strefie wododziałowej

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "strefie wododziałowej"

Karolina Brzozowska
9 lat temu
Przeglądów:

2 Bytomka Charakterystyka Zmiany doliny : - przyczyny - skutki Z biegiem Bytomki Walory przyrodnicze Walory turystyczne Ciekawostki Szarlejka Niecki z osiadania Źródła

3 Bytom położony jest w strefie wododziałowej pomiędzy dorzeczem Wisły i Odry. Większa część terytorium Bytomia należy do dorzecza Odry i odwadniana jest przez Bytomkę oraz Potok Rokitnicki. Inne cieki wodne biorące swój początek w mieście (Szarlejka, Potok Segiet) należą do zlewni Wisły. Mapa

odwadniana jest przez Bytomkę oraz Potok Rokitnicki.

5 Powrót

6 Charakterystyka Bytomki Licząca 18,6 km długości rzeka Bytomka jest jednym z prawobrzeżnych dopływów należących do dorzecza Odry. Zlewnia Bytomki obejmuje kilka nazwanych dopływów lewo- i prawobrzeżnych oraz dziesiątki cieków nienazwanych. Do najważniejszych dopływów lewobrzeżnych należą: Rów Graniczny (Graniczna Woda), Lipinka, Rudzki Potok I, Rudzki Potok II. A spośród prawobrzeżnych: Rów Miechowicki i największy z dopływów Rokitnicki Potok liczący 14,6 km. Zlewnia Bytomki obejmuje kilka miast: Bytom, Rudę Śląską, Świętochłowice, Zabrze i Gliwice leżące w środkowej części Wyżyny Katowickiej.

Do najważniejszych dopływów lewobrzeżnych należą: Rów Graniczny (Graniczna Woda), Lipinka, Rudzki Potok I, Rudzki Potok II.

7 Rudzki Potok Powrót

8 Rów Miechowicki Powrót

9 Rokitnicki Potok Powrót

10 Przyczyny: Zmiany doliny Bytomki Na środowisku przyrodniczym omawianej doliny w drastyczny sposób zaważyła wielowiekowa działalność człowieka, w wyniku której elementy tego obszaru takie jak: gleba, woda, powietrze, szata roślinna i świat zwierzęcy - uległy przeobrażeniu. Najwięcej zmian w naturalnym krajobrazie spowodował szybki, niemal rewolucyjny rozwój przemysłu na Górnym Śląsku, głownie górnictwa węgla kamiennego, rud żelaza i cynku oraz hutnictwa żelaza i cynku. Powrót

11 Zmiany doliny Bytomki Skutki: Zmieniła się rzeźba terenu, także w dolinie Bytomki, którą uregulowano i obwałowano. Od tego czasu Bytomka przestała być rzeką naturalną. W naturalnym dotychczas krajobrazie pojawiły się liczne hałdy, osadniki przemysłowe, nasypy linii komunikacyjnych, wyrobiska i zapadliska terenu. Z powodów górniczych obniżył się poziom wód gruntowych. Dolina Bytomki miejscami się wysuszała tworząc nowe środowiska przyrodnicze. Jednocześnie pojawiła się konieczność usuwania zanieczyszczonych już wód podziemnych. Powrót

W naturalnym dotychczas krajobrazie pojawiły się liczne hałdy, osadniki przemysłowe, nasypy linii komunikacyjnych, wyrobiska i

13 Współczesna Bytomka zaczyna swój bieg na skraju Karbia od nienaturalnego źródła, zasilanego wodami dołowymi, u podnóża skarpy stacji kolejowej Bytom Karb, pomiędzy dwoma mostami nad linią kolei wąskotorowej. Naturalne ukształtowanie doliny Bytomki zostało zniekształcone w jej źródłowym odcinku przez liczne zakłady przemysłowe i nasypy kilku linii kolejowych. Źródło Bytomki od samego początku zasilane jest wodami kopalnianymi tłoczonymi rurociągiem z podziemi dawnej kopalni Centrum.

Naturalne ukształtowanie doliny Bytomki zostało zniekształcone w jej źródłowym odcinku przez liczne zakłady przemysłowe i

23 Na granicy bytomskiej dzielnicy Szombierki i rudzkiej Goduli do Bytomki wpada niewielki prawobrzeżny ciek zasilany wodami dołowymi kopalni Szombierki. Bytomki prawobrzeżny dopływ niewielki skanalizowany ciek, który jest prawdopodobnie zasilany wodami dołowymi kopalni Jadwiga Bytomka przepływa przepustami wśród łąk i nieużytków na wysokości 216 m.n.p.m. uchodzi do Kłodnicy w Gliwicach. Kłodnica jest dopływem Odry, tak więc Bytomka należy do zlewni Odry. Powrót

24 Ujście Bytomki w Kłodnicy

25 Walory przyrodnicze doliny Bytomki: Ważnym elementem w dzisiejszym przekształconym krajobrazie zalewiska Bytomki, są obszary leśne. W większychn kompleksach leśnych z wielogatunkowym drzewostanem przeważnie liściastym - wyróżniają się sędziwe dęby, buki, lipy i wierzby. Niezwykle urozmaicona jest warstwa krzewów i krzewinek, która posiada takie gatunki jak: czeremcha zwyczajna, kalina hordowina, wawrzynek wilczełyko. W runie występują liczne rośliny objęte ochroną gatunkową jak: lilia złotogłów, ciemiężyca zielona, barwinek pospolity, marzanka wonna itd.

27 Pomiędzy niewielkimi obszarami leśnymi występują także łąki i pola. W urozmaiconym rolniczym pejzażu przyciągają wzrok wysokie byliny i barwne kwiatostany roślin m.in. mak polny, chaber bławatek, rdesty, goździki itp. Dominują tam liczne gatunki traw: wiechlina łąkowa, tymotka łąkowa, rajgras wyniosły i trzcinnik piaskowy.

30 Wzdłuż Bytomki, znajduje się wiele stawów i oczek wodnych. Występują tu cenne środowiska roślinności wodno-błotnej. Wśród nich roślinności szuwarowej i oczeretów. W płytkich wodach rośnie m.in. Tatarak zwyczajny, kosaciec żółty i gęste kępy turzyc. Wody głębsze zarasta wysoki oczeret jeziorny i trzcina pospolita. Ozdobą wód powierzchniowych jest grążel żółty i grzybień biały. W przybrzeżnej roślinność obok wiklin, olch można spotkać chroniony skrzyp olbrzymi, mannę jadalną i tojeść pospolitą.

32 Fauna: Świat zwierzęcy zlewni Bytomki jest niezwykle cenny i różnorodny. Na terenach rolniczych bytują małe ssaki: sarny, zające i lisy. Z obszarów leśnych wyróżniamy stada dzików. Faunę gadów reprezentuje: jaszczurka zwinka i padalec. Przedstawiciele płazów: żaby i ropuchy. Największą grupą podlegającą ochronie gatunkowej są ptaki takie jak: kuropatwy, jastrząb gołębiarz, bociany białe, skowronki i krogulce. Duże grupą ptaków wodnych tworzą kaczki. Dolina ta, to miejsce zimowania niektórych gatunków ptaków wodno-błotnych, głównie kokoszki wodnej i wodnika. Jest to jedno z miejsc, gdzie ptaki te zimują najliczniej w skali Polski. Niezwykle bogaty jest też świat bezkręgowców, w których najbardziej widoczne są wielobarwne motyle.

34 Powrót

35 Walory turystyczne: Walory przyrodnicze doliny Bytomki i miast leżących w okolicy jej zlewni podnosi zieleń urządzona: parki, zieleńce, ogródki działkowe. W sąsiedztwie rzeki urządzono też kilka parków: park Mickiewicza, park Fazaniec, park Sobieskiego, park Hutniczy. opisywany obszar dorzecza Bytomki prowadzi kilka znakowanych pieszych szlaków turystycznych, ścieżek dydaktycznych oraz kulturowy Szlak Zabytków Techniki. Do oznakowanych szlaków należy np. Szlak im. Karola Goduli. W lesie bytomskim w zalewni Rokitnickiego potoku funkcjonuje Ścieżka Dydaktyczna. Do Szlaku Zabytku Techniki należą: Górnośląska Kolej Wąskotorowa, Zabrze Szyb Maciej oraz Muzeum sztuki i radia mediów. Powrót

37 Ciekawostka: Choć dziś Bytomka przypomina ściek, to pojawia się szansa, że rzeka odzyska swój naturalny charakter. Gmina Zabrze zamierza podjąć się trudnego wyzwania, jakim jest rekultywacja zdegradowanej przez przemysł rzeki. Od wielu miesięcy o rzekę troszczą się także wolontariusze skupieni wokół strony Rzeka.org.

38 Powrót

39 Szarlejka Szarlejka znajduje się w dorzeczu Wisły. Jej źródła znajdują się w lasach na zachód od osiedla Generała Ziętka, a następnie płynie w kierunku północno-wschodnim, by wpłynąć na teren gminy Radzionków i Piekar Śląskich ( na terenie których Szarlejka uchodzi do Krynicy ). Zlewnia Szarlejki leży na obszarze eksploatacji górnicze, co skutkuje m.in. występowaniem podstopień i zmianą koryta. W rejonie Bytomia silne oddziaływanie na jakość wód Szarlejki ma zrzut średnio zasolonych wód z kopalni węgla kamiennego, które niewątpliwie mają negatywny wpływ na florę i faunę rzeczną. Rzeka Szarlejka jest odbiornikiem wód kopalnianych, opadowych i ścieków komunalnych. Jakość wód na przestrzeni ostatnich lat nie uległa poprawie. Wody te charakteryzują się deficytem tlenowym. Powrót

40 Niecki z osiadania Wyeksploatowanie złóż surowców mineralnych powoduje odkształcenia terenu. Następstwem tego jest powstawanie ciągłych lub nieciągłych deformacji powierzchni ziemi. Odkształcenia te zwane nieckami osiadania występują licznie na terenie Górnego Śląska w miejscach starej eksploatacji węgla kamiennego.

42 Lokalizacja punktów pomiarowo-kontrolnych powierzchniowych wód płynących

43 Jak powstają niecki? Powstają na skutek zapadania się terenu nad sztucznie wytworzonymi próżniami w skale (np. nad wyrobiskami górniczymi). Na powierzchni ziemi powstają wtedy niecki osiadania, powszechne na Górnym Śląsku, a szczególnie w Bytomiu.

45 Funkcje Czasami zbiorniki te mogą być tworzone celowo, tak aby spełniały określone funkcje w gospodarce wodnej kopalni lub elektrowni. Częściej jednak powstają przypadkowo jako wynik osiadania powierzchni terenu. Są one charakterystyczne dla centralnej i południowo-zachodniej części województwa śląskiego. Na terenie całego naszego województwa znajduje się około 3000 takich zbiorników o łącznej powierzchni 25,51 km 2. Zadaniem tych zbiorników jest retencjonowanie silnie zasolonych wód kopalnianych przed zrzuceniem ich do rzek.

46 Rola przyrodnicza Badania wykazują, że z biegiem czasu niecki osiadania stają się cennymi siedliskami dla wielu gatunków roślin i zwierząt, w tym chronionych. Jest to korzystne szczególnie na obszarach zurbanizowanych i uprzemysłowionych takich jak Bytom, gdzie naturalne ekosystemy wodne uległy degradacji. Pomimo wysokich walorów przyrodniczych, obiekty te są traktowane jako szkody górnicze. Powinny one być zachowane ze względu na rozwój ekosystemu wodno-bagiennego, tak jak jest to stosowane w krajach Europy Zachodniej oraz w USA.

48 Ptactwo Na terenie niecek z osiadania osiedlają się gatunki ptaków wodno-błotnych. W zbiornikach do których zrzucane są ciepłe i silnie zasolone wody z kopalni lub elektrowni, ptactwo może żerować przez cały rok. Wody te nie zamarzają bowiem zimą, a dla gatunków migrujących stwarza to także miejsce odpoczynku. Oprócz tego, zbiorniki te są również interesującym obiektem obserwacji procesów hydrologicznych.

50 Płazy Spośród wielu gatunków zwierząt związanych ze zbiornikami zapadliskowymi, jedną z najbardziej interesujących grup stanowią płazy. Liczba gatunków wynosi od 3 do 8, np. : traszka grzebieniasta, kumak nizinny, rzekotka drzewna oraz grzebiuszka ziemna. Pomimo tego, że większą część życia spędzają na lądzie, to jednak rozród i pierwsze stadia rozwoju u każdego gatunku odbywają się w wodzie. Dlatego też obecność odpowiednich warunków do rozrodu jest ważnym czynnikiem, którego zaniedbanie mogłoby doprowadzić do wyginięcia poszczególnych gatunków płazów.

52 Książki: Źródła: Leonard Kłos, Edward Wieczorek, Z biegiem Bytomki, Bytom 2009 Strony internetowe: g&filetimestamp= / Wykonały: Halupczok Martyna Franciszczak Milena Dudek Karolina Moskal Aleksandra Piękoś Iwona

Podobne dokumenty

KŁODNICA NASZA RZEKA INSTYTUT EKOLOGII TERENÓW UPRZEMYSŁOWIONYCH W KATOWICACH MGR MONIKA DZIAŁOSZYŃSKA - WAWRZKIEWICZ

KŁODNICA NASZA RZEKA INSTYTUT EKOLOGII TERENÓW UPRZEMYSŁOWIONYCH W KATOWICACH MGR MONIKA DZIAŁOSZYŃSKA - WAWRZKIEWICZ POLSKA ZLEWNIA KŁODNICY ZLEWNIA GÓRNEJ ODRY ZLEWNIA GÓRNEJ ODRY REPUBLIKA CZESKA ZLEWNIA