Gospodarstwa rodzinne w UE ich strukturalna i ekonomiczna różnorodność a możliwości rozwoju

Transkrypt

1 Poznan University of Life Sciences Wydział Ekonomiczno-Społeczny Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej w Agrobiznesie Faculty of Economic and Social Sciences Department of Economy and Economic Policy in Agribusiness Gospodarstwa rodzinne w UE ich strukturalna i ekonomiczna różnorodność a możliwości rozwoju Family farms in the EU - structural and economic diversity and opportunities of growth prof. dr hab. Walenty Poczta współpraca: dr hab. Wawrzyniec Czubak mgr Ewelina Szuba mgr Patrycja Beba

2 Plan prezentacji Plan of presentation 1. Cel badań i wprowadzenie Aim of research and introduction 2. Kryteria wyróżniania gospodarstw rodzinnych The criteria of defining the family farms 3. Materiały i metody Sources and methods 4. Wyniki badań The results of research 5. Podsumowanie Summary

3 Cel badań / Theaimof research Próba oszacowania roli i znaczenia gospodarstw rodzinnych w rolnictwie państw Unii Europejskiej Attempt to estimate the role and importance of family farms in agricultureof the European Unioncountries

4 Europejski model rolnictwa The European model of agriculture Rolnictwo zrównoważone ekonomicznie, społecznie i środowiskowo Sustainable agriculture: economically, socially and environmentally Rolnictwo rodzinne Family farm

5 Autor Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego Halamska Act on the Formation Maria [2014] of Agricultural System Kołoszko-Chomentowska Zofia, Sieczko Leszek [2014] Gospodarstwo rodzinne (1) Family farm Kryterium wyróżnienia gospodarstwa rodzinnego prowadzoneprzez rolnika indywidualnego: jest właścicielem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni użytków rolnych nie przekraczającej 300 hektarów, prowadząca osobiście gospodarstwo rolne, posiadająca kwalifikacje rolnicze indywidualne run by individual gospodarstwo farmer, rolne, przewaga UAA less than własnych 300 ha nakładów pracy; individual farm, farm-own labour; związek gospodarstwa rolnego z gospodarstwem domowym, Tomczak Franciszek [2006] linkage podstawowe farm as between workingplaceand czynniki farm and produkcji household source of należą income, do rodziny, związek the ability gospodarstwa to reproduction rolnego the production;expanded z gospodarstwem reproduction domowym, and wielkość innovation; i wydajność zapewniająca byt rodzinie, basic production factors belong to the family, Michna Waldemar [2008] gospodarstwo jako źródło pracy i dochodu, linkage between farm and household, zdolność do odtwarzania potencjału produkcyjnego, size and efficiency providing income, reprodukcji rozszerzonej oraz innowacji;

6 Gospodarstwo rodzinne (2) Family farm Autor LamarcheH. [1992] Djurfeldt Göran [1996] Małecki-Tepicht Stefan [2004] Zegar Józef Stanisław [1999, 2012] Kryterium wyróżnienia gospodarstwa rodzinnego podstawowe czynniki produkcji należą do rodziny; basic production basic factors production belongsto factors the family; belongsto the family, związek gospodarstwa rolnego z gospodarstwem domowym i predominanceof family labour, rodziną, twokindsof holdings : zaangażowanierodzinnych zasobów pracy w celu zarządczym i w produkcji rolniczej; 1 fully-farming (farm is the main source of income of the family) 2 auxiliary (farm provides supplementary income). główne źródło utrzymania rodziny, podmiotem gospodarowania jest rodzina chłopska, relationship betweenagricultural farm and family, involvement of family labour resources inthe management and agricultural production; podstawowe the czynniki main source produkcji of income należą of the do family, rodziny, przewaga własnych the entity nakładów management pracy, is a farm family, podział gospodarstw na: 1. pełnorolne (gospodarstwo stanowi główne źródło utrzymania rodziny), 2. pomocnicze (gospodarstwo dostarcza uzupełniającego dochodu).

7 Autor Plan Mansholtadyrektywa Rady nr 159/72 z r. w sprawie modernizacji farm USDA Garner E., Gender P., 2013 (Drygas) Gospodarstwo rodzinne (3) Family farm Kryterium wyróżnienia gospodarstwa rodzinnego -gospodarstwo rozwojowe: 1)działalność rolnicza to podstawowe (główne) źródło utrzymania; 2) posiadanie odpowiednich kwalifikacji zawodowych; 3) opracowanie planu modernizacji gospodarstwa 4) zobowiązanie do prowadzenia księgowości w gospodarstwie od momentu wprowadzenia planu modernizacji gospodarstwa; Family labor resources corporations the Family disposal companies of the family, 5) dochód rolnika z pracy w gospodarstwie nie powinien być niższy farm management in the hands of the family, od dochodu określonego przez państwa członkowskie jako właściwy area household size or volume of production po okresie modernizacji. Single-combining the functions of ownership andrunning the farm, jednoosobowe, łączące funkcje właścicielskie z prowadzeniem gospodarstwa, korporacje rodzinne, spółki rodzinne farm developmental: 1) agricultural activities are the basic (main) source of income; 2) appropriate professional qualifications; 3) modernization plan of farms 4) an obligation to keep anaccountancy; 5) reacha certainlevelof farm income zasoby pracy pozostające do dyspozycji rodziny, zarządzanie gospodarstwem w rękach rodziny, wielkość obszarowa gospodarstwa lub wielkość wytwarzanej produkcji

8 Materiał i metody Sources and methods Materiał badawczy The research material Bazy danych Database Literatura przedmiotu Literature Eurostat Badania Struktur Rolnych Farm Structure FADN Farm Accounting Data Network

9 Schemat oszacowania liczby gospodarstw rodzinnych GOSPODARSTWA ROLNE OGÓŁEM Total agriculture holdings (farms) GOSPODARSTWA INDYWIDUALNE Individual(sole) holders farms Gospodarstwa grupowe i osób prawnych Group and legal entities Gospodarstwa wytwarzające poniżej 10% standardowej produkcji Holdingsproducing less than 10% of the SO GOSPODARSTWA W POLU OBSERWACJI FADN FADN agriculture holdings (farms) Gospodarstwa nie osiągające dochodu na poziomie minimalnego wynagrodzenia Holdings(farms)with incomes below the net minimum wage GOSPODARSTWA RODZINNE Family farm

10 LICZBA GOSPODARSTW ROLNYCH W UE-27 (szt.) Total agriculture holdings (farms) in EU-27 GOSPODARSTWA ROLNE OGÓŁEM Total agriculture holdings (farms) Kryterium delimitacji: płaca minimalna netto Delimitation criteria: net minimum wage -gospodarstwa wytwarzające poniżej 10% standardowej produkcji -holdingsproducing less than 10% of the SO GOSPODARSTWA W POLU OBSERWACJI FADN FADN agriculture holdings (farms) GOSPODARSTWA OSIĄGAJĄCE DOCHÓD POWYŻEJ MINIMALNEGO WYNAGRODZENIA Holdings(farms) with income above the net minimum wage gospodarstwa nie osiągające dochodu na poziomie minimalnego wynagrodzenia -holdings(farms)with incomes below the net minimum wage GOSPODARSTWA RODZINNE FAMILY FARMS % gosp. rolnych ogółem 30% total agri. holdings (farms) -gospodarstwa grupowe i osób prawnych - group and legal entities (3%)

11 UDZIAŁ GOSPODARSTW RODZINNYCH W GOSPODARSTWACH ROLNYCH OGÓŁEM Share of family farms in total agriculture holdings (farms) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kryterium delimitacji: płaca minimalna netto Delimitation criteria: net minimum wage Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN Drobne / Small Grupowe i osób prawnych / Group and legal entities Rodzinne / Family 30% 3% 67%

12 LICZBA GOSPODARSTW ROLNYCH W UE-27 (szt.) Total agriculture holdings (farms) in EU-27 GOSPODARSTWA ROLNE OGÓŁEM Total agriculture holdings (farms) Kryterium delimitacji: średnia płaca netto Delimitation criteria: net average wage -gospodarstwa wytwarzające poniżej 10% standardowej produkcji -holdings producing less than 10% of the SO GOSPODARSTWA W POLU OBSERWACJI FADN FADN agriculture holdings (farms) GOSPODARSTWA OSIĄGAJĄCE DOCHÓD POWYŻEJ ŚREDNIEGO WYNAGRODZENIA Holdings(farms) with income above the net average wage gospodarstwa nie osiągające dochodu na poziomie średniego wynagrodzenia -holdings(farms)with incomes below the net average wage GOSPODARSTWA RODZINNE FAMILY FARMS % gosp. rolnych ogółem 5% total agri. holdings (farms) -gospodarstwa grupowe i osób prawnych - group and legal entities (3%)

13 UDZIAŁ GOSPODARSTW RODZINNYCH W GOSPODARSTWACH ROLNYCH OGÓŁEM Share of family farms in total agriculture holdings (farms) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kryterium delimitacji: średnia płaca netto Delimitation criteria: net average wage Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN Drobne / Small Grupowe i osób prawnych / Group and legal entities Rodzinne / Family 5% 3% 92%

14 UŻYTKI ROLNE W GOSPODARSTWACH ROLNYCH W UE-27 (ha) Utilised Agricultural Area(UAA) in EU-27 UŻYTKI ROLNE OGÓŁEM Total UAA Kryterium delimitacji: płaca minimalna netto Delimitation criteria: net minimum wage -użytki rolne w gospodarstwach poniżej 10% standardowej produkcji -UAA inholdingsproducing less than 10% of the SO UR W GOSP. W POLU OBSERWACJI FADN FADN UAA UR W GOSP. OSIĄGAJĄCYCH DOCHÓD POWYŻEJ MINIMALNEGO WYNAGRODZENIA UAA inholdingswithincome above thenetminimum wage UR w gosp. nie osiągających dochodu na poziomie minimalnego wynagrodzenia -UAA inholdingswith incomes below the net minimum wage UŻYTKI ROLNE GOSP. RODZINNYCH UAA IN FAMILY FARMS % UR ogółem 51% total UAA -UR w gosp. grupowych i osób prawnych -UAA ingroup and legal entities (30%)

15 UDZIAŁ UR GOSPODARSTW RODZINNYCH W UR GOSPODARSTW ROLNYCH OGÓŁEM Shareof familyfarmsuaa intotaluaa 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kryterium delimitacji: płaca minimalna netto Delimitation criteria: net minimum wage Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN Drobne / Small Grupowe i osób prawnych / Group and legal entities Rodzinne / Family 51% 30% 19%

16 UŻYTKI ROLNE W GOSPODARSTWACH ROLNYCH W UE-27 (ha) UtilisedAgriculturalArea(UAA) ineu-27 Kryterium delimitacji: średnia płaca netto UŻYTKI ROLNE OGÓŁEM Total UAA Delimitation criteria: net average wage -użytki rolne w gospodarstwach poniżej 10% standardowej produkcji -UAA inholdingsproducing less than 10% of the SO UR W GOSP. W POLU OBSERWACJI FADN FADN UAA UR W GOSP. OSIĄGAJĄCYCH DOCHÓD POWYŻEJ ŚREDNIEGO WYNAGRODZENIA UAA inholdingswithincome above thenetaveragewage UR w gosp. nie osiągających dochodu na poziomie średniego wynagrodzenia -UAA inholdingswith incomes below the net average wage UŻYTKI ROLNE GOSP. RODZINNYCH UAA IN FAMILY FARMS % UR ogółem 15% total UAA -UR w gosp. grupowych i osób prawnych -UAA ingroup and legal entities (30%)

17 UDZIAŁ UR GOSPODARSTW RODZINNYCH W UR GOSPODARSTW ROLNYCH OGÓŁEM Shareof familyfarmsuaa intotaluaa 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kryterium delimitacji: średnia płaca netto Delimitation criteria: net average wage Drobne / Small Grupowe i osób prawnych / Group and legal entities Rodzinne / Family 15% 30% 55% Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN

18 ZASOBY PRACY WŁASNEJ (FWU) W GOSPODARSTWACH ROLNYCH W UE-27 (ha) Family Working Unit (FWU) in EU-27 ZASOBY PRACY WŁASNEJ OGÓŁEM Total FWU FWU W GOSP. W POLU OBSERWACJI FADN FADN FWU FWU W GOSP. OSIĄGAJĄCYCH DOCHÓD POWYŻEJ MINIMALNEGO WYNAGRODZENIA FWU inholdingswithincome above thenetminimum wage Kryterium delimitacji: płaca minimalna netto Delimitation criteria: net minimum wage -FWU w gospodarstwach poniżej 10% standardowej produkcji -FWU inholdingsproducing less than 10% of the SO FWU w gosp. nie osiągających dochodu na poziomie minimalnego wynagrodzenia -FWU inholdingswith incomes below the net minimum wage ZASOBY PRACY WŁASNEJ GOSP. RODZINNYCH FWU IN FAMILY FARMS % FWU ogółem 64% total FWU -FWU w gosp. grupowych i osób prawnych -FWU ingroup and legal entities (1%)

19 UDZIAŁ NAKŁADÓW PRACY WŁASNEJ GOSPODARSTW RODZINNYCH W NAKŁADACH PRACY WŁASNEJ GOSPODARSTW ROLNYCH OGÓŁEM Share of family labour force in family farms in total family labour force 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kryterium delimitacji: płaca minimalna netto Delimitation criteria: net minimum wage Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN Drobne / Small Grupowe i osób prawnych / Group and legal entities Rodzinne / Family 64% 1% 35%

20 ZASOBY PRACY WŁASNEJ (FWU) W GOSPODARSTWACH ROLNYCH W UE-27 (ha) FamilyWorkingUnit (FWU) ineu-27 Kryterium delimitacji: średnia płaca netto ZASOBY PRACY WŁASNEJ OGÓŁEM Total FWU Delimitation criteria: net average wage -FWU w gospodarstwach poniżej 10% standardowej produkcji -FWU inholdingsproducing less than 10% of the SO FWU W GOSP. W POLU OBSERWACJI FADN FADN FWU FWU W GOSP. OSIĄGAJĄCYCH DOCHÓD POWYŻEJ ŚREDNIEGO WYNAGRODZENIA FWU inholdingswithincome above thenetaveragewage FWU w gosp. nie osiągających dochodu na poziomie średniego wynagrodzenia -FWU inholdingswith incomes below the net average wage ZASOBY PRACY WŁASNEJ GOSP. RODZINNYCH FWU IN FAMILY FARMS % FWU ogółem 17% total FWU -FWU w gosp. grupowych i osób prawnych -FWU ingroup and legal entities (1%)

21 UDZIAŁ NAKŁADÓW PRACY WŁASNEJ GOSPODARSTW RODZINNYCH W NAKŁADACH PRACY WŁASNEJ GOSPODARSTW ROLNYCH OGÓŁEM Share of family labour force in family farms in total family labour force 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kryterium delimitacji: średnia płaca netto Delimitation criteria: net average wage Drobne / Small Grupowe i osób prawnych / Group and legal entities Rodzinne / Family 17% 1% 82% Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN

22 WARTOŚĆ PRODUKCJI W GOSPODARTSTWACH ROLNYCH W UE-27 (mln euro) Total output(fwu) in EU-27 PRODUKCJA OGÓŁEM Total output Kryterium delimitacji: płaca minimalna netto Delimitation criteria: net minimum wage -produkcja w gospodarstwach poniżej 10% standardowej produkcji -outputinholdingsproducing less than 10% of the SO PRODUKCJA W GOSP. W POLU OBSERWACJI FADN FADN output PRODUKCJA W GOSP. OSIĄGAJĄCYCH DOCHÓD POWYŻEJ MINIMALNEGO WYNAGRODZENIA Output in holdings with income above the net minimum wage produkcja w gosp. nie osiągających dochodu na poziomie minimalnego wynagrodzenia -outputinholdingswith incomes below the net minimum wage WARTOŚĆ PRODUKCJI GOSP. RODZINNYCH OUTPUT IN FAMILY FARMS % produkcji ogółem 53% total output -produkcja w gosp. grupowych i osób prawnych -outputingroup and legal entities (30%)

23 UDZIAŁ WARTOŚCI PRODUKCJI GOSPODARSTW RODZINNYCH W WARTOŚCI PRODUKCJI GOSPODARSTW ROLNYCH OGÓŁEM Share of family farms output in total output 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kryterium delimitacji: płaca minimalna netto Delimitation criteria: net minimum wage Drobne / Small Grupowe i osób prawnych / Group and legal entities Rodzinne / Family 53% 30% 17% Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN

24 WARTOŚĆ PRODUKCJI W GOSPODARTSTWACH ROLNYCH W UE-27 (mln euro) Total output(fwu) ineu-27 Kryterium delimitacji: średnia płaca netto PRODUKCJA OGÓŁEM Total output Delimitation criteria: net average wage -produkcja w gospodarstwach poniżej 10% standardowej produkcji -outputinholdingsproducing less than 10% of the SO PRODUKCJA W GOSP. W POLU OBSERWACJI FADN FADN output PRODUKCJA W GOSP. OSIĄGAJĄCYCH DOCHÓD POWYŻEJ ŚREDNIEGO WYNAGRODZENIA Output in holdings with income above the net average wage produkcja w gosp. nie osiągających dochodu na poziomie średniego wynagrodzenia -outputinholdingswith incomes below the net average wage WARTOŚĆ PRODUKCJI GOSP. RODZINNYCH OUTPUT IN FAMILY FARMS % produkcji ogółem 21% total output -produkcja w gosp. grupowych i osób prawnych -outputingroup and legal entities (30%)

25 UDZIAŁ WARTOŚCI PRODUKCJI GOSPODARSTW RODZINNYCH W WARTOŚCI PRODUKCJI GOSPODARSTW ROLNYCH OGÓŁEM Share of family farms output in total output 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kryterium delimitacji: średnia płaca netto Delimitation criteria: net average wage Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN Drobne / Small Grupowe i osób prawnych / Group and legal entities Rodzinne / Family 21% 30% 49%

26 WARTOŚĆ DOPŁAT BEZPOŚREDNICH (DP) W GOSPODARTSTWACH ROLNYCH W UE-27 (mln euro) Total direct payments(dp) in EU-27 DOPŁATY BEZPOŚREDNIE OGÓŁEM Total direct payments Kryterium delimitacji: płaca minimalna netto Delimitation criteria: net minimum wage -DP w gospodarstwach poniżej 10% standardowej produkcji -DP inholdingsproducing less than 10% of the SO DP W GOSP. W POLU OBSERWACJI FADN FADN DP DP W GOSP. OSIĄGAJĄCYCH DOCHÓD POWYŻEJ MINIMALNEGO WYNAGRODZENIA DP inholdingswithincome above thenetminimum wage DP w gosp. nie osiągających dochodu na poziomie minimalnego wynagrodzenia -DP inholdingswith incomes below the net minimum wage DOPŁATY BEZPOŚREDNIE GOSP. RODZINNYCH DP IN FAMILY FARMS % produkcji ogółem 53% total output -DP w gosp. grupowych i osób prawnych -DP ingroup and legal entities szacunek (28%)

27 UDZIAŁ DOPŁAT BEZPOŚREDNICH DLA GOSPODARSTW RODZINNYCH W DOPŁATACH BEZPOŚREDNICH W GOSPODARSTWACH OGÓŁEM Share of direct payments for family farms in total direct payments 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kryterium delimitacji: płaca minimalna netto Delimitation criteria: net minimum wage Drobne / Small Grupowe i osób prawnych / Group and legal entities Rodzinne / Family 53% 28% 19% Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN

28 WARTOŚĆ DOPŁAT BEZPOŚREDNICH (DP) W GOSPODARTSTWACH ROLNYCH W UE-27 (mln euro) Total direct payments(dp) in EU-27 DOPŁATY BEZPOŚREDNIE OGÓŁEM Total direct payments Kryterium delimitacji: średnia płaca netto Delimitation criteria: net average wage -DP w gospodarstwach poniżej 10% standardowej produkcji -DP inholdingsproducing less than 10% of the SO DP W GOSP. W POLU OBSERWACJI FADN FADN DP DP W GOSP. OSIĄGAJĄCYCH DOCHÓD POWYŻEJ ŚREDNIEGO WYNAGRODZENIA DP inholdingswithincome above thenetaveragewage DP w gosp. nie osiągających dochodu na poziomie średniego wynagrodzenia -DP inholdingswith incomes below the net average wage DOPŁATY BEZPOŚREDNIE GOSP. RODZINNYCH DP IN FAMILY FARMS % produkcji ogółem 15% total output -DP w gosp. grupowych i osób prawnych -DP ingroup and legal entities szacunek (28%)

29 UDZIAŁ DOPŁAT BEZPOŚREDNICH DLA GOSPODARSTW RODZINNYCH W DOPŁATACH BEZPOŚREDNICH W GOSPODARSTWACH OGÓŁEM Share of direct payments for family farms in total direct payments 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kryterium delimitacji: średnia płaca netto Delimitation criteria: net average wage Drobne / Small Grupowe i osób prawnych / Group and legal entities Rodzinne / Family 15% 28% 57% Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN

30 PRZECIĘTNA WIELKOŚĆ GOSPODARSTWA (ha) Average holding (farm) size Kryterium delimitacji: płaca minimalna netto Delimitation criteria: net minimum wage Ogółem/Total Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN Rodzinne/Family

31 PRZECIĘTNA WIELKOŚĆ GOSPODARSTWA (ha) Average holding (farm) size Kryterium delimitacji: średnia płaca netto Delimitation criteria: net average wage Ogółem/Total Rodzinne/Family Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN

32 PRODUKTYWNOŚĆ NAKŁADÓW PRACY WŁASNEJ (euro/fwu) Productivity of family work unit Kryterium delimitacji: płaca minimalna netto Delimitation criteria: net minimum wage Ogółem/Total Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN Rodzinne/Family

33 PRODUKTYWNOŚĆ NAKŁADÓW PRACY WŁASNEJ (euro/fwu) Productivity of family work unit Kryterium delimitacji: średnia płaca netto Delimitation criteria: net average wage Ogółem/Total Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN Rodzinne/Family

34 PRODUKTYWNOŚĆ ZIEMI (euro/ha UR) Productivity of Utilised Agricultural Area(euro/UAA) Kryterium delimitacji: płaca minimalna netto Delimitation criteria: net minimum wage Ogółem/Total Rodzinne/Family Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN

35 PRODUKTYWNOŚĆ ZIEMI (euro/ha UR) Productivity of Utilised Agricultural Area(euro/UAA) Kryterium delimitacji: średnia płaca netto Delimitation criteria: net average wage Ogółem/Total Źródło: obliczenia własne na podstawie Eurostat i FADN Rodzinne/Family

36 Kryterium delimitacji: płaca minimalna netto Delimitation criteria: net minimum wage Polska na tle UE-27 Poland to EU-27 PL - POLSKA EU-27 Liczba gospodarstw Number of farms Powierzchnia UR UAA Zasoby pracy własnej FWU Wartość produkcji Production Dopłaty bezpośrednie Direct payments 30,0 % 63,9 % 41,6 % 80,8 % 70,1 % 30,1 % 51,2 % 64,3 % 53,8 % 52,3 %

37 Kryterium delimitacji: średnia płaca netto Delimitation criteria: net average wage Polska na tle UE-27 PL - POLSKA EU-27 Liczba gospodarstw Number of farms Powierzchnia UR UAA Zasoby pracy własnej FWU Wartość produkcji Production Dopłaty bezpośrednie Direct payments 9,6 % 37,0 % 15,1 % 56,5 % 40,9 % 4,6 % 14,6 % 17,1 % 20,7 % 14,5 %

38 Literatura 1. DjurfeldtG., 1996: Defining and operationalizing family farming from a sociological perspective. Sociologia Ruralis, 36(3), s HalamskaM., 2014: Współczesne rolnictwo rodzinne: Polimorficzna rzeczywistość i mity, Wieś i rolnictwo, nr 2 (163). 3. Kołoszko-Chomentowska Z., Sieczko L., 2014: Gospodarstwo rolne jako podmiot w gospodarce narodowej, Economics and Management, nr 1/ LamarcheH. 1992: Wstęp ogólny. [w:] Rolnictwo rodzinne. Międzynarodowe studium porównawcze. Część I. Rzeczywistość polimorficzna. IRWIR PAN, Warszawa, s Małecki-TepichtS., 2004: Ocena zasobów pracy w rolnictwie ze szczególnym uwzględnieniem bezrobocia ukrytego w gospodarstwach rolnych. GUS. 6. Michna W., 2008: Raport o wpływie Wspólnej Polityki Rolnej na tendencje polaryzacji gospodarstw rolnych w ramach poszczególnych makroregionów kraju, Program Wieloletni 1(93), Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB, Warszawa. 7. Poczta W. i in., 2013: Gospodarstwa rolne w Polsce na tle gospodarstw Unii Europejskiej wpływ WPR, Powszechny Spis Rolny 2010, GUS, Warszawa. 8. Tomczak F., 2006: Gospodarka rodzinna w rolnictwie. Uwarunkowania i mechanizmy rozwoju. Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa. 9. Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego. Dz.U. Nr 64, poz ze zm. 10. Zegar J. S., Gospodarstwo i ludność chłopska współcześnie. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Warszawa. 11. Zegar J. S., Rola drobnych gospodarstwa rolnych w procesie społecznie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych. Nr 1/2012, s

39 Poznan University of Life Sciences Wydział Ekonomiczno-Społeczny Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej w Agrobiznesie Faculty of Economic and Social Sciences Department of Economy and Economic Policy in Agribusiness Gospodarstwa rodzinne w UE ich strukturalna i ekonomiczna różnorodność a możliwości rozwoju Family farms in the EU -structural and economic diversity and opportunities of growth prof. dr hab. Walenty Poczta współpraca: dr hab. Wawrzyniec Czubak mgr Ewelina Szuba mgr Patrycja Beba