WYKORZYSTANIE PRÓCHNICY LE NEJ DO REWITALIZACJI GLEBY W ROCZNYM CYKLU PRODUKCJI SADZONEK SOSNY ZWYCZAJNEJ

Transkrypt

1 INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Wykorzystnie próchnicy le nej... Nr 6/2011, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddzi w Krkowie, s Komisj Technicznej Infrstruktury Wsi Andrzej Klimek, Stnis w Rolbiecki, Romn Rolbiecki, Jcek D ugosz, Mciej Kuss WYKORZYSTANIE PRÓCHNICY LE NEJ DO REWITALIZACJI GLEBY W ROCZNYM CYKLU PRODUKCJI SADZONEK SOSNY ZWYCZAJNEJ THE USE OF FOREST HUMUS FOR REVITALIZATION OF SOIL IN THE ONE-YEAR PRODUCTION CYCLE FOR SCOTS PINE SEEDLINGS Streszczenie W prcy bdno wp yw nwo eni kompostem przygotownym z próchnicy le nej orz ció kowni wie ektopróchnic n w ciwo ci gleb, wzrost jednorocznych sdzonek sosny zwyczjnej orz n ktywno biologiczn gleb w szkó ce le nej. Aktywno t ocenino metod bioindykcyjn wsk nikmi by y roztocze (Acri), szczególnie sprofgiczne mechowce (Oribtid). Z przeprowdzonych bd wynik, i poziom powierzchniowy bdnej pokrywy glebowej chrkteryzow si odczynem kw nym. Nwo enie orgniczne zwi kszy o istotnie wie ms cz ci ndziemnych sdzonek sosny. Nie odnotowno ntomist wp ywu przeprowdzonego we wrze niu ció kowni n bdne prmetry ro lin. Wiosn zg szczenie roztoczy n bdnym terenie by o niskie. W ród tych stwonogów njliczniej wyst pow y Actinedid, które stnowi y od 91 do 100% wszystkich roztoczy. Po przeprowdzeniu ció kowni zncznie wzros liczebno zlicznych do sprofgów mechowców stnowi y 51-82% Acri. N stnowiskch tych odnotowno gtunków mechowców, njliczniejszym przedstwicielem tego rz du roztoczy by Tectocepheus veltus. S ow kluczowe: szkó k le n, sosn zwyczjn, ektopróchnic, reintrodukcj funy glebowej, Acri, Oribtid Summry The influence of fertiliztion with the compost prepred from forest humus nd mulching with the fresh ectohumus on the soil properties, the growth of oneyer old Scots pine seedlings s well s on the biologicl ctivity of soils in the 175

2 Andrzej Klimek, Stnis w Rolbiecki, Romn Rolbiecki, Jcek D ugosz, Mciej Kuss forest nursery ws studied in the work. The biologicl ctivity ws estimted with the usge of bioindictory method mites (Acri), especilly sprophge oribtid mites (Oribtid) were used s biologicl indices. On the bse of the study it ws stted tht the ground surfce horizon ws chrcterized by cid rection. Fertiliztion with the compost from forest humus incresed significntly the height of Scots pine seedlings plnts cultivted on plots fertilized with compost were by 46% higher thn those fertilized by minerl fertilizers only. Orgnic fertiliztion incresed lso significntly the fresh mss of the bove-ground prts of Scots pine seedlings. Effect of mulching which ws crried out in September on the investigted prmeters ws not detected. In the spring before the mesure of mulching the density of mites on the studied ground ws low. Among these rthropods the most numerous were Actinedid which constituted from 91 to 100% of ll mites. After the mesure of fresh ectohumus mulching, the number of sprophge oribtid mites ws distinctly incresed they constituted 51 to 82% of ll Acri. On these stnds there were tx of oribtid mites, nd Tectocepheus veltus ws the predominnt representtive of this order of mites. Key words: forest nursery, Scots pine, ectohumus, reintroduction of soil fun, Acri, Oribtid 176 WPROWADZENIE Próchnic ndk dow spe ni dwie istotne funkcje w ekosystemie le nym: po pierwsze jest ród em mterii orgnicznej, po drugie tworzy wrstw ochronn dl gleby [Syer 2006]. Jest te g ównym rodowiskiem yci dl mezofuny i mikroorgnizmów glebowych. Szkó ki polowe n skutek intensywnych zbiegów grotechnicznych s pozbwione tej istotnej dl równowgi ekologicznej i wzrostu m odych drzew wrstwy gleby. W szkó kch u ytkownych powy ej 20 lt obserwuje si procesy degrdcyjne polegj ce n zmniejszeniu ró norodno ci biologicznej, m.in. grzybów ektomikoryzowych [Aleksndrowicz-Trzci sk 2004]. Widomo, e dodnie ció ki le nej do pod o szkó kowego mo e mie korzystny wp yw n poziom kolonizcji mikoryzowej i prze ywlno sdzonek po nsdzenich [Colins i in. 1994, Roldán i in. 1996, Hilszcz sk 2000]. Próchnic le n mo e by wi c brdzo cennym substrtem dl szkó krstw, jednk zwsze dyskusyjne by o jej pozysknie bez szkody dl lsu. W osttnich ltch w wielu regionch nszego krju pojwi si szns wykorzystni tego mteri u, który mo n pozysk z drzewostnów plnownych do wyci ci, w zwi zku z prowdzonymi n du skl inwestycjmi drogowymi, usytuownymi cz sto n terench le nych. Celem niniejszych bd by o okre lenie wp ywu nwo eni orgnicznego (kompost przygotowny z próchnicy le nej) i ció kowni wie ektopróchnic n wzrost jednorocznych sdzonek sosny zwyczjnej (Pinus sylvestris L.) orz n ktywno biologiczn gleb szkó ki le nej.

3 Wykorzystnie próchnicy le nej... Njcz ciej stosownymi wsk nikmi ktywno ci biologicznej gleb s : ktywno enzymtyczn, oddechow, bioms drobnoustrojów, sk d i liczebno drobnoustrojów [Brzezi sk 2006, Olszowsk i in. 2005]. W niniejszych bdnich podj to prób oceny tej ktywno ci z wykorzystniem brdzo licznych i ró norodnych gtunkowo w glebch le nych roztoczy (Acri), szczególnie sprofgicznych mechowców (Oribtid). OPIS DO WIADCZENIA I METODY BADA Do widczenie przeprowdzono w roku 2009 w szkó ce le nej Bielwy (Ndle nictwo Dobrzejewice, RDLP Toru ), n kwterze IIIb. N bdnej powierzchni dominow pisek s bo glinisty. Bdni przeprowdzono n powierzchni z sosn zwyczjn, której siew wykonno wiosn 2009 r. Nsion sosny wysino w systemie t mowo 5-rz dowym, w którym jedn t m o cznej szeroko ci 1,6 m obejmow 5 rz dów sosny (fot. 1). Powierzchni do widczeni by nwdnin deszczowni st. Deszczownie wykonywno z pomoc zrszczy NAAN Wod do nwodnie czerpno ze Strugi Lubickiej (Wilczej Strugi). Nwdninie prowdzono zgodnie z wytycznymi nwdnini szkó ek le nych n powierzchnich otwrtych oprcownymi przez Pierzglskiego i in. [2002]. Do widczenie zost o z o one metod losownych podbloków w uk dzie zle nym (split-plot), w czterech powtórzenich. Czynnikiem pierwszego rz du (I) by o nwo enie przeprowdzone przed wysiewem nsion (wiosn 2009 r.) w dwóch wrintch (M nwo enie minerlne; K nwo enie orgniczne kompostem z próchnicy le nej). Czynnikiem drugiego rz du (II) by o ció kownie przeprowdzone we wrze niu 2009 r. w dwóch wrintch: S ció kownie wie ektopróchnic le n (fot. 2), C bez ció kowni). Pojedyncze poletko do widczeni mi o wymiry 1,6 m (szeroko 1 t my) n 5 m (d ugo ). cznie do widczenie obejmow o 16 poletek (2 wrinty I czynnik x 2 wrinty II czynnik x 4 powtórzeni). N wybrnych poletkch do widczlnych zost o zstosowne nwo enie kompostem przygotownym z próchnicy pozysknej z powierzchni zr bowej po dojrz ym drzewostnie w typie siedliskowym boru wie ego z terenów budownej utostrdy A1 w pobli u Toruni. Gleb le n zost pozyskn mechnicznie jesieni 2007 r. Du ilo mteri u orz zbiernie go z pomoc spychcz uniemo liwi o precyzyjne oddzielenie próchnicy ndk dowej (ektopróchnicy) od wrstwy minerlnej gleby, któr zwier endopróchnic. Znjduj ce si w mterile glebowym korzenie ro lin i drobne g zie poddno rozdrobnieniu z wykorzystniem rozdrbnicz pozost o ci zr bowych. Nst pnie gleb t by sk down i kompostown n pryzmch w pobli u szkó ki. 177

4 Andrzej Klimek, Stnisáw Rolbiecki, Romn Rolbiecki, Jcek Dáugosz, Mciej Kuss Fotogrfi 1. Sdzonki sosny ltem 2009 r. stnowisko bez nwo eni orgnicznego i ció kowni (MC) Photo 1. Scots pine in summer 2009 stnd without orgnic fertiliztion nd mulching (MC) Fotogrfi 2. Stnowisko ció kowne (SM) we wrze niu 2009 r. Photo 2. Stnd mulched (SM) in September

5 Wykorzystnie próchnicy le nej... Wiosn 2009 r. tk przygotowny kompost równomiernie rozprowdzono w dwce 1000 m 3 h -1 n powierzchni wylosownych bloków i zmieszno z wrstw gleby do g boko ci 10 cm z pomoc gregtu uprwowego. Substrt orgniczny by brdzo silnie kw ny chrkteryzow si odczynem (ph KCl ) 3,8. Zwrto w gl orgnicznego (C-org) wynosi 4,7%, zotu ogólnego (N-og) 0,2%, proporcj C:N by wysok (23:1). Nwo enie minerlne w szkó ce zstosowno w nst puj cych dwkch: 30 kg N h -1 (sletr monow 34%) i 55 kg h -1 K 2 O (sól potsow 60%). ció kownie zost o przeprowdzone n wybrnych poletkch w obr bie dnego bloku (z nwo eniem orgnicznym lub bez niego) wie próchnic ndk dow pozyskn spod okpu dojrz ego drzewostnu z siedlisk boru wie ego w dniu jej plikcji w szkó ce. W substrcie tym wyst pow liczn, yw mezofun glebow. Zstosowno dwk 100 m 3 h -1, rozk dj c ektopróchnic w mir równ wrstw w poszczególnych mi dzyrz dzich stosownego ps siewek sosny, nst pnie zmieszno j z wrstw gleby do g boko- ci ok. 1-2 cm. Informcje o przebiegu pogody w sezonie 2009 r. zwrto we wcze niej opublikownych prcch [Rolbiecki i in. 2010]. Anlizy glebowe. Anliz gleby wykonno n próbkch pobrnych ze wszystkich poletek w mju 2009 roku. Wysuszone do stnu powietrznie suchego próbki przesino przez sito o rednicy 2 mm. Bdnie w ciwo ci tych e próbek wykonno we frkcjch poni ej 2 mm. Obejmow y one nliz zwrto ci C-org i N-og utonliztorem firmy Elementr, ph w H 2 O i 1M KCl orz zwrto ci przyswjlnych form fosforu i potsu metod Egner-Riehm. Wzrost ro lin. Wzrost jednorocznych sdzonek sosny oznczno w p dzierniku 2009 r., okre lj c wysoko (cm), rednic w szyi korzeniowej (mm) orz wie ms cz ci ndziemnych (g). Otrzymne wyniki oprcowno sttystycznie, wykorzystuj c test Fisher-Snedecor w celu stwierdzeni istotno ci dzi ni czynników do widczeni orz test Tukey dl porównni otrzymnych ró nic. Bdni krologiczne. Próbki gleby do bd krologicznych pobierno w 2009 r. dwukrotnie wiosn (18.VI) orz jesieni (22.X). Z k dego wrintu do widczeni w dwóch kolejnych terminch pobrno po 10 próbek gleby, co d o ogó em 80 próbek. Wycinki gleby pobierno z 17 cm 2 i do 3 cm g boko ci. Roztocze wyp szno w prtch Tullgren przez 7 dni, konserwowno w 70% lkoholu etylowym i preprowno. Do gtunku lub rodzju oznczono mechowce (Oribtid), cznie ze stdimi m odocinymi, ntomist pozost e roztocze sklsyfikowno do rz dów. Ogó em oznczono 280 roztoczy, w tym 166 mechowców. rednie zg szczenie (N) roztoczy podno w przeliczeniu n 1 m 2 gleby, ró norodno gtunkow mechowców wyr ono z pomoc liczby gtunków (S), redniej liczby gtunków w próbce (s) orz wsk nik ró norodno ci gtunkowej Shnnon (H). Przed nliz sttystyczn dne liczbowe poddno logrytmowniu ln(x+1) [Berthet i Gerrd 1965]. Obliczeni sttystyczne wykonno z pomoc progrmu Sttistic 6.0, z zstosowniem testu Tukey. 179

6 Andrzej Klimek, Stnis w Rolbiecki, Romn Rolbiecki, Jcek D ugosz, Mciej Kuss 180 WYNIKI I DYSKUSJA Wrunki glebowe. Poziom powierzchniowy bdnej pokrywy glebowej chrkteryzow si odczynem kw nym, zrówno n poletkch kontrolnych (ph w 1M KCl 5,37), n których nst pi niewielki wzrost wrto ci ph w porównniu z rokiem 2008, jk i n poletkch ció kownych (ph w 1M KCl 4,54), n których wrto ci odczynu by y zbli one do roku poprzedniego (ph w 1M KCl 4,7). Zwrto fosforu i potsu przyswjlnego w próbkch pobrnych z poletek kontrolnych, jk i ció kownych by y o 10-27% wy sze od wrto ci oznczonych przez Prcowni Siedliskow Biur Urz dzni Lsu i Geodezji Le nej w Gdyni w roku poprzednim. Ntomist zwrto C-org i N-og uleg podwy szeniu o 17-33% w porównniu z wynikmi uzysknymi przez BULiGL w roku poprzednim. Wzrost ro lin. Nwo enie orgniczne kompostem z próchnicy le nej zwi kszy o istotnie wysoko sdzonek sosny (tb. 1). Tbel 1. Wyniki nlizy wrincji do widczeni z sdzonkmi sosny w szkó ce le nej Bielwy w 2009 r. Tble 1. Results of nlysis of vrince for experiment on Scots pine seedlings t Bielwy forest nursery in 2009 Wyszczególnienie Czynnik Interkcj I II II/I I/II Wysoko sdzonki (cm) 0,449* r.n. r.n. r.n. rednic szyjki korzeniowej sdzonki (mm) r.n. r.n. r.n. r.n. wie ms cz ci ndziemnych (g) 0,466* r.n. r.n. r.n. Obj nieni: * NIR 0,05, ** - r.n. ró nic nieistotn Ro liny uprwine n poletkch nwo onych kompostem by y o 3,2 cm (46%) wy sze od rosn cych n stnowiskch ze stndrdowym nwo eniem minerlnym stosownym w szkó ce (rys. 1). Nie stwierdzono sttystycznie udowodnionego wp ywu ció kowni n wzrost jednorocznych sdzonek sosny. Wynik to przede wszystkim z tego, e ció kownie wykonno dopiero n prze omie lt i jesieni (we wrze niu). ció kownie stwrz mniej lub brdziej w ciwe wrunki wzrostu dl sdzonek ró nych gtunków [Syer 2006]. W prezentownych bdnich ció kownie przeprowdzono w pó niejszym czsie, by stworzy jk njlepsze wrunki do rozprzestrzenini si mezofuny licznie wyst puj cej w wilgotnej ektopróchnicy. Rosn ce w rz dch ro liny sosny tworzy y rodzj nturlnej os ony dl wie ej mterii orgnicznej, zpobiegj c jej niepo dnemu przemieszczniu przez witr orz poprzez cz ciowe zcienienie mi dzyrz dzi spowlni y przesychnie ció ki. Oczywistym jest, e pó ne, wrze niowe zstosownie ció kowni nie mog o wywier istotnego wp ywu n wzrost ro lin przebiegj cy g ównie przed wykonniem ció kowni (IV-VIII). Nie stwierdzono istotnego wp ywu obu czynników n wielko rednicy w szyjce korzeniowej.

7 Wykorzystnie próchnicy le nej... [cm] ,94 10,12 b Wysokość [cm] roślin ,8 8, M K C S [mm] 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Średnicszyi korzeniowej 2,94 2,77 3 2,83 2,88 2,5 2 1,5 1 0,5 0 M K C S [g] 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 3,12 M Śwież ms części ndziemnej 3,7 K 4 3,5 3 2,5 1 0,5 0 3,37 3,45 b 2 1,5 C S Rysunek 1. Wysoko, rednic szyi korzeniowej i wie ms cz ci ndziemnej sdzonek zle nie od nwo eni i ció kowni;, b te sme litery oznczj brk ró nic istotnych sttystycznie (p<0,05) Figure 1. Height, dimeter of seedling collr-root nd the fresh mss of boveground prts of seedlings s dependent on fertiliztion nd mulching;, b the sme letter in cse of lck of significnt differences (p<0,05) Nwo enie orgniczne zwi kszy o istotnie wie ms cz ci ndziemnych sdzonek sosny (tb. 1). Ro liny uprwine n poletkch z zstosowniem kompostu cechow y si ms o 19% wi ksz od rosn cych n stnowiskch 181

8 Andrzej Klimek, Stnis w Rolbiecki, Romn Rolbiecki, Jcek D ugosz, Mciej Kuss z nwo eniem minerlnym (rys. 1). Nie stwierdzono istotnego oddzi ywni drugiego z zbiegów ció kowni n wie ms cz ci ndziemnych sdzonek brzozy. W do widczenich z sosn zwyczjn przeprowdzonych uprzednio w szkó ce Bi e B ot (Ndle nictwo Bydgoszcz) ció kownie przeprowdzno wcze niej jeszcze przed wysiniem nsion drzew lub po wschodch siewek w czerwcu [Klimek i in. 2008; Rolbiecki i in. 2007,b]. Przedsiewne stosownie tego zbiegu w prktyce szkó krskiej mo e by jednk nieco k opotliwe, poniew utrudni mechniczny wysiew nsion. W bdnich Leskiego i in. [2009] wykorzystnie ció ki sosnowej i d bowej istotnie wp yn o n tkie prmetry wzrostu sdzonek sosny, jk wysoko orz ms igie i sdzonek, przy czym pozytywny wp yw n wysoko sdzonek mi tylko ció k sosnow. W do widczeniu tym such ms sdzonek wzros o 36% w przypdku ció ki sosnowej orz o 32% w wrincie ze ció k d bow. Pe n ocen efektów zstosowni nwo eni orgnicznego i ció kowni ektopróchnic le n w prezentownych bdnich b dzie mo liw dopiero po uwzgl dnieniu kolejnego roku bd 2010 (produkcj sdzonek w cyklu dwuletnim) orz powtórzeniu do widczeni (dl sdzonek jednorocznych i dwuletnich) w kolejnych ltch (sezonch wegetcyjnych) dl zminimlizowni wp ywu zmienno ci wrunków meteorologicznych. Wyst pownie roztoczy glebowych. Mo liwe jest kszt townie ktywno ci biologicznej rodowisk glebowego przez stosownie ró nych zbiegów meliorcyjnych. ció kownie orz nwo enie orgniczne mo n zliczy do tzw. zbiegów zoomeliorcyjnych [Szujecki 1990], które polegj n introdukcji funy glebowej orz stwrzniu dl niej odpowiednich wrunków rozwoju. Obecno licznej mezofuny glebowej, w tym roztoczy, powinn pozytywnie oddzi yw n ró norodno biologiczn gleb orz zpewni wi ksz efektywno mikoryzcji. Stwonogi te dzi ki powi zniom troficznym wp ywj n ktywno mikroorgnizmów glebowych eruj c n bkterich i grzybch utrzymuj je w fzie wzrostu, spe nij rol ktliztor ich ktywno ci przez stymulcj ich propgul dzi ki b onie perytroficznej, jk otczj swoje wydliny [Lvelle 1997, Wlter i Proctor 1999]. Wiosn przed przeprowdzeniem ció kowni zg szczenie roztoczy n bdnym terenie by o niskie, ró nice pomi dzy redni liczebno ci n poszczególnych stnowiskch nie by y istotne sttystycznie (tb. 2). W ród tych stwonogów njliczniej wyst pow y Actinedid, które stnowi y w tym okresie od 91 do 100% wszystkich roztoczy. Jesieni ich udzi w zgrupownich roztoczy wyr nie spd, szczególnie po przeprowdzeniu ció kowni. Po tym zbiegu zncznie wzros liczebno zlicznych do sprofgów mechowców stnowi y 51-82% Acri. Nle y wspomnie, i wysoki si gj cy ok. 70% udzi mechowców jest chrkterystyczny dl gleb le nych [Klimek 2000]. 182

9 Wykorzystnie próchnicy le nej... Tbel. 2. Zg szczenie roztoczy (N w tys. osobn. m -2 ) orz liczb gtunków (S), redni liczb gtunków (s) i wsk nik ró norodno ci gtunkowej Shnnon (H) dl zgrupow mechowców w uprwie sosny wiosn (w) i jesieni (j) Tble 2. Abundnce (N in 1000 individuls m -2 ) of mites, number of Oribtid species (S), verge number of species (s) nd Shnnon (H) in studied vrints of Scots pine cultivtion in spring (w) nd in utumn (j) Wrint do widczeni Wsk nik tkson MC KC SM SK w j w j w j w j N Cmisi spinifer (C.L. Koch) , Crbodes forsslundi Sellnick ,06-0,18 Crbodes subrcticus Trägårdh ,06-0,12 Chmobtes schuetzi (Oudemns) , Eupelops torulosus (C.L. Koch) , Furcoribul furcillt (Nordenskiöld) ,06 b - 1,38-0,30 b Hemileius initilis (Berlese) , Metbelb pulverulent C.L. Koch ,48-0,12 b Microtriti minim (Berlese) , Nothrus silvestris Nicolet , Oppiell neerlndic (Oudemns) , Oppiell nov (Oudemns) ,48 0,06 b 0,18 b Oribtul tibilis (Nicolet) - 0,06-0,06-0,66 b - 0,12 Perglumn nervos (Berlese) ,42-0,18 Phthircrus longulus (C.L.Koch) ,06-0,06 Rhysotriti duplict (Grndjen) ,54-0,06 b Suctobelb spp ,48-0,06 b Tectocepheus veltus (Michel) ,53-0,48 b Trhypochthonius tectorum (Berlese) , N Oribtid (rzem) - 0,06-0,12-7,89 b 0,06 1,87 c S Oribtid s Oribtid - 0,10-0,20-5,40 b 0,10 2,10 c H Oribtid ,69-2,24-2,18 N Acridid - - 0, Actinedid 0,42 c 0,48 c 1,08 c 0,24 0,42 c 1,57 bc 0,60 c 1,57 bc Mesostigmt - 0, ,12-0,18 Trsonemid ,06 N Acri (rzem) 0,42 0,60 1,14 0,36 0,42 9,57 b 0,66 3,67 c Obj nieni:,b,c te sme litery oznczj brk ró nic istotnych sttystycznie (p<0,05) W niniejszym do widczeniu stwierdzono wyst pownie 19 gtunków mechowców. N pocz tku cyklu, zrz po z o eniu poletek, stwierdzono tylko 1 gtunek z tego rz du roztoczy. Jesieni n powierzchni MC odnotowno wyst pownie 1 gtunku, n stnowisku nwo onym kompostem ció kowym 2, w wrintch ció kownych od 11 do 19 tksonów Oribtid. Njwy sze wrto ci wsk ników ró norodno ci gtunkowej s i H odnotowno w wrincie SM, nieco ni sze w SK. Njliczniejszym mechowcem n bdnym terenie by 183

10 Andrzej Klimek, Stnis w Rolbiecki, Romn Rolbiecki, Jcek D ugosz, Mciej Kuss Tectocepheus veltus (0,48-2,53 tys. osobn. m -2 ). N stnowiskch ció kownych n drugim miejscu w hierrchii tych roztoczy by Furcoribul furcillt. Pierwszy z wymienionych gtunków jest kosmopolityczny i eurytopowy, szybko kolonizuje nowe tereny, jest zwi zny z ró nymi typmi lsów, licznie wyst puje w borch sosnowych [Klimek 2000, Mrun i Scheu 2000, Weigmnn 2006]. Drugi ntomist to do du y mechowiec (ok. 600 μm), licznie spotykny w Polsce, zliczny do gtunków holrktycznych [Olsznowski i in. 1996]. Zstosowne w tym do widczeniu ció kownie wie próchnic ndk dow pochodz c z gleby le nej wyr nie pozytywnie wp yn o n liczebno orz ró norodno gtunkow mechowców. W pierwszym roku bd nie odnotowno ntomist wp ywu nwo eni kompostem ció kowym n te roztocze. Wynik z tego, i w trkcie dwuletniego cyklu kompostowni, yj c wcze niej w glebie le nej krofun wygin, zsiedlenie odpowiednich kwter przez mechowce pomimo poprwy wrunków troficznych nie nst pi o w ci gu jednego sezonu wegetcyjnego. PODSUMOWANIE Z przeprowdzonych bd wynik, i poziom powierzchniowy bdnej pokrywy glebowej chrkteryzow si odczynem kw nym. Nwo enie orgniczne kompostem z próchnicy le nej zwi kszy o istotnie wysoko sdzonek sosny ro liny uprwine n poletkch nwo onych kompostem by y o 46% wy sze ni nwo one tylko minerlnie. Nwo enie orgniczne zwi kszy o te istotnie wie ms cz ci ndziemnych sdzonek sosny. Nie odnotowno ntomist wp ywu przeprowdzonego we wrze niu ció kowni n bdne prmetry ro lin. Wiosn zg szczenie roztoczy n bdnym terenie by o niskie. W ród tych stwonogów njliczniej wyst pow y Actinedid, które stnowi y od 91 do 100% wszystkich roztoczy. Po przeprowdzeniu ció kowni wie ektopróchnic zncznie wzros liczebno zlicznych do sprofgów mechowców stnowi y 51-82% Acri. N stnowiskch tych odnotowno gtunków mechowców, njliczniejszym przedstwicielem tego rz du roztoczy by Tectocepheus veltus. Bdni prowdzono w Ndle nictwie Dobrzejewice. 184 BIBLIOGRAFIA Aleksndrowicz-Trzci sk M. Kolonizcj mikoryzow i wzrost sosny zwyczjnej (Pinus sylvestris L.) w uprwie z o onej z sdzonek w ró nym stopniu zmikoryzownych. Act Sci. Pol. Silv. Colendr. Rt. Ind. Lignr. 3, 2004, s Berthet P., Gerrd G. A sttisticl study of microdistribution of Oribtei (Acri) I. The distribution pttern. Oikos 16, 1965, s

11 Wykorzystnie próchnicy le nej... Brzezi sk M. Aktywno biologiczn orz procesy jej towrzysz ce w glebch orgnicznych nwdninych oczyszczonymi ciekmi miejskimi (bdni polowe i modelowe). Act Agrophysic 131, PAN, Rozprwy i Monogrfie 2006 (2), Lublin, 2006, 164 ss. Colins C., Molin R., Trppe J., Perry D. Ectomycorrhizs nd rhizosphere microorgnisms of seedlings of Pseudotsug menziessi (Mirb) Frnco plnted on degrded site nd inoculted with forest soils pretreted with selective biocides. New Phytologist 127, 1994, s Hilszcz sk D. Wp yw pod o y szkó krskich n rozwój mikoryz sosny Pius sylvestris L. Sylwn 144 (4), 2000, s Klimek A. Wp yw znieczyszcze emitownych przez wybrne zk dy przemys owe n roztocze (Acri) glebowe m odników sosnowych, ze szczególnym uwzgl dnieniem mechowców (Oribtid). Wyd. Uczln. ATR w Bydgoszczy, Rozprwy 99, 2000, 93 ss. Klimek A., Rolbiecki S., Rolbiecki R., Hilszcz sk D., Mlczyk P. Impct of chosen bre root nursery prctices in Scots pine seedling qulity nd soil mites (Acri). Polish J. of Environ. Stud., Vol. 17, No. 2, 2008, s Lvelle P. Funl ctivities nd soil processes: dptive strtegies tht determine ecosystem function. Adv. Ecol. Res. 27,1997, s Leski T., Rudwsk M., Au in A., Skridil A., Riepšs E., Pietrs M. Wp yw ció ki sosnowej i d bowej n wzrost sdzonek sosny i zbiorowisk grzybów mikoryzowych w wrunkch szkó ki le nej. Sylwn, 153 (10), 2009, s Mrun M., Scheu S. The structure of oribtid mite communities (Acri, Oribtid): ptterns, mechnisms nd implictions for future reserch. Ecogrphy 23, 2000, s Olsznowski Z., Rjski A., Niedb W. Roztocze Acri. Mechowce Oribtid. Wyd. Sorus, Ktlog funy Polski Cz. XXXIV, tom 9, Pozn, 1996, 243 ss. Olszowsk G., Zwoli ski J., Mtuszczyk I., Syrek D., Zwoli sk B., Pwlk U., Kwpis Z., Dudzi sk M. Wykorzystnie bd ktywno ci biologicznej do wyznczeni wsk nik yzno ci gleb w drzewostnch sosnowych n siedliskch boru wie ego i boru miesznego wie ego. Le ne Prce Bdwcze 3, 2005, s Pierzglski E., Tyszk J., Boczo A., Wi niewski S., Jeznch J., kowicz S. Wytyczne nwdnini szkó ek le nych n powierzchnich otwrtych. Dyrekcj Generln Lsów P stwowych, Wrszw, 2002, 1-63 ss. Rolbiecki R., Podsid o C., Klimek A., Rolbiecki S. Preliminry study on the influence of orgnic fertiliztion nd mulching on the growth of one-yer old Scots pine (Pinus sylvestris L.) seedlings nd occurrence of soil mites under micro-sprinkler irrigtion in two different sylvn-nturl regions of Polnd. Infrstruktur i Ekologi Terenów Wiejskich 3, 2007, s Rolbiecki R., Podsid o C., Klimek A., Rolbiecki S. Influence of microirrigtion nd orgnic fertiliztion on the growth of Scots pine (Pinus sylvestris L.) seedlings nd the occurrence of soil mites in post-rble lnd of two different sylvn-nturl regions. Infrstruktur i Ekologi Terenów Wiejskich, 3, 2007b, s Rolbiecki S., Klimek A., Rolbiecki R., Kuss M., Fórmnik A., Rytersk H. Wst pne bdni nd oddzi ywniem wybrnych zbiegów rewitlizcyjnych n wzrost dwuletnich siewek sosny zwyczjnej orz wyst pownie roztoczy (Acri) glebowych w szkó ce le nej Bielwy w Ndle nictwie Dobrzejewice. Infrstruktur i Ekologi Terenów Wiejskich 13, 2010, s Roldán A., Querejet I., Albldejo J., Cstillo V. Survivl nd growth of Pinus hlepensis Miller seedlings in semi rid environment fter forest soil trnsfer, terrcing nd orgnic mendments. Annls of Forest Science 53, 1996, s Syer E.J. Using experimentl mnipultion to ssess the roles of lef litter in the functioning of forest ecosystems. Biol. Rev., 81, 2006, s

12 Andrzej Klimek, Stnis w Rolbiecki, Romn Rolbiecki, Jcek D ugosz, Mciej Kuss Szujecki A. Ekologiczne spekty odtwrzni ekosystemów le nych n gruntch porolnych. Sylvn 3-12, Wrszw, 1990, s Wlter D.E., Proctor H.C. Mites. Ecology, Evolution nd Behviour. CABI Publishing. New York. USA, 1999, 322 ss. Weigmnn G. Hornmilben (Oribtid). Die Tierwelt Deutschlnds. Teil 76. Goecke & Evers, Keltern, 2006, 520 ss. Dr hb. in. Andrzej Klimek, prof. UTP Zk d Kszt towni Krjobrzu Ktedr Zoologii Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy ul. Ks. Kordeckiego Bydgoszcz tel , e-mil: klimek@utp.edu.pl Dr hb. in. Stnis w Rolbiecki, prof. UTP Ktedr Meliorcji i Agrometeorologii Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy ul. Bernrdy sk Bydgoszcz tel e-mil: rolbs@utp.edu.pl Dr in. Romn Rolbiecki Ktedr Meliorcji i Agrometeorologii Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy ul. Bernrdy sk Bydgoszcz tel , e-mil: rolbr@utp.edu.pl Prof. dr hb. in. Jcek D ugosz Ktedr Gleboznwstw i Ochrony Gleb Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy ul. Bernrdy sk Bydgoszcz tel e-mil: jcekd@utp.edu.pl Dr in. Mciej Kuss Wydzi Hodowli Lsu Regionln Dyrekcj Lsów P stwowych ul. Mickiewicz Toru e-mil: mciej.kuss@torun.lsy.gov.pl Recenzent Prof. dr hb. Cezry Podsid o