Redakcja RYSZARD MARKOWSKI redaktor naczelny WIESŁAW FAŁTYNOWICZ DARIUSZ L. SZLACHETKO KATARZYNA ŻÓŁKOŚ sekretarz redakcji

Transkrypt

1

2 Redakcja RYSZARD MARKOWSKI redaktor naczelny WIESŁAW FAŁTYNOWICZ DARIUSZ L. SZLACHETKO KATARZYNA ŻÓŁKOŚ sekretarz redakcji Komitet redakcyjny JACEK HERBICH Uniwersytet Gdański KAROL LATOWSKI Uniwersytet im. A. Mickiewicza ANDRZEJ NIENARTOWICZ Uniwersytet Mikołaja Kopernika Acta Botanica Cassubica, Monographiae jest czasopismem recenzowanym. Tłumaczenie w języku angielskim MAŁGORZATA GÓRA, MAGDALENA REMISIEWICZ Druk sfinansowany przez: Prorektora Uniwersytetu Gdańskiego ds. Nauki, Dziekana Wydziału Biologii, Geografii i Oceanologii Uniwersytetu Gdańskiego, Katedrę Taksonomii Roślin i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Gdańskiego, Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Gdańsku, Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, Oddział w Gdyni. Projekt okładki TOMASZ S. OLSZEWSKI Fragment haftu kaszubskiego na okładce wykorzystano za zgodą właściciela praw autorskich Oficyny Czec. Autorzy fotografii: JOANNA BLOCH-ORŁOWSKA (29), MICHAŁ BULIŃSKI (11, 16, 27, 30, 47, 50, 55), JACEK HERBICH (8 10, 12 15, 17, 19 21, 24, 26, 31, 33 35, 38 41, 44, 45, 48, 49, 52, 53), MARTIN KUKWA (46, 54), CZESŁAW NITECKI (32), PAWEŁ SĄGIN (3 6, 18, 42, 51), MARCIN S. WILGA (22, 25, 28, 36, 37, 43), KATARZYNA ŻÓŁKOŚ (1, 2, 7, 23). Copyright by Katedra Taksonomii Roślin i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004 PL ISSN ISBN ISBN Skład, łamanie, redakcja techniczna: Bogucki Wydawnictwo Naukowe S.C. Górna Wilda 90, Poznań tel.: (0-61) fax: (0-61) bogucki@bogucki.com.pl Druk: Unidruk S.C. 28 Czerwca / Poznań tel./fax: (0-61)

3 Od Redakcji Podjęta przed kilku laty inicjatywa wydawania czasopisma Acta Botanica Cassubica miała na celu stworzenie możliwości szybkiego i regularnego publikowania informacji o szacie roślinnej Pomorza Gdańskiego i jej powiązaniach z pozostałymi komponentami środowiska przyrodniczego, z przestrzenią geograficzną i działalnością człowieka. Zależało nam bardzo na zamieszczaniu w opracowaniach pełnej dokumentacji florystycznej, fitosocjologicznej i innej, z której często, z różnych względów, rezygnuje się w innych wydawnictwach. Takie założenie wynikało z naszego głębokiego przekonania, że materiał dokumentacyjny, poprawnie i rzetelnie zebrany, ma wartość nie przemijającą dla geobotanicznych rozważań, w przeciwieństwie do dezaktualizujących się i zmieniających naukowych poglądów i teorii. Może być on w dowolnym czasie na nowo analizowany, porównywany, interpretowany i uogólniany. W 2000 roku ukazał się pierwszy numeru czasopisma, a w następnych latach dwa kolejne; dalsze dwa są przygotowywane do druku. Bardzo szybko okazało się, że w wydawanym rocznie jednym woluminie nie jesteśmy w stanie zamieścić wszystkich napływających do redakcji artykułów, a zwłaszcza większych opracowań typu monograficznego. W bieżącym, 2004 roku postanowiliśmy zapoczątkować w ramach naszego czasopisma wydawanie nowej serii Acta Botanica Cassubica, Monographiae. Seria ta, podobnie jak periodyk, jest regionalnym czasopismem geobotanicznym, odnoszącym się zarówno do terenu Pomorza Gdańskiego, jak również do większych obszarów, w ramach których nasz region jest rozpatrywany. Poszczególne woluminy ukazywać się będą nieregularnie, odpowiednio do potrzeb oraz możliwości finansowania druku. Każdy z nich poświęcony będzie jednemu zagadnieniu z zakresu szeroko pojmowanej geobotaniki (włącznie z ochroną ekosystemów i ich komponentów oraz jej utylitarnymi aspektami). Pierwszy numer Acta Botanica Cassubica, Monographiae przedstawia ginące i zagrożone składniki flory roślin kwiatowych i paprotników na Pomorzu Gdańskim. Zawiera on czerwoną listę tej grupy roślin oraz ocenę zagrożenia flory naszego regionu w zakresie podstawowym. Opracowanie to, mamy nadzieję, stanowić może dobrą podstawę do w miarę pełnego, podsumowania wiedzy o jej aktualnym stanie, a także do prowadzenia dalszych badań, jak również do podejmowania bardziej skutecznych sposobów ochrony flory.

4 Editorial The initiative to volume the journal Acta Botanica Cassubica, undertaken few years ago, was aimed at providing a possibility of quick and regular publication of information about the flora of the Gdańskie Pomerania and its relations with the remaining components of the natural environment, geographic space and human activities. We were very keen on presentation in papers of complete floristic, phytosociological and other documentation, which is often, for various reasons, omitted in other journals. This principle resulted from our deep belief that the documentation material, properly and reliably collected, has an everlasting value for geobotanical considerations, in contrast to scientific views and theories that change or become out of date. This material can be at any time again analysed, compared, interpreted and generalised. In 2000 the first volume of the journal was published, in the following years two further; the next two are under preparation. It promptly occurred that in one volume issued annually we are not able to include all papers received by the editors, in particular larger studies of a monographic character. In the current year 2004 we decided to commence publication of a new series within our journal Acta Botanica Cassubica, Monographiae. This series, similarly as the periodical, is a regional geobotanic journal referring to the Gdańskie Pomerania, as well as to larger areas within which our region is considered. Subsequent volumes will be issued irregularly, according to needs and financial possibilities. Each of them will be focussed on one particular topic from the range of widely understood geobotanics (including protection of ecosystems and their components and its utilitarian aspects). The first volume of the Acta Botanica Cassubica, Monographiae presents endangered with extinction and threatened species of the flora of flowering plants and pteridophytes in Gdańskie Pomerania. It includes the red list of this group of plants and assessment of basic threats to the flora of our region. This study, we hope, can be a solid basis for a possibly complete summary of the knowledge of its current status, for further studies as well as for implementation of more efficient conservation measures of this flora.

5 Ginące i zagrożone rośliny naczyniowe Pomorza Gdańskiego Endangered and threatened vascular plants of Gdańskie Pomerania RYSZARD MARKOWSKI, MICHAŁ BULIŃSKI R. Markowski, Katedra Taksonomii Roślin i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Gdański, Al. Legionów 9, Gdańsk, biorm@univ.gda.pl M. Buliński, ul. Skarżyńskiego 10E m. 2, Gdańsk ABSTRACT: The red list of vascular plants of Gdańskie Pomerania has been given. The list of endangered and threatened plants comprises 540 species, i.e. 33.3% of the flora of the region. The number of regionally extinct (RE) species is 47 (respectively 2.9%). 39 taxa (2.4%) are critically endangered (CR), 109 (6.7%) endangered (EN) and 221 (13.6%) vulnerable (VU). The group of the lower risk of threat consists of 10 species (0.6%) of near threatened category (NT) and 114 (7.0%) of least concern (LC). Another 107 species are data deficient (DD). KEY WORDS: endangered taxa, threatened taxa, red list, vascular plants, Gdańskie Pomerania, northern Poland Spis treści Wstęp Założenia, materiał i metody Teren Pomorza Gdańskiego Kategorie zagrożenia Zasady ujęć taksonomicznych i nazewnictwa Ocena zagrożenia flory Czerwona lista roślin naczyniowych Pomorza Gdańskiego Literatura Indeks polskich nazw roślin (z odsyłaczami do nazw łacińskich). 57 Wykaz fotografii wybranych gatunków roślin ginących i zagrożonych w regionie Pomorza Gdańskiego.. 74 Contents Introduction Material and methods Gdańskie Pomerania area Categories of threat Adopted rules of taxonomical approach and nomenclature Assesment of the threats to the flora The red list of vascular plants of Gdańskie Pomerania References Index of Polish names of the plants (with reference to Latin names) List of photographs of selected endangered and threatened plant species of Gdańskie Pomerania MARKOWSKI R., BULIŃSKI M Ginące i zagrożone rośliny naczyniowe Pomorza Gdańskiego. Endangered and threatened vascular plants of Gdańskie Pomerania. Acta Bot. Cassub., Monogr. 1: 1 75.

6 6 Wstęp Flora roślin naczyniowych Pomorza Gdańskiego, podobnie jak wielu innych regionów kraju, podlegała w ostatnim 50-leciu nasilonym zmianom (np. Abromeit i in (por. z późniejszymi publikacjami); Czubiński i in. 1954; Krawiecowa 1954; Lubliner-Mianowska 1955; Polakowski 1962; Sulma, Walas 1963; Jasnowski i in. 1968; Herbichowa 1972, 1979; Herbich 1974, 1986; Piotrowska 1976, 1980; Jasnowska, Jasnowski 1977; Żukowski 1977; Fałtynowicz, Szmeja 1978; Piotrowska, Stasiak 1982, 1984; Markowski, Stasiak 1984, 1988; Markowski 1986; Jasiewicz 1988; Buliński 1993, 1998; Kraska 1994; Szmeja 1996, 1998a, b; Gos, Bociąg 1998; Kaźmierczakowa, Zarzycki 2001). Informacje o zagrożeniu lub zaniku stanowisk różnych gatunków roślin naczyniowych w regionie znajdują się także w wielu innych publikacjach. Spośród przyczyn ustępowania składników naszej flory (por. np. Kornaś 1970, 1971, 1976, 1981) dużą rolę odegrały zmiany w sposobach rolniczego użytkowania ziemi oraz rozbudowa osiedli i miast. W latach 50. i 60. najsilniej uwydatniał się wpływ powszechnie prowadzonych melioracji osuszających. W latach 70. doszła wzmożona chemizacja pól uprawnych i użytków zielonych, powodująca ustępowanie nawet tzw. chwastów, oraz nasilona eutrofizacja, generująca szczególnie duże zmiany we florze jezior i ich obrzeży. Odchodzenie od ekstensywnych form gospodarowania na użytkach zielonych stało się zagrożeniem dla wielu gatunków łąkowych, halofilnych oraz ciepłolubnych. Introduction In the course of the last 50 years vascular flora of Gdańskie Pomerania, similarly as that of many other regions of Poland, have been undergoing significant changes (e.g. Abromeit et al /compare with later publications/; Czubiński et al. 1954; Krawiecowa 1954; Lubliner-Mianowska 1955; Polakowski 1962; Sulma, Walas 1963; Jasnowski et al. 1968; Herbichowa 1972, 1979; Herbich 1974, 1986; Piotrowska 1976; 1980; Jasnowska, Jasnowski 1977; Żukowski 1977; Fałtynowicz, Szmeja 1978; Piotrowska, Stasiak 1982, 1984; Markowski, Stasiak 1984, 1988; Markowski 1986; Jasiewicz 1988; Buliński 1993, 1998; Kraska 1994; Szmeja 1996, 1998a, b; Gos, Bociąg 1998; Kaźmierczakowa, Zarzycki 2001). Information on threat or vanishing of sites of different vascular plant species in Gdańskie Pomerania region has also been given in works of many other authors. Among numerous reasons for flora impoverishment (compare e.g. Kornaś 1970, 1971, 1976, 1981) an important role played changes in the way of land-use management as well as enlargement of built-up areas. In the 50 s and 60 s the main factor causing flora s transformation became, so common in those times, agricultural drainage. Later on, in the 70 s flora was strongly influenced by both chemicalization of arable fields and grasslands (which resulted in disappearance of so-called weeds ) and increasing eutrophication leading to great changes in flora of lakes and their banks. At the same time, an intensive way of land management became a threat for many meadow, halophilous or xerothermic species.

7 7 Okresem burzliwych przemian we florze regionu były lata 90. Likwidacja Państwowych Gospodarstw Rolnych spowodowała zarzucenie na dużych obszarach rolniczego użytkowania ziemi i tworzenie się rozległych ugorów, a co się z tym wiąże wielkoprzestrzenne zmiany regionalnej flory. Rozbudowa miast, w szczególności aglomeracji Trójmiasta, powoduje zanik lokalnych ostoi wielu rzadkich, w tym także zagrożonych, a nawet wymierających gatunków roślin. Liczne składniki flory ruderalnej stały się także w mniejszym lub większym stopniu narażone, m.in. na skutek przemian osiedli wiejskich i likwidacji lokalnych linii kolejowych. Dla opracowania skutecznych sposobów ochrony gatunków w naturalnych warunkach występowania konieczna jest ocena rzeczywistego ich zagrożenia w różnych skalach przestrzennych (Olaczek, Ławrynowicz 1986). Jedną z form takiej oceny jest sporządzanie czerwonych list i czerwonych ksiąg, a także wszelkich wykazów ginących i zagrożonych składników flory. Dla roślin kwiatowych i paprotników opracowano je nie tylko w skali całego kraju (Zarzycki, Szeląg 1992; Zarzycki, Kaźmierczakowa 1993; Kaźmierczakowa, Zarzycki 2001), ale także dla niektórych regionów (np. Warcholińska ; Bróż 1990; Mirek, Piękoś-Mirkowa 1989, 1992; Kucharczyk, Wójciak 1995; Żukowski, Jackowiak 1995; Parusel i in. 1996; Rutkowski 1997; Spałek 1997; Fijałkowski i in. 1998; Zając, Zając 1998; Jakubowska-Gabara, Kucharski 1999; Piękoś-Mirkowa 2001; Fabiszewski, Kwiatkowski 2002; Nowak, Spałek 2002; Głowacki i in. 2003; Kącki i in. 2003; Kucharczyk, Szukałowicz 2003). The time of rapid changes in Gdańskie Pomerania flora were also the 90 s. Closing of numerous state-owned farms turned arable fields into vast fallows which resulted in flora alternations on a great scale. Developement of the cities, especially of the Gdańsk Sopot Gdynia agglomeration manifested in disappearing of local refuges of many rare, including threatened or endangered plant species. Numerous elements of ruderal flora also became threatened, first of all due to the transformations taking place within rural settlements and demolition of local railways. In order to work out efficient ways of protecting species in their natural habitats it becoms essential to estimate the real threat in different spatial scales (Olaczek, Ławrynowicz 1986). One of the forms of such estimation is creating so-called red lists or red books as well as other specifications of plant species found to be in danger of extinction. In case of flowering plants and pteridophytes such compilations have already been made not only in the scale of the country (Zarzycki, Szeląg 1992; Zarzycki, Kaźmierczakowa 1993; Kaźmierczakowa, Zarzycki 2001) but also for the selected regions (e.g. Warcholińska ; Bróż 1990; Mirek, Piękoś-Mirkowa 1989, 1992; Kucharczyk, Wójciak 1995; Żukowski, Jackowiak 1995; Parusel et al. 1996; Rutkowski 1997; Spałek 1997; Fijałkowski et al. 1998; Zając, Zając 1998; Jakubowska-Gabara, Kucharski 1999; Piękoś-Mirkowa 2001; Fabiszewski, Kwiatkowski 2002; Nowak, Spałek 2002; Głowacki et al. 2003; Kącki et al. 2003; Kucharczyk, Szukałowicz 2003). Despite this fact, the knowledge on this subject is still rather poor and

8 8 Mimo to znajomość problemu jest niepełna, a jego rozpoznanie w skali kraju bardzo nierównomierne. Dla Pomorza Gdańskiego nie opracowano dotychczas wykazu zagrożonych roślin naczyniowych. Region ten był natomiast uwzględniany przy sporządzaniu czerwonych list dla całego Pomorza Zachodniego (Żukowski, Jackowiak 1995) oraz Polski (Zarzycki, Szeląg 1992). Ze względu na indywidualne cechy tego terenu i jego flory, m.in. występowanie licznych gatunków na kresach zasięgów oraz na oderwanych, wyspowych placówkach, np. roślin górskich i kserotermicznych (Czubiński 1950; Sulma 1959; Polakowski 1963; Szafer 1972; Zając 1996) region ten wymaga odrębnego rozpatrzenia. Opracowana dla niego czerwona lista roślin naczyniowych, wraz z innymi regionalnymi wykazami zagrożonych gatunków, przyczyni się do lepszego rozpoznania rzeczywistego zagrożenia składników flory Polski, a w odniesieniu do Pomorza Gdańskiego do bardziej skutecznej jej ochrony. differs a lot depending on the part of the country. A list of threatened vascular plants of Gdańskie Pomerania has not been elaborated so far. However, this region was taken into account while making red lists for the Western Pomerania (Żukowski, Jackowiak 1995) and Poland on the whole (Zarzycki, Szeląg 1992). Considering physiographical and floristic separate features of the area, to mention only the presence of many species reaching the limits of their natural range or the ones found here on the isolated outposts e.g. mountain or xerothermic plants (Czubiński 1950; Sulma 1959; Polakowski 1963; Szafer 1972; Zając 1996) it becomes obvious that the region demands an individual approach. The authors believe that the Gdańskie Pomerania red list of vascular plants presented in this work, along with other regional lists of endangered species will contribute to a better recognition of a real threat to Polish flora and the same will help to work out the best ways of its preservation, also in Gdańskie Pomerania area. Podziękowania Zebranie i opracowanie informacji o stanie flory roślin kwiatowych i paprotników oraz o zagrożeniach jej składników na rozległym obszarze Pomorza Gdańskiego było możliwe dzięki różnorodnej pomocy wielu osób. Wszystkim wymienionym poniżej składamy serdeczne podziękowania: prof., prof. Wiesławowi Fałtynowiczowi i Dariuszowi L. Szlachetko za pomoc organizacyjną i dyskusje na wszystkich etapach opracowania; dr. Tomaszowi S. Olszewskiemu za nieocenioną pomoc i ogromny wkład pracy w przygotowanie maszynopisu do druku oraz opracowanie projektu okładki, a także za liczne uwagi; Acknowledgements This publication would not have been possible without continuous team work and help of many people. The authors would like to express their gratitude to the following persons: Prof. Wiesław Fałtynowicz and Prof. Dariusz L. Szlachetko for their continuous help and constructive discussions at all stages of work; Dr. Tomasz S. Olszewski for his great help, elaboration of the typescript, designing of cover project, as well as for the numerous useful remarks; M.Sc. Joanna Bloch-Orłowska, Dr. Katarzyna Żółkoś and Dr. Piotr Rutkowski for their multiple technical assistance;

9 9 mgr Joannie Bloch-Orłowskiej i dr inż. Katarzynie Żółkoś oraz dr. Piotrowi Rutkowskiemu za różnorodną pomoc techniczną; mgr., mgr. Włodzimierzowi Mieńko, Zofii Lenartowicz i Dorocie Siemion za przekazanie do bazy danych bogatych materiałów o występowaniu wielu gatunków z terenu województwa pomorskiego, w tym licznych niepublikowanych notowań; dr Katarzynie Bociąg, prof. UG dr. hab. Jackowi Herbichowi i dr hab. Marii Herbichowej za dostarczenie do bazy danych zestawień materiałów florystycznych do niektórych grup gatunków; prof., prof. Czesławowi Hołdyńskiemu, Antoniemu Jutrzenka-Trzebiatowskiemu, Tadeuszowi Korniakowi oraz dr., dr. Janowi Dziedzicowi, Grażynie Kalwasińskiej, dr. inż. Tadeuszowi Szarejko i dr Marzenie Środzie (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski) za zestawienie i udostępnienie bogatych materiałów do flory Żuław Wiślanych regionu, który pod tym względem był dotychczas słabo zbadany; dr. Martinowi Kukwie, mgr., mgr. Andrzejowi Garbalewskiemu, Michałowi Machnikowskiemu, Pawłowi Sąginowi i mgr. inż. Marcinowi S. Wildze za doniesienia o nowych stanowiskach szeregu zagrożonych gatunków; mgr, mgr Renacie Afranowicz, Agnieszce Budyś, Agnieszce Doborzyńskiej, Zbigniewowi Fałtynowiczowi, Paulinie Ćwiklińskiej, Barbarze Sienkiewicz oraz Krzysztofowi i Maciejowi Markowskim za trud włożony w przeszukiwanie literatury, wpisywanie danych i tworzenie regionalnej bazy flory roślin naczyniowych. Praca zrealizowana została w dużej mierze w ramach projektu badawczego finansowanego przez Komitet Badań Naukowych (grant nr 6 P04G ). Przygotowanie opracowania do druku i jego wydrukowanie było możliwe dzięki finansowemu wsparciu przez: Prorektora Uniwersytetu Gdańskiego ds. Nauki, Dziekana Wydziału Biologii, Geografii i Oceanologii UG, Katedrę Taksonomii Roślin i Ochrony Przyrody UG, Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Gdańsku i Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, Oddział w Gdyni. Wszystkim wyżej wymienionym wyrażamy wdzięczność za umożliwienie opublikowania pracy. M.Sc. Włodzimierz Mieńko, M.Sc. Zofia Lenartowicz and M.Sc. Dorota Siemion for supplying to the data base materials (also the unpublished ones) on occurence of many species from Pomeranian Province area; Dr. Katarzyna Bociąg, Prof. Jacek Herbich and Prof. Maria Herbichowa for providing the compilation of floristic materials on some groups of species to the data base; Prof. Czesław Hołdyński, Prof. Antoni Jutrzenka-Trzebiatowski, Prof. Tadeusz Korniak and Dr. Jan Dziedzic, Dr. Grażyna Kalwasińska, Dr. Tadeusz Szarejko and Dr. Marzena Środa (University of Warmia and Mazury) for making up and providing numerous materials on Żuławy Wiślane flora the region that has been poorely investigated so far; Dr. Martin Kukwa, M.Sc. Andrzej Garbalewski, M.Sc. Michał Machnikowski, M.Sc. Paweł Sągin and M.Sc. Marcin S. Wilga for providing information on new sites of many endangered species; M.Sc. Renata Afranowicz, M.Sc. Agnieszka Budyś, M.Sc. Agnieszka Doborzyńska, M.Sc. Zbigniew Fałtynowicz, M.Sc. Paulina Ćwiklińska, M.Sc. Barbara Sienkiewicz and Krzysztof and Maciej Markowski for their patience and help in seeking through the literature, creating the regional data base of vascular plants and for computing the data. This work has been prepared within the research project financed by the Polish State Committee for Scientific Investigation (KBN grant No 6 PO4G ). Elaboration of the manuscript and its printing was possible thanks to the finnancial support of: Pro-Rector for Scientific Affairs and Cooperation of Gdańsk University, Dean of Biology, Geography and Oceanology Faculty of Gdańsk University, Department of Plant Taxonomy and Nature Conservation of Gdańsk University, Regional Directorate of the State Forest in Gdańsk and Agency of Forest Management and Forest Geodesy (Section in Gdynia). We are very grateful to all these institutions for their help in publishing of the work.

10 10 1. Założenia, materiał i metody Dla sporządzenia czerwonej listy roślin kwiatowych i paprotników Pomorza Gdańskiego poddano analizie całą regionalną florę. W tym celu opracowano najpierw krytyczną listę roślin dla wymienionego terenu (Markowski, Buliński 2001), ustalając dla każdego gatunku jego status w skali regionalnej. Spośród notowanych tu 1982 gatunków do rozpatrzenia pod kątem zagrożeń przyjęto 1623 gatunki oraz utrwalone mieszańce. Są to zarówno składniki naturalne, jak i obce trwale zadomowione w regionie. W kolejnym etapie wytypowano 790 gatunków. Grupa ta objęła zarówno taksony, co do których wiadomo, że są zagrożone w skali Polski, Pomorza Zachodniego i Pomorza Gdańskiego, oraz te, które przypuszczalnie są lub mogą być zagrożone. Znalazło się tu także wiele składników flory, o których występowaniu i zagrożeniu niewiele wiadomo; są to w dużej mierze rośliny rzadkie. Dla całej rozpatrywanej grupy utworzono bazę danych, która posłużyła do gromadzenia informacji: o rozmieszczeniu poszczególnych taksonów, warunkach ich występowania, ilościowości, zagrożeniu i historii stanowisk. Zgromadzone dane liczą blisko dat. W wyniku ostatecznej analizy na sporządzonej liście znalazło się 540 gatunków. Materiał stanowiły florystyczne i fitosocjologiczne publikacje oraz niepublikowane dane z wielu prac magisterskich, wykonywanych w Katedrze Ekologii Roślin i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Gdańskiego, później w 1. Material and Methods To elaborate the red list of flowering plants and pteridophytes of Gdańskie Pomerania, all regional flora have been investigated. At the first stage, a list of critical plants of the area was compiled (Markowski, Buliński 2001) and for each species its status in the regional scale was defined. From among 1982 species recorded, 1623 ones as well as stabilized hybrids were taken into consideration. The species mentioned above, both natural elements (native species) and the alien ones, are permanently established within the area of concern. At the next stage 790 plant species were choosen. This group of plants comprise taxa which are endangered in the scale of Poland, Western Pomerania and Gdańskie Pomerania and the ones which probably are or will be found in danger of extinction. In this group one can also find taxa for which sufficient information concerning their occurence or threat is not available, and these are, to a great extent, rare plants. For the entire group a data base, containing information on distribution of taxa, their living conditions, level of threat, number and history of sites, was created. The collected data account for almost 22,000 records. As a result of final analysis there are 540 species found in the list. The examined material consisted of floristic and phytosociological publications, the unpublished data coming from master theses, carried out in the former Department of Plant Ecology and Nature Protection of Gdańsk Uni-

11 11 Katedrze Taksonomii Roślin i Ochrony Przyrody UG, a także z licznych opracowań przyrodniczych, w tym planów ochrony rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych, z opracowań waloryzacji przyrodniczej gmin województwa pomorskiego, wykonywanych przez botaników z Biura Dokumentacji i Ochrony Przyrody Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku oraz z prac wykonywanych w Instytucie Ochrony Środowiska w Gdańsku. Wykorzystano także zbiory roślin naczyniowych ośrodków naukowych Gdańska: Uniwersytetu Gdańskiego (UGDA) i Akademii Medycznej (GDMA). Poddany krytycznej analizie materiał dotyczący poszczególnych gatunków był wprowadzany do bazy danych. Zagrożenie składników flory naczyniowej Pomorza Gdańskiego oceniano według zaleceń IUCN (IUCN 1994, 2001, por. także Czyżewska 1998), w dostosowaniu do regionalnej skali czerwonej listy (Gärdenfors i in. 2001). Przyjęty system ocen zagrożenia daje tym lepsze rezultaty, im pełniejsze jest rozpoznanie przede wszystkim: rozmieszczenia danego taksonu, historii jego stanowisk, wielkości populacji, ilościowości, warunków występowania i biologii. Zwykle przy rozpatrywaniu całej flory danego terenu (w dowolnej skali) dysponujemy takim materiałem tylko dla części jej składników. Dla pozostałych jest on mniej lub bardziej fragmentaryczny i przy kwalifikacji taksonu do danej kategorii zagrożenia zachodzi konieczność posługiwania się głównie szacunkiem, wnioskowaniem lub przewidywaniem. Dotyczy to również części zagrożonych składników flory Pomorza Gdańskiego, które wy- versity (later in the Department of Plant Taxonomy and Nature Conservation), as well as numerous botanical elaborations, including management plans of reserves and landscape parks, botanical evaluations of Pomerania Province prepared by the botanists from the Office of Botanical Documentation of Voivodship Office in Gdańsk and works accomplished in the Institute of Nature Protection in Gdańsk. Collections of vascular plants from Gdańsk University (UGDA) and Medical University of Gdańsk (GDMA) were also taken into account. Critically analysed data concerning respective species was introduced into the data base. The stage of threat of Gdańskie Pomerania vascular plants was estimated according to IUCN (IUCN 1994, 2001, compare also Czyżewska 1998), in comparison with the scale of regional red list (Gärdenfors et al. 2001). The more effective is the system of hazard assessment, the more complete is the recognition of a taxon distribution, history of its sites, size of the population, abundance, biology and habitat conditions. Usually, while taking the whole flora into consideration (independently from the scale accepted) we are in possession of such information only for some taxa. For the rest of them it is more or less fragmentary and for this reason it is necessary to use valuation, deduction or anticipation in order to classify the taxon into particular category. Such a situation concerns also some threatened components of Gdańskie Pomerania flora which still awaits further investigation. The red list, presented in this publication is a preliminary evaluation of flora threat

12 12 magają dalszych badań. Sporządzoną czerwoną listę traktujemy jako wstępną ocenę stanu zagrożenia flory tego terenu. Jest ona jednocześnie obrazem florystycznych walorów regionu, ze względu na występowanie licznej grupy szczególnie cennych taksonów roślin. Dla zagrożonych składników flory roślin naczyniowych Pomorza Gdańskiego przedstawiono porównawczo ich status w skali Pomorza Zachodniego (por. Żukowski, Jackowiak 1995) oraz całej Polski (por. Zarzycki, Szeląg 1992). in the region. At the same time it reflects floristic qualities of the area due to the presence of many valuable plant species. For the threatened vascular plants of Gdańskie Pomerania their status in the scale of Western Pomerania (compare Żukowski, Jackowiak 1995) and whole Poland (compare Zarzycki, Szeląg 1992) has been given. 2. Teren Pomorza Gdańskiego Opracowanie odnosi się do dużego fragmentu obszaru Pobrzeży Południowobałtyckich i pojezierzy pomorskich. Teren ten obejmuje w całości lub części 21 mezoregionów w ujęciu Kondrackiego (1994). Ich wykaz przedstawia poniższe zestawienie: Wybrzeże Słowińskie (większa część) Równina Sławieńska (fragment E) Wysoczyzna Damnicka Wysoczyzna Żarnowiecka Pradolina Łeby i Redy Pobrzeże Kaszubskie Mierzeja Helska Mierzeja Wiślana Żuławy Wiślane Wysoczyzna Elbląska Równina Warmińska (fragment W) Wybrzeże Staropruskie (fragment SW) 2. Gdańskie Pomerania area This work refers to a vast fragment of South-Baltic Coastlands and Pomerania Lakelands. The area covers, completely or partially, 21 mesoregions (after Kondracki 1994). These are the following: Słowińskie Coast (most of the part) Sławieńska Plain (E part) Damnicka Upland Żarnowiecka Upland Łeba & Reda Marginal Stream Valley Kaszubskie Coastland Hel Spit Wiślana Spit Żuławy Wiślane (Vistula Delta Area) Elbląska Upland Warmińska Plain (W part) Staropruskie Coast (SW part)

13 Wysoczyzna Polanowska (część środkowa i E) Pojezierze Bytowskie (część środkowa i E) Pojezierze Kaszubskie Pojezierze Starogardzkie (prawie całe) Pojezierze Iławskie (część NW) Równina Charzykowska (prawie cała) Pojezierze Krajeńskie (fragment N) Bory Tucholskie (część N) Dolina Kwidzyńska (część N) Wymienione mezoregiony wchodzą w skład Pomorza Gdańskiego jednostki regionalnej wyodrębnianej tradycyjnie, w oparciu o bardzo rozmaite kryteria i z różnych powodów. Na przykład w wiekach XII XIV Pomorze Gdańskie funkcjonowało, w różnych granicach, jako region administracyjny. Było ono także wyodrębniane, bez precyzowania przebiegu granic, w oparciu o kryterium ludnościowe oraz powiązania gospodarcze z Gdańskiem. Dla opracowania czerwonej listy oraz krytycznej listy roślin naczyniowych Pomorza Gdańskiego przyjęto arbitralnie granice rozpatrywanego obszaru. Wyznaczają je zewnętrzne boki kwadratów siatki ATPOL, która jest jednocześnie osnową lokalizacji stanowisk dla całego terenu (ryc. 1). W ogólnym zarysie zasięg terenu przedstawia się następująco: w części północnej, równoleżnikowo, rozciąga się on mniej więcej od okolic Ustki na zachodzie do miejscowości Stara i Nowa Pasłęka nad Zalewem Wiślanym, w pobliżu granicy państwa; Polanowska Upland (central and E part) Bytowskie Lakeland (central and E part) Kaszubskie Lakeland Starogardzkie Lakeland (almost all) Iławskie Lakeland (NW part) Charzykowska Plain (almost all) Krajeńskie Lakeland (N part) Bory Tucholskie (N part) Kwidzyńska Valley (N part) The mentioned above mesoregions are a part of Gdańskie Pomerania a regional unit called into existence in a traditional way, based on different criteria and for different reasons. For instance, between 12 th and 14 th century Gdańskie Pomerania was an administrative district. It was also individualized, without defining the borderlines, basing on the populous criteria or economic connections with Gdańsk. For the purpose of elaborating the red list and the critical list of vascular plants of Gdańskie Pomerania the borders of the area under concern were appointed arbitrary. These have been demarcated by the outer sides of squares of ATPOL grid, which at the same time makes a base for location of the sites for the whole area (fig. 1). Generally, the range of the area is as follows: in the northern part it stretches parallely from the Ustka region in the West, up to Stara and Nowa Pasłęka at Zalew Wiślany (Vistula Lagoon), next to the Polish border;

14 14 w części południowej granica terenu przebiega od okolic miejscowości Czarne k. Szczecinka, poprzez Człuchów, Chojnice, Śliwice, następnie nieco powyżej Osi i Warlubia, dalej przez Gardeję oraz nieco poniżej Kwidzyna i Susza. Wyznaczony teren badań pokrywa się w decydującej mierze z obszarem województwa pomorskiego, a także z wydzielonym przez Wojterskiego i in. (1994) geobotanicznym regionem, określonym jako Pomorze Gdańskie. Pod względem przyrodniczym region ten odznacza się wieloma indywidualnymi cechami, przede wszystkim wyjątkowo bogatym zróżnicowaniem fizjograficznym. Przesuwając się z in the southern part the boundary runs starting from Czarne near Szczecinek, later on reaches Człuchów, Chojnice, Śliwice, and then goes slightly above Oś and Warlubie, through Gardeja, below Kwidzyń and Susz. The area under investigation coincidences to a great extent with the territory of Pomerania Province, as well as with geobotanical region called Gdańskie Pomerania, individualized by Wojterski et al. (1994). From the botanical point of view the region is characterized by many unique features, to name only its great physiographical differentiation. Moving from the North to the South, one can find Ryc. 1. Pomorze Gdańskie z zaznaczonymi granicami terenu badań i naniesioną siatką kwadratów ATPOL (a, b, c, d kwadraty niższego rzędu o boku 5 km) Fig. 1. Gdańskie Pomerania area with marked boundaries and ATPOL grid (a, b, c, d squares of lower range of 5 km sides)

15 15 północy na południe, obserwujemy tu zarówno nadmorskie ekosystemy wydmowego, klifowego i zatorfionego brzegu, następnie rozległych zatorfionych równin (Równiny Błot Przymorskich) oraz całej sieci pradolin Pobrzeży, jak i ekosystemy związane z obszarami morenowymi, o silnie urozmaiconej rzeźbie i bardzo zmiennej pokrywie glebowej, a także rozległe obszary sandrowe, ze specyficznymi oligotroficznymi biotopami. Od wschodu w skład regionu wchodzi fragment doliny rzeki Wisły wraz z obszarem deltowym, specyficznie przekształcanym i silnie użytkowanym od co najmniej XIII wieku. Biotopową różnorodność obszaru regionu pogłębia estuarium Zalewu Wiślanego, a na pozostałej jego części liczne jeziora i bogata sieć cieków. Położenie Pomorza Gdańskiego w strefie ścierających się wpływów klimatu suboceanicznego i subkontynentalnego znajduje wyraz w nagromadzeniu tu taksonów reprezentujących różne elementy geograficzne (Czubiński 1950; Sulma 1959). here maritime ecosystems of dune, cliff or peaty seashore, vast peated plains (Błota Przymorskie Plains), the whole net of coastland marginal stream valleys, ecosystems connected with moraine areas characterized by strongly differentiated relief and variable soil cover, as well as broad outwashed areas with specific oligotrophic biotops. In the East, the region under investigation covers a fragment of the Vistula Valley with its deltaic part, specificly transformed and intensively exploited at least since the 13 th century. Biotopic diversity of the region adds the estuary of Zalew Wiślany (Vistula Lagoon), and in its other parts numerous lakes and rich net of watercourses. Location of Gdańskie Pomerania area in the zone under the influence of suboceanic and subcontinental climates results in the presence of many taxa representing different geographical elements (Czubiński 1950; Sulma 1959). 3. Kategorie zagrożenia Gatunki wymarłe RE wymarły w regionie takson, co do którego nie ma wątpliwości, że na terenie regionu nie żyje żaden jego osobnik. Za wymarłe na Pomorzu Gdańskim uznano także gatunki podawane w przeszłości z nielicznych stanowisk, a których występowanie nie zostało potwierdzone od początku drugiej połowy XX wieku. 3. Threat categories Extinct species RE Regionally Extinct taxon is believed to be extinct in the region when there is no doubt that the last individual has already died in this area. Recognized as extinct within Gdańskie Pomerania area are also species registered in the past on very few sites and their occurence have not been confirmed since the beginning of the second half of 20 th century.

16 16 Gatunki zagrożone CR krytycznie zagrożony (na granicy wymarcia) takson znajduje się w sytuacji wyjątkowo wysokiego ryzyka wymarcia w stanie dzikim w najbliższej przyszłości. EN wymierający (silnie zagrożony) takson nie jest jeszcze na granicy wymarcia, ale wg najnowszych danych znajduje się w sytuacji bardzo wysokiego ryzyka wymarcia w regionie w stanie dzikim w nieodległej przyszłości. VU narażony (umiarkowanie zagrożony) takson nie jest na granicy wymarcia ani wymierający, ale znajduje się wobec wysokiego ryzyka wymarcia w regionie w stanie dzikim w bliskiej przyszłości. Gatunki o niższym ryzyku zagrożenia NT bliski zagrożenia takson nie kwalifikuje się do grupy gatunków zagrożonych, tj.: CR, EN i VU, jednak określone dane (np. zmniejszenie areału, spadek liczebności populacji lokalnych) wskazują na możliwość zaliczenia go w najbliższej przyszłości do grupy gatunków zagrożonych w regionie. LC najmniejszej troski (słabo zagrożony) takson nie kwalifikuje się do kategorii gatunków zagrożonych w regionie, tj.: CR, EN i VU, ani bliskich zagrożenia (NT); wielkość areału i populacji gatunku w regionie jest względnie stabilna, a wzbudza on zainteresowanie m.in. z powodu zanikania w sąsiednich regionach lub obejmowania ochroną międzynarodową. Gatunki o nieznanym stopniu zagrożenia DD niedostateczne dane takson należy do tej kategorii, gdy brakuje odpowiednich informacji, aby bezpośrednio lub pośrednio określić ryzyko wymarcia Endangered species CR Critically Endangered taxon is found to be in an extremely high risk of extinction in the wild in the nearest future. EN Endangered taxon is not critically endangered yet, though according to the latest data it is in a pretty high risk of extinction in the wild within the region in the not far future. VU Vulnerable taxon is neither critically endangered nor endangered but it faces high risk of extinction in the wild within the region in the near future. Species of lower risk of threat NT Near Threatened taxon cannot be ranked among the group of endangered species (CR, EN, VU) but some particular information (e.g. on diminishing of the area, reduction of local populations size) may point at possibility of including it into the group of endangered species within the region in the nearest future. LC Least Concern taxon cannot be included neither into endangered (CR, EN, VU) nor near threatened (NT) species in the region; the size of its home range and population in the region is relatively constant. Taxon is a subject of interest, among others due to diminishing in the neighbouring regions or when it is found to be under international protection. Species of unknown threat degree DD Data Deficient taxon is included into this category when there is a lack of information allowing to evaluate (directly or indirectly) the risk of its extinction in the region. Data Deficient is therefore not a category of threat.

17 17 jego populacji w regionie. Nie jest to więc kategoria zagrożenia. Umieszczone w tej grupie taksony wymagają dalszych badań, w wyniku których może się okazać, że należy je zaliczyć do określonych kategorii zagrożenia. Zaliczane są tu m.in. liczne gatunki pomijane lub często niedostrzegane przez florystów, a także od niedawna znane w regionie. Wiele z nich należy do rzadkich składników regionalnej flory. Taxa belonging to this group still require further investigation, due to which it may turn out that it is necessary to number them among particular threat categories. These are, among others, species neglected by botanists or unknown before in the region. Many of them are the rare species of regional flora. 4. Zasady ujęć taksonomicznych i nazewnictwa Ujęcia taksonomiczne oraz nazewnictwo łacińskie i polskie roślin naczyniowych, z wyjątkiem storczyków, przyjęto wg Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist (Mirek i in. 2002). Dla przedstawicieli rzędu storczykowców ujęcia i nazewnictwo przyjęte zostały zgodnie z propozycją Szlachetki (1995) oraz Szlachetki i Skakuja (1996). Skróty nazwisk autorów nazw roślin użyte w liście przyjęto, podobnie jak w opracowaniu Mirka i in. (2002), wg Brummitta i Powell (1992). W niniejszym opracowaniu, podobnie jak w atlasie i krytycznej liście roślin naczyniowych Polski (por. Zając, Zając 2001 oraz Mirek i in. 2002), gatunki ujmowane są wąsko, analogicznie jak czyni to np. Rothmaler (1976) oraz Rothmaler i in. (1994). 4. Adopted rules of taxonomical approach and nomenclature Taxonomical approach as well as Polish and Latin names of vascular plants (excluding orchids) were accepted after Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist (Mirek et al. 2002). In case of the order Orchidales the nomenclature was adopted according to Szlachetko (1995) and Szlachetko & Skakuj (1996). The abbreviations of authors of plant names were taken, similarly as in Mirek et al. (2002), after Brummitt and Powell (1992). In this work, alike in case of atlas and the critical list of vascular plants of Poland (compare Zając, Zając 2001 and Mirek et al. 2002) species are approached in the narrow sense, after Rothmaler (1976) and Rothmaler et al. (1994).

18 18 5. Ocena zagrożenia flory Dla obszaru Pomorza Gdańskiego stwierdzono łącznie 540 gatunków roślin naczyniowych w różnym stopniu zagrożonych. Stanowi to 33,3% całości flory regionu, ocenianej na 1623 gatunki rodzime oraz zadomowione obcego pochodzenia, które rozpatrywano w skali regionalnej. Za całkowicie wymarłe na tym terenie (RE) uznano aż 47 gatunków (2,9% całości flory). Spośród składników zagrożonych 39 gatunków (2,4%) zaliczono do kategorii krytycznie zagrożonych (CR), a 109 (6,7%) do wymierających (EN). Do narażonych (umiarkowanie zagrożonych) (VU) zaklasyfikowano 221 gatunków (13,6%), natomiast do kategorii o małym ryzyku zagrożenia 124 gatunki (7,6%), w tym: 10 (0,6%) bliskich zagrożenia (NT) oraz 114 (7,0%) najmniejszej troski (słabo zagrożonych) (LC). Nie wydaje się, żeby istniała jeszcze szansa odnalezienia w regionie stanowisk któregokolwiek z taksonów uznanych za wymarłe (RE), można więc przyjąć, że są one bezpowrotnie stracone dla tutejszej flory. Również w przypadku taksonów krytycznie zagrożonych (CR) trzeba się liczyć z możliwością, że niektóre z nich już wyginęły (ostatnie notowania pochodzą sprzed kilkudziesięciu lat). W sumie więc straty we florze Pomorza Gdańskiego są znaczne. Liczną grupę stanowią przedstawiciele dwóch kategorii o wysokim stopniu zagrożenia wymierające (EN) i narażone (VU). Jedynie rośliny zaliczone do kategorii małego ryzyka zagrożenia (NT i LC) nie powin- 5. Assesment of the threats to the flora For the area of Gdańskie Pomerania 540 species of vascular plants of different threat degree have been noted. They make 33.3% of whole regional flora, which is estimated at 1623, both native and permanently established alien species, which were analysed in the regional scale. As many as 47 species (2.9% of the flora) were found to be extinct in the area under concern (RE). From among endangered plants 39 species (2.4%) have been included into category of critically endangered (CR) and 109 species (6.7%) into endangered (EN). 221 species (13.6%) have been classified as vulnerable (VU). 124 species (7.6%) have been defined as category of little degree of risk, and they were respectively nearly threatened (NT) 10 species (0.6%) and of the least concern (LC) 114 species (7.0%). There seems to be a very slight chance of finding the sites of any taxa believed to be extinct in the region (RE), thus one can assume that they are irretrievably lost components of the local flora. Similarly, in case of critically endangered taxa (CR) it should be taken into account that some of them have already become extinct (the last records come from the beginning of the 20 th century). All in all, with relation to botanical composition, the Gdańsk Pomerania flora suffered great losses. Numerous group constitute members of the two categories of high risk degree endangered (EN) and vulnerable (VU). The only species that will not probably be withdrawing from

19 19 ny w najbliższych latach ustąpić z flory regionu. Liczną grupę stanowią gatunki o niemożliwym do ustalenia stopniu zagrożenia, ze względu na niedostateczne dane (DD). Na obecnym etapie rozpoznania nie można było ich zaliczyć jednoznacznie do właściwych kategorii lub też wykluczyć zagrożenie. Grupa ta liczy 107 gatunków (6,6%). Wymagają one pilnie badań, w wyniku których część tych taksonów może znaleźć się w rozmaitych kategoriach zagrożenia, w tym również wysokiego ryzyka. Wśród składników zagrożonych we florze roślin kwiatowych i paprotników Pomorza Gdańskiego, łącznie z zaliczonymi do kategorii DD, 123 gatunki (7,6% całości flory) podlegają w Polsce ochronie gatunkowej (wg rozporządzenia z roku 2001). Pod ochroną całkowitą znajduje się 117 gatunków, natomiast pod częściową 6. Duży odsetek gatunków roślin naczyniowych Pomorza Gdańskiego (około 33%), które znalazły się na regionalnej czerwonej liście, świadczy o zagrożeniu znaczącej części flory. Jednocześnie wskazuje również na dużą wartość przyrodniczą tego obszaru, jako miejsca występowania wielu roślin, m.in. znajdujących się tu na nielicznych stanowiskach kresowych i reliktowych oraz z różnych innych względów rzadkich. Szczegółowa analiza zagrożonych składników flory roślin naczyniowych Pomorza Gdańskiego będzie przedmiotem odrębnego opracowania. the regional flora in the nearest future are those belonging to the group of lower risk (NT and LC). Another large group make species which degree of threat in the region cannot be defined because of lack of sufficient information (DD). At the present stage of recognition it is neither possible to rank them among the appropriate category nor exclude their possible threat. This group comprises 107 species (6.6%) and require immediate further investigation, due to which some of the taxa may be classified into particular categories of threat, including high risk category. Among threatened flowering plants and pteridophytes of Gdańsk Pomerania area, (including DD category), 123 species (7.6% of total flora) are under protection (according to the decree from year 2001). There are 117 species under total and 6 under partial protection. A great percentage of Gdańskie Pomerania vascular plants (ca. 33%) that have been entered into the red list, confirm the threat of significant part of the flora. At the same time it points at a great botanical value of the area as a habitat of many plant species, to name only the species known to be found here on few sites of their range limits, the relict ones or rare for some other reasons. More detailed analysis concerning endangered and threatened vascular plants of Gdańskie Pomerania will be a subject of a separate publication.

20 20 6. Czerwona lista roślin naczyniowych Pomorza Gdańskiego Objaśnienia skrótów i znaków Regiony: PGd Pomorze Gdańskie; PZ Pomorze Zachodnie (por. Żukowski, Jackowiak 1995); PL Polska (por. Zarzycki, Szeląg 1992). Kategorie zagrożenia: Wg IUCN (IUCN 1980) z uwzględnieniem uwag i sugestii Olaczka (1985): Ex wymarłe, zaginione (przypuszczalnie wymarłe); E wymierające (bezpośrednio zagrożone wymarciem); V narażone; R rzadkie i przez to potencjalnie zagrożone; I gatunki o nieokreślonym zagrożeniu; K gatunki o zagrożeniu niedostatecznie znanym. Wg zmodyfikowanej metodyki IUCN (IUCN 1994, 2001) z poprawką regionalizacyjną (Gärdenfors i in. 2001, por. także Czyżewska 1998): RE wymarły w regionie; CR krytycznie zagrożony (na granicy wymarcia); EN wymierający (silnie zagrożony); VU narażony (umiarkowanie zagrożony); NT bliski zagrożenia; LC najmniejszej troski (słabo zagrożony); DD niedostateczne dane. 6. Red list of vascular plants of Gdańskie Pomerania Explanation of symbols and abbreviations Regions: PGd Gdańskie Pomerania PZ Western Pomerania (compare Żukowski, Jackowiak 1995); PL Poland (compare Zarzycki, Szeląg 1992). Categories of threat: According to IUCN (IUCN 1980) with respect to remarks and suggestions of Olaczek (1985): Ex extinct and probably extinct; E endangered; V vulnerable; R rare; I indeterminate; K insufficiently known. According to modified IUCN methodology (IUCN 1994, 2001) and regional correction (Gärdenfors et al. 2001, compare also Czyżewska 1998): RE extinct in the region; CR critically endangered; EN endangered; VU vulnerable; NT nearly threatened; LC least concern; DD data deficient.

21 21 Inne znaki i symbole: * antropofit zadomowiony we florze Pomorza Gdańskiego; *? prawdopodobny (zadomowiony) antropofit (niepewny status gatunku w regionie); (*) dla części regionu antropofit, dla pozostałej części rodzimy; gatunek nie występuje w danym regionie; gatunek nie zagrożony na Pomorzu Zachodnim i/lub w Polsce; gatunek objęty ochroną gatunkową ścisłą; gatunek objęty ochroną gatunkową częściową. Other signs and symbols: * anthropophyte established in Gdańskie Pomerania flora; *? probable (established) anthropophyte (uncertain status of species in the region); (*) for some parts of the region anthropophyte, for some native; species absent in the particular region; species not threatened in Western Pomerania and/or in Poland; species under full protection; species under partial protection. Gatunek Species Acer campestre L. Klon polny (Paklon) Achillea pannonica Scheele Krwawnik pannoński Achillea salicifolia Besser Krwawnik wierzbolistny Aconitum variegatum L. Tojad dzióbaty (T. pstry) Actaea spicata L. Czerniec gronkowy Adenophora liliifolia (L.) Besser Dzwonecznik wonny * Adonis aestivalis L. Miłek letni Adonis vernalis L. Miłek wiosenny Agrimonia pilosa Ledeb. Rzepik szczeciniasty Aira caryophyllea L. Śmiałka (Śmiałek) goździkowa Ajuga pyramidalis L. Dąbrówka piramidalna Region PGd PZ PL NT R NT LC V RE Ex V EN E CR V DD NT NT V