30 lat Bibliotekoznawstwa w Uniwersytecie Śląskim

Transkrypt

1 30 lat Bibliotekoznawstwa w Uniwersytecie Śląskim

2 Od Zakładu do Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Początki bibliotekoznawstwa i informacji naukowej w Uniwersytecie Śląskim Edukacją bibliotekarzy na poziomie wyższym na Śląsku zajmowało się do 1974 r. grono dydaktyczne Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach, w obrębie dodatkowej specjalizacji. Poziom wykształcenia absolwentów był jednak niewystarczający, w związku z tym Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Kolegium Dyrektorów Bibliotek Szkół Wyższych oraz inne instytucje wielokrotnie zgłaszały potrzebę utworzenia ośrodka akademickiego, na potrzeby przyszłych pracowników bibliotek naukowych, pedagogicznych, szkolnych i publicznych oraz ośrodków informacji naukowej. W 1973 r., podczas jednego z zebrań środowiskowych Kolegium Dyrektorów Bibliotek Wyższych Uczelni, dr Jerzy Ratajewski jako ówczesny dyrektor Biblioteki Głównej Uniwersytetu Śląskiego postulował wystąpienie do Kolegium Rektorów z wnioskiem o utworzenie studiów bibliotekarskich w Katowicach. Senacka Komisja Biblioteczna Uniwersytetu Śląskiego i Kolegium Bibliotek Szkół Wyższych poparły tę inicjatywę. W imieniu Dyrektorów Bibliotek Szkół Wyższych wystąpił dr Franciszek Szymiczek, dyrektor Biblioteki Śląskiej Akademii Medycznej, który przedłożył pisemne oświadczenie W sprawie studiów bibliotekoznawczych przy Uniwersytecie Śląskim. Zaproponował w nim m.in. powołanie [...] w r. akademickim 1974/1975 kierunku studiów bibliotekoznawczych dla pracujących zawodowo bibliotekarzy nie posiadających wyższego wykształcenia oraz w drugim etapie, po okrzepnięciu kierunku, uruchomienie normalnych 4-letnich studiów stacjonarnych bibliotekoznawstwa. Po tych wstępnych działaniach we wrześniu 1974 r. w obrębie Instytutu Filologii Polskiej utworzono Zakład Bibliotekoznawstwa, którego kierownictwo powierzono doc. dr. Adamowi W. Jaroszowi. Od r. akademickiego 1974/1975 rozpoczęto zaoczne kształcenie bibliotekarzy. Nowo otwarty kierunek cieszył się sporym powodzeniem, zatem rok później zostały uruchomione studia dzienne. Siedzibą Zakładu była najpierw willa przy ul. Pułaskiego 6, a następnie, wraz z całym Wydziałem, budynek przy ul. Zegadłowicza w Sosnowcu. Początkowo Zakład Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej borykał się z trudnościami kadrowymi. Chcąc sprostać oczekiwaniom środowiska, zaproszono do współpracy uznanych specja listów z zakresu nauk bibliotekoznawczych. Działalność dydaktyczną podjęli m.in.: dr dr Józef Meyer, Jerzy Ratajewski, Zbigniew Żmigrodzki, Henryk Sawoniak, Henryk Kot, Waldemar Tyras, Alfred Puzio, Krystyna Kwiecień-Puziowa, Wanda Pindlowa i Józef Czerni z Krakowa oraz doświadczeni pracownicy bibliotek naukowych i publicznych regionu: mgr mgr Teresa Służałek, Barbara Słabosz, Elżbieta Solipiwko, Wanda Dziadkiewicz, dr Grażyna Tetela. Z licznego grona młodych asystentów, absolwentów polonistyki i historii, na uczelni pozostali Irena Socha, Elżbieta Gondek, Tadeusz Aleksandrowicz, Teresa Lewandowska-Wilkoń). Kadra wykładowców i badaczy pozwalała na funkcjonowanie kierunku i stopniową specjalizację naukową Zakładu jako środowiska badawczego. Ogromny wpływ na powstanie i ostateczny kształt Zakładu, na kierunki badań naukowych wywarli zatrudnieni w owym czasie pierwsi samodzielni pracownicy: kierownik Zakładu doc. dr Adam W. Jarosz ceniony badacz w zakresie literatury staropolskiej i regionalnej, historyk literatury specjalizujący się m.in. w problematyce bibliografi i, który w głównej mierze uformował postawy zawodowe i naukowe młodszej kadry, zwłaszcza cechę odpowiedzialnego i poważnego traktowania pracy dydaktycznej, zainicjował cykl zeszytów naukowych Studia bibliologiczne oraz dzięki organizacji ogólnopolskich konferencji naukowych zapoczątkował współpracę ówczesnego Zakładu z uznanymi ośrodkami badawczymi w kraju; prof. dr hab. Jerzy Ratajewski ( ) dyrektor Biblioteki Głównej Uniwersytetu Śląskiego w latach , którego publikacje naukowe, jak np. Wybrane problemy metodologiczne informologii nauki (informacji naukowej), Biblioteki naukowe i ośrodki informacji naukowo-technicznej w komunikacji społecznej oraz Elementy naukoznawstwa i główne kierunki rozwoju nauki europejskiej służą i dziś kolejnym pokoleniom studentów; prof. dr hab. Zbigniew Żmigrodzki organizator życia bibliote karskiego w kraju, znawca myśli teoretycznej bibliotekarstwa niemieckiego, autor licznych książek naukowych i publicystycznych, uczestnik gremiów redakcyjnych Przeglądu Bibliotecznego, Bibliotekarza, Roczników Bibliotecznych ; prof. dr hab. Bronisław Zyska mikrobiolog, ekspert w zakresie ratowania zagrożonych przez mikroorga nizmy zbiorów bibliotecznych i archiwalnych, który przyczynił się do opracowania i wdrożenia w Polsce receptur produkcji trwałego papieru, autor licznych książek, z których uznaniem w środowisku bibliotekarskim i bibliotekoznawczym cieszyła się zwłaszcza Biologia książki oraz czterotomowa Ochrona zbiorów bibliotecznych przed zniszczeniem; doc. dr Henryk Sawoniak ( ) wybitny bibliotekarz i bibliograf, pracownik Instytutu Bibliografi cznego Biblioteki Narodowej i Biblioteki Głównej Uniwersytetu Warszawskiego, autor cenionych w Polsce i na świecie dzieł retrospektywnej Międzynarodowej bibliografi i bibliografi i z zakresu infor macji naukowej, bibliotekoznawstwa i dziedzin pokrewnych oraz słownika New international dictionary of acronyms in library and information science and related fi elds wsparł śląskie bibliotekoznawstwo u jego początków, ofi arował także Instytutowi część prywatnego księgozbioru. Istotną rolę dla rozwoju nowej w ówczesnym Instytucie Literatury i Kultury Polskiej UŚ placówki naukowo-dydaktycznej odgrywali również profesorowie poloniści i kulturoznawcy. Zajęcia dydaktyczne z zakresu problemów edytorstwa, historii i sztuki książki, dziejów życia literackiego oraz seminaria magisterskie prowadzili m.in. prof. prof. dr hab. Zbigniew Jerzy Nowak, Włodzimierz Wójcik, Renarda Ocieczkowa, Ewa Chojecka, Witold Nawrocki, Jan Malicki, Krzysztof Krasuski oraz Jerzy Paszek, który organizował także pierwsze studia podyplomowe z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Trwale związały się z Zakładem jako jego etatowi pracownicy prof. zw. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz oraz prof. UŚ dr hab. Maria Pawłowiczowa. Okresowo zajęcia i seminaria prowadzili wykładowcy z Wydziału Pedagogiki i Psychologii prof. Włodzimierz Goriszowski i dr Kazimierz Czarnecki. W 1975 r. zmieniono dotychczasową nazwę Zakład Bibliotekoznawstwa na Zakład Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, który w tej formie organizacyjnej przetrwał 15 lat. W większości bibliotek w regionie i poza nim pracują absolwenci tego kierunku. Do końca 1995 r. wypromowano ich 891, w następnej dekadzie znacznie ponad tysiąc. W 1980 r. pierwsi z ich grona rozpoczęli pracę dydaktyczną w macierzystej uczelni, uzyskując stopniowo kolejne tytuły naukowe. Obecnie z 29-osobowego zespołu pracowników naukowo-dydaktycznych IBIN 14 osób to absolwenci kierunku. Od pierwszych lat istnienia Zakładu ważną sprawą był rozwój badań naukowych oraz własnej kadry naukowo-dydaktycznej, jej udział w seminariach doktoranckich, konferencjach, odczytach, wyjazdy na staże naukowe w innych, centralnych ośrodkach badawczych. Koncentrowano się m. in. na problemach organizacji pracy bibliotecznej i etyki zawodowej bibliotekarzy, roli książki i prasy w komunikacji społecznej, a także historii kultury książki na Śląsku i innych ziemiach polskich. W 1974 r. zaczęła funkcjonować przy Zakładzie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej powołana rok wcześniej Pracownia do Badań nad Życiem Literackim Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego. O naukowych ambicjach ledwie powstałej placówki świadczą organizowane z rozmachem i troską o wysoki poziom merytoryczny konferencje naukowe, do udziału w których zapraszano wybitnych uczonych. Problematyce metodologii badań życia literackiego była poświęcona ogólno- 2

3 polska konferencja w Sosnowcu (17 18 listopada 1975 r.). Uczestniczyli w niej m.in. z IBL PAN w Warszawie Stefan Żółkiewski, Krzysztof Dmitruk, Maryla Hopfi nger, Ewa Korzeniewska, Janusz Stradecki, a z polskich uniwersytetów: Andrzej Bukowski Jarosław Maciejewski, Bożena Osmólska-Piskorska, Marian Stępień i Tomasz Weiss. Równie doniosłe znaczenie miała zainicjowana przez Adama W. Jarosza interdyscyplinarna ogólnopolska sesja (4 5 XII 1980 r.) poświęcona dziełu i biografi i Walentego Roździeńskiego, której dociekania opublikowane zostały w tomie Nowe Roździeńsciana. Studia o Walentym Roździeńskim i jego dziele Offi cina Ferraria z r (Wrocław 1985 r.). Zgromadziła ona humanistów historyków literatury i językoznawców, bibliotekoznawców, historyków nauki i kultury materialnej, oprócz przedstawicieli nauk przyrodniczych i stosowanych geografów, mineralogów, metalurgów, z naukowych ośrodków PAN-owskich, uniwersyteckich, politechnicznych i branżowych Krakowa, Warszawy, Wrocławia, Częstochowy oraz Górnego Śląska i Zagłębia. W pewnym sensie zapowiadała kierunek naukowego rozwoju, w jakim chciało podążać śląskie bibliotekoznawstwo jako dyscyplina otwarta i integrująca wokół problematyki bibliologicznej wielorakie inspiracje różnych nauk. Tematyka bibliologiczna oraz interdyscyplinarna w naukach humanistycznych przyświecała także od 1985 r. pierwszej, zainicjowanej przez A. W. Jarosza, i późniejszym, kontynuowanym przez Marię Pawłowiczową, sesjom na temat dziejów książki i czytelnictwa na Śląsku w XIX i XX w., których pokłosiem było opublikowanie kilku monografi cznych tomów zbiorowych. Z inicjatywy Zakładu odbył się również cykl spotkań i dyskusji naukowych wokół zagadnień Organizacji pracy bibliotecznej (1976, 1977, 1980). Brali w nich udział m.in. Łucja Butlerowa, Józef Czerni, Władysław Piasecki, Małgorzata Stolzman; ponadto pracownicy i studenci bibliotekoznawstwa gościli z wykładami i referatami m. in. prof. prof. Władysława Chojnackiego, Jadwigę Kołodziejską, Barbarę Bieńkowską i Tadeusza Bieńkowskiego z Warszawy oraz Wiesława Bieńkowskiego i Jerzego Jarowieckiego z Krakowa. Z czasem coraz bardziej znaczący był wkład pracowników Zakładu w rozwój polskiej bibliologii i informacji naukowej. W pierwszym dziesięcioleciu, do 1994 r. opublikowano 476 tekstów naukowych, w tym 32 książki autorskie oraz 30 tomów zbiorowych. Zakład troszczył się także o rozwój uzdolnionej młodzieży, organizując studenckie sympozja naukowe, obozy i wyjazdy badawcze, patronując Studenckiemu Kołu Bibliotekoznawców. Niemal od początku swej działalności starał się również służyć merytoryczną pomocą środowisku bibliotekarskiemu regionu. Dzięki ofi arności i zapałowi zespołu, pozytyw na była ocena kierunku wydana w 1976 r. przez międzyuczelniany Zespół Dydaktyczno-Wychowawczy Bibliotekoznawstwa i Informacji Nau kowej: młoda placówka jest dobrze zorganizowana, sprawnie realizuje podstawowe założenia wyższego szkolnictwa bibliotekarskiego, ma warunki dalszego rozwoju, a także ciekawe plany naukowe. W 1990 r., wraz z przeniesieniem Wydziału Filologicznego do Katowic, Zakład przekształcił się w Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej (IBIN) z czterema zakładami oraz biblioteką. Dyrektorem Instytutu od 1 października 1991 r. do czasu przejścia na emeryturę w 1994 r. został prof. dr hab. Bronisław Zyska, a wicedyrektorem do spraw naukowych doc. dr Adam W. Jarosz. Opracowała MONIKA KULIK Dziesięć lat z trzydziestu, czyli o ostatniej dekadzie Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej W roku akademickim 1994/1995 rozpoczęła się trzecia dekada rozwoju Instytutu okres dynamicznego awansu kadry naukowej oraz ewolucji systemu kształcenia studentów. Początkowo, gdy kilka osób odeszło na emeryturę, koniecznością stało się szybkie uzupełnienie zespołu samodzielnych pracowników naukowych, by mogły zostać utrzymane uprawnienia do prowadzenia na Wydziale Filologicznym studiów magisterskich bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Interdyscyplinarność badań bibliologicznych dawała szansę pozyskania do Katowic profesorów i doktorów habilitowanych, którzy byli gotowi poszerzyć swój warsztat, uwzględniając w dalszej pracy badawczej nowe bibliotekoznawcze aspekty. Rozwinięto także współpracę z profesorami innych kierunków Wydziału, co znacznie wzbogaciło zakres dydaktyki akademickiej i zostało bardzo dobrze przyjęte przez studentów. Ogromne znaczenie miała życzliwość JM Rektora UŚ prof. dr. hab. Mieczysława Pazdana, a potem jego następców prof. dr. hab. Tadeusza Sławka i prof. dr. hab. Janusza Janeczka oraz Dziekanów Wydziału Filologicznego prof. dr. hab. Tadeusza Miczki, prof. dr. hab. Tadeusza Sławka, prof. dr. hab. Wiesława Banysia, a także obecnego dziekana prof. UŚ dr. hab. Piotra Wilczka, ich zaufanie dla wysiłków dyrekcji Instytutu i całego zespołu. Instytut pozyskał nowe etaty i już w październiku 1994 r. ponownie dysponował odpowiednią kadrą, a nawet w 1996 r. zaistniały okoliczności umożliwiające wystąpienie o rozszerzenie uprawnień Rady Wydziału Filologicznego do nadawania stopnia doktora z dziedziny bibliologii. Zespół wzbogacili swoją obecnością prof. dr hab. Danuta Sieradzka, prof. UŚ dr hab. Leonard Ogierman, a nieco później prof. zw. dr hab. Stanisław Grzeszczuk; w ciągu 5 lat pracowała w charakterze profesora kontraktowego Irina Marszak-Szajkiewicz, specjalizująca się w problematyce informacji naukowej, uczona z Rosyjskiej Akademii Nauk i Moskiewskiego Uniwersytetu im. Łomonosowa. Powinności dyrektora Instytutu pełniła w tym czasie prof. dr hab. Irena Socha, a obowiązki wicedyrektora ds. dydaktycznych dr hab. Tadeusz Aleksandrowicz, a następnie, od 1996 r. prof. dr hab. Elżbieta Gondek. Bolesnym doświadczeniem była dla Instytutu choroba i śmierć w nieodległym czasie czynnych wówczas zawodowo i w pełni sił profesorów Jerzego Ratajewskiego i Stanisława Grzeszczuka, a później emerytowanego docenta Henryka Sawoniaka. Osłabiło to zespół, lecz wówczas gotowość podjęcia pracy wprowadzenia nowych zagadnień badawczych i dydaktycznych wyrazili: prof. dr hab. Marian Huczek, specjalista z zakresu organizacji i zarządzania oraz ekonomii (1998 r.) i przez kilka lat prof. UJ dr hab. Wiesław Babik (na drugim etacie), specjalizujący się w problematyce języków informacyjno-wyszukiwawczych. Niebawem nastąpiły też kolejne awanse naukowe, habilitację otrzymał prof. UŚ dr hab. Edward Różycki. Łącznie pracownicy Instytutu uzyskali w tej dekadzie 4 stanowiska profesorów zwyczajnych, 8 tytułów profesora, 6 habilitacji. Obecnie zespół liczy 29 pracowników naukowo-dydaktycznych, w tym 6 profesorów tytularnych, 2 doktorów habilitowanych (dwie następne habilitacje oczekują na zatwierdzenie po kolokwium, w druku są 4 kolejne książki zamierzone jako habilitacyjne) oraz 21 adiunktów ze stopniem doktora. Stopień doktora z dziedziny bibliologii nadano w Katowicach 28 osobom; 27 przewodów (w tym 15 już pomyślnie zakończonych) otwarto dla pracowników spoza IBIN, z innych instytucji i ośrodków akademickich (Akademia Pedagogiczna w Krakowie, Uniwersytet Jagielloński, AWF w Krakowie), a także z bibliotek regionu (Biblioteka Śląska, Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego, biblioteki publiczne, szkolne), co przyczyniło się do doskonalenia ich kadry. Wcześniej, gdy Instytut i Rada Wydziału Filologicznego UŚ nie miały uprawnień doktoryzowania z zakresu bibliologii, stopień doktora na Uniwersytetach we Wrocławiu i Łodzi, a także na Uniwersytecie Śląskim z dziedziny literaturoznawstwa i historii uzyskało 11 osób. Spośród 32 doktoratów bibliologicznych, których promotorami byli profesorowie IBIN (4 nadane w innych uczelniach), większość poświęcono dziejom książki, bibliotek i publiczności czytającej; współczesnych zagadnień informacji naukowej, bibliografi i i bibliotekarstwa dotyczyło 13 dysertacji (40,6%). marzec 2005 nr 7 (127) 3

4 Foto: Archiwum IBIN W 1995 r. rozpoczęto nowelizację programu nauczania studentów, dokonała się zasadnicza zmiana koncepcji kształcenia, powiązanego wcześniej ściśle z literaturoznawstwem i humanistycznym profi lem Wydziału. Wprowadzono rozszerzony program z zakresu informacji naukowej, problematyki zautomatyzowanych, z zastosowaniem komputerów, technik pracy bibliotecznej, zagadnień zarządzania bibliotekami jako instytucjami non profi t i marketingu. Rozwinięto różnorodne specjalizacje, a zwłaszcza tematykę ochrony i konserwacji zbiorów bibliotecznych. Wymagało to nie tylko przygotowania nowych siatek i programów tak skonstruowanych, aby umożliwić studentom wielokierunkowe i w znacznej mierze zindywidualizowane ich kształtowanie konieczne było także uwzględnienie ECTS (European Credit Transfer System) oraz wdrożenie elektronicznego Uniwersyteckiego Systemu Obsługi Studiów (USOS). Istotne dla nowoczesnego kształcenia stało się, podobnie jak w innych najważniejszych ośrodkach akademickich w tym czasie, 4 Pracownicy i doktoranci Instytutu (2002 r.) odpowiednie wyposażenie aparaturowe: zorganizowano najpierw jedną, a następnie kolejną Pracownię Komputerową oraz Pracownię Ochrony i Konserwacji Zbiorów; w każdej z nich prowadzi się systematyczną modernizację sprzętu. Obecnie kształcenie studentów w IBIN jest interdyscyplinarne, choć metodologicznie i źródłowo związane z informacją naukową, bibliotekoznawstwem i bibliologią. Harmonijnie i we właściwych proporcjach łączy zagadnienia ogólne i specjalne, ścisłe i technologiczne z humanistycznymi, interdyscyplinarne oraz z zakresu dyscyplin kierunkowych, przystosowując się do specyfi ki rynku pracy, zainteresowań i oczekiwań studentów oraz do nowych tendencji rozwoju dyscyplin macierzystych. Przeprowadzona w IBIN w 2001 r. wizytacja Zespołu reprezentującego Uniwersytecką Komisję Akredytacyjną stała się podstawą przyznania kierunkowi bibliotekoznawstwa i informacji naukowotechnicznej w UŚ akredytacji na 5 lat. Od czasu uzyskania w 1997 r. jedynego etatu bibliotekarza, prowadzi się działania mające na celu poprawę funkcjonowania Biblioteki Bibliologicznej, również jako doświadczalnego warsztatu dydaktycznego. Uczestniczą w nich także wolontariusze-studenci. Zakupione przez Instytut moduły elektronicznego bibliotecznego systemu SO- WA służą już od kilku lat do praktycznych ćwiczeń w katalogowaniu. Tylko brak środków na licencje, dla co najmniej 12 dydaktycznych stanowisk komputerowych był przeszkodą do zainstalowania przez IBiIN systemu PROLIB, wdrożonego w bibliotekach naukowych i niektórych publicznych Górnego Śląska, w tym w bibliotekach Uniwersytetu Śląskiego. Dzięki najbogatszemu w Polsce spośród bibliotek akademickich zasobowi elektronicznych baz informacji bibliografi cznej, dostępnych w Bibliotece Uniwersytetu Śląskiego, studenci mają możliwość uzyskania rozległej orientacji w zakresie zagadnień i źródeł współczesnej informacji naukowej. Absolwenci kierunku, obecnie noszącego nazwę informacja naukowa i bibliotekoznawstwo (w myśl ustawy z 2003 r.), jeśli tylko poświęcają odpowiednio dużo uwagi przekazywanym im treściom, mogą skutecznie pracować w każdej instytucji społeczeństwa informacyjnego. W budynku przy pl. Sejmu Śląskiego nie ma jeszcze wielu atrybutów nowoczesności, jak białe tablice, audytoryjne sale z nagłośnieniem, fotele z podręcznymi pulpitami, ale za to jest nowa sieć szybkiego Internetu oraz komputery dostępne w gabinetach i pracowniach. Stale bowiem trzeba jeszcze, wybierać między tym, co stanowi niezbędną podstawę współczesnej edukacji a tym, co należy do mniej istotnych, choć pożądanych rekwizytów dydaktycznego postępu. Problematyka badań naukowych prowadzonych w sześciu Zakładach IBIN (Bibliografi i i Informacji Naukowej; Bibliotekoznawstwa i Marketingu Książki; Historii Książki i Bibliotek; Czytelnictwa; Książki i Piśmiennictwa dla Młodego Odbiorcy; Nauk Pomocniczych Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej) wydaje się jak na liczebnie niewielki zespół pracowników rozległa i różnorodna. Ustaliły się trzy główne pola badawcze. Największy zakres tematów i zagadnień łączy problematyka bibliologiczna historia książki, drukarstwa, bibliotek i czytelnictwa od renesansu i baroku po XX w., zwłaszcza w środowiskach kulturalnych kręgu Radziwiłłów birżańskich i nieświeskich (M. Jarczykowa); zakonów żeńskich (J. Gwioździk); mieszczaństwa i inteligencji galicyjskiej, głównie krakowskiej i lwowskiej (E. Różycki, J. Reizes-Dzieduszycki); polskich mieszkańców Śląska Górnego i Cieszyńskiego w XIX i XX w. (K. Heska-Kwaśniewicz, E. Gondek, D. Sieradzka, I. Socha, M. Gwadera, A. Jarczyk, H. Langer, A. Tokarska,); opozycji politycznej w okresie PRL i stanu wojennego (K. Tałuć); mniejszości niemieckiej w województwie śląskim w okresie międzywojennym oraz współcześnie mniejszości polskiej w Niemczech, na Litwie i Białorusi (M. Kalczyńska, Z. Gębołyś). W tym obszarze są podejmowane zagadnienia edytorskie, prasoznawcze, badane są gatunki piśmienniczo-wydawnicze (książka i prasa drugiego obiegu; książka i czasopiśmiennictwo dla dzieci i młodzieży; książka literacka, dewocyjna, naukowa) oraz różne typy bibliotek (prywatne, zakonne, naukowe, pedagogiczne, szkolne, górskie). Pokłosiem tych prac są publikowane i przygotowywane do druku, a częściowo pozostające w kartotekach, bibliografi e źródeł (druków radziwiłłowskich i monastycznych, druków śląskich XIX i początków XX w., książki i prasy dla dzieci i młodzieży XIX i XX w., prasy i książki harcerskiej, prasy polskiej w Niemczech, książki i prasy podziemnej w latach PRL). Problematyka informacji naukowej oraz współczesnego bibliotekarstwa w Polsce i na świecie uwzględnia kwestie aktualne w międzynarodowych badaniach i zastosowaniu praktycznym: systemy biblioteczno-informacyjne bibliotek parlamentarnych krajów Unii Europejskiej (D. Pietruch- Reizes), systemy biblioteczno--informacyjne szkół wyższych (Z. Żmigrodzki, R. Frączek, T. Dębicka), organizacja szkolnych centrów informacji (A. Tokarska, A. Jarczyk, H. Langer); zagadnienia informetrii i bibliometrii rozwój wybranych dyscyplin i zagadnień nauki w świetle międzynarodowych baz bibliografi cznych (I. Marszakowa-Szajkiewicz, B. Stefaniak); nowoczesne technologie informacyjne, publikacje elektroniczne w bibliotekach i ośrodkach informacji (W. Babik, D. Pietruch-Reizes, J. Tomaszczyk, A. Pulikowski); teoria i metodyka bibliografi i (E. Gondek, Z. Żmigrodzki, A. Bajor). Dla praktyki bibliotekarstwa współczesnego są istotne zagadnienia organizacji i zarządzania oraz marketingu w bibliotekach jako organizacjach usługowych typu non-profi t w społeczeństwie informacyjnym (M. Huczek, S. Kubów, J. Kamińska, B. Żołędowska). Problematyka badawcza ochrony i konserwacji zbiorów znajduje także zastosowanie w działaniach praktycznych: konserwatorska ocena zachowania starych i dawnych druków w zbiorach bibliotek polskich i zagranicznych aspekty fi zykochemiczne, biologiczne i bibliotekarskie (L. Ogierman, T. Maciąg); współczynnik kwasowości papieru jako element ochrony druków (E. Mrowiec); konserwacja zabytkowych zespołów bibliotecznych biblioteki klasztoru oo. paulinów na Jasnej Górze i na Skałce w Krakowie (L. Ogierman, T. Maciąg); dzieje papiernictwa na Śląsku (E. Gondek), innowacje technologiczne w papiernictwie (E. Mrowiec). Wysoki jest wskaźnik publikacji katowickich bibliotekoznawców. Od 1995 r. opublikowano 54 naukowe książki autorskie, 42 książki zbiorowe, 560 artykułów naukowych oraz 136 tekstów recenzyjnych, sprawozdawczych i publicy-

5 stycznych. Tylko w ciągu 6 ostatnich lat wyniki badań były prezentowane na 29 konferencjach naukowych za granicą (udział 23 osób z 36 referatami) oraz na konferencjach krajowych (ponad 140 referatów). Pracownicy uzyskali w tym czasie 5 grantów Komitetu Badań Naukowych oraz dotację Ministerstwa Kultury w ramach projektu Socrates/Erasmus. W IBIN realizuje się długofalowy projekt przygotowania nowych aktualnych wobec rozwoju nauki oraz praktyki bibliotekarskiej i bibliografi cznej podręczników akademickich dla studentów bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, użytkowanych także w innych ośrodkach akademickich oraz przez bibliotekarzy praktyków. Pod redakcją Z. Żmigrodzkiego i przy współudziale wielu innych osób dotychczas ukazały się w warszawskiej ofi - cynie Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich dwa tytuły Bibliotekarstwo (1999, 2000) i Bibliografi a (2001), a w przygotowaniu: Informacja naukowa oraz Teoria i metodologia bibliologii, bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Od 1983 r. Instytut redaguje wydawnictwo ciągłe Studia bibliologiczne (łącznie opublikowano 15 tomów). W periodyku dominuje problematyka bibliologiczna z zakresu historii książki i bibliotek, lecz wyraźny dział stanowią teksty poświęcone zagadnieniom współczesnego bibliotekarstwa i informacji naukowej oraz ochrony i konserwacji zbiorów. Nowa Biblioteka, czasopismo koła naukowego studentów, absolwentów oraz pracowników IBIN (od 1998 r.), przynosi artykuły poświęcone w większości zagadnieniom informacji naukowej, komunikacji społecznej i mediów. Instytut współwydaje ogólnopolski periodyk naukowy Rocznik Historii Prasy Polskiej pod egidą Polskiej Akademii Nauk (Oddział w Krakowie). Pracownicy Instytutu współpracują z instytucjami i środowiskami naukowymi w kraju i za granicą: Wizyta Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej (2001 r.) stały charakter ma obecność w pracach ABDOS (Arbeitgemeinschaft der Bibliotheken und Documentationsstellen der Ost-, Ostmittel- und Südosteuropaforschung) Wspólnoty Roboczej Bibliotekarzy i Dokumentalistów Europy Środkowej, Środkowo-Wschodniej i Południowo-Wschodniej) z siedzibą w Berlinie oraz uczestnictwo w konferencjach naukowych Uniwersytetu w Opawie, a także w pracach polsko-czesko-niemieckiej grupy twórców Bibliografi i Historii Śląska w obrębie Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych z siedzibą w Uniwersytecie Wrocławskim. W ubiegłym roku przygotowano umowę o stałej współpracy naukowej i dydaktycznej z Rosyjską Wyższą Szkołą Kultury i Sztuki w Moskwie, w której istnieje jeden z najstarszych i największych w Rosji ośrodków kształcenia bibliotekarzy. Ponadto uczestniczono przez dłuższy okres czasu w pracach i konferencjach Centralnego Ośrodka Metodycznego Studiów Nauczycielskich MEN, Państwowej Komisji dla uzyskania stopnia bibliotekarza dyplomowanego, w Radach Naukowych Biblioteki Śląskiej i Książnicy Cieszyńskiej, a doraźnie w działaniach Komisji ds. Ratowania Zbiorów Bibliotecznych po Powodzi, powołanej przez Bibliotekę Narodową i Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, w pracach Forum ds. Społeczeństwa Informacyjnego ciała doradczego Prezesa Rady Ministrów. Pracownicy Instytutu są członkami ogólnopolskich i regionalnych oraz międzynarodowych organizacji, stowarzyszeń i instytucji naukowych (New York Academy of Sciences, Polskiego Towarzystwa Bibliologicznego, Polskiego Towarzystwa Informacji Naukowej, Komisji Prasoznawczej PAN Oddział w Krakowie, Komisji Historycznoliterackiej PAN Oddział w Katowicach, Polskiego Towarzystwa Historycznego, Polskiego Towarzystwa Chemicznego, Komisji Bibliologii i Bibliotekoznawstwa Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego), członkami jury Nagrody Naukowej SBP im. A. Łysakowskiego. Pełnią również funkcje w komitetach redakcyjnych i radach programowych czasopism ogólnopolskich ( Roczniki Biblioteczne ; Przegląd Biblioteczny, Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej, Rocznik Historii Prasy Polskiej, Śląskie Miscellanea, Ekonomia i Humanistyka, Finanse Zarządzanie Inżynieria oraz serii Nauka Dydaktyka Praktyka firmowanej przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich w Warszawie). Rocznice skłaniają nie tylko do satysfakcjonujących podsumowań, ale i do uświadomienia sobie istniejących jeszcze braków i potrzeb, które powinny stać się inspiracją do dalszego wysiłku. Wydaje się jednak, że to, co jest najistotniejszą podstawą i gwarancją pomyślnej przyszłości młoda dynamicznie rozwijająca się kadra naukowa, pozwala przyszłości tej oczekiwać z obiecującą nadzieją. Opracowały: ELŻBIETA GONDEK IRENA SOCHA Foto: Archiwum IBIN Międzynarodowa konferencja naukowa Kultura książki ziem wschodniego i południowego pogranicza Polski XVI XX wiek. Paralele i różnice (2002 r.) Z warsztatów naukowo-dydaktycznych Międzywydziałowa Pracownia Ochrony i Konserwacji Książki Utworzona kilka lat temu Międzywydziałowa Pracownia Ochrony i Konserwacji Książki służy zarówno prowadzeniu badań naukowych nad fi - zykochemicznymi i mikrobiologicznymi aspektami trwałości papieru oraz zabezpieczenia zbiorów bibliotecznych, jak i realizacji zajęć dydaktycznych, a także pracom konserwatorskim, obejmującym rekonstrukcję lub renowację starych druków, w tym także inkunabu łów. Konserwatorska ingerencja nie tylko w zabytkową książkę wymaga pod stawo wej wie dzy na temat fi zykochemicznej i mechanicznej kondycji materiału, z którego książka jest zbu dowana. Rozwój instru mentalnych technik analitycz nych stwarza moż liwości do realizacji badań, przydatnych w praktyce konserwatorskiej. Działalność Pracowni umożliwia specjalistyczny sprzęt, pozwalający na badania elektrometryczne, mikroskopowe i chromatografi czne zabytkowego materiału bibliotecznego. Na wła ściwości struktu ralne, wymiarowe, optyczne i mecha niczne papieru wywierają wpływ marzec 2005 nr 7 (127) 5

6 zachodzące w tym materiale naturalne procesy fi zykoche miczne, związane z jego starzeniem się. W przypadku zabytkowego papieru czerpanego na te para metry wpływają również czynniki o charakterze mikro biologicznym. Właściwości zabytkowego materiału bibliotecznego sprawiają, że towarzy szące mu zagrożenia mikrobiologiczne traktować można jako naturalny czynnik, wpływający na me chanizm i kinetykę procesów jego starzenia się. W historycznym przedziale czasowym dla zabytkowych zbiorów bibliotecznych opisane zjawiska za chodziły wielokrotnie. Wilgoć umożliwia i pobudza do rozwoju grzyby mikro skopowe, zwane pleśniami. Te, które wegetują na papierze książek, na oprawach skórzanych, per gaminowych i płócien nych, są do nich przystosowane i są zdolne do roz kładu materiałów budujących książki. Specjalizacja z zakresu ochrony i konserwacji książki bardzo chętnie wybierana przez studentów dostarcza podstawowych infor macji z zakresu technologii wytwarzania papieru zabytkowego i współczesnego, naturalnych procesów starzenia Foto: Archiwum IBIN Książka poddana konserwacji w Pracowni się materiału bibliotecznego, budowy książki, introligatorstwa oraz profi laktyki w warunkach gromadzenia, przechowywania i udostępniania zbiorów. W czasie prowadzonych ćwiczeń laboratoryjnych oraz warsztatów introligatorskich przekazywane są umiejętności prowadzenia badań fi zykochemicznych i strukturalnych mate riału bibliotecznego, wykorzystujące instrumentalne techniki pomiarowe elektrochemiczne, mikroskopowe i chromatografi czne oraz klasyczne mikrobiologiczne. W działaniach konserwatorskich, obejmujących rekonstrukcję lub renowację starych druków, Pracownia współpracuje z bibliotekami klasztornymi oo. Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie oraz na Skałce w Krakowie. Wykonuje się także prace introligatorskie i renowacyjne starych opraw. Placówka może prowadzić działalność edytorską. Na stażu naukowym z zakresu konserwacji i ochrony zbiorów przebywała w Instytucie w semestrze zimowym r. 1995/96 Roberta Ciocci doktorantka z Włoch. Opracował LEONARD OGIERMAN Bibliograficzna baza danych CYTBIN Główny formularz do wprowadzania danych w bazie CYTBIN Geneza indeksów cytowań w postaci bibliografi cznych baz danych sięga lat 50. ubiegłego wieku. W 1963 r. pojawił się pierwszy rocznik Science Citation Index (SCI) dla nauk ścisłych i przyrodniczych. Cytowania w piśmiennictwie naukowym świadczą o powiązaniach treści publikowanych prac z treścią wcześniejszych publikacji, na które powołuje się autor w tekście i które wykazuje w bibliografi i załącznikowej lub w przypisach bibliografi cznych. Te powiązania mogą dotyczyć np. założeń badawczych, stosowanej metody, wyników lub wniosków. Pomysł budowy indeksu cytowań na podstawie polskiego czasopiśmiennictwa z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (CYTBIN) zrodził się w 2002 r. w Zakładzie Bibliografi i i Informacji Naukowej, obecnie kierowanym przez prof. dr hab. Barbarę Stefaniak. W naszym kraju jako pierwszy zainicjowano Indeks Cytowań Socjologii Polskiej (ICSP) w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, a niedawno założona baza Polska literatura humanistyczna (ARTON), współtworzona z sześcioma innymi uniwersytetami, jest koordynowana i administrowana przez Uniwersytet Śląski. W odróżnieniu jednak od tych wcześniejszych, CYTBIN w założeniu i w praktyce jest zorientowany poza naukowymi również na cele dydaktyczne, którymi są: zapoznawanie studentów z bieżącą literaturą i metodami kontroli prawidłowości opisu bibliografi cznego oraz praca nad wykorzystaniem źródeł pierwotnych i pochodnych w celu wprowadzenia niezbędnych poprawek i uzupełnień. Baza ta tworzona jest bowiem wspólnym wysiłkiem studentów, pracowników Zakładu i doktorantów (pod kierunkiem prof. dr hab. B. Stefaniak tworzą ją zwłaszcza mgr Izabela Swoboda, dr Agnieszka Bajor, mgr Anna Augustyniak, mgr Jolanta Pulikowska). Praca nad budową bazy została zorganizowana w ten sposób, że studenci opracowują przydzielane im artykuły z bieżących czasopism, omawiają w czasie ćwiczeń treści zadanych tekstów oraz sporządzają (według ujednoliconego schematu) opis bibliografi czny dokumentów cytujących i dokumentów cytowanych w bibliografi i załącznikowej lub w przypisach. Indeksowaniu są poddane czołowe czasopisma naukowe z dziedziny bibliologii, bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, przy czym ich repertuar stale się poszerza. Do bazy jest wprowadzany pełny opis bibliografi czny wszystkich dokumentów cytujących, uzupełniony (jeśli brak streszczeń autorskich) abstraktami w języku polskim i angielskim, słowami kluczowymi i symbolem klasyfi kacji tematycznej oraz opisem publikacji cytowanych. Z jednej strony zwiększa to możliwości wyszukiwawcze bazy (wyszukiwanie według kryteriów formalnych i rzeczowych), z drugiej zgromadzone opisy pozwolą w przyszłości generować z bazy zestawienia bibliografi czne związane z zagadnieniami omawianymi na łamach indeksowanych czasopism. Opracowaniem oprogramowania dla bazy CYT- BIN zajęli się dr dr Arkadiusz Pulikowski i Jacek Tomaszczyk. Chodziło o to, by system zarządzania bazą danych umożliwiał prezentację wyników i publikowanie ich na stronach www. Wybór padł na Access wchodzący w skład pakietu Microsoft Offi - ce, jeden z najbardziej popularnych obecnie systemów zarządzania bazą danych dla mikrokomputerów (Instytut ma licencję na wersje 97 oraz 2000). Jak się okazało, program ten udostępnia wszystkie niezbędne narzędzia do defi niowania danych, zarządzania nimi i kontrolowania ich poprawności. W procesie wprowadzania danych są tworzone m.in. indeksy: autorów cytujących i cytowanych; afi liacji autorów prac publikowanych w analizowanych czasopismach; słów kluczowych polskich i angielskich; czasopism źródeł cytowanych artykułów (krajowych i zagranicznych); cytowanych książek, materiałów konferencyjnych i innych dokumentów; nazw krajów, z których pochodzą cytowane publikacje. Dotychczas opracowano i wprowadzono do bazy ponad 400 opisów prac opublikowanych w analizowanych czasopismach oraz ponad opisów publikacji cytowanych. Zamieszczony poniżej formularz służy do wprowadzania danych do systemu. Do górnej części formularza są wpisywane dane dotyczące źródeł cytujących, natomiast dolna część służy do wprowadzania informacji o publikacjach cytowanych. Wyszukiwania prowadzić można za pomocą indeksów lub posługując się formularzami. Wszystkie poprawnie wprowadzone dane mogą być elementami wyszukiwawczymi. Można tworzyć złożone instrukcje wyszukiwawcze za pomocą algebry Boole a. Zamierzeniem twórców bazy CYTBIN jest wprowadzenie zbioru do Internetu i bieżąca jego aktualizacja oraz w miarę możliwości poszerzanie zestawu analizowanych czasopism. Dzięki angielskim tytułom, streszczeniom i słowom kluczowym informacja o tym, co dzieje się w polskim bibliotekoznawstwie i informacji naukowej będzie mogła być zaprezentowana na szerszym forum niż obecnie. Tak zaprojektowany zestaw elementów opisu publikowanych prac w porównaniu z klasycznymi bazami bibliografi cznymi stwarza dodatkowe kryteria wyszukiwania, zgodnie z potrzebami użytkowników informacji. Pozwoli bowiem nie tylko na sprawne przeszukiwania retrospektywne, obejmujące dokumenty cytujące i cytowane, ale z czasem, w miarę powiększania się bazy danych, również wyszukiwania prospektywne. CYTBIN może też posłużyć jako materiał badawczy do prowadzenia wieloaspektowych analiz piśmiennictwa naukowego na różnych poziomach szczegółowości, m.in. do badania jego struktury i zmian następujących w czasie. Dotyczy to również badania przepływu informacji między analizowanymi podstawowymi źródłami. Opracowała BARBARA STEFANIAK 6

7 Studenckie koła naukowe Studenckie Koło Naukowe Bibliotekoznawców Historia Koła ( ) Zainteresowani pracą badawczą studenci kierunku informacja naukowa i bibliotekoznawstwo uczestniczą w Studenckim Kole Naukowym Bibliotekoznawców (KNB), którego działalność rozpoczęła się w 1985 r. Utworzenie koła wychodziło naprzeciw postulatom studentów bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, zainteresowanych pracą naukową i aktywnym uczestniczeniem w ruchu naukowym. Od początku Koło podejmuje działania zmierzające do wszechstronnego kształtowania osobowości studentów, rozwijania i pogłębiania wiedzy oraz umiejętności, podejmowania pracy badawczej i popularyzowania wiedzy. W latach opiekunem naukowym Koła był prof. dr hab. Zbigniew Żmigrodzki. Od 1990 r. opiekę sprawuje dr Diana Pietruch-Reizes. Struktura KNB obejmuje następujące sekcje: Informacji Naukowej (opiekun dr Diana Pietruch-Reizes), Języka Angielskiego (opiekun dr Jacek Tomaszczyk), Sekcja tworzenia stron WWW (opiekun dr Arkadiusz Pulikowski), Bibliologiczna (opiekun dr Andrzej Trojnar) oraz Książki i Bibliotek na Kresach Dawnej Rzeczypospolitej (opiekun dr hab. prof. UŚ Edward Różycki). Zadania W nowej sytuacji społeczno-edukacyjnej tradycyjne formy pracy, takie jak odczyty, zebrania, wycieczki naukowe, zostały wzbogacone o działania związane z wykorzystywaniem najnowszych technologii informacyjnych. W maju 1996 r. KNB zorganizowało Ogólnopolską Konferencję Studenckich Kół Naukowych Bibliotekoznawców po hasłem Tradycja i nowoczesność w bibliotekoznawstwie i informacji naukowej. Wybrane referaty i komunikaty z tego spotkania opublikowano na łamach Nowej Biblioteki (1998 nr 2). Praca KNB obejmuje badania interdyscyplinarnych związków informacji naukowej z innymi dziedzinami wiedzy. Koło współorganizowało z Zakładem Bibliografi i i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego konferencję Bibliotekarstwo bankowe w Polsce historia i dzień dzisiejszy (Katowice 14 V 2003) pod patronatem redakcji czasopisma Praktyka i Teoria Informacji Naukowej (PTIN) i Centralnej Biblioteki Narodowego Banku Polskiego. Obrady koncentrowały się wokół następujących zagadnień: historycznego uwarunkowania rozwoju bibliotek bankowych w Polsce; miejsca biblioteki w strukturze organizacyjno-funkcjonalnej banku; współpracy bibliotek bankowych w Polsce; komputeryzacji bibliotek bankowych; wpływu nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych na funkcjonowanie bibliotek bankowych. KNB aktywnie włączało się w działania informacyjne związane z Unią Europejską. Temu służyło zorganizowane wspólnie z Zakładem Bibliografii i Informacji Naukowej IBiIN UŚ i Urzędem Wojewódzkim jednodniowe seminarium nt. Dostępu do informacji europejskiej w województwie śląskim (Katowice 23 IV 2003 r.). W trakcie seminarium poruszano m.in. zagadnienia roli informacji europejskiej w procesie integracji Polski z Unią Europejską, zasad kształtujących dostęp do informacji w Unii Europejskiej, twórców i użytkowników źródeł informacji europejskiej, a także producentów i dystrybutorów publikacji związanych z tematyką europejską w województwie śląskim oraz roli bibliotek województwa śląskiego w procesie udostępniania informacji europejskiej. W 2004 r. KNB zorganizowało Ogólnopolską Konferencję Studenckich Kół Naukowych Bibliotekoznawców pod hasłem Biblioteka i informacja w komunikacji społecznej (pod patronatem Polskiego Towarzystwa Informacji Naukowej Katowice, 4 IX 2004 r.). W trakcie obrad prezentowano działalność i dorobek studenckich kół naukowych (część I) oraz przedstawiono problemy badawcze podejmowane w studenckich kołach naukowych, tj.: znaczenie biblioteki dla komunikacji w społeczeństwie, komunikacja społeczna jako wartość we współczesnym świecie, rola informacji w rozwoju współczesnej techniki. Materiały pokonferencyjne zostaną opublikowane na łamach Nowej Biblioteki. Nowa Biblioteka Pierwszy zeszyt czaso pisma Nowa Biblioteka (NB) ukazał się w grudniu 1998 r. dzięki dotacji MEN. Czasopismo ma charakter naukowy i ma następujące działy: Artykuły i komunikaty; Miscellanea; Z archiwum bibliotekoznawstwa i informacji naukowej; Materiały; Bliskie spotkania z...; Sprawozdania; Recenzje i omówienia; Anegdoty ze świata książek i bibliotekarzy; Książka w poezji i nie tylko... Na łamach NB są publikowane teksty naukowe studen- Czasopismo Koła Naukowego Bibliotekoznawców tów, doktorantów, przygotowywane w sekcjach KNB, a także wybrane teksty pracowników naukowych. Łamy czasopisma są otwarte dla zagadnień związanych z książką, biblioteką, informacją naukową, komunikacją społeczną oraz dla zagadnień interdyscyplinarnych z pogranicza bibliologii, informacji naukowej i innych dziedzin nauki. Dotychczas ukazało się pięć numerów. Prezentowały one m.in. zagadnienia multimediów i hipermediów w procesie komunikacji społecznej, informacji biznesowej. Osobny zeszyt poświęcono problematyce kultury kresów południowo-wschodnich, w tym relacji z prac studentów, członków KNB, dzięki którym założono Bibliotekę im. Kornela Makuszyńskiego w Stryju. Opracowała DIANA PIETRUCH-REIZES Studenckie Koło Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich Powstało w połowie 2002 r. W ostatnich trzech latach skupiło 38 osób. Patronat objął dr Stefan Kubów. Za programowe cele Koła uznano poszerzanie wiedzy naukowej i praktycznej członków oraz integrację ze środowiskiem bibliotekarskim śląskiej aglomeracji. Koło organizuje dyskusje na aktualne, istotne tematy z punktu widzenia studiów i przyszłej pracy, spotkania z luminarzami polskiego bibliotekarstwa i bibliologii, wyjazdy naukowe. Przedmiotem zebrań, których w ciągu trzech lat odbyło się ok. 20, były m.in.: program studiów i jego realizacja, możliwości zmian w statucie SBP, model idealnej biblioteki (w świetle książeczki O bibliotece U. Eco). Gośćmi otwartych spotkań byli m. in. prof. dr hab. K. Migoń oraz dyrektor Biblioteki Głównej UŚ dr hab. D. Pawelec. Każde z tych ciekawych spotkań wywoływało długie, ożywione dyskusje. W konferencji naukowej Akademickie kształcenie bibliotekarzy i pracowników informacji: realia i marzenia (kwiecień 2004 r.) wzięli udział studenci informacji naukowej i bibliotekoznawstwa z Krakowa, Lublina i Wrocławia; ponadto członkowie Koła aktywnie uczestniczyli w innych konferencjach naukowych, nie tylko studenckich. Celem wycieczek było zapoznanie się z działalnością i organizacją bibliotek naukowych Wrocławia (2002 r.), a następnie Biblioteki Jagiellońskiej (2003 r.). Ogłoszono też konkurs dla ogółu studentów informacji naukowej na opis wizji przyszłej kariery w zawodzie bibliotekarskim. Z całą pewnością powstanie i działalność Koła SBP stało się sposobem do ożywienia intelektualnego studentów, spowodowało umocnienie więzi koleżeńskich oraz pobudziło ambicje naukowe i zawodowe jego członków. Informacje na temat Koła są dostępne na stronie: Opracował STEFAN KUBÓW marzec 2005 nr 7 (127) 7

8 Studenckie Koło Naukowe Sodalitas Bibliologica Silesiana Utworzone w 2003 r. (zatwierdzone w 2004 r.) Studenckie Koło Naukowe Sodalitas Bibliologica Silesiana grupuje kilkunastu studentów różnych kierunków fi lologicznych, zainteresowanych ogólnie pojętą problematyką bibliologiczną. W skład Zarządu weszli studenci informacji naukowej i bibliotekoznawstwa: Karol Makles przewodniczący, Iga Majdańska zastępca, Agnieszka Kłyk sekretarz. Opiekunem Koła jest prof. dr hab. Leonard Ogierman. Obecne aktywne prace Koła koncentrują się wokół zagadnień dawnej książki, opracowania i konserwacji księgozbiorów historycznych, a także tematyki współczesnej bibliografi i i edytorstwa. Członkowie Kola uczestniczą w działalności podejmowanej przez katowicki oddział Polskiego Towarzystwa Bibliologicznego oraz przez Międzywydziałową Pracownię Ochrony i Konserwacji Książki, a także w cyklicznych warsztatach introligatorskich i konserwatorskich, zapoznając się ze strukturą opraw, ich historycznym rozwojem oraz technikami sztuki introligatorskiej. Zajęcia te uwrażliwiły uczestników na piękno okładzin i ukazały możliwości zabezpieczenia książek przed zniszczeniem i uszkodzeniem. Zasługą Koła jest podjęcie prac (w systemie wolontariatu) nad uporządkowaniem i opracowaniem historycznego księgozbioru Ludwika Brożka, a także wprowadzanie do katalogu komputerowego SOWA serii wydawniczych ze zbiorów biblioteki Instytutu. Sodalitas opracowuje także przewodnik po bibliografi ach narodowych Europy. Członkowie podjęli akcję propagowania polskiej książki w polonijnych placówkach edukacyjnych, np. organizując bibliotekę polską w Cierlicku na Śląsku Cieszyńskim, co przyczyniło się do wzrostu czytelnictwa dzieci i młodzieży na tym terenie (przekazano książek). Koło zakłada utworzenie biblioteki polonijnej, służącej potrzebom tego środowiska. W 2004 r. członkowie Koła zorganizowali także dwie imprezy charytatywne, a planują także udział w akcji Cała Polska czyta dzieciom (będą czytać dzieciom w Hospicjum w Mysłowicach). Pismem Koła jest miesięcznik Raptularius, wydawany od listopada 2004 r., w którym są prezentowane przede wszystkim artykuły studentów, dotyczące tematyki bibliologicznej oraz ich działalności i planów naukowych, a także życia codziennego. Opracowywana jest kronika i strona domowa Koła. Opracowali: LEONARD OGIERMAN IGA MAJDAŃSKA Studenci i pracownicy Instytutu jako organizatorzy polskich bibliotek za granicą 8 IBIN prowadzi systematyczne badania nad instytucjami polskiej książki za granicą. Są to prace historyczne i odnoszące się do współczesności badania kultury książki kresów i pogranicza dawnej Rzeczpospolitej. Podejmowane są także liczne działania praktyczne na rzecz organizacji i rozwoju współczesnych bibliotek polonijnych. Szczególnie ostatnie lata obfi towały w tego rodzaju inicjatywy. Zaangażowanie okazali młodsi pracownicy naukowi oraz studenci. W 2001 r. KNB oraz Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Oddział Stryjan w Gliwicach przygotowały plan założenia biblioteki już tworzonej przy Towarzystwie Polskim Ziemi Lwowskiej w Stryju dla środowiska polskiego na Ukrainie. Pracownicy i studenci IBIN przeprowadzili na Wydziale Filologicznym akcję Podaruj książkę. Pomysłodawcy zbiórki pragnęli umożliwić tamtejszej ludności obcowanie z literackim dziedzictwem polskiej kultury. Pojawienie się w Stryju grupy studentów z Polski wraz z transportem książek wzbudziło duże zainteresowanie nie tylko wśród mieszkających tam Polaków, ale także Ukraińców. Wyprawa ta była dużym przeżyciem również dla samych studentów, którzy zetknęli się z nowym dla siebie środowiskiem, realizując koncepcję polonijnej biblioteki. Porządkowali i wykorzystując system Co-Liber komputerowo opracowali księgozbiór, szkoląc także w tym zakresie miejscową bibliotekarkę. Biblioteka,której nadano imię Kornela Makuszyńskiego, pisarza urodzonego w Stryju, została zlokalizowana w siedzibie Towarzystwa Kultury Polskiej, przy ulicy T. Szewczenki 191. Prawdziwą przygodą okazało się wydostanie książek, przez lata ukrywanych na poddaszu siedziby Towarzystwa. Stanowią one niezwykle ciekawe świadectwo galicyjskiej kultury czytelniczej XIX i początku XX w. Nagrodą za wysiłek włożony w powstanie nowej biblioteki była niezapomniana wyprawa do Lwowa. Najważniejsze jednak są docierające z Ukrainy informacje, że biblioteka cieszy się dużą popularnością wśród polskich i ukraińskich czytelników; szczególnie chętnie korzystają z księgozbioru studenci polonistyki z Uniwersytetu w Drohobyczu. W 2004 r. studentki IBIN z V roku uczestniczyły w akcji porządkowania biblioteki centralnej Związku Polaków w Niemczech z siedzibą w Bochum, jednej ze starszych tego typu placówek Polonii w Europie. Jej korzeni można szukać w XIX w., kiedy to do Zagłębia Ruhry przyjeżdżali Polacy, najczęściej ze Śląska, w poszukiwaniu pracy. W 1922 r. powstał Związek Polaków w Niemczech (ZPwN), usankcjonowano także działania bibliotek polonijnych. Po II wojnie światowej biblioteka została reaktywowana. Od kilku lat biblioteka zaprzestała udostępniania swoich zbiorów, które są cenną kolekcją historyczną świadczącą o losach polskiej emigracji w Niemczech. Staraniem dwóch studentek: Anny Borowskiej i Agnieszki Łakomy podjęto próbę fachowego opracowania i uporządkowaniu księgozbioru. Opiekę nad projektem, ze strony polskiej, objęła dr Maria Kalczyńska, a z niemieckiej Leonard Paszek. Studentki przebywały w Bochum dwa tygodnie, a ich zadaniem było opracowanie księgozbioru, a zwłaszcza katalogu poloników, w przeważającej większości reprezentowanych przez edycje z największych polskich środowisk emigracyjnych okresu po II wojnie światowej, jak Jerozolima, Londyn, Paryż, Hanower, Lipstadt i inne. Zbiory biblioteki są szacowane na ok woluminów, z czego opracowano ok pozycji. W trakcie pobytu opiekę nad studentkami objęli członkowie Związku oraz Polacy mieszkający w regionie. Wzięły m.in. udział w licznych imprezach kulturalnych, odbywających się w okolicy, miały okazję poznać polonijnych artystów sztuki i literatury, zwiedzić nadreński region. Biblioteka ZPwN nie jest jedyną biblioteką polonijną w Niemczech, która wymaga uporządkowania, dlatego też planuje się dalsze prace w tym kierunku, które umożliwiłyby w przyszłości udokumentowanie ważniejszych kolekcji polonijnych w Niemczech, a może i powołanie instytucji archiwizującej cenne polonica tego obszaru. Przy tej okazji uruchomiono także równolegle akcje zbierania cennych periodyków i książek wydawanych w środowiskach emigracyjnych na Zachodzie. Inna inicjatywa IBIN dotyczy organizacji biblioteki polskiej w Czechach, na Śląsku Cieszyńskim. W październiku 2004 r. na zebraniu Sodalitas Bibliologica Silesiana studentka II roku, Anna Gaj, zgłosiła propozycję zbiórki książek dla szkoły i przedszkola z polskim językiem nauczania w Cierlicku, co wzbudziło duże zainteresowanie. Zbiórkę książek wspierali pracownicy Instytutu, współpracę podjęły Miejska Biblioteka Publiczna w Katowicach i Gimnazjum w Kluczach. W sumie zgromadzono ponad pozycji. Dzięki poparciu JM Rektora oraz Dziekana Wydziału Filologicznego udało się nieodpłatnie przewieźć książki do Cierlicka. Dary spakowano do 24 kartonów i 14 lutego 2005 r. dotarły one wraz z grupą studentek do Czech. W relacji uczestniczek z tego wydarzenia możemy przeczytać: na miejscu wszyscy oczekiwali już na książki z Polski. Uczniowie sami chcieli przenosić ciężkie pudła, a ich cierpliwość została niebawem nagrodzona [...] Radość maluchów była najlepszą zapłatą za trud podjęty podczas

9 Foto: Archiwum IBIN Studenci UŚ w szkole polskiej w Cierlicku w Czechach organizowanie biblioteki realizacji akcji. Do tej pory dzieci, by przeczytać polską książkę, musiały iść do biblioteki publicznej oddalonej o kilka kilometrów. Raz w miesiącu wyprawiały się tam z nauczycielkami... Ta cenna inicjatywa przyczyniła się do wzbudzenia większego zainteresowania dzieci książką, a jednocześnie pozwoliła, by nauka ojczystego języka stała się dla nich przyjemnością. W planach Koła Naukowego jest stworzenie w Cierlicku nie tylko biblioteki szkolnej, ale i dużej biblioteki polonijnej, z której mogłyby korzystać również rodziny uczniów oraz stanowiąca 11% mniejszość polska, zamieszkująca tamtejszy obszar. Interesujący kontakt z biblioteką polonijną na półkuli południowej nawiązał dr Jacek Tomaszczyk. Biblioteka polonijna w Christchurch w Nowej Zelandii powstała w 2003 r. z inicjatywy Anny Gruczyńskiej. Pomysł założenia biblioteki zyskał poparcie Zarządu Stowarzyszenia Polaków w Nowej Zelandii, a Urząd Miejski za niewielką opłatą wynajął pomieszczenie. Pierwsze książki, jakimi dysponowała biblioteka, pochodziły z prywatnej kolekcji założycielki. Wkrótce do akcji tworzenia księgozbioru przyłączyły się inne osoby, które oddały bibliotece własne zbiory. Oprócz dzieł w języku polskim biblioteka stara się pozyskiwać tłumaczenia literatury polskiej na język angielski oraz angielskie publikacje o tematyce polskiej wydane w Nowej Zelandii, ponieważ wśród społeczności korzystającej z biblioteki są osoby, które nie znają języka polskiego. Są to głównie nowozelandczycy związani z Polonią przez małżeństwa oraz drugie i trzecie pokolenie Polonii, które nie opanowało języka polskiego na tyle dobrze, aby swobodnie czytać. Poza książkami i czasopismami biblioteka gromadzi również fi lmy na kasetach wideo i płytach DVD oraz płyty kompaktowe z polską muzyką. Obecnie w bibliotece jest dostępnych ok. 400 tytułów publikacji i regularnie korzysta ze zbioru ponad 120 osób. Organizujący bibliotekę mają nadzieję, że w przyszłości będzie się ona nadal rozwijać, aby jak najlepiej służyć lokalnej Polonii. Potrzebne jest zwłaszcza pozyskanie literatury dla dzieci i młodzieży, ponieważ znajomość języka polskiego niestety jest znikoma, a jednym ze sposobów jej podtrzymania jest propagowanie czytelnictwa w języku polskim wśród najmłodszego pokolenia. IBIN postanowił wesprzeć tak szczytny cel i zorganizował wraz ze studentami zbiórkę książek, które w lutym 2005 r. drogą powietrzną dotarły do Nowej Zelandii. Mamy nadzieję, że będzie to dobry początek współpracy z czytelniczą społecznością polonijną w Nowej Zelandii. Opracowała MARIA KALCZYŃSKA Tekst powstał przy współpracy: MAGDALENY OLEJNICZAK, JACKA TOMASZCZYKA, ANNY BOROWSKIEJ, AGNIESZKI ŁAKOMY oraz IGI MAJDAŃSKIEJ. Towarzystwa Naukowe POLSKIE TOWARZYSTWO INFORMACJI NAUKOWEJ KATOWICE, Plac Sejmu Śląskiego 1, ptin@ptin.org.pl Geneza, cele i zadania Polskiego Towarzystwa Informacji Naukowej (PTIN) PTIN zostało utworzone w Warszawie w 1992 r., należy zatem do młodych instytucji społecznego ruchu naukowego. Zrzesza pracowników i użytkowników informacji naukowej ze wszystkich dziedzin nauki, działalności społecznej i praktyki gospodarczej. Siedziba PTIN (od 2004 r.) mieści się w Katowicach przy IBIN. Od 2000 r. funkcję prezesa PTIN pełni dr Diana Pietruch-Reizes. Podstawowe cele PTIN wyrażają się m.in.: w upowszechnianiu wiedzy na temat teorii i praktyki informacji naukowej i technicznej oraz o roli i znaczeniu informacji w nowocześnie funkcjonującej gospodarce; współuczestniczeniu w kształtowaniu polityki informacyjnej państwa; wpływaniu na rozwój informacji naukowej i technicznej poprzez uczestniczenie członków PTIN w zespołach opiniujących przedsięwzięcia w zakresie informacji naukowej; inicjowaniu prac na rzecz integracji krajowych środowisk twórców i użytkowników informacji przedstawicieli instytucji zajmujących się gromadzeniem, opracowywaniem, przetwarzaniem i udostępnianiem informacji naukowej. Krajowe Forum Informacji Naukowej i Technicznej Co dwa lata PTIN organizuje konferencje naukowe pod nazwą Krajowe Forum INT, integrując twórców i użytkowników informacji w celu wymiany doświadczeń, zapoznania się z nowymi tendencjami rozwojowymi w odniesieniu do informacji oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych. Dotychczas odbyło się siedem konferencji. We współpracy z IBIN przygotowano VI Krajowe FORUM INT pod hasłem Informacja Wiedza Gospodarka pod patronatem honorowym Prezesa Rady Ministrów i patronatem naukowym JM Rektora Uniwersytetu Śląskiego (Katowice, wrzesień 2001 r.). Następnie odbyło się VII Krajowe FORUM INT (Ustroń, wrzesień 2003 r.) pod hasłem Usługi, aplikacje, treści w gospodarce opartej na wiedzy. Wspólnie Z IBiIN UŚ trwają przygotowania do VIII Krajowego FORUM INT, które będzie obradować pod hasłem Kierunki i priorytety rozwoju informacji naukowej w kontekście budowania społeczeństwa wiedzy (Zakopane, październik 2005 r.). Inicjatywy wydawnicze PTIN Działalność wydawnicza PTIN obejmuje redagowanie i publi kowanie od 1993 r. kwartalnika Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej (PTINT), czasopisma o charakterze naukowo-fachowym. W 2000 r. PTIN zainicjo wało serię wydawniczą Prace PTIN, w ramach której ukazały się dotychczas tytuły prezentujące problematykę teorii i praktyki infor macji naukowej i te chnicznej w perspektywie rozwoju społeczeństwa informa cyjnego i wejścia Polski do struktur Unii Europejskiej. Opracowała DIANA PIETRUCH-REIZES marzec 2005 nr 7 (127) 9

10 POLSKIE TOWARZYSTWO BIBLIOLOGICZNE Oddział katowicki KATOWICE, Plac Sejmu Śląskiego 1, Polskie Towarzystwo Bibliologiczne (The Polish Bibliological Association PTB), Zarejestrowane 1 sierpnia 1989 r., jest towarzystwem naukowym o zasięgu ogólnokrajowym, które ma na celu rozwijanie nauki o książce i upowszechnianie jej osiągnięć, a także integrowanie wszystkich środowisk zawodowych związanych z książką (Statut, zatwierdzony w 1989 r., zmiany w 2001 r.). Oddział katowicki od 1993 r. jest jednym z 4 oddziałów terenowych. Członkami są głównie pracownicy naukowi wyższych uczelni, bibliotek naukowych, wydawnictw. Cele Towarzystwa są realizowane głównie przez: działalność naukowo-badawczą i wydawniczą w zakresie księgoznawstwa oraz wprowadzanie tej problematyki do innych dziedzin wiedzy; organizowanie i współorganizowanie sympozjów i konferencji na istotne tematy związane z życiem książki w Polsce; formułowanie stanowisk i opracowywanie ekspertyz odnoszących się do tych problemów; współdziałanie z właściwymi władzami, instytucjami, komitetami, towarzystwami naukowymi oraz innymi organizacjami krajowymi i zagranicznymi w dziedzinach objętych działalnością PTB (jak Polskie Towarzystwo Czytelnicze, Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich). Towarzystwo podjęło ważne problemy ochrony piśmienniczego dziedzictwa kulturalnego, dopełnienia i weryfikacji historii książki polskiej XX w. oraz współczesnej polityki bibliotecznej, współpracując z krajowymi i zagranicznymi instytucjami. Przeprowadzano ekspertyzy na zamówienie resortu kultury i bibliotek naukowych. Zorganizowano kilkanaście ogólnokrajowych bądź międzynarodowych konferencji, forów dyskusyjnych itp., zakończonych publikacjami. Oprócz uczestnictwa w działalności kierowanej przez Zarząd Główny PTB, każdy z oddziałów terenowych prowadzi własne prace, uzależnione od potrzeb i zainteresowań swojego otoczenia. Prace oddziału katowickiego są silnie związane z IBIN oraz bibliotekami naukowymi środowiska. Obecnie prezesem jest prof. dr hab. Leonard Ogiermann. Członkowie uczestniczą we wszystkich projektach oddziału, patronują działalności studenckiej (m.in. wspierają Studenckie Koło Bibliologiczne). Oddział organizuje i współorganizuje krajowe i międzynarodowe konferencje naukowe zakończone publikacjami (jak np. Problemy wydawnicze i marketing współczesnej książki naukowej i akademickiej. I Krajowa Konferencja. Katowice, 19 listopada Red. L. Ogierman. Katowice 1998; Kultura książki ziem wschodniego i południowego pogranicza Polski XVI XX w. Paralele i różnice. Red. J. Gwioździk, E. Różycki, Katowice 2004). Opracowała JOLANTA GWIOŹDZIK Studia podyplomowe w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŚ Podyplomowe studia Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Przeznaczone są dla pracowników sieci bibliotek publicznych, szkolnych i pedagogicznych oraz bibliotek naukowych, a także placówek informacji różnych typów, magistrów różnych specjalności, którzy nie posiadają formalnych kwalifikacji zawodowych. Program studiów łączy przedmioty zawodowe, dające kompendium wiedzy teoretycznej i umiejętności Podyplomowe studia Biblioteki i systemy informacyjne w UE IBIN rozpoczął od połowy lat 90. działania promujące wymiar europejski w edukacji informacji naukowej i bibliotekoznawstwa, polegające na wprowadzaniu modyfi kacji do programu kształcenia na studiach dziennych i zaocznych oraz dostosowaniu go do standardów europejskich, szczególnie w zakresie udziału nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT), w tym multimedialnych, hipermedialnych i telekomunikacyjnych oraz zintegrowania go z przedmiotami zawodowymi. W 1999 r. powołano Podyplomowe Studia o zakresie: Biblioteki i Systemy Informacyjne w Unii Europejskiej. Program studiów uwzględnia założenia społeczeństwa informacyjnego i obejmuje zagadnienia informacji naukowej, 10 współczesnego bibliotekarstwa, technologii informacyjnych w kontekście Unii Europejskiej. Całość została ujęta w kilku modułach tematycznych: wstęp do problematyki integracji europejskiej (system prawa i struktura Unii; źródła informacji w Unii Europejskiej; zautomatyzowane systemy informacji Unii; języki informacyjno-wyszukiwawcze w systemach informacyjnych); kartoteki haseł wzorcowych, informacja prawna i parlamentarna Unii; prawne aspekty dostępu do informacji; ochrona informacji, europejski rynek usług informacyjnych; zarządzanie informacją; biblioteki w Unii Europejskiej; programy działań dla bibliotek w Unii; rozwój otwartych systemów bibliotecznych; wyszukiwanie informacji w sieciach komputerowych. Podyplomowe Studia Zarządzanie i marketing w bibliotekach niezbędnych we współczesnej pracy bibliotekarskiej (m.in. teoria i metodologia nauki o książce, bibliotece i informacji naukowej; czytelnictwo; historia książki i bibliotek; zagadnienia wydawnicze i księgarskie; problemy edukacji medialnej i regionalnej). Przygotowuje się słuchaczy do korzystania w pracy bibliotecznej z nowoczesnych technologii informacyjnych Uwzględniając aktualne potrzeby zawodowe środowiska bibliotekarzy, a zwłaszcza kierowniczej kadry bibliotek, IBIN postanowił zorganizować od października 2005 r. studia podyplomowe Zarządzanie i Marketing w Bibliotekach. Program studiów obejmuje problemy zarządzania strategicznego biblioteką, zarządzania zasobami ludzkimi biblioteki, a także zastosowania marketingu do promocji usług bibliotecznych, zgodne z najnowszymi tendencjami w tym zakresie. Szczególnie przydatny w programie studiów może okazać się przedmiot Pozyskiwanie funduszy z Unii Europejskiej, prowadzony przez pracownika Euro Info Centrum w Katowicach. Dzięki nawiązaniu (obsługa komputera, tworzenie baz danych, stron domowych). W programie znalazły się również podstawy konserwacji i ochrony zbiorów bibliotecznych. Wiedzę praktyczną dają ćwiczenia z bibliotekarstwa, pedagogiki i metodyki bibliotecznej, a także praktyka zawodowa w bibliotekach różnych typów. Opracowano na podstawie www. ibin.us.edu.pl Uczestnikami studiów mogą być pracownicy informacji naukowej, osoby pracujące w sektorze usług informacyjnych, bibliotekarze wszystkich typów bibliotek, a także nauczyciele-bibliotekarze, posiadający dyplom ukończenia studiów magisterskich informacji naukowej i bibliotekoznawstwa lub dyplom innych studiów magisterskich, inżynierskich (w tym przypadku są wymagane dokumenty poświadczające posiadane kwalifi kacje w zakresie informacji, dokumentacji czy bibliotekarstwa, np. świadectwa ukończenia studiów podyplomowych bibliotekarskich, kursów bibliotekarskich itp.). Opracowała DIANA PIETRUCH-REIZES tej współpracy słuchacze otrzymają możliwość pozyskania wiedzy oraz kompetencji praktycznych w zakresie poszukiwania funduszy z Unii Europejskiej aż po praktykę wypełniania formularzy wniosków. Opracowała JOANNA KAMIŃSKA

11 Absolwenci bibliotekoznawstwa o sobie Maria Kalczyńska Studia bibliotekoznawcze na UŚ ukończyłam w 1983 r. Pod kierunkiem prof. dr hab. Zbigniewa Żmigrodzkiego podejmowałam swoje pierwsze badania naukowe. Po studiach pracowałam w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Opolu, przechodząc wszystkie stopnie bibliotekarskiego zawodu. Los jednak pokierował inaczej. W 1986 r. zatrudniono mnie na stanowisku naukowym w PIN-Instytucie Śląskim w Opolu (gdzie pracuję do dziś). Współpracowałam z wieloma znanymi śląskoznawcami, zajmowałam się badaniami nad książką polską na Śląsku, gromadziłam kartotekę druków polskich wydanych na Górnym Śląsku w czasach niemieckich. Podejmowane przeze mnie działania popularyzacyjne oraz wydane publikacje oddziałują na konsolidację środowiska pracowników polskich mediów, autorów, działaczy oświatowych, ludzi nauki i kultury w Niemczech. Nie zaniechałam przy tym kontaktów z moją macierzystą uczelnią, brałam udział w wielu organizowanych tam konferencjach śląskoznawczych. Od 2002 r. pracuję na stanowisku adiunkta w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W swoich zainteresowaniach naukowych i dydaktyce akcentuję problematykę książki polonijnej i emigracyjnej. W 2005 r. przeszłam procedurę kolokwium habilitacyjnego na Uniwersytecie Wrocławskim, na podstawie rozprawy Kultura książki polskiej w Niemczech. Za największą wartość, jaką wyniosłam ze śląskiej Uczelni, uważam zaszczepienie mi potrzeby pracy badawczej i miłości do książki, doświadczenie życzliwej atmosfery, jaką podczas studiów darzyli nas pracownicy nauki oraz szacunku do innych. Staram się także kierować tymi wartościami. Sylwia Błaszczyk Rozpoczynając studia na kierunku bibliotekoznawstwa, miałam za sobą kilkuletnią pracę w zawodzie bibliotekarza. Motywem do podjęcia studiów była chęć pogłębienia wiedzy zawodowej i teoretycznej. W przebiegu mojej pracy można wyróżnić kilka etapów: od stanowiska technika dokumentalisty w bibliotece technicznej, poprzez pracę w charakterze bibliotekarza i instruktora w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Katowicach do kierownika Centrum Dokumentacji Europejskiej Biblioteki Śląskiej oraz kierownika Działu Ochrony Konserwacji i Archiwizacji Zbiorów Biblioteki Śląskiej. Jako bibliotekarz wśród pracowników bibliotek publicznych województwa śląskiego cieszę się uznaniem. Staram się im pomóc w rozwiązywaniu problemów. Takie kontakty dają mi olbrzymią satysfakcję i mobilizują mnie do ciągłej aktywności oraz bieżącego śledzenia zagadnień bibliotekarskich. Zawód, który wykonuję, nauczył mnie ciekawości oraz umiejętności radzenia sobie z zalewem informacji także fachowych. Bardzo się cieszę, jeżeli moja wiedza i doświadczenie przydają się innym. Zawodowo zajmuję się też kształceniem bibliotekarzy: od kilkunastu lat jestem wykładowcą, a od kilku lat kierownikiem filii Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej im. Heleny Radlińskiej w Warszawie. Kieruję Pomaturalnym Studium Zawodowym Zaocznym o specjalności bibliotekarskiej. Za najważniejsze w kształceniu zawodowym bibliotekarzy uważam rozbudzenie w tych osobach głębszego zainteresowania tym, co robią na co dzień. Chcę, żeby polubili swoją pracę. Tak było też ze mną dzięki studiom w Instytucie poznałam różnorodność działań zawodowych oraz miałam możliwość zetknięcia się z wykładowcami, którzy zaszczepili mi różne zainteresowania, np. dzięki wykładom Profesora B. Zyski bliżej poznałam szczególnie mi teraz bliskie zagadnienia ochrony zbiorów bibliotecznych. Bogumiła Warząchowska Wybór kierunku bibliotekoznawstwa wynikał z mojego zainteresowania pracą w bibliotece i szczególnego zamiłowania do książek. Kończąc studia 25 lat temu, zastanawiałam się nad wyborem typu biblioteki, w której chciałabym pracować. Najbardziej przyjazną była dla mnie wówczas Biblioteka Główna UŚ. Tam też rozpoczęłam swoją przygodę z bibliotekarstwem. Szybko zorientowałam się, że praca w bibliotece naukowej wymaga stałego uczenia się i dokształcania. Sprawdziły się słowa wypowiadane przez wielu pracowników naukowych, że bibliotekarz nie jest w stanie wszystkiego wiedzieć, ale musi orientować się, gdzie poszukiwać informacji i jak docierać do źródeł. Ten aspekt nauczania akcentowano na studiach. Oprócz przekazywania wiedzy fachowej, specjalistycznej, nasi mistrzowie uniwersyteccy uświadomili nam, że praca w bibliotece ma charakter służebny, szczególnie w dziale udostępniania, stanowiącym w pewnym sensie wizytówkę biblioteki. Wiedza teoretyczna wyniesiona ze studiów ma niewątpliwie istotne znaczenie, ale nie mniej ważne są predyspozycje osobowościowe. Do pracy chodzę z radością i zadowoleniem. Wszystkie trudności traktuję jak kolejne wyzwania. Podejmuję je i z reguły pokonuję z pozytywnym efektem. W wielu zmaganiach zawodowych pomagał mi IBIN, poczynając od merytorycznych wskazówek podczas przygotowania do egzaminu na bibliotekarza dyplomowanego, poprzez decyzje o studiowaniu teologii, na praktycznych radach przekształcenia i organizowania nowo tworzącej się Biblioteki Teologicznej kończąc. Mój kontakt z Instytutem jest ciągle żywy, nie tylko dzięki praktykantom studentom, ale również poprzez udział w konferencjach, sympozjach i zjazdach. W spotkaniach tych uczestniczę chętnie, ponieważ jest to jedna z form szkolenia i dokształcania. Eugenia Wojak-Kwoka Przebieg mojej kariery zawodowej był raczej burzliwy. Wielokrotnie zmieniałam miejsce pracy. W końcu znalazłam stałe zatrudnienie na uniwersytecie w Bochum. Jestem zadowolona, ponieważ miałam okazję poznania różnych bibliotek oraz różnych systemów, a także wielu interesujących ludzi, z którymi do dzisiaj utrzymuję kontakty. Każdą stację dobrze wspominam. Za największą wartość wyniesioną ze studiów uważam znajomość historii literatury powszechnej. Na studiach także poznałam swojego przyszłego męża. Bernard Kwoka Od 1987 r. pracuję w tej samej bibliotece, która jest fundacją finansowaną z budżetu Republiki Federalnej Niemiec i miasta Herne w Westfalii. Początkowo byłem zatrudniony jako bibliotekarz dyplomowany, a obecnie jako bibliotekarz dziedzinowy i kieruję pionem organizacyjnym Biblioteka. W mojej pracy ważną rolę odgrywa fakt znajomości języka polskiego oraz rosyjskiego. W przyszłości planuję wydanie katalogu poloników, jakie posiada nasza biblioteka, oraz przygotowanie opracowania bibliograficznego na temat różnych śląskich miast. Z perspektywy własnego doświadczenia za najistotniejsze w kształceniu bibliotekarzy uważam oprócz umiejętności zawodowych ogólne wykształcenie humanistyczne oraz znajomość języków obcych. MIESIĘCZNIK Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Pismo ukazuje się od 1992 roku za zgodą JM Rektora. ISSN REDAGUJE ZESPÓŁ: Agnieszka Sikora (asikora@us.edu.pl), Aleksandra Kielak sekretarz redakcji (kielak@adm.us.edu.pl), Dariusz Rott redaktor naczelny (rott@adm.us.edu.pl) ADRES REDAKCJI: ul. Bankowa 12, pokój 016, Katowice, tel.: (32) , tel./fax (32) , gazeta@us.edu.pl lub gazetauniwersytecka@op.pl Jesteśmy w Internecie: REDAKCJA CIESZYŃSKA: Stanisław Pietroszek (zcieszyna@filus.edu.pl), tel. (33) Dodatek specjalny opracował zespół: I. Socha, R. Frączek, J. Gwioździk, M. Jarczyk PROJEKT OKŁADKI: Grzegorz Hańderek SKŁAD I ŁAMANIE: Ireneusz Olsza DRUK: Zakład Poligraficzny M. Wioska, ul. 75 Pułku Piechoty 1, Chorzów, tel Nakład: 600 egz. Redakcja zastrzega sobie prawo skracania, adiustacji i redagowania tekstów Materiały (na dyskietce, lub em) przyjmujemy do 13-go dnia miesiąca poprzedzającego wydanie numeru Zachęcamy do współpracy. Czekamy na artykuły, listy i sugestie. Materiały nie zamówione staramy się zwracać Strony www opracowane przez Centrum Technik Informatycznych UŚ Redakcja nie identyfikuje się ze wszystkimi przedstawionymi poglądami Autorów, niektóre z nich traktujemy jako zaproszenie do dyskusji marzec 2005 nr 7 (127) 11

12 II Zjazd Absolwentów (1989 r.) Foto: Archiwum IBIN INSTYTUT BIBLIOTEKARSTWA I INFORMACJI NAUKOWEJ pl. Sejmu Œl¹skiego Katowice tel. bezpoœredni: (+48 32) fax: (+48 32) centrala: (+48 32) , , , , , ibin@homer.fil.us.edu.pl