Zapraszamy do gminy Bochnia

Transkrypt

1 Zapraszamy do gminy Bochnia Baczków - położony jest w północnej części gminy, na skraju Puszczy Niepołomickiej. Nieopodal znajduje się zbiorowa mogiła około 500 Żydów, rozstrzelanych w ramach likwidacji bocheńskiego getta 25 sierpnia 1942 roku. W Baczkowie urodził się Jan Czubek ( ), wybitny historyk literatury, tłumacz klasyki greckiej i rzymskiej, m.in. Iliady. W tej miejscowości odbywają się Galicyjskie Koncerty Orkiestr Dętych (funkcjonuje tu jedna z najlepszych amatorskich orkiestr dętych w Małopolsce). - jedna z większych miejscowości gminy, a do 1975 roku siedziba gminy Bogucice. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1325 roku. Znajduje się tu cmentarz z I wojny światowej. Bogucice Brzeźnica to jedna z najstarszych miejscowości w okolicach Bochni (wzmianka pisana z 1242 roku). Od 1282 roku przez kilkadziesiąt lat była miastem. Legenda głosi, że Stanisław ze Szczepanowa, który jako biskup krakowski, prześladowany przez króla Bolesława Śmiałego, uchodził z Krakowa, lecz tutejsi mieszkańcy odmówili mu wody i noclegu. Po nocy spędzonej na wzgórzu w kopie siana pomodlił się i uderzył laską w ziemię. Od tej pory w tym miejscu wypływa krystalicznie czysta woda, uważana przez miejscowych za cudowną. Znajdujące się tu ogromne złoża wód geotermalnych i solankowych czekają na inwestorów. Buczyna - wieś położona na wzgórzu Borek w południowej części gminy. Niepowtarzalne krajobrazy, a także ekologiczne rolnictwo stanowią o atrakcji turystycznej tej miejscowości. Cerekiew - najbardziej na północ wysunięta miejscowość bocheńskiej gminy, a także siedzibą parafii od 1470 roku. Według legendy w tym rejonie osiedlili się wojownicy tatarscy, którzy byli uczestnikami najazdów chana na ziemie polskie w XIII wieku. Drewniany kościół św. Wawrzyńca został rozebrany i przeniesiony w 1977 r. do Sądeckiego Parku Etnograficznego. W nowym kościele podziwiać można renesansowy obraz Chrystusa depczącego grzech oraz obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem (przełom XVII i XVIII w.). Ciekawostką jest zawieszony na dzwonnicy dzwon odlany w 1642 r. w Gdańsku przez Gerhardta Benningka. Chełm - położony jest na Wzgórzu Chełm w zakolu Raby przy trasie K94 (30 km od Krakowa). Prehistoryczna osada pogańska na Grodzisku (271 m n.p.m.) z fantastycznymi widokami na Tatry i Pieniny oraz przełom Raby i Puszczę Niepołomicką. Pierwsza wzmianka źródłowa pochodzi z 1198 r. Patriarcha jerozolimski Monachus ogłosił, że: możnowładca Mikora z rodu Gryfitów ofiarował Zakonowi Bożogrobców z Miechowa wieś Chełm z kościołem, dziesięcinami, targiem a nawet karczmę. Miejscowość położona przy Szlaku Bursztynowym, zwanym później Królewskim (obecnie trasa turystyczna Via Regia Antiqua). Istniejący kościół parafialny pw. Narodzenia Jana Chrzciciela został wzniesiony w latach Najstarszym elementem wystroju jest kamienna chrzcielnica z przełomu XVI i XVII w. Ołtarz główny z 1749 roku autorstwa Piotra Korneckiego zachwyca swym pięknem. Niezwykle charakterystyczne podwójne krzyże stanowią o dawnych właścicielach Bożogrobcach. Od 1999 roku funkcjonuje tu Muzeum Parafialne Zakonu Stróżów Bożego Grobu, którego założycielem i kustoszem jest ks. Antoni Tworek. Najcenniejsze eksponaty to ornaty wyszywane złotą i srebrną nicią z XVII do XIX w., monstrancja i puszka z XVII i XVIII w. Część ekspozycji znajduje się w dzwonnicy. Od 2004 roku w budynku starej szkoły działa Wiejska Galeria Sztuki Chełm. Na Chełmie i pobliskim Siedlcu odbywają się co roku Wianki Świętojańskie nad Rabą wielka impreza plenerowa, łącząca elementy tradycji pogańskich z chrześcijańskim świętem św. Jana oraz Średniowieczne Spotkania u Bożogrobców rekonstrukcje rycerskie i warsztaty historyczne. Cikowice - wieś podbocheńska, która położona jest nad Rabą (1356 r.). Od 1919 r. siedziba parafii. Przez wieś przebiega linia kolejowa Kraków Przemyśl. Występują tu duże pokłady wód geotermalnych. 1

2 Damienice - miejscowość pięknie położona nad Rabą, w pobliżu Puszczy Niepołomickiej, jest związana z pobytem w Bochni i jej okolicach Joachima Wadiana ( ), profesora i rektora uniwersytetu wiedeńskiego, który bawiąc w 1517 r. w Krakowie zwiedził także kopalnię soli w Bochni. Został tu przyjęty na zamku żupnym przez Jana Oleśnickiego, który zabrał go potem do swojej wsi Damienice. Po przyjemnym spacerze w tym lesie, ponownie uraczył nas niezwykle wytwornym obiadem, godnym niemal Saliów pisał zachwycony pobytem w Damienicach Wadian. Jest to najstarsza pisemna reklama turystycznych walorów Bocheńszczyzny. Dąbrowica - niewielka wieś położona w południowej części gminy, na skraju Lasu Kolanowskiego raju dla grzybiarzy. Przez przysiółek Żelazowiec biegnie malownicza trasa rowerowa Berdychów-Czyżyczka (Via Panoramica Nova). Gawłów - znajduje się tu zbudowany w 1809 r. drewniany dawny zbór ewangelicki katolicki kościół parafialny pw. św. Andrzeja Boboli (po akcji kolonizacyjnej przeprowadzanej na tych terenach po I rozbiorze Rzeczypospolitej w XIX w., w 1945 r. ludność pochodzenia niemieckiego opuściła Gawłów po blisko 150-letnim okresie zgodnego zamieszkiwania z Polakami). Obok skromnej w formie, drewnianej świątyni, o konstrukcji zrębowej, z wieżą, zwiedzić można pozostałości przykościelnego cmentarza ewangelickiego z kilkoma interesującymi nagrobkami rodzin niemieckich. Od 2003 roku przy miejscowej szkole działa Obserwatorium Astronomiczne. Gierczyce - wieś położona przy trasie Bochnia-Myślenice. Zobaczyć tu można jedną z najstarszych w okolicach Bochni figur św. Jana Nepomucena, (przy drodze Gierczyce-Zawada) z 1749 r. Obok znajdują się fragmenty zabudowań dworskich. Na początku XX w. dwór należał do profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Antoniego Górskiego ( ) znanego prawnika i ekonomisty, członka Akademii Umiejętności w Krakowie. W centrum wsi eksponowana jest zabytkowa konna sikawka strażacka z 1912 roku. Ze szczytu wzniesienia Patria (364 m n.p.m.) ciągną się przepiękne widoki na Beskid Wyspowy, pasmo Babiej Góry, Pieniny i Tatry. Na szczycie cmentarz z I wojny światowej. Grzbietem wzniesienia wiedzie turystyczna trasa rowerowo-piesza Czyżyczka-Berdychów z panoramą na Las Kolanowski i drogę Via Regia Antiqua. Przy trasie stoi dąb pomnik przyrody, liczący około 300 lat. W 2014 roku wybudowano tu największą w Polsce elektrownię słoneczną (fotowoltaiczną). Gorzków - enklawa gminy na wschód od Bochni, miejsce urodzin dwóch wybitnych biblistów: rektora Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie ks. prof. Jana Łacha ( ) oraz rektora KUL w Lublinie ks. prof. Stanisława Łacha ( ). Obejrzeć można tu wspaniałe wąwozy lessowe. Grabina - wieś położona na południowych wzgórzach, z rozwiniętą infrastrukturą agroturystyczną. W styczniu 1945 roku na dzień przed wyzwoleniem, w odwecie za atak partyzancki wieś wraz z sąsiednią Buczyną została spacyfikowana. Większość zabudowań spalono a mieszkańców (w tym kobiety i dzieci) wymordował oddział Wermachtu. Upamiętnia to pomnik odsłonięty w 2005 roku. Krzyżanowice - miejscowość zlokalizowana jest na prawym brzegu Raby. Jako wieś występuje w dokumentach od 1286 roku. Od 1312 r. jest siedzibą parafii. Obecny kościół zbudowany został w 1746 r. w Bochni jako kościół klasztorny tamtejszego zakonu bernardynów. Po kasacie klasztoru w 1783 r. został zakupiony przez magistrat Bochni i następnie dokładnie odtworzony w Krzyżanowicach. Drewniana budowla o konstrukcji zrębowej. Wystrój wnętrza barokowo-klasycystyczny (ołtarze, ambona, chór muzyczny). Warto obejrzeć chrzcielnicę kamienną, gotycką z XVI w. Stojąca obok drewniana dzwonnica z XVIII w., konstrukcji słupowej, z dachem namiotowym, na której zawieszone są dwa osiemnastowieczne dzwony (jeden z 1772r.) dodaje temu miejscu wiele uroku. Łapczyca - najstarsza wieś ziemi bocheńskiej, zaliczana do najstarszych miejscowości w Polsce południowej i głównych centrów osadniczych regionu bocheńskiego. Znajdują się tu ślady rozkopanego, średniowiecznego grodziska, którego świetność przypadła na czas od IX do XI w. Łapczyca (jako Labscicia et cum sale) wymieniona jest w bulli kardynała Idziego z 1105 roku jako część własności klasztoru benedyktynów z Tyńca. Rozwój tych ziem wiązał się z przebiegającym przez nie Szlakiem Bursztynowym zwanym później Królewskim. 2

3 Sól wielkie bogactwo naturalne ziemi bocheńskiej była tu wydobywana już 1000 lat temu w formie solanki i stała się głównym czynnikiem rozwoju a w efekcie doprowadziła do powstania Bochni, miasta funkcjonującego na prawie magdeburskim od 1253 roku. Dzisiaj w Łapczycy znajduje się czynny otwór solankowy i działa warzelnia soli. Największą atrakcją turystyczną miejscowości jest położony przy historycznym szlaku Via Regia Antiqua, kościół gotycki z 1340 roku, ufundowany przez króla Kazimierza Wielkiego jak głosi legenda jako pokuta za miłosne związki z Esterką, śliczną Żydówką z Kazimierza. Od 1849 roku corocznie z Bochni do łapczyckiego kościółka wędrują pielgrzymi na pamiątkę cudownego ocalenia miasta od epidemii cholery. Na dole przy trasie E-4 znajduje się pomnik Józefa Chwałkowskiego, ochotnika, uczestnika powstania styczniowego, który poległ za ojczyznę. Majkowice - miejscowość zamieszkiwana do 1945 roku przez dawnych kolonistów niemieckich i ich potomków, osiadłych w czasach kolonizacji józefińskiej po I rozbiorze Polski. Do II wojny światowej działała tu niemiecka szkoła. Na uwagę zasługuje fakt, że społeczność niemiecka i polska egzystowały tu przez półtora wieku w pełnej harmonii i szacunku. Moszczenica - wieś położona malowniczo nad Rabą. przy szlaku Via Regia Antiqua, u stóp wzgórza Winnica, które od średniowiecza do końca XIX wieku było miejscem uprawy winogron. Istniał tu szyb wentylacyjny byłej kopalni Siedlec-Moszczenica. Nieprześnia - pierwsze wzmianki o tej wsi pochodzą z 1229 roku. Zobaczyć tu można dwór wraz z kompleksem parkowym wybudowany w okresie międzywojennym przez rodzinę Sękowskich. W pobliżu, u podnóża Łysej Góry są stawy hodowlano-rekreacyjne. Przy drodze stoi figura św. Izydora patrona rolników. W Nieprześni znajduje się cmentarz wojskowy z I wojny światowej. Nieszkowice Małe - Są jedną z najstarszych miejscowości (1198 r.) należąca kiedyś do Zakonu Bożogrobców, wymieniana w bulli patriarchy jerozolimskiego jako Nescouiche (oprócz Chełmu, Bochni i Targowiska), położona w dolinie Raby i Stradomki. Nieszkowice Wielkie - z miejscowością tą, położoną przy drogach Bochnia-Łapanów oraz Zawada-Nowy Wiśnicz, łączy się dramatyczne wydarzenie z czasów II wojny światowej. W nocy 15 sierpnia 1944 roku samolot Liberator KG 890 dowodzony przez kpt. Zbigniewa Szostaka, który wystartował z włoskiego Brindisi, a następnie po dokonaniu zrzutu dla walczących powstańców warszawskich został strącony przez artylerię niemiecką i runął na pola Nieszkowic Wielkich. Zginęła cała siedmioosobowa załoga: mjr naw. Stanisław Daniel, kpt. pil. Zbigniew Szostak (dowódca), plut. pil. Józef Bielicki, sierż. strz. Stanisław Malczyk, sierż. strz. Józef Witek, plut. mech. Wincenty Rutkowski, plut. Tadeusz Dubowski. Pogrzeb lotników na cmentarzu parafialnym w Pogwizdowie stał się patriotyczną manifestacją miejscowej ludności, mimo grożących ze strony Niemców represji. Wydarzenie to upamiętnia Pomnik Lotników Polskich. W 2004 roku miejscowa szkoła otrzymała imię Lotników Polskich. Ostrów Szlachecki - wieś w północnej części gminy, kiedyś siedziba rolniczego zakładu doświadczalnego, który istniał w zabudowaniach podworskich, rodziny Rostworowskich. Miejscowa kaplica należy do parafii Gawłów. Pogwizdów - jedna z najpiękniej położonych wsi na południu gminy. Siedziba parafii (1335 r.). Od 1596 roku przy kościele istniała już szkoła, a w XVIII wieku szpital. Drewniany kościół parafialny pw. św. Szymona i Judy Tadeusza z przełomu XV i XVI w., został przebudowany w latach r. Barokowy wystrój wnętrz kryje obraz Matki Boskiej Częstochowskiej z XVI wieku. Na miejscowym cmentarzu m.in. grób rodziny Niwickich zasłużonych dla rozwoju ziemi bocheńskiej. W górnej (północnej) części wsi prześlicznie położona droga (trasa turystyczna Via Panoramica Nova) prowadząca z przysiółka Berdychów do Czyżyczki (górna część Gierczyc). Można z niej podziwiać panoramę Beskidu 3

4 Wyspowego, Tatry i Pieniny, a także drogę Via Regia Antiqua. Proszówki - to podbocheńska miejscowość, która została utrwalona w literaturze przez Walerego Wielogłowskiego ( ) przebywającego tutaj do 1814 r. Tematem jego opowiadań sprzed dwóch wieków, jest rzeka Raba nazywana rozmaicie, choć zawsze serdecznie raz rozkosznicą, innym znów razem rzeką czarów. Z Proszówek tylko krok do rezerwatu Dębina, położonego na skraju Puszczy Niepołomickiej. Utworzony został w 1957 r. Na terenie o powierzchni 13,14 ha rosną wspaniałe, dwustuletnie dęby szypułkowe o obwodach pni przekraczających nierzadko 300 cm. Znajduje się tutaj nowy kompleks szkolno-sportowy, w skład którego wchodzą: szkoła (podstawowa i gimnazjum), Kryta Pływalnia ogrzewana kolektorami słonecznymi (jedyny tego typu obiekt w Małopolsce) oraz Sztuczne Lodowisko, zielona siłownia, skatepark i zespół boisk. Komunikacja autobusami RPK z centrum Bochni. Siedlec - wieś królewska z 1388 roku. Położona jest na prawym brzegu Raby. Kultywuje się tu rodzimą kulturę i tradycję. Od 1911 r. istniała tutaj orkiestra dęta, a od 1948 r działa znakomity Zespół Folklorystyczny Pieśni i Tańca Siedlecanie, założony przez nauczycieli Zofię i Ludwika Zacharów, rozsławiający region Przyrabia w kraju i zagranicą. W 1995 roku przy świetlicy wiejskiej założono Izbę Regionalną, w której można oglądać zabytkowe przedmioty gospodarstwa domowego i narzędzia używane przez miejscową ludność, a także stare fotografie, książki, stroje ludowe sprzed dwóch stuleci. Najstarszy eksponat pochodzi z 1880 roku. Corocznie organizowana jest tu Biesiada Agroturystyczna jedna z największych imprez folklory stycznych w Małopolsce, w trakcie której odbywają się spotkania z kulturą ludową, rzemieślnikami i twórcami ludowymi oraz ich dziełami. Słomka - miejscowość leżąca na północnych peryferiach miasta Bochnia, na prawym brzegu Raby. Na tzw. Starym Rabisku spotkać można unikatowe gatunki fauny i flory. Organizowane jest tutaj Święto Latawca. Stanisławice - jedna z największych wsi w gminie, po 28-letniej przerwie włączona w granice administracyjne gminy Bochnia 1 stycznia 2004 r. Położona w bezpośrednim sąsiedztwie Puszczy Niepołomickiej, przy drodze Bochnia Niepołomice Kraków. Pierwsza informacja o puszczy pochodzi z dokumentu z 1242 r., kiedy to nazywano ją Las Kłaj. W 1393 r. występuje już pod nazwą Las Niepołomicki, a w 1441 r. użyto po raz pierwszy nazwy Puszcza Niepołomicka. Przez cały okres dziejów Polski puszcza była własnością państwa najpierw królów Polski (XIII-XVIII w.), a po rozbiorach przeszła na własność Skarbu Państwa. Długie wieki puszcza była znakomitym terenem łowieckim, z którego korzystali królowie polscy. Drogą zwaną Królewską udawali się na polowania w głąb puszczy m.in. królowie: Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, Zygmunt Stary, Zygmunt August, Stefan Batory, August II Sas. Polowano wtedy na grubą zwierzynę: niedźwiedzie, dziki, tury, łosie, jelenie, żubry, wilki. Obecnie w Puszczy znajduje się gęsta sieć asfaltowych ścieżek rowerowych, które cieszą się ogromną popularnością wśród turystów. W Puszczy nieopodal uroczyska Osikówka znajduje się zbiorowa mogiła polskich żołnierzy z Armii Kraków, poległych w leśnej bitwie we wrześniu 1939 r. Stanisławice są siedzibą nowoczesnej drukarni opakowań. Obok znajduje się nowoczesny kompleks szkolno-sportowy. Stradomka - to miejscowość położona w dolinie rzeki Stradomki. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1308 roku, wówczas wieś należała do parafii chełmskiej prowadzonej przez Zakon Bożogrobców. Jej dziedzicami byli bracia Piotr, Jan i Andrzej Stradomscy, którzy posiadali tam niewielki folwark. Przed dwoma wiekami działał tu browar. Od lat góra Borek stanowi raj dla lotniarzy. Miejscowość ulubiona jest również przez wędkarzy, ze względu na dużą ilość ryb w krystalicznych wodach Stradomki i okolicznych potoków. Wola Nieszkowska - najbardziej na południe wysunięta wieś bocheńskiej gminy, położona malowniczo na wzgórzach Pogórza Wielickiego. Na Wichraczu (Wichrazie) znajdują się dwa cmentarze wojenne, gdzie pochowani są Austriacy i 4

5 Rosjanie, polegli w walkach w grudniu 1914 roku. Zatoka - niewielka miejscowość w północno- -wschodniej części gminy. Teren łąk, szuwarów, gdzie spotkać jeszcze można ginące gatunki dzikiego ptactwa. Działa tu stadnina koni. Zawada - położona jest na południu bocheńskiej gminy, kiedyś siedziba gromady. Na rozstajach dróg do Łapanowa i Wiśnicza stoi piękny dwór (z dachem łamanym polskim i gankiem na dwóch kolumnach od zajazdu). Został niezwykle starannie odtworzony w 1999 roku. Wybudowany został w 1831 roku i pierwotnie obiekt należał w XIX w. do Teodora Niwickiego. Przy dworze znakomicie utrzymany park z kilkudziesięcioma zabytkowymi drzewami pomnikami przyrody. 5