BADANIE GŁOWY

Transkrypt

1 BADANIE GŁOWY A) Czaszka - wielkość i kształt. - Wielkogłowie (macrocephalia) - zwiększenie wymiarów głowy występuje w: wodogłowiu wewnętrznym (hydrocephalus internus) - płyn mózgowo-rdzeniowy gromadzi się w komorach bocznych mózgu akromegalii chorobie Pageta krzywicy (rachitis). - Małogłowie (microcephalia) - zmniejszenie wymiarów głowy - jest zaburzeniem rozwojowym; występuje w kretynizmie. - Czaszkę wieżową (oxycephalia) spotyka się: we wrodzonej żółtaczce hemolitycznej w przypadku przedwczesnego zarośnięcia szwów: strzałkowego i wieńcowego. - Czaszka kwadratowa (caput quadratum) - kanciastego kształtu, z dużymi guzami czołowymi i skroniowymi; występuje w krzywicy - kości potylicy są spłaszczone, miękkie (craniotebes - zmiękczenie kości). B) Twarz - Typowy wygląd twarzy z wytrzeszczem gałek ocznych w chorobie Gravesa- Basedowa: skóra twarzy cienka, delikatna, często spocona, pojawia się zaczerwienienie pod wpływem niewielkich podniet, charakterystyczny blask szeroko otwartych oczu. - W niedoczynności tarczycy wyraz twarzy jest apatyczny, tępy, spojrzenie martwe, zamglone; twarz nieruchoma, bez mimiki; skora sucha, chłodna, blada; pogrubiała i obrzękła skóra twarzy (obrzęk śluzowaty - myxaedema) doprowadza do zatarcia jej wyrazu. Twarz obrzękła (zwłaszcza obrzęk powiek) jest najczęściej wyrazem choroby nerek. - W kretynizmie - wyraz twarzy apatyczny, tępy, szpary powiekowe wąskie na skutek obrzęku powiek; skóra sucha o zabarwieniu woskowym, obrzęknięta. - W akromegalii - powiększenie żuchwy i prognetyzm, powiększenie warg, nosa, małżowin usznych, języka i krtani. - Twarz okrągła (facies lunaris) - typowa dla zespołu Cushinga. Policzki pucołowate, zaczerwienione i gorące; wargi i śluzówki ciemno-czerwone. - Twarz hipokratesa (facies hippocratica) - zapadnięte, blade policzki, silnie zaznaczone fałdy twarzy, zaostrzony nos, zapadnięte oczy, zimne uszy; skóra twarzy: bladosina, zimna, pokryta zimnym potem. Występuje w:

2 zapaleniu otrzewnej niedrożności jelit cholerze. - Risus sardonicus - usta są jakby zastygłe w śmiechu przy zmarszczonym czole, jest wywołany tonicznym napięciem mięśni twarzy, występuje u chorych na tężec. - W porażeniu nerwu twarzowego występuje asymetria twarzy objawiająca się nieruchomością połowy twarzy i pociągnięciem jej na stronę zdrową. - Objaw Chwostka - lekkie uderzenie pnia nerwu twarzowego tuż przed małżowiną uszną powoduje skurcz mięśni mimicznych twarzy. Szczegółowe badanie głowy i szyi. C) Oczy - Wytrzeszcz gałek ocznych (exophthalmus) występuje w chorobie Gravesa- Basedowa. Jeśli jest znaczny, to powoduje zapalenie spojówek,niedomykalność powiek oraz wysychanie rogówki. - Wytrzeszcz obustronny spotyka się w: oksycephalii zakrzepach zatoki jamistej. - Wytrzeszcz tętniczy (exophthalmus pulsans) jest najczęściej wywołany urazem uszkadzającym tętnice szyjne wewnętrzne. - Jednostronny wytrzeszcz oczu jest objawem: guza oczodołu ropawicy zakrzepowego zapalenia żył oczodołu. - Zapadnięcie gałek ocznych do oczodołu (enophthalmus) jest wywołane zanikiem tkanki oczodołu lub schorzeniem rdzenia. Obustronne zapadnięcie stwierdza się w: chorobach wyniszczających wymiotach i biegunkach ostrej niewydolności krążenia - Zespół Hornera ( jednostronne zapadnięcie gałki ocznej, zwężenie źrenicy, zwężenie szpary powiekowej wywołane częściowym opadnięciem powieki górnej - enopthalmus, myosis et ptosis palpebrae + jednostronny brak pocenia się twarzy i szyi) pojawia się w: pierwotnym raku płuc raku tarczyce tętniaku aorty guzach śródpiersia Zespół Hornera jest spowodowany porażeniem nerwu współczulnego szyjnego unerwiającego m. tarczkowy, m. rozszerzacz źrenicy i m. oczodołowy. Na powiekach stwierdza się: 2

3 zmarszczkę nakątną (epicantus) - pionowy fałd skórny przesłaniający wewnętrzny kąt szpary powiekowej; występuje w zespole Downa. opryszczkę powieki (herpes simplex) jęczmień (hordeolum) kępki żółte (xanthelasma palpebrarum) - stwierdza się w cukrzycy, miażdżycy tętnic, nadciśnieniu tętniczym i w okresie przekwitania. - Zabarwienie spojówek: blade - w niedokrwistości żółte - w żółtaczce nadmierne zaczerwienienie - w zapaleniu spojówek, czerwienicy prawdziwej i w chorobie posurowiczej - Wybroczyny lub wylewy do spojówek zdarzają się w: ostrym zapaleniu spojówek skazach krwotocznych stwardnieniu tętnic krztuścu - Zapalenie spojówek (coniuctivitis) doprowadza do pieczenia pod powiekami, łzawienia, nieraz światłowstrętu. Stwierdza się przekrwienie i obrzęk spojówek, nieraz wybroczyny i zapalną wydzielinę. Zapalenie spojówek najczęściej wywołane jest drobnoustrojem. - Ostre zapalenie gruczołu łzowego (dacryoadenitis acute) zdarza się w odrze, płonicy, śwince i innych chorobach zakaźnych. Objawia się bólem okolicy gruczołu łzowego, obrzękiem powieki górnej, wyczuwalnym powiększeniem części powiekowej gruczołu łzowego i obrzękiem przedusznych węzłów chłonnych. - Wysychanie rogówek pojawia się w chorobach gruczołów łzowych (upośledzenie wydzielania łez), w niedomykalności szpary powiekowej i może doprowadzić do owrzodzenia rogówek. - Zapalenie miąższowe rogówek (keratitis parenchymatosa) najczęściej rozwija się na tle kiły wrodzonej. - Obwódka starcza (gerontoxon, arcus senilis) - jest objawem starzenia się - koliste zmętnienie zewnętrznego brzegu rogówki. - W chorobie Wilsona (zwyrodnieniu wątrobowo-soczewkowym) występuje srebrno-żółto-brunatny pierścień okołorogówkowy Keysera-Fleischera. Stwierdza się objawy marskości wątroby i uszkodzenie jąder podstawnych mózgu. - Błękitne twardówki są objawem osteogenesis imperfecta, natomiast żółte zabarwienie twardówek jest zwykle pierwszą oznaką żółtaczki. - Anisocoria - nierówność źrenic występuje w: napadach jaskry porażeniu nerwu okoruchowego kile OUN zapalenie opon mózgowych 3

4 udarze mózgu krwotokach podpajęczynówkowych, pod- i nadtwardówkowych tętniaku aorty uciskającym nerw współczulny, przez co źrenice po tej stronie rozszerzają się. - Odchylenie od okrągłego kształtu źrenic zdarza się w: wiądzie rdzenia kręgowego kile OUN napadzie jaskry porażeniu postępującym - Zwężenie źrenic (myosis) występuje w zatruciu: morfiną, pilokarpiną, fizostygminą, nikotyną wiądzie rdzenia porażeniu postępującego obustronnym zapaleniu tęczówki i ciałka rzęskowego śpiączce mocznicowej - Rozszerzenie źrenic (mydriosis) charakterystyczne dla: zatrucia atropiną jaskry wstrząsu i agonii ostrego zatrucia etanolem, metanolem, CO, jadem kiełbasianym i grzybami - Brak odruchu źrenic na światło zdarza się w: śpiączkach i zatruciach chorobach oczu: ślepocie, ostrym napadzie jaskry - Objaw Argyll -Robertsona - polega na nieregularnym bezpośrednim i konsensualnym (pośrednim) odruchu źrenic na światło z prawidłową ich reakcją na nastawność i zbieżność (akomodację i konwergencję). Źrenice małe, nieregularne z prawidłową ostrością wzroku. Charakterystyczny dla wiądu rdzenia (tabes dorsalis) i porażenia postępującego (paralysis progressiva) oraz kiły układu nerwowego i uszkodzenia pokrywy śródmózgowia. - W zespole Adiego (pseudotabes) stwierdza się brak reakcji/powolną reakcję rozszerzania źrenicy na światło, natomiast na nastawność i zbieżność źrenica reaguje powoli (zwęża się) - toniczne źrenice. - Porażenie nerwu okoruchowego (III) doprowadza do: opadnięcia górnej powieki (ptosis) porażenia ruchów gałki ocznej rozszerzenia źrenicy i braku oddziaływania jej na światło, nastawność i zbieżność gałka oczna zwrócona na zewnątrz - Oczopląs (nystagmus) - z reguły obustronne mimowolne ruchy gałek ocznych, występuje najłatwiej podczas patrzenia badanej osoby w bok. Oczopląs występuje: w niektórych chorobach OUN (guzy móżdżku, stwardnienie rozsiane) w chorobie Memere'a i zapaleniu błędnika 4

5 - W chorobie Gravesa-Basedowa spotyka się: objaw Grafego (-) - górna powieka opóźnia się w stosunku do gałki ocznej; odsłania biały pas twardówki nad tęczówką objaw Kochera (+) - powieka górna podnosi się szybciej od gałki ocznej, przez co widoczny jest biały rąbek białkówki objaw Moebiusa - polega na utrudnieniu ruchów zbieżnych gałek ocznych (osłabienie mięśni zewnętrznych oczu) objaw Stellwaga - jest dodatni w chorobie Gravesa-Basedowa, jeśli mruganie powiek jest rzadkie objaw Dalrymple'a - rozszerzenie szpary ocznej, wskutek zmożonego napięcia mięśni powiek. - Odruch rogówkowy - wywołuje się dotknięciem rogówki piórkiem lub włosem albo dmuchnięciem w oko; powstaje wówczas skurcz mięśnia okrężnego oka i mrugnięcie obu oczu. Zniknięcie odruchu rogówkowego może nastąpić w: śpiączce ogólnym znieczuleniu histerii D) Nos Nos siodełkowaty występuje w kile wrodzonej. Nos lornetkowaty - zniszczeniu ulega szkielet kostny i chrzęstny. Występuje w kile wrodzonej. Badanie nosa: drożność wyciek z nosa zachowanie nozdrzy podczas oddychania Krwawienie i krwotoki z nosa (epistaxis) zdarzają się w: ostrych chorobach gorączkowych (grypa, odra, płonica, gorączka reumatyczna, dur brzuszny) ostrym i przewlekłym zapaleniu nerek skazach krwotocznych nadciśnieniu tętniczym miażdżycy tętnic zapaleniu wsierdzia przewlekłej niewydolności krążenia E) Uszy Na małżowinie usznej i w zewnętrznym przewodzie słuchowym spotyka się: wypryski różę czyrak przewodu słuchowego zewnętrznego opryszczkę półpasiec uszny zapalenie ochrzęstnej małżowiny usznej. - Ostre zapalenie wyrostka sutkowatego (mastoiditis acuta) i wyciek z przewodu usznego występuje w przebiegu zapalenia ucha środkowego. 5

6 - Powiększenie przyusznych węzłów chłonnych zdarza się w: zapaleniu ucha zewnętrznego róży stanach zapalnych górnej połowy twarzy nowotworach małżowiny usznej F) Policzki, usta Cuchnięcie z ust (foetor ex ore) pojawia się w: ropniu okołomigdałkowym wrzodziejącym zapaleniu jamy ustnej (w przebiegu ostrej białaczki) rozszerzeniach oskrzeli zgorzeli płuc raku i uchyłku przełyku Wargi: - zabarwienie: blade - w niedokrwistości, sine - w sinicy, zbliżone do żółtego - w żółtaczce - stopień wilgotności: wysuszenie warg w: durze brzusznym, ciężkich chorobach gorączkowych, śpiączce cukrzycowej, mocznicy, ostrym zapaleniu otrzewnej - grubość warg: zgrubienie w: ciąży, niedoczynności tarczycy, akromegalii, obrzęku Puinckego -opryszczka na wargach 6