Osobiste spotkanie ze Słowem Bożym na modlitwie Wstęp Odkryć właściwy sens tekstu biblijnego

Transkrypt

1 O. ROBERT WAWRZENIECKI OMI Osobiste spotkanie ze Słowem Bożym na modlitwie Lektura Biblii, rozmyślanie, czytanie duchowne, czytanie Biblii jako praktyka pokutna Wstęp Zgodnie z zapowiedzią z pierwszego dnia naszego triduum, chciałbym dziś zatrzymać się na osobistym spotkaniu ze Słowem Bożym, kiedy bierzemy do ręki Pismo Święte. Papież Benedykt XVI, cytując św. Ambrożego biskupa Mediolanu, tak pisze: Gdy człowiek bierze do ręki z wiarą pismo Święte i je czyta, znów przechadza się z Bogiem w raju (VD nr 87). Trzeba nam pamiętać, że nie będzie owocnego przyjęcia Słowa Bożego w liturgii, jeśli nie będzie jego przetrawienia, gdyż jak podkreśla Benedykt XVI: to spotkanie powinno być przygotowane w sercach wiernych, a przede wszystkim pogłębione i przyswojone (VD nr 72). Od samego początku chrześcijaństwa kontakt z Biblią uznawany był za konieczny do wzrostu w miłości Chrystusa. Świadczą o tym teksty wielkich świętych i Ojców Kościoła. Św. Hieronim mówił: Czyż można żyć bez znajomości Pisma świętego, za którego pośrednictwem uczymy się poznawać samego Chrystusa, będącego życiem ludzi wierzących? (VD nr 72). Uznawał on Biblię jako narzędzie za którego pomocą Bóg codziennie przemawia do wiernych (VD nr 72). Dając wskazówki we wzrastaniu w wierze różnym osobom, tak pisał np. do pewnej pobożnej kobiety rzymskiej na temat jej córki: Upewnij się, że codziennie uczy się jakiegoś fragmentu Pisma świętego. (...) Po modlitwie niech oddaje się czytaniu, a po czytaniu modlitwie. (...) Niech zamiast klejnotów i szat jedwabnych umiłuje Boże Księgi (VD nr 72). Do pewnego kapłana pisał natomiast: Czytaj często Boskie Pisma; co więcej, nie wypuszczaj nigdy świętej Księgi z twoich rąk. Naucz się tutaj tego, czego powinieneś nauczać (VD nr 72). Jednocześnie w tym indywidualnym pochylaniu się nad Słowem Bożym należy pamiętać, że ono nie zostało dane tylko nam, ale całej wspólnocie. Każde indywidualne pochylanie się nad Nim na służyć nie tylko mnie samemu, ale także tym, którzy mnie otaczają (por. VD nr 86). Ważne zatem jest, aby moje indywidualne sięganie po święte teksty nie było oderwane o liturgii, o której była szeroko mowa w drugiej konferencji. Dlatego modlitewne czytanie Biblii czy jej rozmyślanie indywidualnie czy wspólnotowo musi mieć odniesienie do Eucharystii: adoracja eucharystyczna przygotowuje, towarzyszy i pogłębia liturgię eucharystyczną, ale modlitewna lektura przygotowuje do przyjęcie Słowa Bożego w liturgii, pogłębia Jego przyjęcie i towarzyszy Mu (por. VD nr 86). Odkryć właściwy sens tekstu biblijnego Wszystkie środki i metody w indywidualnym spotkaniu ze Słowem Bożym mają służyć właściwemu odczytywaniu tekstów biblijnych. W tym względzie ogromną pomocą jest znajomość i umiejętność odczytywania czterech rodzajów sensu, jaki może kryć się w tekście Biblii. Ojcowie Kościoła, do których mamy powracać w naszym odnawianiu wiary w Jezusa Chrystusa, Słowo, które stało się ciałem (por. J 1, 14), wskazują przede wszystkim na sens dosłowny, jaki niesienie tekst poszczególnych ksiąg oraz sens duchowy, jaki płynie z tekstu, nad którym się pochylamy (por. VD nr 37). Całościowej studiowanie Biblii i właściwe jej odczytywanie domaga się tego, abyśmy w świętych tekstach znaleźli naukę płynącą dla naszego życia. Będzie to jednak możliwe tylko wtedy, kiedy do tekstów biblijnych będziemy podchodzili z wiarą i czcią, jako do Słowa Bożego, otwierając się na działanie Ducha Świętego a nie wielkiego pomnika literatury, choćby nawet najpiękniejszej (por. VD nr 37). Czym jest sens dosłowny? Sens ten dotyczy tego co naprawdę mówi nam tekst biblijny, który czytamy. Papież Benedykt XVI przypomina słowa św. Tomasza z Akwinu: wszystkie rodzaje sensu Pisma świętego powinny się opierać na sensie dosłownym (VD nr 37). Czym jest sens duchowy? Wskazuje nam on na to, co przez odczytany fragment biblijny chce nam powiedzieć Bóg tu i teraz naszego życia i przezywania powołania.

2 Czym jest sens moralny? Wzywa on do przemiany życia i stanowi okazję do nawrócenia, powrotu na drogę Chrystusa i Jego Ewangelii. Czym jest sens anagogiczny? Natomiast sens anagogiczny, oznacza podniesienie na duchu, wlewanie Bożej nadziei w serca tych, którzy pochylają się nad tekstem biblijnym. Ważne zatem jest dostrzeżenie związku sensu dosłownego i duchowego oraz wynikających z tego konsekwencji. Można to wyrazić w stwierdzeniu z Adhortacji: Sens dosłowny przekazuje wydarzenia, alegoria prowadzi do wiary, sens moralny mówi, co należy czynić, anagogia dokąd dążyć (VD nr 37). Wynika z tego jasno, że takie odszukiwanie sensu tekstu biblijnego nie jest tylko jakimś myślowym intelektualnym procesem, czyli zgłębianiem proponowanej treści, ale jest przede wszystkim spotkaniem, które ma dotykać każdego osobiście, gdyż jest to spotkanie Boga, który mówi z człowiekiem, który słucha i odpowiada na Jego Słowo (por. VD nr 38). Benedykt XVI podkreśla także, że pozostajemy wierni intencjom zawartym w tekstach biblijnych tylko w takiej mierze, w jakiej staramy się odkryć, w ich sformułowaniach, rzeczywistość wiary, którą one wyrażają, i jeśli łączymy tę rzeczywistość z doświadczeniami ludzi wierzących naszych czasów (VD nr 37). Pozostanie jedynie na poziomie sensu dosłownego zubażałoby tekst biblijny, gdyż potrzeba odkrycia jego ducha, prawdziwego przesłania danego nam. Staje się też odpowiedzią na pytania, które sobie stawiamy oraz przynosi prawdę, której człowiek pragnie, czując jakiś niedosyt czy niepokój w swoim sercu (por. VD nr 38). Rozmyślanie medytacja Konstytucje Sióstr Służebniczek mówią: Każdego dnia poświęcamy przynajmniej pół godziny na rozmyślanie, które jako bezpośrednie obcowanie z Bogiem jest ważnym środkiem duchowego ubogacenia (K 66). Dyrektorium zaś uzupełnia: Rozmyślanie odprawiamy wspólnie w kaplicy, możliwie w godzinach porannych, korzystając z tekstów Pisma świętego lub z innej dobranej lektury (D 36). Uzupełnieniem tego są słowa Konstytucji Zgromadzenia: Przez wierność tej modlitwie [rozmyślaniu] dążymy do coraz pełniejszego zjednoczenia z Chrystusem i osiągnięcia kontemplacyjnej postawy, jaka cechowała Najświętszą Maryję Pannę (K 66). Orygenes w liście do Grzegorza z Aleksandrii tak pisał: Oddaj się lectio Bożych Pism; przykładaj się do tego wytrwale. Podejmuj się lectio z zamiarem uwierzenia Bogu i przypodobania się Mu. Jeśli podczas lectio staniesz przed zamkniętymi drzwiami, zakołataj, a otworzy ci stróż, o którym Jezus powiedział: Dozorca mu je otworzy. Oddając się w taki sposób lectio divina, szukaj uczciwie i z niezachwianą ufnością w Bogu sensu Bożych Pism, jaki w nich się kryje w wielkiej mierze. Nie powinieneś jednak poprzestawać na kołataniu i szukaniu: do zrozumienia spraw Bożych jest ci absolutnie potrzebna oratio. Właśnie po to, aby nas do niej zachęcić, Zbawiciel powiedział nie tylko: Szukajcie, a znajdziecie, oraz: Kołaczcie, a zostanie wam otworzone, lecz dodał: Proście, a będzie wam dane (VD nr 86). Propozycja papieża Benedykta XVI jest starożytna metoda rozmyślanie Biblii (Synod Biskupów wyraźnie do niej nawiązywał), jaką w historii i teraźniejszości Kościoła jest lectio divina Czytanie Boże. Widać z tego wyraźnie, że elementami tego sposobu rozmyślania są: lectio, meditatio, oratio, contemplatio i actio. Czy są zatem te poszczególne części? Papież Benedykt XVI, wskazując na tę formę pochylania się nad Słowem Bożym, napisał że ona może otworzyć przed wiernym skarb słowa Bożego, a także doprowadzić do spotkania z Chrystusem, żywym Słowem Bożym (DV nr 87). Następnie Papież przypomniał jej poszczególne etapy. Początek lectio divina stanowi samo czytanie (lectio) tekstu biblijnego, do którego sięgamy. Ma ono za zadanie zrodzenie w nas autentycznego pragnienia poznania tego tekstu w jego treści. Można śmiało powiedzieć, że odpowiada się wtedy na pytanie: co mówi tekst biblijny sam w sobie? Jest to konieczny element rozważania Słowa Bożego, aby nie skupiać się tylko na własnych myślach, bo tak może się dziać, gdy będzie on tylko pewnym ozdobnikiem własnych myśli (por. DV nr 87).

3 Drugim etapem lectio divina jest rozważanie (meditatio). Dopiero na tym etapie człowiek zadaje sobie pytanie: co mówi tekst biblijny nam? Jest to miejsce, gdzie każda osoba indywidualnie, ale także wspólnotowo konfrontuje z tekstem biblijnym swoje życie, postępowanie, sposób myślenia. Dzięki temu Słowo Boże staje się żywe, nie jest tylko tekstem wypowiedzianym w przeszłości, ale jest tekstem, przez który Bóg mówi dziś (por. VD nr 87). Trzecim etapem lectio divina jest modlitwa (oratio). Wtedy odpowiadamy sobie na pytanie: co my mówimy Panu w odpowiedzi na Jego Słowo? Modlitwa ta może przybrać formę prośby, wstawiania się za innymi, dziękczynienia, przeproszenia czy wreszcie oddania chwały. W tym momencie możemy uczestniczyć w pierwszym etapie, na którym dokonuje się nasza przemiana (por. DV nr 87). Czwartym etapem lectio divina jest kontemplacja (contemplatio). W tym momencie przyjmujemy Boże spojrzenie na otaczającą nas rzeczywistość, co traktujemy jako dar Boży. Dlatego w tym miejscu ważne jest postawienie sobie pytania: jakiego nawrócenia umysłu, serca i życia domaga sie od nas Pan (por. Rz 12, 2)? W tym momencie jesteśmy uczestnikami drugiego momentu, kiedy Słowo Boże dokonuje naszej przemiany. W tym momencie Słowo Boże staje się kryterium rozeznania (por. Hbr 4, 12), zamysłu Chrystusowego (por. 1 Kor 2, 16) czy prawdziwej mądrości (por. VD nr 87). Dynamika lectio divina: prowadzi jednak dalej do etapu piątego. Jest nim działanie zgodne z usłyszanym i przetrawionym Słowem (actio). Tak przeżywane życie w duchu Bożym staje się prawdziwym darem dla innych z miłości (por. VD nr 87). To trzeci etap, gdy Słowo Boże nas zmienia, pobudzając do konkretnego działania. W tym miejscu papież Benedykt XVI nawiązuje do postaci Maryi i pisze: Wydoskonaloną formą syntezy i zbiorem tych elementów jest postać Matki Bożej, będąca dla każdego wiernego wzorem uległego przyjęcia słowa Bożego. Ona «zachowywała wszystkie te sprawy i rozważała je w swoim sercu» (Łk 2, 19; por. 2, 51), umiała dostrzec «w wielkim planie Bożym głęboką myśl łączącą wydarzenia, czyny i rzeczy, pozornie ze sobą niepowiązane» (VD nr 87). Modlitewne czytanie Biblii czytanie duchowne Konstytucje Zgromadzenia wskazują bardzo wyraźnie: Przez codzienne zgłębianie Słowa Bożego w Piśmie Świętym otwieramy się na działanie Ducha Świętego, czerpiąc światło Boże i moc do życia wiarą na co dzień (K 65). Dalej mówią one: Poza tym korzystamy również z dobrych źródeł chrześcijańskiej duchowości na czytanie duchowne, które jest konieczne do rozwoju życia duchowego (K 65). Kiedy mowa jest o czytaniu duchownym, skoncentrowanym na Biblii, nie można zapomnieć o wielu świętych i błogosławionych, już wspomnianych w pierwszej konferencji naszego triduum, że ich życie duchowe opierało się na świętych tekstach (por. VD nr 72). Papież Benedykt XVI proponuje nam w tym względzie modlitewne czytanie Biblii, jako podstawę każdego autentycznego życia duchowego. Polega ono na czytaniu tekstu biblijnego, któremu stale towarzyszy modlitwa. Nie tylko jako wprowadzenie do lektury i jej zakończenie, ale w całym pochylaniu się nad Słowem Bożym (por. VD nr 86). Św. Augustyn przypomina bardzo wyraźnie; Twoja modlitwa jest twoim słowem skierowanym do Boga. Kiedy czytasz ( ), Bóg mówi do ciebie; kiedy się modlisz, to ty mówisz do Boga (VD nr 86). Natomiast Orygenes stwierdził: zrozumienie Pism, bardziej niż studiowania, wymaga zażyłości z Chrystusem i modlitwy (VD nr 86). Czytanie Biblii jako praktyka pokutna Konstytucje własne Zgromadzenia mówią: Nasze życie w ślubach łączy się ściśle z ofiarą i chrześcijańską pokutą. Odwrócenie się od wszystkiego co złe, a zwrócenie się ku Bogu, co dokonało się w sakramencie chrztu świętego i profesji zakonnej, wymaga nieustannego nawracania serca przez umieranie sobie, by żyć dla Chrystusa. Tak pojęta pokuta jest szczególnym obowiązkiem naszego powołania (K 74).

4 Dalej zaś dodają: Matka Najświętsza, pokorna Służebnica Pańska, uczestniczyła w Ofierze swego Syna. Naśladując Ją pragniemy mieć udział w zadośćuczynieniu, jakie Jezus złożył Ojcu oraz w Jego wyniszczeniu z miłości do braci. Dlatego w duchu wynagrodzenia Bogu za grzechy nasze i świata chętnie podejmujemy praktyki pokutne, osobiste oraz wspólnotowe, jakie są przyjęte w Zgromadzeniu (K 76). Z czytaniem i modleniem się tekstami biblijnymi, przeżywanymi jako praktyka pokutna, związany jest dar odpustu dla siebie lub osoby zmarłej (por. VD nr 87). Może się to też dobrze wpisać w zalecenia Konstytucji Zgromadzenia na temat modlitwy za zmarłe współsiostry (por. K 84). Zagadnienie to szczegółowo precyzuje też Dyrektorium Zgromadzenia (por. D nr 43-46). Ta praktyka oparta jest na wierze w świętych obcowanie, które skutkuje nie tylko naszymi prośbami o wstawiennictwo świętych i błogosławionych, ale także naszą pomocą dla tych, którzy jeszcze nie oczyścili się w pełni i przebywają w czyśćcu (por. VD nr 87). Papież Benedykt XVI pisze wprost: W tej perspektywie czytanie słowa Bożego wspomaga nas na drodze pokuty i nawrócenia, pozwala nam pogłębić poczucie przynależności do Kościoła i utrzymuje nas w głębszej zażyłości z Bogiem (VD nr 87). Znaczenie dobrze przyjętego Słowa Bożego Papież na zakończenie Adhortacji o Słowie Bożym pisze: pragnę jeszcze raz wezwać cały lud Boży, duszpasterzy, członków Instytutów życia konsekrowanego oraz świeckich, by starali się coraz lepiej poznawać Pismo święte. Nigdy nie powinniśmy zapominać, że podstawą wszelkiej autentycznej i żywej duchowości chrześcijańskiej jest słowo Boże, głoszone, przyjęte, celebrowane i rozważane w Kościele. To umacnianie więzi ze słowem Bożym będzie miało tym większy rozmach, im bardziej będziemy świadomi, że zarówno w Piśmie świętym, jak i w żywej Tradycji Kościoła obcujemy z ostatecznym słowem Boga o wszechświecie i dziejach (VD nr 121). Kiedy spojrzymy na Biblię, to zobaczymy, że spełnia się w Niej prolog z Ewangelii św. Jana, do którego często nawiązuje w swoim dokumencie Papież. Słowo Jezus Chrystus wyszło od Ojca, zamieszkało pośród nas i powraca do Ojca, by zanieść przed Jego tron całe stworzenie (por. VD nr 121). Te tajemnice w sposób szczególny przeżywamy w Triduum Paschalnym, w bogactwie Słowa Bożego wtedy do nas kierowanego. Dziś wiele mówi się o nowej ewangelizacji, do której mają włączyć się też wspólnoty życia konsekrowanego, dlatego Benedykt XVI pisze: Dlatego nasze czasy powinny być coraz bardziej czasami słuchania na nowo słowa Bożego oraz nowej ewangelizacji. Ponowne odkrycie, że słowo Boże ma centralne znaczenie w życiu chrześcijańskim, pomaga nam odnaleźć na nowo najgłębszy sens tego, co z mocą przypomniał papież Jan Paweł II: nadal prowadzić missio ad gentes i poświęcić wszystkie siły nowej ewangelizacji, zwłaszcza w tych krajach, gdzie Ewangelia została zapomniana albo spotyka się z rozpowszechnioną obojętnością z powodu szerzącego się sekularyzmu. Niech Duch Święty obudzi w ludziach głód i pragnienie słowa Bożego oraz powoła gorliwych zwiastunów i świadków Ewangelii (VD nr 122). Następnie dodaje: Im bardziej będziemy potrafili oddawać się do dyspozycji słowu Bożemu, tym bardziej będziemy mogli stwierdzić, że również dzisiaj trwa w Kościele Bożym tajemnica Pięćdziesiątnicy. Duch Pański nadal zsyła swoje dary na Kościół, abyśmy zostali doprowadzeni do całej prawdy, odsłaniając przed nami sens Pism i czyniąc nas wiarygodnymi zwiastunami zbawczego Słowa w świecie (VD nr 123). I w ostatnim numerze swojego dokumenty Verbum Domini papież znów powraca do postaci Matki Bożej, nazywając ją Matką Słowa i Matką radości. Prawdziwe przeżywanie Słowa Bożego prowadzi bowiem do radości w przeżywaniu swojego życia. Papież Benedykt XVI pisze: Przypomnijmy słowa św. Elżbiety: «Błogosławiona [jest], która uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Jej od Pana» (por. Łk 1, 45). Maryja jest błogosławiona, ponieważ ma wiarę, uwierzyła, i w tej wierze przyjęła do swego łona Słowo Boże, by dać Je

5 światu. Ta radość, zrodzona ze Słowa, może teraz ogarnąć wszystkich, którzy w wierze pozwalają się przemienić przez słowo Boże (VD nr 124). W postaci Niepokalanej można odnaleźć sekret prawdziwej radości, wynikającej z przyjęcia Słowa Bożego. Pokazuje to wyraźnie wiele fragmentów Ewangelii (por. Łk 8, 21; Łk 11, 28). Jezus mówi bardzo wyraźnie: błogosławieni [szczęśliwi, radośni] są raczej ci, którzy słuchają słowa Bożego i [go] przestrzegają (VD nr 124). Można wręcz stwierdzić, że w Maryi Jezus pokazuję drogę do realizacji tego jeszcze jednego ewangelicznego błogosławieństwa, czasem wręcz stojącego u podstaw wszystkich pozostałych. To właśnie ze Słowa Bożego przyjętego i zastosowanego do życia, rodzi się pogłębiona osobista i wspólnotowa więź z Bogiem (por. VD nr 124). Papież dalej wzywa nas: Uciszmy się, by słuchać słowa Pańskiego i nad nim medytować, ażeby dzięki skutecznemu działaniu Ducha Świętego nadal mieszkało i żyło w nas przez wszystkie dni naszego życia i do nas mówiło. Tak właśnie Kościół wciąż się odnawia i odmładza dzięki słowu Pańskiemu, które trwa na wieki (por. 1 P 1, 25; Iz 40, 8). W ten sposób my również będziemy mogli uczestniczyć w wielkim dialogu oblubieńczym, który kończy Pismo święte: «A Duch i Oblubienica mówią: Przyjdź! A kto słyszy, niech powie: Przyjdź! (...) Mówi Ten, który o tym zaświadcza: Zaiste, przyjdę niebawem. Amen. Przyjdź, Panie Jezu!» (Ap 22, 17) (VD nr 124). Zakończenie Widzimy wyraźnie, że osobiste spotkanie ze Słowem Bożym rzutuje nie tylko na realizację własnego powołania poszczególnych osób konsekrowanych, ale przede wszystkim na autentyczne świadectwo całej wspólnoty i przeżywanie przez tę wspólnotę spotkania ze Słowem Bożym na liturgii. Dziś, podobnie jak wczoraj, chciałbym zaproponować teksty do medytacji. Tym razem będzie to Ewangelia o uczniach z Emaus (por. Łk 24, 13-35) wg metody lectio divina, wraz z opracowanymi przez jednego z biblistów materiałami pomocniczymi. Można je wykorzystać np. w Święta Zmartwychwstania Pańskiego, gdyż na te medytację będzie się trzeba bardziej przygotować. Skoro, jak mówi Dyrektorium Zgromadzenia, triduum to miało być przygotowaniem do Świąt Zmartwychwstania Pańskiego (por. D 40), to jako lekturę na czytanie duchowne, będącą podsumowaniem naszych rozważań w czasie tego triduum, proponuje słowa papieża Benedykta XVI z Adhortacji apostolskiej Verbum Domini na temat osób konsekrowanych (por. VD nr 83). Ćwiczenia: 1. Medytacja: Uczniowie z Emaus (por. Łk 24, 13-35) metodą Lectio divina - materiały 2. Czytanie duchowne: Słowa Benedykta XVI na temat Słowa Bożego dla osób konsekrowanych (VD nr 83). Dzień 3 medytacja: Przemieniające rozpoznanie Zmartwychwstałego I. KONTEKST I STRUKTURA 1. Fragment Łk 24,13-35 jest opowiadaniem o spotkaniu z Jezusem dwóch uczniów zmierzających do Emaus. Perykopa ta umieszczona jest pośrodku ostatniego rozdziału Ewangelii, który w całości poświęcony jest zagadnieniu zmartwychwstania Chrystusa. Ze względu na zmieniające się okoliczności, miejsce i czas, a także różne osoby doświadczające Dobrej Nowiny o żyjącym Panu, jak i wprost samej chrystofanii, można generalnie wyróżnić trzy jego części: a) zwiastowanie kobietom (w. 1-12) b) spotkanie z uczniami z Emaus (w ) c) ukazanie się Apostołom (w.35-53) Jednocześnie tak wydzielone jednostki odnoszą się do tematyki głoszenia o Chrystusie, który: ad a) żyje i zmartwychwstał (w. 5-6) ad b) żyje (w.23) ad c) zmartwychwstał (w.34)

6 Integralność tych trzech części dodatkowo podkreśla fakt, że w każdej z nich jest mowa o trzecim dniu, w którym Chrystus powstaje z martwych. W ten sposób dopełnia się realizacja zapowiadanego przez Jezusa misterium Jego męki, śmierci i zmartwychwstania, co stanowi wypełnienie się w całości Pisma. Odpowiada to logice całej Ewangelii zbudowanej w oparciu o schemat: zapowiedź wypełnienie posłannictwo. 2. Strukturę opowiadania o uczniach z Emaus można przedstawić następująco: I. Uczniowie nie rozpoznają Jezusa Tego, który z nimi idzie (w a) II. Fragment dotyczący Jezusa, Jego jako wydarzenia, w oczach: a) uczniów (w. 19b-21) b) kobiet relacja uczniów (w ) c) samego Jezusa (w ) III. Uczniowie rozpoznają Jezusa Tego, który daje im jeść (w a) IV. Spotkanie powracających z Emaus dwójki uczniów z Apostołami w Jeruzalem (w. 33b-35) 3. Kompozycja utworu pozwala na znalezienie się czytelnika niejako wewnątrz opowiadania, aby stał się świadkiem przebiegu akcji. Jest ona wyraźnie zarysowana i przyjmuje konwencję drogi. Ma ona: a) swój punkt wyjścia (uczniowie opuszczają Jeruzalem) b) zawiązanie problemu (nierozpoznanie przez nich Jezusa) c) jego rozwinięcie i komplikację (rozbieżność w ocenie rzeczywistości między uczniami a Jezusem) d) finałowe napięcie i rozwiązanie problemu (rozpoznanie Pana) e) zakończenie (powrót uczniów do wspólnoty) Droga uczniów i droga Jezusa są początkowo liniami odrębnymi, które później dochodzą do punktu wspólnego przez swoiste skrzyżowanie. Tak rodzi się nowy obraz rzeczywistości dla uczniów, którego początkowo nie rozumieli i od którego uciekali. Jednakże doświadczenie obecności zmartwychwstałego Pana nadaje zupełnie nowy sens ich życiu i zdolność pojmowania wydarzeń paschalnych. II. LECTIO w. 13. Tego samego dnia dwaj z nich byli w drodze do wsi, zwanej Emaus, oddalonej o sześćdziesiąt stadiów od Jeruzalem. Bohaterami opowiadania są dwaj z nich, co odnosi się do grupy tych, którym trzy niewiasty, będące rankiem w pierwszy dzień tygodnia u grobu Jezusa, opisały swoje doświadczenie ze zwiastowania im nowiny o zmartwychwstaniu Syna Człowieczego (por. Łk 24,1-10). Nie są to Apostołowie, a jacyś inni uczniowie. Nie dali oni wiary kobietom (por, Łk 24,11), co określa ich stan ducha i dają temu wyraz dalej podczas swojej rozmowy w trakcie wędrówki. Uczniowie kierowali się w stronę wioski, o której położeniu w stosunku do Jeruzalem ewangelista mówi jako o oddalonej od. Sens oddalenia określa nie tylko fakt pewnej odległości geograficznej, ale ukazuje też stan wewnętrzny tych, którzy, kierując się w stronę Emaus, oddalają się, a więc jakby odchodzą, rezygnują, unikają czegoś. Miejscem, od którego uczniowie chcą teraz trzymać się z daleka, jest Jeruzalem. Ewangelista Łukasz stosuje w tym miejscu, jak i w całej analizowanej perykopie, tę nazwę świętego miasta, a nie Jerozolima, co wskazuje na potrzebę odczytywania sensu opowiadanej historii w kluczu nie tyle geograficznym, co teologicznym. Pod nazwą Jeruzalem kryje się ośrodek dziejów przez dokonane tam wydarzenia paschalne na Krzyżu. Tak jak Emaus jest oddalone od Jeruzalem, tak i uczniowie są oddaleni w swoim pojmowaniu zbawczych wydarzeń męki i śmierci Chrystusa. Uczniowie chcą uciec od tego, co ich przerasta, czego nie rozumieją, czego się lękają. w Rozmawiali oni ze sobą o tym wszystkim, co się wydarzyło. Gdy tak rozmawiali i rozprawiali ze sobą, sam Jezus przybliżył się i szedł z nimi. Na określenie rozmowy autor trzeciej Ewangelii używa tutaj bardzo rzadko stosowanego czasownika homileo (gr.). Homilia w tym ujęciu nie jest zwyczajną rozmową, ale dotyczy tajemnicy osoby Jezusa i tego wszystkiego, co ze sobą przynosi. Jest czynnością, która angażuje uczniów osobiście i dogłębnie tak, że przechodzi w dyskusję, jakiegoś rodzaju roztrząsanie i dociekanie. Przedmiot rozmowy uczniów jest dla ich życia

7 fundamentalny i choć wydarzenia, które zaszły należą formalnie do przeszłości, to jednak dotykają ich żywo aktualnie. Uczniowie mówią ze sobą w znaczeniu: do siebie, tylko między sobą i jest to w jakiś sposób przeciwstawne dalszemu wyrażeniu: szedł z nimi w odniesieniu do Jezusa, który w ten sposób chce poszerzyć ich własny krąg. Od tej pory uczniowie nie będą już tylko ze sobą, zdani na siebie samych. Jezus zatem nie jest tylko wędrowcem kroczącym obok uczniów, ale Tym, który wchodzi w ich świat. Jezus jest przybliżającym się do uczniów i określenie to stanowi o Jego tożsamości. W osobie Jezusa przybliża się Królestwo Boże i cały nowy wymiar życia. Jezus przybliżający się do uczniów jest tym samym, który wskrzesił młodzieńca z Nain, przywrócił wzrok niewidomemu pod Jerychem, który przybliża się do Jeruzalem na uroczystość własnej Paschy, Tym, który przynosi odkupienie. Tajemniczy towarzysz drogi jest nierozpoznanym dla uczniów objawieniem, który sam wspiera ich poszukiwania. Dzieje się to wszystko przy mówieniu i rozprawianiu, które stają się przez to jakby uprzywilejowanymi i przywołującymi miejscami, w które wchodzi Jezus. Rozmowa uczniów ma charakter dynamicznego dialogu. Tego, co się wydarzyło, nie można zrozumieć o własnych siłach, bez nawiązania rozmowy z innymi. Ale homilia samych tylko ze sobą uczniów nie pomaga im zrozumieć sensu wydarzeń, które ich tak dotknęły. w. 16. Lecz oczy ich były jakby przesłonięte, tak że Go nie poznali. Oczy są narzędziem poznawczym, tu w znaczeniu umiejętności rozumienia tego wszystkiego, co dotyczy spraw wiary. Oko bywa porównywane z sercem, gdy chodzi o głębię poznania (zob. Łk 19,42; Ga 3,1; Ef 1,18), a także nazywane jest lampą ciała (Mt 6,22), aby kroczyć w światłości Pana. Oczy mogą być w tym sensie obrazem duchowej postawy człowieka, zwierciadłem jego wnętrza. Wyrażenie jakby przesłonięte nie jest dosłownym tłumaczeniem terminu ekratunto (gr.), który w języku polskim nie jest łatwy do oddania. Określenie to nawiązuje do ogromnej siły, potęgi i mocy, mających swe nadprzyrodzone źródło. Uczniowie w obecnym stanie nie potrafią rozpoznać Zmartwychwstałego, ale On trzymając niejako ich oczy, ma władzę je otworzyć. Nie odbędzie się to jednak bez osobistego zaangażowania uczniów. Gdy Jezus za swojego życia zapowiadał swoją mękę, śmierć i zmartwychwstanie, Apostołowie całkowicie nie potrafili ani zrozumieć, ani zaakceptować tych wydarzeń, które były przed nimi zakryte (por. Łk 9,44-45; 18,31-34). Pojmowanie jednak tajemnicy zbawczej w osobie Jezusa, zgodnie z Jego słowami i czynami, jest zobowiązujące, o czym przekonuje choćby lamentacja Jezusa nad Jeruzalem, które nie rozpoznało czasu nawiedzenia: O gdybyś i ty poznało w ten dzień to, co służy pokojowi! Ale teraz zostało to zakryte przed twoimi oczami (Łk 19,42). Również dla uczniów, którzy zrezygnowani oddalają się od Jeruzalem, miejsca śmierci Jezusa, wydarzenia Jego Paschy są nadal okryte mrokiem niepojęcia. Przybliżenie się do nich Zmartwychwstałego pozwoli im jednak przełamać własne ograniczenia. w a. On zaś ich zapytał: Cóż to za rozmowy prowadzicie ze sobą w drodze? Zatrzymali się smutni. A jeden z nich, imieniem Kleofas, odpowiedział Mu: Ty jesteś chyba jedynym z przebywających w Jerozolimie, który nie wie, co się tam w tych dniach stało. Zapytał ich: Cóż takiego? Jezus po raz pierwszy zabiera głos, włączając się do rozmowy uczniów poprzez postawienie im pytania. Jego wejście jest bardzo dynamiczne. Nie wytrąca idących z problematyki, która ich zajmuje, a wręcz przeciwnie, stanowi o jej pogłębieniu. Nierozpoznany przez uczniów Wędrowiec przechodzi od razu do sedna sprawy. Pyta się o przedmiot ich rozmowy. Użyty na jej określenie czasownik antiballo (gr.) wskazuje na debatę, żywą dyskusję, a nawet spór. Jezus jedynie udaje, że nic nie wie i jest to Jego zabieg pedagogiczny. Jawi się tutaj jako nauczyciel, który chce pomóc swoim uczniom odkryć prawdę. Nieznajomego nie interesuje wydarzenie samo w sobie, które uczniowie mają Mu teraz zrelacjonować, ale to w jaki sposób oni o tym opowiadają, co odzwierciedli ich stan wewnętrzny. Pytanie Cóż takiego? przywodzi na myśl inne, jakże doniosłe, które niegdyś skierował Chrystus do Apostołów: A wy za kogo Mnie uważacie?

8 (Łk 9,20). Ten, który jest prorokiem potężnym w czynie i słowie (w.19b) pyta się uczniów o ich słowa, o ich rozumienie przez nich; pyta się o ich wrażliwość serca, o otwartość i zdolność w pojmowaniu spraw wiary. Uczniowie toczą debatę ze sobą idąc (peripatuntes, gr.), w znaczeniu: chodzą wkoło, krążą, idą obok. Ewangelista ukazuje ich jako błądzących, kroczących wprawdzie blisko prawdy, ale jakby obok niej, w sensie rozmijania się. To sprawia, że są smutni, ponurzy, smętni. w. 19b-21. Odpowiedzieli Mu: To, co się stało z Jezusem Nazarejczykiem, który był prorokiem potężnym w czynie i słowie wobec Boga i całego ludu; jak arcykapłani i nasi przywódcy wydali Go na śmierć i ukrzyżowali. A myśmy się spodziewali, że On właśnie miał wyzwolić Izraela. Ale po tym wszystkim dziś już trzeci dzień, jak się to stało. Wypowiedź uczniów odzwierciedla ich pojmowanie tożsamości oraz misji Jezusa, a także jest wyrażeniem własnych nadziei, które wiązali z Jego osobą. Ten, o którym mówią, określają podwójnie: jako Jezusa Nazarejczyka oraz proroka, z dodatkowym wskazaniem jego charakteru. Nazwa Jezus Nazarejczyk może być interpretowana w sposób złożony i przy tym komplementarnie. Biorąc pod uwagę zapowiedź Izajasza: wyrośnie różdżka z pnia Jessego, wypuści się odrośl (neser) z jego korzeni (Iz 11,1) nazwa Nazarejczyk nabiera bardzo wyraźnego charakteru mesjańskiego. Sam Jezus nawiąże do tytułu Mesjasza w w. 26. Można też wskazać na miejsce pochodzenia Jezusa. Uczniowie wreszcie, gdy mówią Nazarejczyk, mają na myśli konkretnego człowieka. To znaczy, widzą w Nim wprawdzie kogoś wielkiego i niezwykłego, ale tylko jako człowieka i śmiertelnika. Uczniowie mają świadomość, że Jezus był potężnym prorokiem, ale mówią właśnie o Nim w czasie przeszłym dokonanym. Dla nich Jego misja jest definitywnie zakończona. Jezus choć był kimś zupełnie wyjątkowym, z kim wiązali nadzieje mesjańskie, teraz nie żyje i to stanowi podstawę ich smutku i zawiedzionych nadziei. Ich postawa odzwierciedla jednak błąd w pojmowaniu, kim jest/ma być mesjasz. Tu rozmijają się z tym Mesjaszem, którego objawia Jezus. Uczniowie prezentują myślenie ludu, który oczekiwał mesjasza, jako przywódcy-wyzwoliciela rozumianego bardziej w kategoriach doczesnych i społeczno-politycznych. Warto przy okazji przypomnieć wypowiedź Piotra spod Cezarei Filipowej, gdzie tuż po wyznaniu przez niego wiary, że Jezus jest Mesjaszem, kategorycznie jednocześnie odrzuca Jego zapowiedź męki i śmierci (por. Mt 16,13-23). Optyka ta jest bliska uczniom zmierzającym w stronę Emaus, gdyż ich problem polega na doświadczanym, w ich mniemaniu, konflikcie. Polega on na niemożności pogodzenia ze sobą znaków świadczących o mesjańskiej naturze Jezusa z Jego haniebną śmiercią. w Nadto, jeszcze niektóre z naszych kobiet przeraziły nas: były rano u grobu, a nie znalazłszy Jego ciała, wróciły i opowiedziały, że miały widzenie aniołów, którzy zapewniają, iż On żyje. Poszli niektórzy z naszych do grobu i zastali wszystko tak, jak kobiety opowiadały, ale Jego nie widzieli. Teraz uczniowie relacjonują doświadczenie tych, którzy byli rano u grobu. Jest to streszczenie wydarzeń opisanych w w. 1-12, a jednocześnie ukazanie reakcji uczniów idących do Emaus na przekazane im wiadomości. Doświadczenie kobiet nie zmienia przekonań uczniów i jest przedstawione dość sucho, kronikarsko, co oczywiście byłoby inne, gdyby zdumienie uczniów było wyrazem dobrej, radosnej nowiny. Wędrowcy wychodzą z Jeruzalem, gdzie w gronie Jedenastu i wszystkich pozostałych dowiedzieli się od kobiet, co zaszło, gdy przyszły do grobu. Słowa ich wydały się uczniom czczą gadaniną (brednią, niedorzecznością) i nie dali im wiary (por. Łk 24, 8.11). Zdumienie uczniów rozmawiających z Jezusem na drodze do Emaus można rozumieć jako wyraz wewnętrznego konfliktu, który przeżywają. Nie wydaje im się możliwe powiązanie w logiczną całość wszystkich wiadomości, które do nich dotarły i z tego powodu czują się ogłupieni. Sam pusty grób nie objawiał zmartwychwstania, a zakłopotanie i zdziwienie niewiast przełamane zostało dopiero przez wyjaśnienia aniołów (por. Łk 24, 3-4). To dlatego one zapewniają, iż On żyje. To, co w ustach uczniów wydaje im się jedynie pewnym przekazem, które ich osobiście nie przekonuje, stanowi w istocie centralną treść ewangelicznego orędzia o Jezusie z Nazaretu, który umarł, a teraz żyje.

9 Kobiety mogą przekazać orędzie o Żyjącym tylko dlatego, że zostało im to obwieszczone. Mężczyźni zaś w tym momencie nie doświadczyli jeszcze spotkania o charakterze objawieniowym, które pozwoliłoby też zinterpretować różne dane. w Na to On rzekł do nich: O nierozumni, jak nieskore są wasze serca do wierzenia we wszystko, co powiedzieli prorocy! Czyż Mesjasz nie miał tego cierpieć, aby wejść do swej chwały? I zaczynając od Mojżesza, poprzez wszystkich proroków, wykładał im, co we wszystkich Pismach odnosiło się do Niego. Jezus dotychczas stawiał tylko krótkie pytania, które ujawniły w odpowiedzi uczniów ich stan przygnębienia i zdezorientowania. Jezus dał im przedstawić ich interpretację, a teraz sam przechodzi do własnej. Nie jest to przejście łagodne, ale bardzo dynamiczne, kontrastowe. Jezus w tym momencie rezygnuje z roli jakby nic nie wiedzącego Wędrowca, a wypowiedź Jego charakteryzuje pewność absolutnego autorytetu. Przez partykułę O, nadającej całej wypowiedzi ton ostrości i jednoznaczności oraz bynajmniej nie eufemistyczne określenie uczniów jako bezmyślnych, Jezus od razu przechodzi do problemu, który wskazuje uczniom jako dotyczący ich samych, tkwiący w nich. Lokalizuje go w sercu i rozpatruje na płaszczyźnie wiary. Wyrzuca uczniom ich brak zrozumienia. Uczniowie opowiedzieli nierozpoznanemu dla nich Towarzyszowi drogi o nadziejach mesjańskich, jakie wiązali z mającym wyzwolić Izraela (w. 21). Najważniejszą podstawą tych oczekiwań były różnego rodzaju proroctwa. I właśnie do tego samego źródła Jezus chce teraz sięgnąć, ale zupełnie inaczej. Kładzie nacisk na słowo wszystkich w odniesieniu do proroctw, gdyż zarzuca uczniom ignorancję z powodu selektywnego odczytywania sensu Pisma. Właśnie w tym momencie rozmowy z uczniami Jezus, o którym powiedzieli, że był prorokiem (w. 19), wykaże, że jest nim w sposób szczególny teraz. Jezus zaczyna im objaśniać, kim jest Chrystus autentyczny, tzn. według zamiaru Bożego. Jezus przyznaje się do tego tytułu otwarcie w bardzo nielicznych sytuacjach. Są trzy takie wydarzenia, w których Jezus zaakceptował w stosunku do siebie nazwę Mesjasza: wyznanie Piotra (por. Mt 16, 13-20), proces przed Wysoką Radą (por. Mk 14,53-65) oraz rozmowa z Samarytanką (por. J 4,25). Jezus chce uniknąć niewłaściwych interpretacji posłannictwa mesjańskiego. Chętnie przyznaje się do bycia Mesjaszem, gdy przyjdzie Mu cierpieć. W procesie przed Sanhedrynem Jezus odpowiada twierdząco na pytanie: Czy ty jesteś Mesjasz, syn Błogosławionego? i wypowiada formułę Ja jestem (Mk 14,61-62). Najistotniejszą nauką Jezusa dla uczniów jest wyjaśnienie im, że męka i śmierć Mesjasza jest integralną częścią Bożego planu, a nie jego zaprzeczeniem czy odrzuceniem. Wyzwolenie Izraela, którego oczekiwali uczniowie, dokonuje się, ale w zupełnie innym dla nich wymiarze i wiąże się z koniecznym cierpieniem Chrystusa, który przez to wchodzi do chwały. Jezus staje się w tym momencie drogi najlepszym egzegetą, który interpretuje uczniom Pisma, jako zapowiedzi mówiące o Nim samym. Podobnie jak w przypowieści o Łazarzu i bogaczu, który poszedł na zatracenie (konieczność słuchania Mojżesza i proroków por. Łk 16,29-31), tak i tutaj ukazana jest niezastąpiona rola umiejętnego odczytywania znaczenia Pisma. w Tak przybliżyli się do wsi, do której zdążali, a On okazywał, jakoby miał iść dalej. Lecz przymusili Go, mówiąc: Zostań z nami, gdyż ma się ku wieczorowi i dzień się już nachylił. Wszedł więc, aby zostać wraz z nimi. Na początku drogi Jezus przybliżył się do uczniów i szedł z nimi (w. 15). Obecnie uczniowie z Jezusem przybliżają się razem. Wszyscy trzej wędrowcy nie tylko zbliżają się do wsi, ale zbliżają się do tego samego celu podróży, rozumianym na płaszczyźnie teologicznej. Tak jak Jezus przybliża się do wsi, tak czynił to w odniesieniu do różnych miejscowości: Nain (por. Łk 7,12), Jerycha (por. Łk 18,35), Betfage i Betanii (por. Łk 19,29) oraz Jeruzalem (por. Łk 19,41). W miejscach tych Jezus objawiał się jako dawca nowego życia przez różne cuda: uzdrowienia i wskrzeszenia. Pozorowane zachowanie Jezusa pójścia dalej ma wyzwolić w uczniach odpowiednią reakcję. Można powiedzieć, że ich testuje, chcąc sprawdzić, na ile Jego egzegetyczny trud okazał się owocny. Usilne naleganie ze strony uczniów do pozostania z nimi jest nie tylko wyrazem gościnności,

10 obowiązującej w ówczesnych realiach, ale czymś wykraczającym poza ramy tzw. dobrego tonu i wychowania. Ich obecne zdecydowanie różni się od wcześniejszej postawy, pełnej marazmu, rezygnacji i zniechęcenia (por. w. 17). O ile wcześniej, na początku drogi, Jezus tylko przyłączył się do uczniów (por. w. 15), będąc jakby obok nich, o tyle teraz oni sami chcą poszerzenia kręgu o Jego osobę, by stanowić jakiegoś rodzaju wspólnotę. Jezus odpowiada pozytywnie na prośbę dwóch uczniów i zostaje z nimi. Jego reakcja przywołuje na myśl samo imię Boga jako zapowiadanego Emmanuela (por. Mt 1,23). Wejście i pozostawanie Jezusa jest nie tylko aktem fizycznej i prostej czynności, ale odsłania całą głębię odniesienia Zmartwychwstałego wobec uczniów. Gdy Jezus spotyka Zacheusza mówi mu o konieczności zatrzymania się w jego domu (Łk 19,5). Owo przebywanie zaś, biorąc pod uwagę cały sens tamtego zdarzenia, jest w istocie ofertą zbawienia. Jezus, odpowiadając na zaproszenie uczniów, by zostać z nimi, umożliwia im tym samym korzystanie z całego dobrodziejstwa, które zaoferować może jedynie sam Bóg. Jego wejście jest zarazem wejściem w głębię ich serca, tam, gdzie może ich mocno i przemieniająco dotknąć. w Gdy zajął z nimi miejsce u stołu, wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał go i dawał im. Wtedy otworzyły się im oczy i poznali Go, lecz On zniknął im z oczu. Jezus prowadzi modlitwę i rozdziela chleb. Przewodzi temu posiłkowi pomimo, że to On został przez uczniów zaproszony do pozostania z nimi. Jego słowa i gesty przypominają opisy ustanowienia Eucharystii. Opisując tę scenę ewangelista nawiązuje wyraźnie do praktyki sprawowania Wieczerzy Pańskiej. Znamienne jest to, że uczniowie rozpoznają Jezusa właśnie w geście łamania chleba, a nie rozpoznali Go wcześniej podczas wędrówki. Zmartwychwstały jest obecny tam, gdzie wypowiadane są słowa i powtarzane gesty, które Jezus przekazał Apostołom podczas Ostatniej Wieczerzy. Werset 31 jest paralelny w stosunku do w. 16. W obu przypadkach jest mowa o oczach, ich zamknięciu lub otwarciu oraz w związku z tym najpierw nie rozpoznaniu Jezusa, a obecnie Jego poznaniu. Oczy uczniów (dosł.) zostały otwarte. To znaczy, że czynność ta ma konkretny początek i przyczynę. Zastosowana tu strona bierna wskazuje na jakiś zewnętrzny powód otwarcia oczu. Uczniowie więc o własnych siłach nie byliby w stanie rozpoznać swojego Mistrza, to zostało im dane. Z drugiej zaś strony musieli być odpowiednio do tego przygotowani od wewnątrz. Wcześniej również widzieli Pana, ale jednak nie wiedzieli, że to jest On. Jeśli teraz uczniowie rozpoznali Jezusa, to oznacza, że dokonała się w nich istotna, jakościowa zmiana, która polega na swoistej umiejętności patrzenia oczami wiary, rozumienia na sposób Boży, niejako oczami samego Chrystusa. W momencie rozpoznania Jezusa On sam znika uczniom z oczu. Tekst oryginalny wyraża to bardziej precyzyjnie, mówiąc, że Jezus stał się niewidzialny. Nie oznacza to zatem, że przestał być obecny, ale że zmienił się sposób Jego obecności. Stała się ona teraz innego rodzaju, wymiaru. Pozwala to na zrozumienie w tym momencie zakończenia misji Jezusa jako widzialnego wędrowca wobec uczniów. w a. I mówili między sobą: Czy serce nie pałało w nas, kiedy rozmawiał z nami w drodze i Pisma nam wyjaśniał? W tej samej godzinie zabrali się i wrócili do Jeruzalem. Uczniowie dzielą się wzajemną radością, której doświadczają jako owoc spotkania ze zmartwychwstałym Panem. Ich rozmowa o tym przeżyciu ma zupełnie inny charakter, aniżeli ich dotychczasowe wspomnienia naznaczone przygnębieniem i rezygnacją. Teraz stan swojego serca określają jako płonące. Doświadczenie uczniów można uznać za jakiegoś rodzaju przeżycie graniczne, w sensie najwyższego stopnia doznania, które przenika na wskroś i ogarnia całkowicie i jednoznacznie człowieka. Jest to jednocześnie stan, który trwa. Ich serca zostały zapalone i jak pochodnie nadal płoną. Mowa Jezusa charakteryzuje się szczególną siłą zdolną poruszać, przemieniać i pociągać za sobą ludzkie serce. Podczas rozmowy z uczniami Jezus wyjaśniał im Pisma, a dosłownie: otwierał je. Zastosowany termin jest tym samym, jaki występuje w poprzednim wersecie w odniesieniu do oczu, które zostały otwarte, co umożliwiło uczniom rozpoznanie Jezusa. To

11 zatem sam zmartwychwstały Pan objawia siebie uczniom w Piśmie jako uprzywilejowanym miejscu, które wskazuje na Niego. Potwierdzeniem autentyczności przemiany uczniów jest ich powrót do Jeruzalem. Pojawiające się słowo anastantes (gr.) wstawszy oznacza nie tylko zwykłą czynność zmiany pozycji, ale wskazuje na nową jakość życia uczniów. Termin ten w formie rzeczownikowej oznacza zasadniczo zmartwychwstanie. Uczniowie zatem jakby powstali z martwych, przeszli od wewnętrznej śmierci do życia, które im zostało objawione. Gdy w Ogrodzie Oliwnym Jezus wzywał: Wstańcie! (Łk 22,46) Apostołowie nie byli w stanie pójść drogą Jezusa, która wiodła przez mękę i śmierć. Teraz uczniowie w Emaus doświadczyli takiej mocy, która pozwoliła im wrócić do miejsca cierpienia. w. 33b-35. Tam zastali zebranych Jedenastu, a z nimi innych, którzy im oznajmili: Pan rzeczywiście zmartwychwstał i ukazał się Szymonowi. Oni również opowiadali, co ich spotkało w drodze i jak Go poznali przy łamaniu chleba. Zmartwychwstanie staje się dla grona uczniów faktem, który jednoczy ich na nowo jako wspólnotę. Niezależność tego samego doświadczenia obecności Jezusa po śmierci u różnych osób jest argumentem nie do podważenia na rzecz realności zmartwychwstania. Jednocześnie uczniowie uczą się nowego sposobu istnienia pośród nich Chrystusa. Jest On obecny, choć w inny sposób niż wcześniej. Jezus przygotowuje ich do misji dawania o Nim świadectwa z całym przekonaniem i mocą. III. MEDITATIO Opowiadanie o uczniach z Emaus wykorzystuje motyw drogi, jako pewnej płaszczyzny, na której dokonuje się spotkanie z Jezusem. Każdy etap tej drogi jest inny, ukazując tym samym symbolicznie dynamizm całego życia chrześcijańskiego. Autor tej perykopy w Dziejach Apostolskich ujawnia, że nowo powstałe chrześcijaństwo nazywa się drogą (por. Dz 9,2; 18,25; 24,22). Interesujący nas tekst jest szczególnie ważny dla wspólnoty Kościoła, który po śmierci Chrystusa może Go odnaleźć tam, gdzie wskazał na to swoim czynem, jak i słowem sam Zmartwychwstały. Tymi miejscami Jego obecności są: towarzyszenie w drodze, a więc po prostu bycie przy tych, którym chce pomagać odnaleźć prawdę, nawet, jeśli jest w ogóle nierozpoznawany, po drugie w żywej lekturze Pisma św., objawiającej Słowo, które stało się ciałem oraz w Eucharystii. Rozpoznanie Chrystusa przez uczniów nie dokonuje się od razu. Wydarzenie to wymaga bowiem także zaangażowania z ich strony. Jezus wchodzi w ich świat pozostawiając im wolność w myśleniu, stara się natomiast ich naprowadzić na właściwy ślad. To On pierwszy wychodzi z inicjatywą przez przyłączenie się do tych, którzy przeżywali poważny kryzys. Tym, co generalnie umożliwi przemianę wewnętrzną uczniów jest rozmowa z Jezusem, który objaśnia im we właściwy sposób Pismo. Jezus dokonuje tej interpretacji zdarzeń, której nie potrafili uczniowie, gdy byli zdani tylko na siebie samych. Ich pomysły na rozwiązanie problemów, jak i próba przełamania braku nadziei okazują się nieskuteczne. Ważne jest jednak, że podejmują dialog z Wędrowcem. Dla nich osoba Jezusa, jakkolwiek niewłaściwie pojmowana, stanowi najważniejszy punkt odniesienia. Jezus przyłącza się do tych, którzy żywo o Nim rozmawiają, dla których On jest ważny. Uczniowie doświadczają zadziwiającej dla nich samych własnej przemiany. Pospiesznie wracają do miejsca, w którym wcześniej widzieli także własną klęskę i pogrzebane nadzieje. Bezpośrednią przyczyną jest doświadczenie przez nich Jezusa jako faktycznie zmartwychwstałego. Nie wystarczy sama tylko wiedza, jakieś przekonanie, ale potrzebne było spotkanie z Żyjącym wprost. Jezus dał się im rozpoznać w geście łamania chleba. On sam wybiera ten moment, by dać wskazówkę wszystkim pokoleniom chrześcijan, gdzie należy rozpoznawać w wierze Jego obecność. Komplementarnym do tego doświadczeniem jest przemiana serca poprzez objaśnianie tekstów Pisma św. Gdy czyni to sam Jezus, a więc gdy pozwala się Jemu samemu przemawiać przez Pismo, wtedy serce zaczyna nawet płonąć. Jezus wyraźnie uczy całkowitej prawdziwości Pisma, któremu należy bezgranicznie zaufać, ponieważ ono zostało potwierdzone przez fakt męki, śmierci i zmartwychwstania jako wcześniej zapowiadanych wydarzeń. IV. ORATIO Naucz mnie, Panie, Twej drogi, bym postępował według Twojej prawdy Ps 86, 11

12 V. CONTEMPLATIO ET ACTIO Uświadom sobie faktyczną obecność Jezusa obok Ciebie. Jest blisko Ten, który przenika serce i umysł, który chętnie wejdzie z Tobą w dialog. Nie tylko wysłucha, ale przede wszystkim rzuci snop światła na różne ciemności. Odnajdź Jego Słowo w Piśmie, rozważaj przywołując na pomoc Maryję, stawaj się dzieckiem w prostocie wiary. Może potrzeba prześledzić jakiś większy kawałek drogi życia? A może to tylko jeden dzień okaże się ważny? Uczniowie szli kilka godzin, ile Ty chcesz dać swego czasu, by doświadczyć przemieniającego spotkania z Chrystusem? Wierzysz w to w ogóle? Artykuł: ks. Wojciech Rebeta, Lublin :Szkoła Formacji Duchowej z Dzień 3 czytanie duchowne Benedykt XVI, Verbum Domini nr 83. Odnośnie do życia konsekrowanego Synod przypomniał przede wszystkim, że «rodzi się ono ze słuchania słowa Bożego i przyjmuje Ewangelię jako swoją normę życia». Życie będące naśladowaniem Chrystusa czystego, ubogiego i posłusznego staje się w ten sposób «żywą egzegezą słowa Bożego». Duch Święty, w którego mocy została napisana Biblia, jest tym samym, który oświeca «nowym światłem słowo Boże, skierowane do założycieli i założycielek. Z niego wziął początek każdy charyzmat, a każda Reguła chce być tego wyrazem», dając początek formom życia chrześcijańskiego, które cechuje ewangeliczny radykalizm. Chciałbym przypomnieć, że wielka tradycja monastyczna zawsze uważała za konstytutywny element swojej duchowości medytację nad Pismem świętym, zwłaszcza w formie lectio divina. Również dzisiaj dawne i nowe formy specjalnej konsekracji mają być prawdziwymi szkołami życia duchowego, w których czyta się Pismo według Ducha Świętego w Kościele, tak by cały lud Boży mógł z tego odnieść korzyść. Dlatego Synod zaleca, aby we wspólnotach życia konsekrowanego nigdy nie zabrakło solidnej formacji do pełnego wiary czytania Biblii. Chciałbym również przypomnieć o trosce i wdzięczności, jaką Synod wyraził członkom zgromadzeń kontemplacyjnych, które ze względu na swój specyficzny charyzmat poświęcają w ciągu dnia wiele czasu naśladowaniu Matki Bożej, która rozważała pilnie słowa i czyny swojego Syna (por. Łk 2, ), oraz Marii z Betanii, która siedząc u stóp Pana, słuchała Jego słowa (por. Łk 10, 39). Myślę zwłaszcza o mnichach i mniszkach z zakonów klauzurowych, którzy przez tego rodzaju oddzielenie się od świata stają się głębiej zjednoczeni z Chrystusem, sercem świata. Kościół dzisiaj, bardziej niż kiedykolwiek, potrzebuje świadectwa tych, którzy zobowiązują się «niczego nie przedkładać nad miłość Chrystusa». Dzisiejszy świat jest często zbyt pochłonięty zewnętrzną działalnością i grozi mu zagubienie w niej. Bracia i siostry z zakonów kontemplacyjnych swoim życiem modlitwy, słuchania i rozważania słowa Bożego przypominają nam, że nie samym chlebem żyje człowiek, ale każdym słowem, które pochodzi z ust Bożych (Mt 4, 4). Dlatego wszyscy wierni winni pamiętać, że ta forma życia «ukazuje współczesnemu światu rzecz najważniejszą, co więcej, decydującą: istnieje ostateczna racja, dla której warto żyć, to znaczy Bóg i Jego niezgłębiona miłość»