SYSTEM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM W ASPEKCIE OCHRONY WÓD. mgr Jarosław Śliwiński

Transkrypt

1 SZKOLENIE W ZAKRESIE OBJĘTYM PROJEKTEM UE RIVER SHIELD OCHRONA WÓD PRZED AWARYJNYMI ZANIECZYSZCZENIAMI PRZEMYSŁOWYMI RS/PL/SEM.2/R.8 (Gorzów Wielkopolski, 27 listopada 2007 r.) SYSTEM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM W ASPEKCIE OCHRONY WÓD mgr Jarosław Śliwiński Wydział Zarządzania Kryzysowego Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego Lokalizacja w pobliżu cieków wodnych przemysłu powoduje ryzyko wystąpienia awarii i wprowadzenia do wód niebezpiecznych substancji. Substancje te niesione nurtem stanowią zagrożenie dla środowiska naturalnego jak również dla zdrowia i życia ludzi. Również same rzeki, a właściwie ich reżim powodują możliwość zanieczyszczenia wód. Okresowe duże wezbrania mogą spowodować zalanie lub podtopienie zakładów przemysłowych, stacji benzynowych, wymycie podziemnych zbiorników substancji niebezpiecznych, zalanie kanalizacji, szamb. Zanieczyszczone wody oddziaływają dalej zbiegiem nurtu na tereny przyległe, choćby zanieczyszczając ujęcia wody. Dlatego niezbędne jest podejmowanie odpowiednich kroków mających na celu ograniczenie skutków zanieczyszczenia wód. Mogą one polegać na fizycznym wydzieleniu niebezpiecznej substancji z cieku, ograniczeniu jej rozprzestrzeniania, jak również na szeregu działań pomocniczych takich jak ostrzeżenie lokalnej społeczności (odpowiednia akcja informacyjna poprzez media) lub ewentualna ich ewakuacja, zapewnienie dostaw wody pitnej, zapewnienie pomocy medycznej, organizacja usuwania padłej zwierzyny, stały monitoring jakości wody przez służby sanitarno - epidemiologiczne i ochrony środowiska. W związku z powyższym w zależności od skali zdarzenia do akcji może być włączony szereg instytucji. Przez terytorium województwa swe wody prowadzi Odra, której długość w granicach administracyjnych województwa wynosi 208,6 km, a także: Warta 137,0 km, Nysa Łużycka 117,2 km, Bóbr 112,0 km, Noteć 46,3 km, Lubsza 66,4 km, Kwisa 17,0 km. 1

2 Specyficzne położenie Województwa Lubuskiego w zlewni Odry powoduje, iż to właśnie tu większość jej głównych dopływów kończy swój bieg. Wszelkie zdarzenia związane ze środowiskiem rzecznym z terenów południowo zachodniej oraz środkowej Polski skutkują reakcją w dolnych biegach rzek. W zasięgu oddziaływania rzek leży 129,0 tys. ha co stanowi ok. 10 % powierzchni całego województwa. Duże zagrożenie stanowią powodzie, które grożą bezpośrednim zalaniem 45,7 tys. ha terenów przyległych rzekom. Zagrożone tereny leżą w granicach administracyjnych 47 gmin. W niebezpieczeństwie pozostaje 17 miast i 287 wsi. Substancje chemiczne, groźne dla środowiska naturalnego, a co za tym idzie dla zdrowia i życia człowieka, wprowadzone do wód wpisują się w katalog zdarzeń, na które musi zareagować instytucje w celu zniwelowania zagrożenia. Na przeciw tej potrzebie wychodzi zarządzanie kryzysowe. Jest to działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych oraz odtwarzaniu infrastruktury lub przywrócenia jej pierwotnego charakteru. Zarządzanie kryzysowe w Polsce oparte jest głównie na dwóch ustawach, które to opisują zadania organów administracji publicznej w zależności od skali zdarzenia kryzysowego. Wyróżniamy: Stan klęski żywiołowej: Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. Nr 62, poz. 558 z późn. zm.); Sytuację kryzysowa: Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89, poz. 590); Klęska żywiołowa jest to katastrofa naturalna lub awaria techniczna, której skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem. W czasie obowiązywania stanu klęski żywiołowej działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia kierują: Wójt (burmistrz, prezydent miasta) jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono tylko na obszarze gminy. Starosta - jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednej gminy wchodzącej w skład powiatu. Wojewoda jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednego powiatu wchodzącego w skład województwa.. Stan klęski żywiołowej jest jednym z trzech konstytucyjnych stanów wyjątkowych, którego wprowadzenie wiąże się z odpowiednimi konsekwencjami. Zmianie ulega normalny tryb funkcjonowania państwa, dla przykładu podczas obowiązywania stanu klęski żywiołowej mogą nastąpić znaczące ograniczenia praw i wolności obywateli. W związku z powyższym stan ten będzie wprowadzony jedynie w podczas zdarzeń o wielkiej skali. 2

3 Jednakże zdarzają się sytuacje będące następstwem zagrożenia i prowadzące w konsekwencji do zerwania lub znacznego naruszenia więzów społecznych przy równoczesnym poważnym zakłóceniu w funkcjonowaniu instytucji publicznych, jednak w takim stopniu, że użyte środki niezbędne do zapewnienia lub przywrócenia bezpieczeństwa nie uzasadniają wprowadzenia stanu wojennego, wyjątkowego, klęski żywiołowej. Sytuacje takie określono mianem sytuacji kryzysowych. W takich przypadkach obowiązują zasady zawarte w Ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym. Organami właściwymi w sprawach zarządzania kryzysowego są odpowiednio: Rada Ministrów na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej; Wojewoda na terenie województwa; Starosta na obszarze powiatu; Wójt (burmistrz, prezydent miasta ) na terenie gminy. Organami pomocniczymi decydentów różnych szczebli w zapewnieniu realizacji zadań zarządzania kryzysowego są odpowiednio: Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego; Wojewódzkie Zespoły Zarządzania Kryzysowego; Powiatowe Zespoły Zarządzania Kryzysowego; Gminne Zespoły Zarządzania Kryzysowego; Do głównych zadań zespołu należy: ocena występujących i potencjalnych zagrożeń mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo publiczne i prognozowanie tych zagrożeń. przygotowanie propozycji działań i przedstawienie decydentowi wniosków dotyczących wykonania, zmiany lub zaniechania działań ujętych w planach reagowania kryzysowego. opiniowanie planów reagowania kryzysowego i planów ochrony infrastruktury krytycznej. Na obszarze województwa Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonywanie polityki rządu, a w szczególności zapewnienia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniem środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków. Zadanie to wykonuje zgodnie z Ustawą z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 91, poz. 577 z późn. zm). Wszelkie instytucje biorące udział w zapobieganiu lub usuwaniu skutków zdarzeń, sytuacji kryzysowych działają zgodnie z zakresem swoich kompetencji odpowiednio reagując na poszczególne rodzaje zdarzeń. W sposób graficzny przedstawia to tzw. siatka bezpieczeństwa, na której w kolumnie zestawiono zdarzenia, natomiast we wierszu instytucje odpowiedzialne z reakcję, wraz z określeniem funkcji danej instytucji. Na każde zdarzenie kryzysowe reaguje odpowiednia instytucja, najbardziej przygotowana merytorycznie, organizacyjnie lub sprzętowo, pełniąc funkcję wiodącą, podejmując inicjatywę, zgłaszając potrzeby na dodatkowe siły i środki lub inne działania umożliwiające jej efektywną pracę. Pozostałe instytucje pracują w ramach swych kompetencji 3

4 4

5 Lp. Zdarzenia Służby, instytucje Wojewoda Lubuski Komendant Wojewódzki PSP Komendant Wojewódzki Policji CentrumZarządzania Kryzysowego Wojewody Pełnomocnik Wojewody ds. Rat. Medycznego Woj. Inspektor Ochrony Środowiska Państwowy Woj. Inspektor Sanitarny Woj. Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa Wojewódzki Lekarz Weterynarii Woj. Inspektor Nadzoru Budowlanego Wojskowa Ochrona Ppoż. Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego Okręgowy Urząd Górniczy Poznań Dyr. Reg. Dyr. Lasów Państwowych Z. Góra, Szczecin, Poznań Dyr. Reg. Zarz. Gosp. Wodnej: Szczecin, Poznań, Wrocław Dyr. Oddz. Gen. Dyr. Dróg Publicznych Dyrektor Urzędu Celnego Urząd Dozoru Technicznego o/ Gorzów Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej Wrocław, Szczecin Komendant Lubuskiego Oddziału Straży Granicznej Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków Rzecznik Prasowy Wojewody Lubuskiego 1. Pożary 2. Budowlane Komunikacyjne Chemiczno - ekologiczne 5. Radiologiczne 6. Infrastruktury komunalnej ogólne ob. leśnych poligonów drogowe kolejowe lotnicze wodne w komunikacji w obiektach na wodach w komunikacji w obiektach gazowej wod. kan. energetycznej ciepłowniczej dźwigowej 7. Silne wiatry, huragany Obfite opady deszcz 8. atmosferyczne śnieg 9. Powódź 10. Epidemie 11. Epizootie 12. Działania poszukiwawcze za osobami zaginionymi. 13. Zagrożenia związane z podłożeniem materiału lub urządzenia wybuchowego. 14. Działania związane z ujawnieniem niewypałów, niewybuchów. 15. Zbiorowe naruszenia porządku i bezpieczeństwa publicznego. 16. Terroryzm z wyłączeniem terroryzmu kryminalnego. łapanie zwierząt Zdarzenia 17. szk. upraw drzew nietypowe roje owadów rat. os. z zab. psych. LEGENDA: Kierujący działaniem ratowniczym instytucja wiodąca. Koordynator działań ratowniczych. Służba (instytucja) realizująca działania pomocnicze. Działanie na specjalne wezwanie. Instytucja, z którą Wojewoda Lubuski podpisał Porozumienie.... 5

6 na rzecz zniwelowania skutków zagrożenia w sposób spójny z oczekiwaniami instytucji wiodącej. W celu zapewnienia sprawnej pracy, szybkiemu wypracowaniu decyzji, niezbędny jest organ koordynujący. Funkcję koordynatora we wszystkich rodzajach zdarzeń pełni Wojewoda. I tak w przypadku zdarzeń chemiczno ekologicznych na wodach Wojewoda Lubuski występuje jako koordynator działań ratowniczych, natomiast instytucją wiodącą, kierującym działaniami ratowniczymi jest Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, pozostałe instytucje pełnią funkcję pomocniczą lub będą prowadzić działanie na specjalne wezwanie koordynatora. Pełnienie funkcji koordynującej przez Wojewodę organizuje i wspomaga Centrum Zarządzania Kryzysowego, które pełni rolę: wojewódzkiego punktu systemu wczesnego ostrzegania i alarmowania realizującego zadania ponadpowiatowe; ośrodka reagowania kryzysowego Wojewody umożliwiającego koordynację działań podejmowanych w sytuacjach kryzysowych, a także instrumentu weryfikującego skuteczność realizacji podjętych decyzji; całodobowej kancelarii Urzędu Wojewódzkiego; ośrodka pozyskiwania, przetwarzania i przekazywania informacji; zaplecza dla pracy zespołów doradczych wspomagających podejmowanie decyzji w sytuacjach zagrożeń, katastrof lub kryzysów; międzypowiatowego i międzywojewódzkiego punktu kontaktowego. Dodatkowo Wojewoda Lubuski jako Szef Obrony Cywilnej w województwie gromadzi w magazynach OC odpowiednie zasoby sprzętowe, możliwe do użycia podczas różnego rodzaju sytuacji kryzysowych. Prowadzeniem odpowiedniej gospodarki magazynowej i zabezpieczeniem logistycznym zajmuje się Oddział Obrony Cywilnej, który wraz ze wspomnianym wcześniej Centrum Zarządzania Kryzysowego, Oddziałem Spraw Obronnych i nowo tworzonym Centrum Powiadamiania Ratunkowego stanowi Wydział Zarządzania Kryzysowego. Wydział jest komórką właściwą w sprawach zarządzania kryzysowego w Lubuskim Urzędzie Wojewódzkim.