MIĘDZYNARODOWA ORGANIZACJA MORSKA ZADANIA, STRUKTURA ORGANIZACYJNA, METODY PRACY, OSIĄGNIĘCIA I AKTUALNE ZADANIA

Transkrypt

1 PRACE WYDZIAŁU NAWIGACYJNEGO nr 21 AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI 2008 WOJCIECH CZARNY Polski Rejestr Statków Ośrodek ds. IMO RYSZARD WAWRUCH Akademia Morska w Gdyni Katedra Nawigacji MIĘDZYNARODOWA ORGANIZACJA MORSKA ZADANIA, STRUKTURA ORGANIZACYJNA, METODY PRACY, OSIĄGNIĘCIA I AKTUALNE ZADANIA W artykule opisano strukturę organizacyjną i formy działania Międzynarodowej Organizacji Morskiem (IMO), rodzaje sporządzanych przez nią dokumentów i programy pracy jej komitetów do 2010 roku. Zawarto w nich również spis przygotowanych dotychczas przez tą organizację konwencji i kodeksów oraz podstawowe informacje na temat Ośrodka ds. IMO przy Polskim Rejestrze Statków S.A. WSTĘP Informator o działalności Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO), opracowywany i publikowany cyklicznie co dwa lata przez Ośrodek ds. IMO przy Polskim Rejestrze Statków jest kolportowany tylko w ograniczonym zakresie. Jednocześnie nie są powszechnie dostępne inne publikacje zapoznające z zadaniami, strukturą organizacyjną, metodami pracy oraz zakresem aktualnej działalności wymienionej organizacji. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie tych zagadnień wszystkim zainteresowanym tematyką bezpieczeństwa na morzu i ochrony środowiska morskiego, pracownikom i studentom akademii morskich, zwłaszcza uczestnikom kursów podwyższenia kwalifikacji zawodowych. 1. STRUKTURA ORGANIZACYJNA IMO Międzynarodowa Organizacja Morska (International Maritime Organization IMO) jest wyspecjalizowaną agendą Organizacji Narodów Zjednoczonych 16

2 zajmującą się wyłącznie sprawami morskimi, a w szczególności zagadnieniami bezpieczeństwa na morzu oraz zapobiegania zanieczyszczaniu środowiska morskiego przez statki. Organizacja rozpoczęła działalność 17 marca 1958 r., w dniu wejścia w życie Konwencji o Międzyrządowej Morskiej Organizacji Doradczej (Inter-Governmental Maritime Consultative Organization IMCO) uchwalonej przez ONZ 6 marca 1948 r. Pierwsza sesja Zgromadzenia Organizacji odbyła się w dniach 6 19 stycznia 1959 r. Nazwa wspomnianej wyżej organizacji została zmieniona 22 maja 1982 r. na Międzynarodową Organizację Morską (IMO). W styczniu 2008 r. członkami IMO było 167 państw, przy czym 3 państwa są tak zwanymi członkami stowarzyszonymi. Cele działania IMO i programy pracy jej organów, aktualizowane co 2 lata na sesjach Zgromadzenia, są realizowane poprzez szeroką wymianę informacji, analiz i koncepcji rozwiązań dokonywaną w komitetach, podkomitetach, grupach roboczych i innych organach IMO oraz poprzez sporządzanie i uchwalanie umów międzynarodowych, określanie w rezolucjach i okólnikach wymagań i zaleceń, a także poprzez usługi informacyjne i doradcze świadczone państwom członkowskim w ramach współpracy technicznej. Strukturę organizacyjną IMO przedstawiono na rysunku 1. Językami oficjalnymi IMO są: angielski, arabski, chiński, francuski, hiszpański i rosyjski. Językiem roboczym jest język angielski. Dokumenty na sesje organów IMO publikowane są w języku angielskim, francuskim i hiszpańskim. Grupy robocze (Working Groups) i grupy korespondencyjne (Correspondence Groups) powoływane przez komitety i podkomitety celem rozwiązania konkretnych zadań, pracują i przygotowują dokumenty tylko w języku angielskim. Organizacja działa poprzez następujące organa: Zgromadzenie, Radę, pięć komitetów oraz Sekretariat. Siedziba główna IMO znajduje się w Londynie. W skład Zgromadzenia będącego najwyższym organem IMO, wchodzą delegaci wszystkich państw członkowskich. Do zadań Zgromadzenia należy między innymi zatwierdzanie w formie rezolucji przedłożonych przez odpowiednie komitety wymagań i zaleceń nieobjętych dotychczas obowiązującymi konwencjami lub wynikających z ducha tych konwencji (wytyczne, instrukcje, interpretacje rozszerzające i inne), które dotyczą przede wszystkim bezpieczeństwa na morzu i zapobiegania zanieczyszczaniu środowiska morskiego oraz związanych z tym zagadnień organizacyjnych, finansowych i prawnych. W tym kontekście ważne okazują się sprawy ogólnoświatowej standaryzacji rozwiązań technicznych celem zapewnienia takiego samego poziomu bezpieczeństwa i niezawodności wyposażenia statkowego oraz ujednolicenia technologii obsługi statków w portach świata. 17

3 18 Rys. 1. Struktura organizacyjna Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO)

4 Rada jest organem zarządzającym w okresie dwuletnim między sesjami Zgromadzenia. W jej skład wchodzą, wybierani przez Zgromadzenie na okres dwóch lat, przedstawiciele: 10 państw posiadających flotę morską o największym tonażu, 10 państw o największych obrotach w handlu morskim, 20 państw mających szczególne znaczenie dla żeglugi lub transportu morskiego, których wybór do Rady zapewnia reprezentowanie w niej wszystkich regionów geograficznych świata. W ramach IMO działają następujące komitety: 1. Komitet Bezpieczeństwa na Morzu (Maritime Safety Committee MSC) zajmujący się sprawami technicznymi związanymi z bezpieczeństwem na morzu. 2. Komitet Ochrony Środowiska Morskiego (Marine Environment Protection Committee MEPC) prowadzący działalność w zakresie spraw związanych z zapobieganiem i kontrolą zanieczyszczeń środowiska morskiego przez statki. 3. Komitet Prawny (Legal Committee LEG) rozpatrujący wszelkie sprawy prawne wynikające z zakresu działalności IMO. 4. Komitet Ułatwień (Facilitation Committee FAL) działający w dziedzinach związanych z ułatwieniami międzynarodowego handlu morskiego i przewozu pasażerów. Działalność ta ma na celu ograniczenie formalności, uproszczenie wymaganej dokumentacji i usprawnienie obsługi statków w portach. 5. Komitet Współpracy Technicznej (Technical Co-Operation Committee TC) koordynujący prace IMO w zakresie zapewnienia pomocy technicznej w dziedzinie gospodarki morskiej, zwłaszcza krajom rozwijającym się. Komitety MSC i MEPC realizują swoje zadania poprzez podkomitety, które zostały powołane w celu wykonania prac w określonych dziedzinach. Obecnie działają podkomitety do spraw: Bezpieczeństwa Żeglugi (Sub-Committee on Safety of Navigation NAV), Cieczy i Gazów Przewożonych Luzem (Sub-Committee on Bulk Liquids and Gases BLG), Konstrukcji i Wyposażenia Statku (Sub-Committee on Ship Design and Equipment DE), Ochrony Przeciwpożarowej (Sub-Committee on Fire-Protection FP), Przewozu Towarów Niebezpiecznych, Ładunków Stałych i Kontenerów (Sub-Committee on the Carriage of Dangerous Goods Solid Cargoes and Containers DSC), 19

5 Radiokomunikacji oraz Poszukiwań i Ratownictwa (Sub-Committee on Radio-Communications and Search and Rescue COMSAR), Stateczności i Linii Ładunkowych oraz Bezpieczeństwa Statków Rybackich (Sub-Committee on Stability and Load Lines and on Fishing Vessels Safety SLF), Szkolenia Zawodowego i Obowiązków Wachtowych (Sub-Committee on Standards of Training and Watchkeeping STW), Wdrażania Konwencji (Sub-Committee on Flag State Implementation FSI). MSC i MEPC są komitetami prawotwórczymi, tzn. uprawnionymi do wprowadzania poprawek do konwencji, dla których z polecenia Sekretarza Generalnego IMO spełniają rolę depozytariusza. Oprócz formalnych poprawek ( Adoption of Amendments to... ), komitety te uchwalają rezolucje uzupełniające konwencje o szczegółowe wytyczne ułatwiające ich wdrożenie (np. warunki techniczne wykonania i odbioru urządzeń), publikują ogólniki informacyjno-instruktażowe, zapewniają ciągłą nowelizację prawideł zapisanych w konwencjach i ich poprawną interpretację, zgodną z intencjami prawodawcy. Komitety LEG, TC i FAL są organami konsultacyjnymi Rady IMO. Komitet FAL być może w najbliższym czasie stanie się również organem prawotwórczym. Decyzja w tym zakresie jest uzależniona od wejścia w życie poprawek do Konwencji FAL zawartych w rezolucji A.724(17), które wymagają formalnej ich ratyfikacji przez państwa członkowskie IMO. Sekretariat jest kierowany przez Sekretarza Generalnego, a jego prace są wykonywane w sześciu specjalistycznych działach. Stanowisko Sekretarza Generalnego zajmuje od 2004 r. Efthimios Mitropoulos z Grecji. 2. FORMY DZIAŁANIA IMO Podstawowym zadaniem IMO jest opracowywanie i uchwalanie postanowień w sprawach wyznaczonych tej organizacji przez wspomnianą już konwencję ONZ o IMCO z 6 marca 1948 r. Działania legislacyjne w dziedzinach bezpieczeństwa żeglugi, ochrony środowiska i rozwoju handlu morskiego zaowocowały zawarciem kilkudziesięciu konwencji międzynarodowych, które, jeśli mają być realizowane, muszą być dostosowywane do zmiennych w czasie warunków funkcjonowania żeglugi międzynarodowej. Te właśnie potrzeby aktualizacji są źródłem postanowień zawierających poprawki, uzupełnienia oraz nowelizacje do tekstów konwencji i do przywołanych w nich kodeksów. 20

6 Stanowią one również źródło postanowień o randze pozornie niższej (rezolucje, okólniki i interpretacje), które jednak warunkują wykonanie postanowień konwencyjnych zgodnie z intencjami ich prawodawcy. Tej rangi postanowienia są zalecane rządom państw członkowskich do wdrożenia w formie odpowiadającej systemowi prawnemu tych państw. Mogą to być ustawy, zarządzenia administracji, normy technologiczne, instrukcje wykonawcze itp. Tak zarysowana merytoryczna działalność IMO jest realizowana przez wymienione już specjalistyczne komitety i podkomitety. W ich skład wchodzą delegaci państw członkowskich o formalnym statusie delegacji rządowych; delegacje takie na sesje Komitetu, Rady i Zgromadzenia przedkłada Sekretarzowi Generalnemu specjalne listy uwierzytelniające. W pracach tych organów uczestniczą również przedstawiciele ONZ i jej agend oraz obserwatorzy z ramienia organizacji międzyrządowych i pozarządowych. Formalne umowy o współpracy zostały zawarte przez IMO z 42 organizacjami międzyrządowymi. Status doradczy przyznano 65 międzynarodowym organizacjom pozarządowym. W ramach IMO zostały powołane 3 międzynarodowe uczelnie morskie: Światowy Uniwersytet Morski w Malmö, Międzynarodowa Akademia Morska w Trieście, Międzynarodowy Instytut Prawa Morskiego na Malcie. Celem tych uczelni jest kształcenie wysokiej klasy specjalistów w różnych dziedzinach gospodarki morskiej, głównie z krajów rozwijających się. 3. DOKUMENTY SPORZĄDZANE W IMO Dokumenty sporządzane w IMO można podzielić na trzy grupy: dokumenty przygotowujące decyzje organów IMO, dokumenty zawierające decyzje tych organów, dokumenty związane z realizacją podjętych decyzji. Schemat ten jest nieco inny w przypadku uchwalania umów międzynarodowych, ponieważ postępowanie przygotowawcze odbywa się z reguły w IMO, natomiast decyzja zapada na dyplomatycznej konferencji międzynarodowej, która uchwala umowę międzynarodową, po czym sprawy mające na celu realizację takiej decyzji są rozpatrywane ponownie przez IMO. Dotyczy to spraw natury formalnoprawnej typu: złożenie dokumentu do depozytu, zawiadomienie o ratyfikacji, wejściu w życie itp. Merytoryczna realizacja umowy należy do państw będących jej stronami. Umowy międzynarodowe opracowywane w ramach IMO mają różne nazwy. Najczęściej nadaje im się nazwę konwencji (Convention) lub protokołu (Protocol), spotyka się jednak też 21

7 porozumienie (Agreement). Nazwa nadana umowie międzynarodowej wynika najczęściej z panujących zwyczajów i nie ma żadnego wpływu na jej moc prawną. Teksty dokumentów, które mają być uchwalone przez IMO są z reguły przygotowywane na sesjach podkomitetów i na posiedzeniach grup roboczych (GR) powoływanych spośród dobrowolnie zgłaszających się delegacji przez dany podkomitet w porozumieniu i za aprobatą MSC i MEPC. Grupa robocza otrzymuje ściśle określone zadanie (konspekt pracy) wraz z terminami kontrolnymi jego wykonywania. Może też mieć wyznaczoną dla siebie sesję roboczą w siedzibie IMO lub w kraju prowadzącym dany temat. Tematyka sesji podkomitetów oraz harmonogramy ich pracy (także prac GR) ustalane są zgodnie z procedurą opisaną w okólniku MSC/Circ.1099= =MEPC/Circ.406 z r. Oznacza to, że porządek obrad każdej sesji, z reguły pięciodniowej, ustala MSC lub MEPC, lub oba te komitety wspólnie, kierując się planem prac bieżących i perspektywicznych zatwierdzonym przez Zgromadzenie. Na przykład na 24 sesji Zgromadzenia (w listopadzie 2005 r.) zatwierdzono tematy prac do 2010 r. Na ogół tematy te pokrywają się z tytułami rozdziałów w już obowiązujących konwencjach, bądź też są ich rozwinięciem, zakładając ich nowelizację lub uzupełnienie. Każdy kraj członkowski może wnieść pod obrady nowy temat tylko za zgodą odpowiedniego Komitetu, o ile tylko wprowadzenie nowego tematu jest dostatecznie uzasadnione merytorycznie. Należy przy tym zaznaczyć, że nowym tematem jest także projekt poprawki do uchwalonego już aktu. Decyzje zapadają na forum każdego organu IMO, jednak prawne znaczenie mają tylko decyzje następujących organów: Zgromadzenia, Rady, Komitetu Bezpieczeństwa na Morzu oraz Komitetu Ochrony Środowiska Morskiego. Uprawnienia tych organów do podejmowania decyzji wynikają bądź ze statutu IMO (konwencji o IMCO), bądź z innych umów międzynarodowych. Decyzje na podstawie statutu podejmuje Zgromadzenie. W czasie gdy Zgromadzenie nie obraduje, może je również podejmować Rada. Na Zgromadzeniu decyzje zapadają w formie rezolucji (resolution) i zawierają przede wszystkim zalecenia (recommendations) pod różnymi nazwami: wytycznych (guidelines), kodeksów (codes), wymagań techniczno-eksploatacyjnych (performance standards), tras żeglugowych (ship s routing), procedur kontroli (procedures for the control) itp. Zalecenia nie są umowami międzynarodowymi, w związku z tym formalnie nie obowiązują w stosunkach między państwami, jednak ich obligatoryjność wynika w praktyce z rozumienia celów statutowych IMO i z interpretacji konwencji oraz obowiązujących już postanowień. Szczegółowe informacje o statusie formalno-prawnym rezolucji 22

8 i okólników IMO podaje rezolucja Zgromadzenia A.911(22): Uniform Wording for Referencing IMO Instruments. Decyzje wynikające z umów międzynarodowych obejmują także procedury wprowadzania poprawek do tych umów. Uchwalane są one również w formie rezolucji, jednak ich znaczenie prawne jest takie samo jak umów międzynarodowych, których dane poprawki dotyczą. Obecnie do uchwalania poprawek do umów międzynarodowych uprawnione są: Zgromadzenie, Komitet Bezpieczeństwa na Morzu (MSC) oraz Komitet Ochrony Środowiska Morskiego (MEPC). Dokumenty związane z realizacją podjętych decyzji to przede wszystkim noty dyplomatyczne (notes verbale) wysyłane przez Sekretarza Generalnego IMO w związku z wynikającymi z danej umowy międzynarodowej obowiązkami jej depozytariusza. Do grupy tej należy zaliczyć także listy okólne (circular letters) i okólniki (circulars) wydawane przez organizację jako całość, jak i przez poszczególne organy techniczne IMO. Mają one postać zawiadomienia o decyzji organów IMO, o realizacji tych decyzji, bądź o sprawach związanych z realizacją decyzji. 4. KONWENCJE I KODEKSY IMO Do tej pory na forum IMO przygotowano następujące konwencje i kodeksy: 1. Konwencje: Międzynarodowa konwencja o bezpieczeństwie życia na morzu z 1974 roku (SOLAS 1974) wraz z protokołami z 1978 i 1988 roku i późniejszymi zmianami. Konwencja w sprawie Międzynarodowych przepisów o zapobieganiu zderzeniom na morzu z 1972 roku wraz z późniejszymi zmianami (COLREG 1972). Międzynarodowa konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki z 1973 roku z Protokołem z 1978 roku (MARPOL 73/78) oraz z protokołem z 1997 roku i późniejszymi zmianami. Konwencja o ułatwieniu międzynarodowego obrotu morskiego z 1965 roku (FAL 1965) wraz z późniejszymi zmianami. Międzynarodowa konwencja o liniach ładunkowych z 1966 roku (LL 1966) wraz z protokołem z 1988 roku i późniejszymi zmianami. Międzynarodowa konwencja o pomierzaniu pojemności statków z 1969 roku (TONNAGE 1969). Międzynarodowa konwencja dotycząca interwencji na pełnym morzu w razie zanieczyszczenia olejami z 1969 roku (INTERVENTION 1969) 23

9 i protokół dotyczący interwencji na pełnym morzu w razie zanieczyszczenia substancjami innymi niż olej z 1973 roku (INTERVENTION PROT 1973) wraz z późniejszymi zmianami. Międzynarodowa konwencja o odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane zanieczyszczeniem olejami z 1969 roku (CLC 1969) wraz z protokołami z 1976 i 1992 roku i poprawkami z 2000 roku. Porozumienie w sprawie statków pasażerskich w ruchu specjalnym z 1971 roku (STP 1971) wraz z protokołem z 1973 roku (SPACE STP 1973). Konwencja o odpowiedzialności cywilnej w dziedzinie przewozu morskiego materiałów jądrowych z 1971 roku (NUCLEAR 1971). Międzynarodowa konwencja o ustanowieniu Międzynarodowego Funduszu odszkodowań za szkody spowodowane zanieczyszczeniem olejami z 1971 roku (FUND 1971) wraz z protokołami z 1976, 1992, 2000 i 2003 roku oraz zmianami z 2000 roku. Międzynarodowa konwencja o bezpiecznych kontenerach z 1972 roku (CSC 1972) wraz z późniejszymi zmianami. Konwencja ateńska w sprawie przewozu morzem pasażerów i ich bagażu z 1974 roku (PAL 1974) z protokołami z 1976, 1990 i 2002 roku. Konwencja o utworzeniu Międzynarodowej Organizacji Ruchomej Łączności Satelitarnej z 1976 roku (INMARSAT C) wraz z późniejszymi zmianami i Porozumienie eksploatacyjne dotyczące Międzynarodowej Organizacji Ruchomej Łączności Satelitarnej z 1976 roku ( INMARSAT OA) wraz z późniejszymi zmianami. Konwencja o ograniczeniu odpowiedzialności za roszczenia morskie z 1976 roku (LLMC 1976) wraz z protokołem z 1996 roku. Torremoliński protokół z 1993 roku dotyczący Międzynarodowej konwencji torremolińskiej o bezpieczeństwie statków rybackich z 1977 roku (SFV PROT 1993). Międzynarodowa konwencja o wymaganiach w zakresie wyszkolenia marynarzy, wydawania im świadectw oraz pełnienia wacht z 1978 roku (STCW 1978) wraz z późniejszymi zmianami. Międzynarodowa konwencja o wymaganiach w zakresie wyszkolenia, wydawania świadectw oraz pełnienia wacht dla załóg statków rybackich z 1995 roku (STCW-F 1995). Międzynarodowa konwencja o poszukiwaniu i ratownictwie morskim z 1979 roku (SAR 1979) wraz z późniejszymi zmianami. Konwencja w sprawie przeciwdziałania bezprawnym czynom przeciwko bezpieczeństwu żeglugi morskiej z 1988 roku (SUA 1988 ) i protokół w sprawie przeciwdziałania bezprawnym czynom przeciwko bezpieczeń- 24

10 stwu stałych platform na szelfie kontynentalnym z 1988 roku (SUA PROT 1988). Międzynarodowa konwencja o ratownictwie z 1989 roku (SALVAGE 1989). Międzynarodowa konwencja o współpracy i gotowości do zwalczania zanieczyszczeń olejowych z 1990 roku (OPRC 1990) i protokół z 2000 roku do OPRC dotyczący zwalczania zanieczyszczeń od substancji niebezpiecznych i szkodliwych (OPRC/HNS PROT 2000). Międzynarodowa konwencja o odpowiedzialności i odszkodowaniach za szkody związane z przewozem morskim substancji niebezpiecznych i szkodliwych z 1996 roku (HNS 1996). Konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu mórz przez zatapianie odpadów i innych substancji z 1972 roku tzw. Konwencja londyńska (LC 1972) wraz z późniejszymi zmianami i Protokół 1966 do Konwencji (LC PROT 1966). Międzynarodowa Konwencja o odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane zanieczyszczeniami olejem bunkrowym z 2001 roku (BUNKERS 2001). Międzynarodowa konwencja w sprawie kontroli nad systemami przeciwporostowymi stosowanymi na statkach z 2001 roku (AFS 2001). Międzynarodowa Konwencja o kontroli i postępowaniu ze statkowymi wodami balastowymi i osadami z 2004 roku (BWM 2004). 2. Kodeksy: Międzynarodowy kodeks budowy i wyposażenia statków przewożących skroplone gazy luzem (Kodeks IGC). Międzynarodowy kodeks środków ratunkowych (Kodeks LSA). Międzynarodowy kodeks bezpiecznego przewozu masowych ładunków ziarna luzem. Kodeks bezpiecznego postępowania przy rozmieszczaniu i mocowaniu ładunków (Kodeks CSS). Międzynarodowy kodeks zarządzania bezpieczną eksploatacją statków i zapobieganiem zanieczyszczaniu (Kodeks ISM). Kodeks bezpiecznego przewozu statkami napromienionego paliwa jądrowego, plutonu i wysoko promieniotwórczych odpadów w pojemnikach (Kodeks INF). Międzynarodowe kodeksy bezpieczeństwa jednostek szybkich z 1994 i 2000 roku (Kodeksy HSC 1994 i HSC 2000). Międzynarodowy kodeks stosowania procedur prób ogniowych (Kodeks FTP). 25

11 26 Kodeks bezpieczeństwa systemów pożarowych (Kodeks FSS). Wytyczne dotyczące wprowadzenia programu rozszerzonych przeglądów na masowcach i zbiornikowcach. Międzynarodowy kodeks budowy i wyposażenia statków przewożących niebezpieczne chemikalia luzem (Kodeks IBC). Kodeks budowy i wyposażenia statków przewożących niebezpieczne chemikalia luzem (Kodeks BCH). Międzynarodowy kodeks ochrony statków i obiektów portowych (Kodeks ISPS). Kodeks wyszkolenia marynarzy, wydawania świadectw oraz pełnienia wacht (Kodeks STCW). Międzynarodowy kod sygnałowy (ICS). Międzynarodowy morski kodeks towarów niebezpiecznych (Kodeks IMDG). Kodeks bezpieczeństwa jednostek niewypornościowych (Kodeks DSC). Kodeks bezpiecznego przewozu stałych ładunków masowych (Kodeks BC). Kodeks poziomu hałasu na statkach. Kodeks bezpieczeństwa jądrowych statków handlowych. Kodeks bezpieczeństwa statków specjalistycznych (Kodeks SPS). Kodeks bezpieczeństwa urządzeń nurkowych. Kodeks konstrukcji i wyposażenia ruchomych platform wiertniczych (Kodeks MODU 1989). Kodeks alarmów i wskaźników (Kodeks AI). Kodeks bezpiecznego postępowania na statkach przewożących pokładowe ładunki drewna. Kodeks stateczności w stanie nieuszkodzonym dla wszystkich typów statków objętych wymaganiami IMO. Kodeks bezpiecznego załadunku i rozładunku masowców. Kodeks badania wypadków morskich i zdarzeń. Kodeks przewozu towarów i osób statkami zaopatrzeniowymi morskich platform wydobywczych. Międzynarodowy lotniczy i morski poradnik poszukiwania i ratowania (IAMSAR).

12 5. PROGRAMY PRACY ORGANÓW IMO DO 2010 ROKU Zgodnie z postanowieniami Rezolucji Zgromadzenia A.943(23) z dnia 12 maja 2003 roku i A.970(24) z dnia 12 stycznia 2005 roku, program pracy poszczególnych komitetów IMO do roku 2010 obejmuje niżej wymienione zagadnienia. 1. Komitet Bezpieczeństwa na Morzu (MSC): 1.1. Tematy główne: Wdrożenie, egzekwowanie, monitorowanie, interpretacja techniczna i doskonalenie konwencji, kodeksów, zaleceń i wytycznych IMO. Znaczenie czynnika ludzkiego w zapobieganiu wypadkom i katastrofom morskim. Promowanie i dbałość o kulturę bezpieczeństwa żeglugi oraz o świadomość potrzeby jej ochrony. Eksploatacja statków z uwzględnieniem aspektów bezpieczeństwa i ochrony w zarządzaniu na statku i na lądzie. Ocena liczbowa bezpieczeństwa statku (FSA). Procedury kontroli statków, raporty niezgodności. Statystyka i badanie przyczyn poważnych wypadków. Harmonizacja wymagań dla nadzorów i certyfikacji. zapobieganie aktom piractwa i zbrojnym napadom na statki oraz innym bezprawnym działaniom zagrażającym bezpieczeństwu żeglugi. Środki dla zwiększenia ochrony żeglugi. Środki bezpieczeństwa i procedury traktowania osób uratowanych na morzu. Współpraca z ONZ i innymi organizacjami międzynarodowymi w sprawach wspólnego zainteresowania. Inicjatywy w zakresie projektów współpracy technicznej. Podstawowe cele standardów konstrukcyjnych nowych statków (GBS), Bezpieczeństwo dużych statków pasażerskich Tematy szczegółowe: Zagadnienia dotyczące projektowania i konstrukcji instalacji maszynowych i elektrycznych oraz wyposażenia statków: aspekty bezpieczeństwa w projektowaniu i budowie wyposażenia oraz instalacji maszynowych i elektrycznych, a także w eksploatacji różnych typów statków, stateczność początkowa i awaryjna, niezatapialność i wolna burta statków, 27

13 28 właściwości manewrowe statków, zagadnienia związane z ochroną przeciwpożarową, wykrywaniem i gaszeniem pożarów, procedury prób ogniowych oraz inne sprawy dotyczące bezpieczeństwa pożarowego na statkach, bezpieczna ewakuacja, poszukiwanie i ratowanie rozbitków na morzu w przypadkach zagrożenia lub wypadku morskiego, pomiar pojemności statków. Tematy związane z nawigacją i radiokomunikacją: środki dla poprawy bezpieczeństwa nawigacji, wyznaczanie tras żeglugowych systemów meldunkowych i kontroli ruchu (VTS), wymagania i standardy dla pomocy nawigacyjnych i statkowych urządzeń i systemów nawigacyjnych, monitorowanie działania systemu GMDSS i innych spraw związanych z radiokomunikacją morską, wyposażenie radiowe statku i procedury operacyjne oraz ogólnoświatowe wymagania w zakresie morskiej służby poszukiwania i ratownictwa (SAR). Zagadnienia związane ze szkoleniem, wydawaniem świadectw i pełnieniem wacht: szkolenie, pełnienie wacht i procedury postępowania załóg statków morskich, pilotów morskich, operatorów VTS oraz osób odpowiedzialnych za ochronę bezpieczeństwa statków, ruchomych platform wiertniczych (MOU) i obiektów portowych, świadectwa kwalifikacyjne marynarzy. Zagadnienia związane z przeładunkiem towarów: bezpieczny przeładunek i przewóz morzem stałych i ciekłych ładunków masowych, bezpieczny przeładunek i przewóz ładunków niebezpiecznych w opakowaniach, z uwzględnieniem zbiorników przenośnych, towarów zjednostkowanych i innych jednostek transportu ładunków, barek na barkowcach i kontenerów pośrednich dla ładunków masowych (IBCs), procedury awaryjne i środki bezpieczeństwa dla statków przewożących towary niebezpieczne, pierwsza pomoc medyczna w wypadkach z towarami niebezpiecznymi, zasady bezpiecznego stosowania pestycydów na statkach, bezpieczne rozmieszczanie i mocowanie ładunków oraz sprawy bezpieczeństwa i ochrony kontenerów, współpraca statek-port w zakresie bezpieczeństwa i ochrony bezpieczeństwa, transport transgraniczny szkodliwych odpadów.

14 2. Komitet Ochrony Środowiska Morskiego (MEPC): 2.1. Tematy główne: Zachęcanie do wdrażania najwyższych, praktycznie możliwych standardów w zakresie zapobiegania i kontroli zanieczyszczania morza ze statków, zgodnie z postanowieniami rezolucji Zgromadzenia A.500(XII), A.777(18) i A.900(21). Wdrażanie i ujednolicone interpretowanie postanowień Konwencji MARPOL 73/78 wraz z Aneksem VI, Konwencji OPRC 1990, Protokołu OPRC-HNS, Konwencji AFS i Konwencji BWM Tematy szczegółowe: Implementacja istniejących instrumentów traktatowych: wdrażanie, egzekwowanie, poprawianie i ujednolicona interpretacja wymagań Konwencji MARPOL 73/78 oraz związanych z nią kodeksów, zaleceń i wytycznych, a także monitorowanie efektywności ich wdrożenia, wyznaczanie i ochrona obszarów specjalnych tworzonych zgodnie z postanowieniami konwencji MARPOL 73/78, raporty z badania wypadków skażeń środowiska morskiego składane przez państwa członkowskie zgodnie z wymaganiami MSC/Circ.953 MEPC/Circ. 372, sprawozdania państw stron Konwencji MARPOL 73/78 w zakresie wdrożeń obowiązkowych zgodnie z wymaganiami tej Konwencji (MEPC/Circ.318), zapobieganie zanieczyszczaniu powietrza przez statki i wdrożenie Załącznika VI do Konwencji MARPOL 73/78, ocena chemikaliów przewidzianych do przewozu statkami i wyszczególnionych w Kodeksie IBC, którego stosowanie jest obowiązkowe zgodnie z postanowieniami Załącznika II do Konwencji MARPOL 73/78, wdrożenie zharmonizowanego systemu nadzorów i certyfikacji (HSSC) do MARPOL 73/78 oraz wdrożenie metody oceny stanu technicznego statków (CAS), wdrożenie Kodeksu ISM ze szczególnym uwzględnieniem skuteczności zarządzania ochroną środowiska morskiego, wdrożenie Kodeksu INF oraz tematy związane z materiałami nuklearnymi i oceną zagrożeń występujących przy ich przewozie, tematy związane ze stosowaniem szkodliwych farb w systemach przeciwporostowych, z uwzględnieniem wejścia w życie i wdrożenia Konwencji AFS, 29

15 30 zagadnienia związane z urządzeniami odbiorczymi odpadów w portach, wdrażanie, egzekwowanie, nowelizowanie i ujednolicona interpretacja postanowień Konwencji OPRC i Protokołu OPRC-HNS oraz związanych z nim rezolucji Konferencji, tematy związane z Konwencją i Protokołem 1973 dotyczącym interwencji na pełnym morzu, sprawy związane z przygotowaniem do wdrożenia Konwencji BWM, Działalność legislacyjna: nowelizacja standardów projektowania, konstrukcji i eksploatacji zbiornikowców olejowych i chemikaliowców, z uwzględnieniem wyposażenia do zapobiegania zanieczyszczeniom, analiza środków minimalizujących ryzyko przewozu szkodliwych mikroorganizmów w wodach balastowych i w osadach zbiorników, opracowanie środków zapobiegania zanieczyszczeniom morza przez stałe substancje szkodliwe przewożone na masowcach, opracowanie środków zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń morza przy recyklingu (złomowaniu) statków oraz środków zmniejszających zagrożenie życia ludzi przy pracach z nim związanych, tematy związane z miejscami schronienia dla statków w niebezpieczeństwie, które powiązane są z ochroną środowiska morskiego, opracowanie procedur FSA (Formalnej Oceny Bezpieczeństwa) związanych z ochroną środowiska, opracowanie środków zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń morza z małych jednostek pływających, wyznaczanie i ochrona obszarów morskich szczególnie wrażliwych na zanieczyszczenia (PSSAs) zgodnie z postanowieniami rezolucji Zgromadzenia A.927(22) i A.982(24). Współpraca z innymi Komitetami IMO: wytyczne i zadania dotyczące ochrony środowiska związane z programami pomocy technicznej (wspólnie z TC), czynnik ludzki (wspólnie z MSC), formalna ocena bezpieczeństwa (FSA wspólnie z MSC), program dobrowolnych audytów państw członkowskich IMO (wspólnie z MSC i TC). Współpraca z ONZ: współudział w działaniach UNCED i WSSD dotyczących zapobiegania zanieczyszczeniom z platform wydobywczych oleju i gazu,

16 działalność ekspertów GESAMP, współpraca z odpowiednimi agendami ONZ i innymi organizacjami międzynarodowymi w sprawach działań statutowych. Funkcje nadzorcze nad programami i projektami środowiskowymi IMO (GloBallast, Marine Electronic Highway (MEH), PEMSEA, itp.). 3. Komitet Prawny (LEG) Tematy główne: Ewentualna nowelizacja Konwencji prawa morskiego w świetle zaistniałych potrzeb i stosownie do wytycznych zawartych w rezolucjach Zgromadzenia A.500(XII), A.777(18) i A.900(21). Monitorowanie wdrażania konwencji uchwalonych w wyniku prac LEG, Nadzór formalnoprawny spraw związanych z zadaniami IMO w świetle Konwencji ONZ o prawie morza (UNCLOS). Promocja programów współpracy technicznej IMO w sprawach legislacji morskiej. Zagadnienia prawne wynikające z prac innych organów IMO i zlecane IMO przez inne organizacje. Koordynacja i współpraca z ONZ i jej agencjami w zakresie wspólnych interesów prawnych. Nadzór formalnoprawny inicjatyw państw członkowskich i organizacji pozarządowych w zakresie prawa morskiego Tematy szczegółowe: Zakończenie prac nad projektem Konwencji o usuwaniu wraków. Monitorowanie prac Wspólnej Grupy Roboczej Ekspertów IMO i Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) w sprawie odszkodowań z tytułu roszczeń za utratę zdrowia i śmierć marynarzy oraz za porzucenie marynarzy przez armatorów. Zagadnienia prawne związane z Konwencją SUA 1988 i Protokołem do tej konwencji z 1988 roku. Zagadnienia prawne związane z wyznaczaniem miejsc schronienia dla statków. Możliwości rozszerzonej nowelizacji konwencji i funduszu o odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane zanieczyszczeniami olejowymi. Monitorowanie wdrożenia Konwencji HNS. 31

17 4. Komitet Ułatwień (FAL) Tematy główne: Zachęcanie do wdrażania środków mających na celu ułatwienia i szybki obrót w międzynarodowym handlu morskim oraz zapobieganie nieuzasadnionym opóźnieniom odpraw statków, osób i towarów. Promocja stosowania wzorów formularzy IMO FAL oraz wdrażanie systemu elektronicznej wymiany informacji w załatwianiu formalności związanych z odprawą statków, załogi, pasażerów i ładunku oraz w operacjach portowych związanych ze statkami. Popieranie niezbędnych mechanizmów służących wypełnianiu zadań komitetu i utrzymywanie ścisłej współpracy w tym zakresie z innymi organami IMO Tematy szczegółowe: Wdrażanie, interpretacja i udoskonalanie Konwencji o ułatwieniach w międzynarodowym transporcie morskim (FAL) z 1965 roku oraz jej załączników. Działania w zakresie ułatwień w obrębie organizacji obejmujące: działalność promocyjną prowadzoną wspólnie z rządami państw członkowskich, państw stron Konwencji FAL i organizacjami zainteresowanymi, zagadnienia związane z upraszczaniem formularzy i certyfikatów. Wdrażanie ujednoliconego systemu elektronicznej wymiany informacji związanych z wejściem, postojem i odprawą statków, osób i ładunków, włączając pomoc dla krajów rozwijających się w zakresie odprawy statków za pomocą środków elektronicznych. Weryfikacja składników konwencji, kodeksów i zaleceń pod kątem ułatwień wprowadzonych przez inne organizacje. Rozważanie i formułowanie propozycji kompleksowego przeglądu i nowelizacji Konwencji FAL i jej załączników, z uwzględnieniem konieczności jej zharmonizowania z innymi podobnymi uregulowaniami międzynarodowymi. Formalności związane z wejściem, postojem i wyjściem statków oraz odprawą osób i ładunku. Zagadnienia dotyczące nielegalnych pasażerów. Metody postępowania w przypadkach stwierdzenia obecności pasażerów z nieodpowiednimi dokumentami. Zagadnienia związane z ułatwieniami w pracach IMO nad wzmocnieniem ochrony żeglugi. Zagadnienia związane z ułatwieniami w pracach IMO, mających na celu zapobieganie aktom piractwa i zbrojnym napadom na statki. 32

18 Kwestie ułatwień i procedury postępowań z osobami uratowanymi na morzu. Środki zapobiegania i eliminowania nielegalnego przewozu narkotyków. Tematy związane ze współpracą statek-port. 6. PODSTAWA PRAWNA OBOWIĄZYWANIA DOKUMENTÓW IMO W POLSCE Umowy międzynarodowe uchwalone pod auspicjami IMO obowiązują z tytułu ich ratyfikacji lub zatwierdzenia, zależnie od rangi danej umowy. Data wejścia w życie określona jest najczęściej w samej umowie. Poprawki (zmiany i uzupełnienia) wprowadzane do umów międzynarodowych uchwalonych pod auspicjami IMO wchodzą w życie w jeden z następujących sposobów: po przyjęciu (np. w trybie ratyfikacji) przez ustaloną w umowie liczbę państw z dodatkowym wymogiem (lub bez wymogu) posiadania przez te państwa określonej wielkości floty (ten sposób stosuje się z reguły w przypadku poprawek do części prawno-traktatowej danej umowy), w drodze milczącej akceptacji (tacit acceptance), tj. niewyrażenia zastrzeżenia w określonym terminie przez ustaloną liczbę państw (stosuje się z reguły w przypadku poprawek do wymagań technicznych konwencji). Umowy międzynarodowe oraz wprowadzone do nich zmiany podlegają publikacji w Dzienniku Ustaw RP. 7. OŚRODEK DS. IMO PRZY PRS Konwencja o IMCO weszła w życie w stosunku do Polski w dniu 13 marca 1961 r. (Dz. U. Nr 14, poz.74). W celu prowadzenia w kraju spraw związanych z działalnością IMO i udziałem strony polskiej w jej pracach, ówczesny Minister Żeglugi powołał z dniem 20 czerwca 1967 r. Ośrodek do spraw IMCO, lokując go przy Polskim Rejestrze Statków. Ośrodek ten działa obecnie na podstawie Regulaminu nadanego 2 lipca 1974 r. przez Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej. W 1982 roku, w związku ze zmianą nazwy Międzyrządowej Morskiej Organizacji Doradczej (IMCO) na Międzynarodową Organizację Morską (IMO), zmieniono też nazwę ośrodka na Ośrodek do spraw IMO. W ramach nałożonych obowiązków zbiera on i przechowuje całą dokumentację prac organów IMO, przekazuje zainteresowanym kopie odpowiednich dokumentów, opracowuje opinie dotyczące 33

19 konieczności wprowadzenia w życie uchwał i zaleceń IMO, przygotowuje materiały merytoryczne dla delegacji Polski na sesje organów IMO oraz informuje zainteresowane instytucje i jednostki organizacyjne o zagadnieniach rozpatrywanych przez IMO, jak również o przygotowywanych i przewidywanych do podjęcia przez tę organizację. Ośrodek prowadzi merytoryczną działalność poprzez sekcje specjalistyczne, stanowiące odpowiednik komitetów i podkomitetów IMO wymienionych w poprzednich rozdziałach. Zadaniem sekcji jest analizowanie tematów rozpatrywanych na sesjach organów IMO, przygotowywanie merytorycznego stanowiska strony polskiej oraz opracowywanie wniosków dotyczących podjętych przez IMO uchwał. W skład specjalistycznych sekcji ośrodka wchodzą osoby wyznaczone imiennie przez kierowników urzędów, instytucji i przedsiębiorstw gospodarki morskiej jako ich pełnomocnicy. Ponadto, w pracach sekcji biorą udział specjaliści zaproszeni do współpracy przez Prezesa Zarządu Polskiego Rejestru Statków S. A. Przewodniczący sekcji jest wybierany co 2 lata głosami członków sekcji. Sekretarzem sekcji jest wyznaczony pracownik ośrodka. Obecnie w ośrodku działają następujące sekcje: 1. Ds. Bezpieczeństwa Żeglugi (NAV). 2. Ds. Konstrukcji i Wyposażenia Statku (DE). 3. Ds. Ładunków Masowych Cieczy i Gazów Przewożonych Luzem (BLG). 4. Ds. Ochrony Przeciwpożarowej (FP). 5. Ds. Przewozu Towarów Niebezpiecznych, Ładunków Stałych i Kontenerów (DSC). 6. Ds. Radiokomunikacji oraz Poszukiwań i Ratownictwa (COMSAR). 7. Ds. Stateczności i Linii Ładunkowych oraz Bezpieczeństwa Statków Rybackich (SLF). 8. Ds. Szkolenia Zawodowego i Obowiązków Wachtowych (STW). 9. Ds. Wdrażania Konwencji (FSI). 10. Ochrony Środowiska Morskiego (MEPC). 11. Prawna (LEG). W miarę potrzeby powoływane są także grupy robocze i zespoły specjalistów do przygotowywania określonych opracowań. W ośrodku nie ma sekcji będącej odpowiednikiem Komitetu Ułatwień (FAL), ponieważ od 1998 r. problematyką działalności tego komitetu zajmuje się w kraju bezpośrednio ministerstwo właściwe do spraw portów morskich, a zebrania przedstawicieli instytucji i przedsiębiorstw zainteresowanych tą tematyką odbywają się w Warszawie. 34

20 LITERATURA 1. Informator o działalności IMO, Polski Rejestr Statków, Ośrodek ds. Międzynarodowej Organizacji Morskiej, Gdańsk INTERNATIONAL MARITIME ORGANISATION - TASKS, STRUCTURE, METHODS OF WORK, ACHIEVEMENTS AND CURRENT COALS (Summary) Paper describes structure and methods of work of the International Maritime Organisation (IMO), types of documents prepared by IMO and programmes of work of its committees to It includes list of conventions and codes drawn up by this organisation and basic information about Centre for IMO Affairs at Polski Rejestr Statków S.A. 35