Rodzaj promieniowania. naturalne sztuczne naturalne sztuczne. Kosmos. Wyładowania atmosferyczne

Transkrypt

1 7. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE (Tomasz Rybak) 7.1. ŹRÓDŁA PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO Promieniowanie elektromagnetyczne dzieli się na promieniowanie jonizujące oraz niejonizujące, które emitowane są do środowiska ze źródeł naturalnych i sztucznych. Podział źródeł pól elektromagnetycznych przedstawiono w tab Tab Systematyka źródeł promieniowania elektromagnetycznego (źródło: [43]) Rodzaj promieniowania Promieniowanie jonizujące Promieniowanie niejonizujące Rodzaj źródła Rodzaj źródła naturalne sztuczne naturalne sztuczne Kosmos (promieniowanie reliktowe, pierwotne) Wybuchy supernowych, procesy jądrowe w gwiazdach i galaktykach Słońce (fale świetlne, wiatr słoneczny) Złoża pierwiastków promieniotwórczych Generatory promieniowania rentgenowskiego Urządzenia medyczne Reaktory jądrowe Przeprowadzone w przeszłości próby nuklearne 14 Kosmos Wyładowania atmosferyczne Ruch obrotowy Ziemi względem atmosfery i jonosfery (rezonans Schumanna) Promieniowanie termiczne ciał na Ziemi Naturalne pole geomagnetyczne Ziemi Promieniowanie słoneczne Fale radiowe pochodzenia pozaziemskiego Instalacje elektroenergetyczne do wytwarzania i przesyłu energii elektrycznej (elektrownie, elektrociepłownie, stacje transformatorowe, napowietrzne linie elektroenergetyczne) Instalacje i urządzenia radiokomunikacyjne (stacje bazowe telefonii komórkowych, radiowe i telewizyjne stacje nadawcze, stacje radiolokacyjne i radionawigacyjne - radary) Instalacje i urządzenia przemysłowe Urządzenia medyczne Urządzenia powszechnego użytku (sprzęt RTV, AGD, sprzęt i osprzęt komputerowy, telefony komórkowe, urządzenia bezprzewodowe) Zgodnie z danymi przedstawionymi w bazie danych btsearch.pl, na koniec 212 r. w Polsce działało ok stacji bazowych, w tym 1 33 w województwie podkarpackim. W odniesieniu do roku 211, w 212 r. liczba stacji bazowych w Polsce wzrosła o ok obiektów (16 %). W województwie podkarpackim liczba BTS-ów wzrosła o ok. 3 %. W 212 r. operatorzy komórkowi uruchomili w regionie ok. 34 stacje. W ślad za zwiększonym dostępem do usług telekomunikacyjnych, w szybkim tempie wzrasta sprzedaż nowoczesnych urządzeń mobilnych, w tym przede wszystkim telefonów komórkowych, które obok stacji bazowych, również są istotnym źródłem pól elektromagnetycznych. Według szacunków GUS na koniec 212 r. polscy operatorzy obsługiwali 54,2671 mln aktywnych kart SIM. W 212 r. liczba kart wzrosła w stosunku do ubiegłego roku o 3,572 mln. Na rys przedstawiono liczbę stacji bazowych telefonii komórkowych działających w Polsce w latach w podziale na województwa. Aktualnie na obszarze całego kraju, w rejonach lokalizacji radiowo-telewizyjnych centrów nadawczych (RTCN), spodziewany jest spadek poziomów pól elektromagnetycznych o częstotliwości radiowej w związku z cyfryzacją telewizji naziemnej, która jest procesem zmiany formatu nadawanego sygnału radiowego z analogowego na cyfrowy. W województwie podkarpackim są to rejony RTCN Krosno-Sucha Góra, RTCN -Tatarska Góra, Radiowo-Telewizyjny Ośrodek Nadawczy Rzeszów-Baranówka, Radiowo-Telewizyjny Ośrodek Nadawczy Góra Jawor, Radiowo-Telewizyjny Ośrodek Nadawczy Machów. W branży elektroenergetycznej, która jest źródłem pól elektromagnetycznych niskiej częstotliwości (5 Hz), można się spodziewać tendencji wzrostowej natężeń pól, która spowodowana będzie rozbudową infrastruktury dostarczającej energię elektryczną do nowo wybudowanych osiedli, domów oraz zakładów przemysłowych.

2 Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 212 r. liczba stacji bazowych Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie województwo Podlaskie Pomorskie Ślaskie Świętokrzyskie Warmińskomazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Rys Liczba stacji bazowych działających w Polsce w latach w podziale na województwa (źródło: [42]) Wiele publikacji na temat pól elektromagnetycznych i ich wpływu na zdrowie człowieka przedstawionych jest na stronach internetowych: Rys Komin elektrociepłowni w Rzeszowie z zainstalowanymi antenami nadawczymi (źródło: [41] Rys Stacja bazowa cyfrowej telefonii komórkowej we wsi Kowalówka, gm. Cieszanów, pow. lubaczowski (źródło: [41]) 7.2. MONITORING I OCENA POZIOMÓW PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Monitoring poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku prowadzony jest przez Inspekcję Ochrony Środowiska na podstawie przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska (21). Badania oraz ocena poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku wykonywana jest w ramach systemu Państwowego monitoringu środowiska. Szczegółowe zasady monitorowania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku zostały określone w rozporządzeniu w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (27). Zgodnie z rozporządzeniem badania polegają na pomiarze natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego (parametr charakteryzujący 141

3 oddziaływanie pola) w miejscach dostępnych dla ludności w przedziale częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3 MHz. W 212 r. WIOŚ w Rzeszowie wykonał badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku w ramach Programu Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Podkarpackiego na lata oraz Aneksu Nr 2 do w/w Programu. Program badań poziomów pól elektromagnetycznych na terenie województwa realizowany jest w trzyletnim cyklu pomiarowym, łącznie w 135 punktach pomiarowych rozmieszczonych równomiernie na następujących obszarach: 1. w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców większej od 5 tys., 2. w pozostałych miastach, 3. na terenach wiejskich. Badania poziomów pól elektromagnetycznych w 212 r. zostały przeprowadzone w 45 punktach pomiarowych. Wyniki badań nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Ocena poziomów pól elektromagnetycznych została wykonana na podstawie rozporządzenia w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (23). Zgodnie z w/w rozporządzeniem w miejscach dostępnych dla ludności dopuszczalna wartość składowej elektrycznej pola, dla częstotliwości od 3 MHz do 3 MHz i dla częstotliwości od 3 MHz do 3 GHz wynosi 7V/m. W 212 r. najwyższe poziomy pól elektromagnetycznych (wyższe od progu czułości sondy pomiarowej), jednak dużo niższe od poziomu dopuszczalnego, zarejestrowano w następujących miejscowościach: 1. miasto, osiedle Pogórze - Zniesienie (,43 V/m +/-,9 V/m), 2. miasto Jarosław, osiedle Jagiellonów (,45 V/m +/-,9 V/m). W latach najwyższe poziomy pól elektromagnetycznych (wyższe od progu czułości sondy pomiarowej), zarejestrowano w następujących miastach:, Rzeszów, Krosno, Tarnobrzeg, Lubaczów, Mielec. Na rys przedstawiono miejscowości województwa, w których w latach zarejestrowano najwyższe poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku w odniesieniu do wartości dopuszczalnej Ep. poziom pola elektromagnetycznego [V/m] ,65,65,6,56,51,5,5,49,45,43,42,41 Rzeszów (o.śródmieście) Krosno (o.śródmieście) (os.garbarze) Tarnobrzeg (os.serbinów) Lubaczów (os.jagiellonów) (os.budy Małe) Mielec (os.niepodległości) (os.bakończyce) Jarosław (os. Jagiellonów) (os.pogórze Zniesienie) Tarnobrzeg (os.piastów) Rzeszów (os.gen. Andersa) 7 [V/m] wartość dopuszczalna PEM stanowisko pomiarowe dopuszczalny poziom składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego Ep = 7 [V/m] Ryc Najwyższe wartości składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w środowisku zarejestrowane w województwie podkarpackim w latach (źródło: [83]) Na pozostałych obszarach, na których prowadzono pomiary PEM, poziomy pól elektromagnetycznych były niższe od wartości,4 [V/m], to jest od wartości odpowiadającej progowi czułości sondy pomiarowej. Zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektora Ochrony Środowiska dla wyników uzyskanych na poziomie poniżej progu czułości sondy pomiarowej, jako wynik przyjęto połowę wartości czułości sondy, to jest [V/m]. Przy powyższym założeniu średnie wartości składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego dla poszczególnych kategorii obszarów wyniosły odpowiednio: 142

4 Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 212 r. 1. dla centralnych dzielnic lub osiedli miast o liczbie mieszkańców większej od 5 tys.- 15 [V/m] +/-,43 [V/m], 2. dla obszarów pozostałych miast - 17 [V/m] +/-,43 [V/m], 3. dla terenów wiejskich - [V/m] +/-,4 [V/m]. Podsumowując ocenę należy przyjąć, że na każdym z w/w obszarów województwa podkarpackiego średnie poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku były niższe od progu czułości sondy pomiarowej (<,4 [V/m]). Porównując wyniki monitoringu PEM uzyskane w latach , w 211 r. widoczny jest nieznaczny trend wzrostowy średnich poziomów pól elektromagnetycznych na obszarach miejskich, natomiast w 212 r. zaznacza się na tych obszarach trend spadkowy. Na obszarach wiejskich nie odnotowano zmian średnich poziomów pól elektromagnetycznych (rys ). Należy zaznaczyć, że na różnych obszarach w określonym czasie poziomy PEM mogą wzrastać lub maleć, ponieważ poziom pola elektromagnetycznego na danym obszarze jest wypadkową wielu czynników i jest wielkością zmienną w czasie, która zależy przede wszystkim od liczby i rodzaju działających w tym samym czasie źródeł promieniowania (np. liczba abonentów łącząca się w tym samym czasie z siecią). Na rys przedstawiono średnie poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku w trzech kategoriach obszarów w województwie podkarpackim w latach w odniesieniu do wartości dopuszczalnej Ep. poziom pola elektromagnetycznego [V/m] , miasta o liczbie m.>5tys [V/m] średnia pozostałe miasta tereny wiejskie poziom dopuszczalny kategoria obszaru dopuszczalny poziom składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego Ep = 7 [V/m] Rys Średnie wartości składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w środowisku w trzech kategoriach obszarów w województwie podkarpackim w latach (źródło: [83]) Średni dla obszaru województwa poziom pola elektromagnetycznego w środowisku wyniósł w 212 r. 1 [V/m] +/-,42 [V/m] i stanowił niespełna 3 % poziomu dopuszczalnego. Średni poziom pola elektromagnetycznego za trzyletni okres badawczy wyniósł 3 [V/m] +/-,46 [V/m]. Największe średnie poziomy zanieczyszczenia środowiska energią elektromagnetyczną stwierdzono na obszarach miejskich. Podwyższone poziomy pól elektromagnetycznych obserwuje się w szczególności w dużych miastach (m.in. Rzeszów, Krosno, ), na obszarze których zlokalizowana jest znaczna liczba działających w tym samym czasie źródeł pól elektromagnetycznych. Na terenach wiejskich, na których źródła promieniowania są nieliczne, zarejestrowano niższe poziomy pól elektromagnetycznych. Podsumowując ocenę wyników badań monitoringowych PEM stwierdza się, że poziomy promieniowania elektromagnetycznego w środowisku na obszarze województwa podkarpackiego są dużo niższe od wartości dopuszczalnej. Na rys przedstawiono rozmieszczenie punktów pomiarowych monitoringu poziomów pól elektromagnetycznych na obszarze województwa podkarpackiego w 212 r. oraz wyniki badań poziomów pól elektromagnetycznych przeprowadzonych w środowisku w 212 r. Szczegółowy wykaz obszarów województwa podkarpackiego, objętych monitoringiem poziomów pól elektromagnetycznych w 212 r. oraz wyniki badań są dostępne na stronie internetowej WIOŚ pod adresem: 143

5 Rys Rozmieszczenie punktów pomiarowych monitoringu poziomów pól elektromagnetycznych w województwie podkarpackim w 212 r. oraz wyniki badań poziomów pól elektromagnetycznych przeprowadzonych w środowisku w 212 r. (źródło: [5], [83], [Mapę opracowano na podstawie warstwy Baza danych Państwowego Rejestru Granic (PRG)" udostępnionej na potrzeby PMŚ przez Centralny Ośrodek Dokumentacji Geograficznej i Kartograficznej na podstawie umowy podpisanej w dniu r. pomiędzy GIOŚ a Centralnym Ośrodkiem Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej]) 144