Jacek M. Pijanowski, Dr. sc. ETH Zürich. Uniwersytet Rolniczy w Krakowie. Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego

Transkrypt

1 ZAGOSPODAROWANIE SCALENIOWE DYSKUSJA NOWEGO PODEJŚCIA DLA POLSKI

2 Zagospodarowanie poscaleniowe zdefiniowane zostało w Polsce po raz pierwszy w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa przez scalanie gruntów objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (dalej: ). Zagadnienie to objęła również Ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o scalaniu i wymianie gruntów ale głównie w kontekście umożliwienia pełnego wykorzystania środków unijnych przeznaczonych na scalenia gruntów realizowanych w ramach PROW i zdefiniowała je jako (cyt.): określone w decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia gruntów prace, umożliwiające objęcie w posiadanie przez uczestników scalenia wydzielonych im w ramach postępowania scaleniowego gruntów, polegające na: a) budowie lub przebudowie dróg dojazdowych do gruntów rolnych i leśnych oraz dojazdów do zabudowań poszczególnych uczestników scalenia, b) korekcie przebiegu oraz poprawie parametrów technicznych urządzeń melioracji wodnych, c) likwidacji zbędnych miedz i dróg oraz wykonywaniu zabiegów rekultywacyjnych umożliwiających uprawę mechaniczną gruntów. Przeprowadza i wykonuje je jako zadanie z zakresu administracji rządowej.

3 Wymienione akty prawne określają tylko wykonujący zagospodarowanie poscaleniowe (starostę) oraz jego możliwy zakres (przedstawiony w dalszej części prezentacji) mających na celu przygotowanie projektu zagospodarowania poscaleniowego. Należy więc wnioskować, iż pozostawił staroście. i realizacji, ustawodawca Wymienione akty prawne nie regulują m.in. następujących istotnych kwestii: Czy projekt zagospodarowania poscaleniowego winien mieć charakter, czy też dopuszcza się sporządzanie odrębnych (indywidualnych) projektów, tzn. dla dróg dojazdowych do gruntów rolnych i leśnych, dla urządzeń melioracji wodnych i pozostałych elementów tego zagospodarowania? Z jakimi projekt zagospodarowania poscaleniowego powinien być uzgadniany? Kolejny problem to postrzeganie przez ustawodawcę inwestycji realizowanych w ramach zagospodarowania poscaleniowego jedynie jako przez uczestników scalenia wydzielonych im w ramach postępowania gruntów, a nie jako ważnego elementu rozwoju obszarów wiejskich.

4 Rozporządzeniu PROW ws. scaleń, w 4, ust. 1. pkt 2) określa zakres zagospodarowania poscaleniowego, stanowiąc iż w jego ramach, w związku z organizacją rolniczej przestrzeni produkcyjnej dofinansowywane mogą być w szczególności: budowa lub przebudowa wydzielanych w ramach postępowania scaleniowego dróg dojazdowych do gruntów rolnych i leśnych oraz dojazdów do zabudowań poszczególnych uczestników scalenia, w tym budowa przepustów; korekta przebiegu oraz poprawa parametrów technicznych urządzeń melioracji wodnych niezbędnych do ułatwienia zagospodarowania gruntów; działania przystosowujące grunty nowo wydzielonych działek do podjęcia na nich racjonalnych prac agrotechnicznych, w tym likwidacji zbędnych miedz i dróg oraz robót rekultywacyjnych umożliwiających ich uprawę mechaniczną; sporządzenie dokumentacji projektowo-kosztorysowej, obsługi geodezyjnej i nadzoru budowlanego związanego z realizacją zagospodarowania poscaleniowego.

5 Istotnym problemem w Polsce jest brak sporządzania projektu zagospodarowania poscaleniowego. W kontekście narastających w naszym kraju problemów związanych z podtopieniami pól uprawnych czy wręcz z lokalnymi powodziami, działań mających na celu dokładne lokalnych i ponadlokalnych uwarunkowań wodnych oraz rozwiązanie występujących problemów. Chodzi przy tym przede wszystkim o z obszaru objętego postępowaniem do naturalnych odbiorników wód powierzchniowych, wynikające z uwarunkowań, co determinowane jest również w dużej mierze przez sprawność techniczną urządzeń, a niekiedy również przez ponadlokalne uwarunkowania hydrologiczne.

6 Zgodnie z literą prawa projekty zagospodarowania poscaleniowego ograniczają się jedynie do budowy / rozbudowy sieci dróg transportu rolnego oraz korekty przebiegu oraz poprawa parametrów technicznych urządzeń melioracji wodnych niezbędnych do ułatwienia zagospodarowania gruntów. Dzieje się tak, choć problemy związane z siecią wodnomelioracyjną są często przedmiotem, które są obowiązkowym załącznikiem do wniosku o finansowanie w przypadku scaleń realizowanych w ramach PROW W Ustawie o scalaniu i wymianie gruntów oraz w Rozporządzeniu PROW ws. scaleń brak jest zapisów, umożliwiających powiązanie / koordynację projektowania i realizacji zagospodarowania poscaleniowego z inwestycjami wynikającymi z Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 czerwca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa przez gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (dalej: ). Schemat II działania nr 125 PROW regulowany przez to rozporządzenie pozwala na realizację takich istotnych inwestycji, jak: poprawa jakości gleb poprzez, zwiększenie wodnej oraz poprawa użytków rolnych.

7 W praktyce nie spotyka się przypadków zamierzonej równoległej realizacji inwestycji wynikających z oraz. Brak ustawowej obligacji do wszelkiego rodzaju w tym tworzenia systemów spowalniających odpływ wód opadowych lub roztopowych, ich retencjonowania oraz systemów obejść wiejskich jednostek osadniczych jest, gdyż dopuszcza możliwość zainwestowania w zagospodarowanie poscaleniowe, bez likwidacji bądź minimalizacji zagrożenia podtopień lub powodzi. Konsekwencją tego rodzaju zaniedbań musi być zawsze gruntów, w tym przede wszystkim zagrożenie szybkiego zniszczenia dróg rolniczych wykonanych po zakończeniu postępowania, a w skrajnych przypadkach zagrożenia powodziowego dla obszarów zabudowanych.

8 Dla nowej i długotrwałej w sensie infrastrukturalnym oraz funkcjonalnym organizacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej niezbędne jest przygotowywanie projektów zagospodarowania poscaleniowego zgodnie z, ale z równoległym, skoordynowanym przygotowaniem kompleksowych projektów wodno-melioracyjnych / przeciwpowodziowych zgodnie z. Już dziś zapisy. Zgodnie z zapisami 5, ust. 1. do kosztów kwalifikowanych zalicza się m.in. przygotowanie dokumentacji technicznej operacji, w tym:, kosztorysów, projektów architektonicznych lub budowlanych, ocen lub raportów oddziaływania na środowisko, dokumentacji geodezyjno-kartograficznej, ; kosztów nadzoru urbanistycznego, architektonicznego, budowlanego lub konserwatorskiego i inwestorskiego; Z praktycznego punktu widzenia w wielu przypadkach nawet w ramach obowiązującego porządku prawnego możliwa była by koordynacja praz projektowych i wykonawczych ww. inwestycji z tymi określonymi w.

9 Warunkiem była by ścisła starosty z właściwym terytorialnie. Zgodnie z zapisami 4, ust. 1. tego rozporządzenia dofinansowanie przyznawane jest m.in. na: Budowę lub remont (w tym rowów wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie oraz systemów przeciwerozyjnych); Budowy lub remontu oraz kształtowania przekroju podłużnego i poprzecznego oraz układu poziomego koryta cieku naturalnego, wykraczającego poza działania związane z utrzymaniem wód, w tym - budowli piętrzących, budowli upustowych oraz obiektów służących do ujmowania wód, - stopni wodnych oraz, - kanałów wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie,,, dojazdowych niezbędnych do właściwego użytkowania obszarów zmeliorowanych; pod inwestycje w zakresie niezbędnym i warunkującym realizację operacji.

10 Wymienione inwestycje stanowią w większości ważną gamę działań dopełniających- czy wręcz warunkujących inwestycje realizowane w ramach zagospodarowania poscaleniowego na podstawie, dlatego zasadne zdaje się być prawne zagwarantowanie koordynacji inwestycji wynikających z tych rozporządzeń na etapie projektowania i wykonania jeszcze przed kolejnym okresem programowania UE, tj. przed rokiem 2014 oraz stworzenie odpowiednich instrukcji / wytycznych technicznoorganizacyjnych. Niezwykle istotne jest również, iż wiele z inwestycji możliwych do realizacji w ramach jest bardzo ważnych z punktu widzenia rolnictwa tym bardziej inwestycje te powinny być skoordynowane ze scaleniami gruntów. Całokształt działań wynikających z obydwu rozporządzeń proponuje się określać jako.

11 Schemat proponowanego modelu skoordynowanej realizacji postępowania scaleniowego zgodnie z przy uwzględnieniu zadań wynikających z G.Korta/J.M.Pijanowski 2012

12 dokumentem sporządzanym przed wszczęciem postępowania winny być (zintegrowane) założenia do projektu scalenia gruntów i melioracji, do których włączane mogły by być opcjonalnie działania z zakresu odnowy wsi. Pożądany z punktu widzenia interesu publicznego zakres takich założeń powinien być usankcjonowany prawnie. Proponowana nazwa robocza to:. Proponuje się, aby za ich przygotowanie odpowiadały WBGiTR. Schemat uwzględnia uwarunkowania prawne obecnego okresu programowania, czyli działania projektowe i wykonawcze z zakresu scalenia gruntów i zagospodarowania scaleniowego, z zakresu melioracji i zasobów wodnych oraz z zakresu (opcjonalnej) odnowy wsi, które mogą być realizowane są przez trzy odrębne instytucje, tj. odpowiednio: starostę, WZMiUW oraz gminę (ew. instytucja kultury JST lub instytucja kościelna).

13 W ramach tworzenia tych założeń winny być przeprowadzone szerokie dotyczące występujących dla obszaru planowanego postępowania planów, zamierzeń inwestycyjnych, ograniczeń itp. Celowe zdaje się być konsultowanie założeń z następującymi, instytucjami (poza wymienionymi w schemacie): Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Zarząd Dróg Wojewódzkich, Powiatowy Zarząd Dróg, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Ośrodek Doradztwa Rolniczego. Niezmiernie istotne są również podczas zebrań wiejskich przy udziale ww. instytucji. Kręgosłupem przedstawionego schematu jest scalenie gruntów. Przed jego wszczęciem WBGiTR we współpracy ze starostą, WZMiUW oraz ew. z gminą sporządzić winno. Po wszczęciu postępowania i po inwentaryzacji Starego stanu na ich podstawie należy opracować: projekt zagospodarowania scaleniowego przez WBGiTR jako wykonawcę scalenia, projekt budowlany Melioracje / zasoby wodne przez WZMiUW oraz opcjonalnie projekt inwestycji w ramach odnowy wsi.

14 Przedstawiony schemat to w świetle dorobku nauki polskiej od lat postulującej przyjęcie ustawy o rozwoju obszarów wiejskich, która obligowała by do kompleksowych działań. Jednak nawet bez niezbędnej z punktu widzenia interesu publicznego koordynacji projektów technicznych inwestycji realizowanych w ramach trzech działań PROW w Polsce w ramach zaproponowanego jako rozwiązania docelowego, zawsze istniało będzie zagrożenie, iż ogrom prac projektowych i nakładów finansowych głównie na budowę dróg rolniczych może zostać w krótkiej perspektywie czasu zniweczony. Dlatego możliwie szybko należy podjąć konieczne działania legislacyjne. W naszym kraju występuje szereg przykładów projektów, w ramach których opanowanie problemów wodnych oderwane było od projektu dróg transportu rolnego.

15 Wprowadzenie obowiązku opracowania projektu zagospodarowania scaleniowego w pierwszej części postępowania pozwoli na jego zaprojektowanie zgodnie z problemami i potrzebami infrastrukturalnymi / wodnymi określonymi w jeszcze przed przeprowadzeniem Szacunku gruntów oraz projektu Nowego stanu w ramach Prac geodezyjnych. Powinno to dać dwie zasadnicze korzyści: Po pierwsze skoncentrowanie się oraz na stworzeniu właściwej z technicznego punktu widzenia siatki dróg (budowa i rozbudowa) i urządzeń wodno-melioracyjnych bez zbytniego sugerowania się stosunkami własnościowymi. Po drugie pozwoli na określenie terenów, które z uwagi na uwarunkowania wodne powinny zostać - wyłączone z produkcji rolnej (strefy buforowe, tereny trwale podmokłe, inne) bądź - przeznaczone pod urządzenia wodno-melioracyjne lub przeciwpowodziowe, co będzie ważną podstawą / ważną wytyczną dla ustawki Nowego stanu. W przypadku koordynacji z planowaniem miejscowym możliwe było by uwzględnienie w projekcie scalenia gruntów również nowych terenów budowlanych, komercyjnych, pod infrastrukturę techniczną i społeczną oraz inne cele publiczne.

16 Projekt Województwa Małopolskiego i Ministerstwa Rolnictwa, Leśnictwa, Środowiska i Ochrony Przyrody Turyngii przy współudziale Gminy Neuhaus-Schierschnitz Doskonalenie działań administracji regionalnej na rzecz programowania prac urządzeniowo-rolnych w Małopolsce realizowany w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego (MRPO)

17

18

19 j.pijanowski ur.krakow.pl