Naczynia kamionkowe z Poznania w późnym średniowieczu i czasach nowożytnych

Transkrypt

1 POZNAŃSKIE TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUK Wydział historii i nauk społecznych Prace komisji archeologicznej tom 31 Andrzej Kowalczyk Naczynia kamionkowe z Poznania w późnym średniowieczu i czasach nowożytnych Poznań 2014 Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk

2 Spis treści Uwagi wstępne...9 Metody opracowywania ceramiki kamionkowej Zarys badań kamionki europejskiej i przegląd najważniejsze literatury I. Ośrodki i regiony produkcyjne oraz przedstawienie naczyń z Poznania Kamionka nadreńska ) Akwizgran/Raeren ) Frechen/Kolonia ) Siegburg Kamionka westerwaldzka Kamionka z południowej Dolnej Saksonii Kamionka z północnej Hesji ) Großalmerode Kamionka zachodniosaksońska ) Waldenburg Kamionka Böttgera Kamionka ze wschodniej Saksonii-Anhalt ) Bad Schmiedeberg Kamionka łużycka ) Grupa Falkego ) Mużaków ) Trzebiel Kamionka dolnośląska ) Bolesławiec Inne ) XVIII-wieczne butelki kamionkowe ) Miniaturowe garnki o nieokreślonym miejscu produkcji II. Charakterystyka miejsc badanych wykopaliskowo i materiałów źródłowych Miasto w obrębie średniowiecznych murów miejskich ) Brama Wrocławska ) Ulica Dominikańska ) Ulica Dominikańska

3 4) Ulica Garbary 75/ ) Góra Przemysła ) Ulica Kramarska ) Ulica Masztalarska ) Ulica Paderewskiego ) Pałac Górków ) Plac Kolegiacki ) Stary Rynek ) Ulica Szewska 5/ ) Ulica Szewska 17/ ) Ulica Szkolna ) Ulica Wielka ) Ulica Wodna 13/wykop wodociągowy ) Ulica Wroniecka ) Ulica Wroniecka ) Ulica Żydowska ) Ulica Żydowska Chwaliszewo ) Ulica Chwaliszewo Ostrów Tumski ) Akademia Lubrańskiego ) Ulica Lubrańskiego ) Katedra ) Ogród Arcybiskupi ) Ostrów Tumski ) Ostrów Tumski 9/ ) Ostrów Tumski ) Ostrów Tumski ) Ulica Posadzego ) Ulica Posadzego ) Ulica Wieżowa Śródka ) Ostrówek most Cybiński ) Śródka badania Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej z lat Miasto po lewej stronie Warty poza murami miejskimi ) Brama Chwaliszewska ) Ulica Grobla 29a ) Ulica Krysiewicza ) Święty Wojciech ) Ulica Szyperska 21/ ) Ulica Za Bramką III. Analiza technologiczna ceramiki kamionkowej Przygotowanie gliny Toczenie wyrobów Zdobnictwo ) Ryte bądź modelowane linie poziome ) Ryte bądź modelowane linie ukośne ) Odciśnięte radełkiem figury geometryczne ) Odciśnięte radełkiem zygzaki ) Ornament geometryczny ) Ornament antropomorficzny ) Ornament zoomorficzny ) Ornament roślinny ) Nakładki herbowe ) Nakładki antropomorficzne ) Nakładki zoomorficzne

4 12) Nakładki roślinne ) Listwa plastyczna ) Motyw sieciowy ) Napisy ) Kanelury ) Zdobienie farbami, angobami Szkliwo Wypał Analiza powierzchni wewnętrznej i zewnętrznej naczyń IV. Analizy fizykochemiczne wybranych materiałów Badania mikroskopowe ) Zakres badań ) Wyniki Badania chemiczne ) Procedury ) Badania ) Wyniki (tab. 2) Badanie nasiąkliwości ) Metoda badań ) Wyniki (por. katalog nasiąkliwości na płycie CD) V. Rodzaje i funkcje pojemników kamionkowych odnotowanych w Poznaniu Naczynia stołowe ) Dzbany ) Kubki/pucharki ) Kufle ) Snelle Naczynia do podawania i przenoszenia płynów Naczynia do przechowywania płynów, pokarmów i różnego przeznaczenia ) Butelki ) Dzbany ) Miniaturowe garnki ) Naczynia kolbowate ) Puszki/puzderka Pokrywki VI. Użytkowanie naczyń kamionkowych w świetle źródeł z epoki Zawartość naczyń kamionkowych wyeksplorowanych archeologicznie Ikonografia Źródła pisane VII. Próba określenia statusu społecznego użytkowników kamionki Dyspersja pozyskanej archeologicznie kamionki w ujęciu chronologicznym Kamionka z poszczególnych badanych miejsc a dawni ich mieszkańcy ) Patrycjat ) Pospólstwo średniozamożni rzemieślnicy i drobni kupcy ) Plebs czeladnicy, robotnicy, służba, żebracy i margines społeczny ) Kler a) Zakonnicy b) Księża ) Żydzi ) Pozostali użytkownicy kamionki o nieznanym statusie społecznym Ceramika kamionkowa w inwentarzach mieszczan poznańskich Wartość wyrobów

5 5. Zmiany upodobań i preferencje mieszkańców Poznania w odniesieniu do form naczyń i zwyczajów panujących w poszczególnych wiekach VIII. Czynniki wpływające na obecność w Poznaniu kamionki z poszczególnych ośrodków garncarskich Miasta śląskie Miasta nadmorskie Inne miasta niemieckie Podsumowanie IX. Kamionka z Poznania na tle innych znalezisk z terenu dzisiejszej Polski Zakończenie Wykaz skrótów Bibliografia Stoneware from Poznań in the late Middle Ages and in Modern Age (Summary) Tablice Fotografie wybranych okazów Płyta CD Kwestionariusz głównych cech ceramiki kamionkowej zawartej w katalogu Katalog ceramiki kamionkowej Katalog kamionki z inwentarzy mieszczan poznańskich z XVI XVIII w. Załącznik nr 1. Analiza pierwiastków (wykonała dr J. Wybieralska) Załącznik nr 2. Nasiąkliwość Załącznik nr 3. Fajki kamionkowe