatność informacji należy oceniać w odniesieniu do konkretnych decyzji, a nie do określonych decydentów. Wierne ukazanie rzeczywistości oznacza natomiast, że informacje zawarte w sprawozdawczości powinny odzwierciedlać treść ekonomiczną zjawiska gospodarczego, a nie tylko jego formę prawną. Ponadto, aby można było mówić o wiernym ukazaniu rzeczywistości, informacje powinny być kompletne, obiektywne i wolne od błędów (w możliwym do osiągnięcia zakresie). Oprócz fundamentalnych cech świadczących o użyteczności informacji, we wspólnym projekcie określono cechy udoskonalające. Stwierdzono, że użyteczność podstawowych cech zwiększa się, jeśli informacja jest porównywalna, możliwa do zweryfikowania, podana we właściwym czasie i zrozumiała. Trzeba jednak pamiętać, że priorytetowe znaczenie dla użyteczności informacji mają cechy fundamentalne, czyli przydatność i wierne przedstawienie rzeczywistości. Posiadanie przez informację cech udoskonalających nie może 11 Założenia projektu IASB i FASB stanowiącego pierwszy etap opracowywania wspólnych, ulepszonych Założeń Koncepcyjnych MSSF I US GAAP przedstawiono na podstawie informacji zawartych w Biuletynie MSSF, wydanie 9 wrzesień 2010, Deloitte, s

8 - bited. - bited. - bited. - This copy is for persona sprawić, że informacje nieprzydatne lub niespełniające warunku wierności będą traktowane jako użyteczne. Ponadto Rady podkreśliły, że przy podejmowaniu decyzji o wykazaniu poszczególnych informacji w sprawozdawczości finansowej powinno być zachowane kryterium istotności oraz stosunek kosztów do korzyści 12. Z punktu widzenia rozważań prezentowanych w artykule istotne wydają się podniesione przez Rady następujące kwestie: przyjęcie podejścia do sprawozdawczości finansowej z punktu widzenia danej jednostki gospodarczej, zwrócenie uwagi na przydatność prognostyczną informacji generowanej w sprawozdaniu finansowym oraz podkreślenie faktu, że informacje zawarte w sprawozdawczości finansowej danej jednostki mają umożliwić użytkownikowi oszacowanie jej wartości. Podsumowanie Przyjmując, że podstawowym celem sprawozdawczości przedsiębiorstwa jest generowanie użytecznych informacji dla szerokiego grona odbiorców sprawozdań finansowych, trzeba zauważyć, że w obecnych, turbulentnych czasach odpowiednia interpretacja zasady wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej jest niezwykle ważna. Istotę problemu potęguje i podkreśla fakt istnienia rozdźwięku między wartością podmiotu postrzeganą przez rynek a wartością wykazaną w sprawozdaniu finansowym. Coraz częściej poddaje się w wątpliwość użyteczność obligatoryjnych sprawozdań finansowych, odwołujących się w głównej mierze do kosztu historycznego. W prezentowanym artykule przyjęto założenie, że adekwatne odzwierciedlenie ekonomicznej sytuacji przedsiębiorstwa w sprawozdaniu finansowym wymaga odniesienia do szerszego rozumienia analizowanej naczelnej zasady rachunkowości. W kontekście regulacji zawartych we wspólnym projekcie IASB i FASB dotyczącym udoskonalenia Założeń Koncepcyjnych MSSF i US GAAP, przyjęte założenie wydaje się być słuszne. Analizując rzeczywistość gospodarczą, można wnioskować, że dzisiejsza sprawozdawczość potrzebuje odwołania do parametrów wyceny umożliwiających ukaza- 12 Wspólny projekt IASB i FASB koncentruje się na weryfikacji i ujednoliceniu obowiązujących dotychczas Założeń Koncepcyjnych. Przyjęte w zakończonym pierwszym etapie ustalenia, dotyczące określenia celu sprawozdawczości finansowej i cech jakościowych informacji prezentowanych w sprawozdaniu finansowym mają kluczowe znaczenie dla dalszych prac IASB i FASB. Powinny one bowiem stanowić podstawę dla wszystkich pozostałych rozważań prowadzonych w ramach opracowywania wspólnego projektu Założeń Koncepcyjnych oraz dla wszystkich standardów opracowywanych w przyszłości. 38

9 - bited. - bited. - bited. - This copy is for persona nie w sprawozdaniu finansowym wartości bieżących oraz szukania w stosunku do niektórych kategorii ekonomicznych rozwiązań niestandardowych. Współczesna rachunkowość wymaga bowiem wielopłaszczyznowości w działaniu, ponieważ przenika różne procesy gospodarcze, które często wykraczają poza ramy przyjętych regulacji prawnych. Należy podkreślić, że obecnie interpretacja zasady true and fair view budzi wiele kontrowersji. E.A. Hendriksen, M.F. van Breda (2002, s. 836) piszą: Kontrowersje w rachunkowości są oznaką jej żywotności. Zgoda w każdej sprawie byłaby oznaką jej obumierania. Krótko mówiąc, spory dotyczące tego, co powinno być ujawniane i w jakiej formie, będą się toczyć zawsze. Dzięki nim rachunkowość jest żywym, fascynującym przedmiotem. Wydaje się, że przytoczone sformułowanie znakomicie wpisuje się w nurt toczących się rozważań na temat użyteczności sprawozdań finansowych w kontekście zachowania naczelnej zasady rachunkowości. Literatura Hendriksen E.A., van Breda M.F. (2002), Teoria rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Kamela-Sowińska A. (2006), Wprowadzenie, [w:] Kreatywna księgowość a fałszowanie sprawozdań finansowych, P. Gut, C.H. Beck, Warszawa. Kamela-Sowińska A. (2007), Rachunkowość na zakręcie, [w:] Rachunkowość wczoraj, dziś, jutro, SKwP, Warszawa. Kamela-Sowińska A. (2008), Rachunkowość na zakręcie, [w:] Informacyjna funkcja rachunkowości w gospodarce współczesnej, pod red. A. Dyhdalewicz, G. Klameckiej-Roszkowskiej i J. Sikorskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok. Karmańska A. (2006), System informacyjny we współczesnym przedsiębiorstwie, [w:] Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów w systemie informacyjnym przedsiębiorstwa, pod red. A. Karmańskiej, Difin, Warszawa. Karmańska A. (2009), Wartość ekonomiczna w systemie informacyjnym rachunkowości finansowej, Difin, Warszawa. Kiziukiewicz T. (2003), Rachunkowość w systemie zarządzania, [w:] Zarządcze aspekty rachunkowości, pod red. T. Kiziukiewicz, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa. Kiziukiewicz T. (2004), Wprowadzenie do rachunkowości, [w:] Rachunkowość zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy o rachunkowości, pod red. T. Kiziukiewicz, Ekspert, Wrocław, część I. Luty Z. (2010), Kierunki zmian sprawozdawczości finansowej, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości tom 56 (112), SKwP, Warszawa. 39

10 - bited. - bited. - bited. - This copy is for persona Messner Z. (2007), Rachunkowość finansowa w systemie informacji ekonomicznej, [w:] Rachunkowość finansowa z uwzględnieniem MSSF, pod red. Z. Messnera, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Micherda B. (2006), Problemy wiarygodności sprawozdania finansowego, Difin, Warszawa. Sikorska M. (2005) Koncepcja True and fair view w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości oraz standardach rachunkowości amerykańskiej, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, tom 25(81), SKwP, Warszawa. Sikorska M. (2007), True and fair view w teorii i praktyce polskiej rachunkowości, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, tom 38(94), SKwP, Warszawa. Sobańska I., Michalak M. (2009), System rachunkowości i sprawozdawczości finansowej zorientowany na wartość przedsiębiorstwa, [w:] Rachunkowość w procesie tworzenia wartości przedsiębiorstwa, pod red. I. Sobańskiej i T. Wnuk-Pel, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź. Turyna J. (2003), Standardy rachunkowości MSR-US GAAP Polskie ustawodawstwo, Difin, Warszawa. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. z 2009 r. Nr 152, z późn. zmian. Walińska E. (2008), Źródła finansowania jako obszar pomiaru i prezentacji w systemie rachunkowości artykuł dyskusyjny, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, tom 44(100) SKwP, Warszawa. Streszczenie Szerokie grono użytkowników sprawozdań finansowych wymaga, aby informacje ekonomiczne zawarte w sprawozdaniu finansowym były wiarygodne, rzetelne, kompletne i w rzeczywisty sposób odzwierciedlały sytuację majątkową i finansową jednostki gospodarczej. Niestety, w obecnych czasach coraz częściej mówi się o braku użyteczności tradycyjnych sprawozdań finansowych. W artykule przedstawiono problem użyteczności sprawozdań finansowych w kontekście zachowania naczelnej zasady rachunkowości. Podjęto próbę dokonania interpretacji zasady wiernego i rzetelnego obrazu jednostki gospodarczej określając możliwe aspekty jej zastosowania przy sporządzaniu sprawozdania finansowego. Wnioskując zwrócono uwagę na potrzebę korzystania w obecnych czasach z parametrów wyceny dających możliwość wykazania w sprawozdaniu finansowym bieżącej wartości składników majątkowych, zasugerowano również indywidualizację podejścia do niektórych obszarów rachunkowości. 40

11 - bited. - bited. - bited. - This copy is for persona Summary Presenting useful economic information in financial statements in the context of the true and fair view concept A wide range of financial information users expects economic information from financial statements to be reliable and complete and to present a true and fair view of an entity's financial position and performance. However, there is a prevailing opinion that today traditional financial reporting is losing its relevance. The paper addresses the question of the usefulness of financial reporting in relation to the main principle of accounting. An attempt was made to interpret the true and fair view concept and to define the extent of its applicability in financial reporting. In conclusion the author emphasized the need to make use of measures which show the current value of assets, and suggested individual approach to some areas of accounting. 41

12 - bited. - bited. - bited. - This copy is for persona 42