III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Transkrypt

1 III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 3.1. Informacje ogólne Dominujące formy gospodarowania na terenie powiatu Powiat rawicki zajmuje łączną powierzchnię 553,2 km 2. Formy użytkowania terenu na obszarze powiatu przedstawia tabela 11. Formy użytkowania terenu w powiecie rawickim T a b e l a 11 Formy użytkowania terenu Powierzchnia [ha] Odsetek powierzchni [%] Powierzchnia ogółem ,0 Tereny rolnicze, w tym: ,6 grunty orne ,7 sady 127 0,2 łąki i pastwiska ,7 Lasy i grunty leśne ,8 Pozostałe grunty i nieużytki ,6 Źródło: GUS, WODR Leszno - Region Leszczyński rolnictwo w liczbach 2001 r. Struktura użytkowania obszaru powiatu rawickiego wskazuje na jego typowo rolniczy charakter. Szczegółowe użytkowanie gruntów na terenach poszczególnych gmin powiatu przedstawia tabela 12. Formy użytkowania terenu w poszczególnych gminach powiatu T a b e l a 12 Grunty Użytki Grunty Łąki i Gmina ogółem rolne orne pastwiska Sady Lasy Pozostałe [ha] Bojanowo Miejska Górka Pakosław Jutrosin Rawicz Źródło: GUS, WODR Leszno - Region Leszczyński rolnictwo w liczbach 2001 r. Jak wynika z zestawienia przedstawionego w tabeli 12, najwięcej użytków rolnych w stosunku do całkowitej powierzchni gminy, ma gmina Miejska Górka, stanowią one 87,8% gruntów ogółem. Najmniej użytków rolnych w stosunku do powierzchni gminy, znajduje się natomiast w gminie Pakosław, stanowią one 71,3 % gruntów ogółem. III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO26

2 3.2. Charakterystyka elementów przyrody nieożywionej powiatu Zarys budowy geologicznej Omawiany obszar pod względem geologicznym leży na Monoklinie Przedsudeckiej. Głębokie podłoże tworzy tak zwana platforma paleozoiczna, na której spoczywa późniejsza pokrywa osadowa, zbudowana głównie z utworów permu, triasu, natomiast utwory jury i kredy występują tylko szczątkowo. Z utworami permskimi związane jest występowanie złóż gazu ziemnego. Pokrywa osadowa przykryta jest prawie w całości utworami trzeciorzędowymi: oligoceńskimi, mioceńskimi i plioceńskimi. Utwory oligoceńskie to piaski drobnoziarniste, mułki i iły. Utwory mioceńskie to iły i mułki z wkładkami węgli brunatnych oraz miejscami piasków i piaskowców. Osady plioceńskie stanowią powierzchnię podczwartorzędową i dominują wśród nich iły poznańskie. Powierzchniowe utwory czwartorzędowe na terenie powiatu to osady plejstoceńskie zlodowacenia środkowopolskiego, północnopolskiego i południowopolskiego oraz holoceńskie. Osady plejstoceńskie zlodowacenia środkowopolskiego to gliny zwałowe, tworzą one jeden poziom z przewarstwieniami i soczewkami piasków wodnolodowcowych. Są piaszczyste i zawierają liczne głazy. Osady plejstoceńskie zlodowacenia północnopolskiego to piaski, żwiry mułki, mady rzeczne, a także tworzące się u schyłku plejstocenu piaski wydmowe, zbudowane z materiału kwarcowego drobno i średnio ziarnistego. Osady holoceńskie to piaski, żwiry, mułki rzeczne występują wzdłuż cieków wodnych, a ich miąższość nie przekracza 12 m. Namuły występują w zagłębieniach bezodpływowych i dolinkach. Słabo rozpowszechnione, ale obecne są również torfy i piaski eoliczne w wydmach Warunki geologiczno - gruntowe W podłożu obszarów wysoczyznowych niemal powszechnie występują morenowe gliny, gliny piaszczyste i piaski gliniaste, na ogół w konsystencji twardoplastycznej i półzwartej. W obrębie dolin rzecznych miejsce wyerodowanych glin zajmują piaski plejstoceńskich poziomów terasowych, osiągające niekiedy kilkunastometrowe miąższości. Różnoziarniste piaski i żwiry są z reguły gruntami średniozagęszczonymi. Gorsze parametry wytrzymałościowe wporównaniu ze wspomnianymi glinami, czy piaskami i żwirami mają piaszczyste osady teras rzecznych, szczególnie holoceńskie - występujące w warstwie przypowierzchniowej. Charakteryzują się one przewarstwieniami mułków, namułów organicznych i torfów. Utwory rzeczno bagienne związane są przede III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO27

3 wszystkim z dolinami rzek Orli, Masłówki, Dąbroczny. Luźne są także lokalnie spotykane nagromadzenia piasków wydmowych. A Bogactwa naturalne Na terenie powiatu rawickiego występują udokumentowane złoża gazu ziemnego, kruszywa naturalnego oraz ilastych surowców ceramiki budowlanej. Zestawienie zasobów surowcowych na terenie powiatu przedstawia tabela 13. Zasoby surowców naturalnych T a b e l a 13 Zasoby Surowiec Jednostka geologiczne Wydobycie przemysłowe bilansowe gaz ziemny [mln m 3 ] 4 415, ,37 279,04 kruszywo naturalne [tys. Mg] 2 347, ,00 128,00 surowce ilaste ceramiki budowlanej [tys. Mg] 2 622,00 19,00 4,00 Źródło: PIG Warszawa 2002, Ministerstwo Środowiska Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zastawiono w tabeli 14. Wykaz złóż surowców naturalnych T a b e l a 14 Wyszczególnienie Zasoby Stan zag. geologiczne złoża przemysłowe bilansowe Wydobycie gaz ziemny [mln m 3 ] Pakosław E 250, Rawicz dolomit główny P 230, Rawicz wap. podst.- cz. spag P 475, Zakrzewo P 210, Załęcze 1) E 3 250, ,37 279,04 kruszywo naturalne [tys. Mg] Jutrosin * E 649,00 381,00 9,00 Jutrosin I Z 324, Jutrosin II* E 544,00-7,00 Nadstawem I* Z 32, Nadstawem II Z 30, Nadstawem III E 41,00 41,00 20,00 Nadstawem IV* E 32,00 11,00 5,00 Nadstawem V E 14,00 14,00 12,00 Nadstawem VI E 83,00 83,00 2,00 Nadstawem VII E 18,00-1,00 Nadstawem VIII R 98,00 98, Nadstawem IX E 38,00 38,00 14,00 Sielec Nowy Z 19, III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO28

4 Sielec Nowy II Z Sierakowo E 255,00 255,00 58,00 Szkaradowo R 147,00 147,00 - Zmysłowo* Z 23, surowce ilaste ceramiki budowlanej [tys. Mg] Giżyn E 1 061,00 872,00 3,00 Rozstępniewo M. Górka II Z 29,00 19,00 4,00 Rozstępniewo M. Górka Z 2 622, Sowiny tylko pzb ) złoże znajduje się na terenie dwóch powiatów Rawicz i Góra; Źródło: PIG Warszawa 2002, Ministerstwo Środowiska Skróty literowe stanu zagospodarowania zasobów w wykazach złóż oznaczają: E złoża zagospodarowane eksploatowane; P złoże o zasobach rozpoznanych wstępnie; R złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo; Z złoże zaniechane. Eksploatacja kruszywa naturalnego w największym stopniu, prowadzona jest na terenie gminy Jutrosin. Przedmiotem wydobycia (wg mapy geologicznej), są piaski, żwiry i głazy lodowcowe stadiału mazowiecko podlaskiego zlodowacenia środkowopolskiego. Typowymi złożami piasku o średnim punkcie piaskowym powyżej 90 % są złoża Jutrosin I, Nadstawem IV, Nadstawem V, Nadstawem VI, Sielec Nowy, Sielec Nowy II. Nagromadzenie wkładek żwirowych obserwuje się przede wszystkim na złożach Jutrosin, Jutrosin II część zachodnia, Nadstawem I, Zmysłowo. Eksploratorem złóż gazu na terenie powiatu rawickiego jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. oddział w Zielonej Górze - Zielonogórski Zakład Górnictwa Nafty i Gazu. Zgodnie z uzyskanymi informacjami posiada on koncesje górnicze na eksploatację następujących złóż gazu ziemnego: Złoże Załęcze wchodzi ono w skład obszaru górniczego obejmującego również złoża Wiewierz E i Wiewierz W (tylko częściowo znajduje się na terenie powiatu). Odkryte zostało w 1971 roku i jest eksploatowane od 1973 roku, koncesja nr 143/93, wydana przez MÓŚZNiL dnia rok. Złoże posiada zasoby bilansowe w kategorii A wynoszące mln Nm 3 (stan na rok). Horyzontem gazonośnym jest stropowa partia piaskowców czerwonego spągowca. Gaz pochodzący z tego złoża w składzie posiada 76,05 % metanu, 22,62 % azotu oraz nieznaczną domieszkę helu i dwutlenku węgla. Złoże Rawicz znajduje się w centralnej części miasta i gminy Rawicz, posiada zasoby geologiczne rzędu 460 mln Nm 3, w tym zasoby wydobywalne około 230 mln Nm 3. Zawartość azotu wynosi 74,57 %. III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO29

5 Złoże Zakrzewo położone jest w większości na terenie gminy Miejska Górka, posiada koncesję nr KZK/012/S/3337/76 wydaną przez Prezesa Centralnego Urzędu Geologii, dnia rok. Jego zasoby w kategorii C wynoszą około 300 mln Nm 3, w tym zasoby wydobywalne 210 mln Nm 3. Na podstawie informacji przekazanych przez Oddział Zielonogórski Zakładu Górnictwa Nafty i Gazu na terenie powiatu rawickiego znajdują się dwa odwierty wydobywcze Pakosław 2 i Pakosław 4. Wszystkie pozostałe istniejące na terenie powiatu odwierty zostały zlikwidowane. Na mapie załączonej do niniejszego programu zostały naniesione wszystkie otwory (zlikwidowane i niezagospodarowane). Na obszarze powiatu trwają również dalsze prace poszukiwawcze. Część jego terenu objęta jest koncesją poszukiwawczą nr 27/99p, wydaną przez Głównego Geologa Kraju z dnia rok, pod nazwą Bojanowo Wąsosz. Na terenie powiatu rawickiego zlokalizowane są również pokłady węgla brunatnego. Znajduje się tu nie eksploatowane złoże Rawicz Miejska Górka Skoraszewice. Jego eksploatacja jest bardzo trudna ze względu na niesprzyjające warunki geologiczno górnicze, istniejące zagospodarowanie powierzchni terenu oraz przewidziane skutki eksploatacji, takie jak np. lej depresyjny, wyłączenie gleb o wysokich walorach produkcyjnych, emisja pyłów. Warunki te zdecydowały o niecelowości jego eksploatacji Rzeźba terenu Cały obszar powiatu rawickiego należy zaliczyć pod względem morfologicznym do terenów słabo urozmaiconych. Jego powierzchnię stanowi zespół równin z niewielkimi nachyleniami, które poprzecinane są dodatkowo szerokimi dolinami rzek Orla, Masłówka, Dąbroczna. Nielicznie na obszarze powiatu występują wydmy i wały wydmowe o wysokości względnej do 20 m. Różnice wysokości na terenie powiatu mające odzwierciedlenie w wartościach rzędnych bezwzględnych, są niewielkie. I na obszarach poszczególnych gmin wynoszą: Bojanowo - najniżej położony punkt to: 90 m n p m (południowa część gminy), a najwyżej położony punkt to: 165 m n p m (zachodnia część gminy); Miejska Górka - najniżej położony punkt to: 91,2 m n p m (Karolinki), a najwyżej położony punkt to: 122 m n p m (Dłoń); III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO30

6 Pakosław - najniżej położony punkt to: 91,5 m n p m (Skrzyptowo - Sworowo), a najwyżej położony punkt to: 117,6 m n p m (Góreczki Wielkie); Jutrosin - najniżej położony punkt to: 93,7 m n p m (Katarzynowo), a najwyżej położony punkt to: 123,7 m n p m (Grąbkowo); Rawicz - najniżej położony punkt to: 86,4 m n p m (dno doliny Masłówki), a najwyżej położony punkt to: 104,9 m n p m (pomiędzy Rawiczem i Sarnową); Różnica, między najniżej (86,4 m n.p.m. - gmina Rawicz) i najwyżej (165,0 m n.p.m. gmina Bojanowo), położonymi punktami wysokościowymi na terenie powiatu wynosi 87,4 m Wody powierzchniowe Sieć rzeczna Wody powierzchniowe występujące na terenie powiatu należą do systemu wodnego Odry. Sieć rzeczną tworzy przede wszystkim rzeka Orla wraz z dopływami. Orla jest prawostronnym dopływem Baryczy, uchodzącym w km 34,6. Wypływa na Wysoczyźnie Kaliskiej w rejonie miejscowości Budy na wysokości 155 m n p m. Uchodzi do Baryczy poniżej Wąsosza na wysokości 85 m n p m. Całkowita długość rzeki wynosi 88,0 km. Powierzchnia dorzecza 1546,5 km 2. Pod względem administracyjnym zlewnia Orli leży na pograniczu województw wielkopolskiego i dolnośląskiego. Głównymi dopływami Orli są: Borowica, Żydowski Potok, Rdęca, Dąbrocznia, Masłówka, Szpatnica (Stara Orla). Wymienione dopływy Orli posiadają również dobrze rozbudowaną sieć własnych dopływów. Największe znaczenie pod tym względem dla powiatu mają Masłówka, oraz Dąbrocznia, mniejsze Rdęca. Główne dopływy Masłówki, (której całkowita powierzchnia dorzecza wynosi 287,8 km 2 ) to: prawobrzeżne Czarny Rów, Grobelka, lewobrzeżne Stara Pijawka, Nowa Pijawka i Jelenia Struga. Główne dopływy Dąbroczny, (której całkowita powierzchnia dorzecza wynosi 236,4 km 2 ) to Złoty Rów (Złota Woda) i Kanał Bitter. Całkowita powierzchnia dorzecza Rdęca wynosi 183,5 km. Oprócz wymienionych dopływów, doliny Orli, Masłówki i Dąbroczny poprzecinane są szeregiem drobnych cieków oraz licznymi rowami melioracyjnymi, których wody w III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO31

7 okresie wiosennych roztopów i jesienią są przyczyną podtopień i okresowych zalań część gruntów ornych i łąk. W warunkach powodziowych zalewane są całe dna dolinne rzeki Dąbroczna, częściowo również rzeki Orla oraz tereny wzdłuż rzeki Masłówka Zbiorniki wodne Na terenie powiatu nie występują naturalne zbiorniki wodne. Istnieje jedynie kilka sztucznych zbiorników powstałych w wyrobiskach poeksploatacyjnych (stawy wiejskie, oczka wodne), które zasilane są głównie przez wody podziemne. Największym zbiornikiem wodnym na terenie powiatu jest zbiornik Balaton znajdujący się na terenie gminy Miejska Górka i należący do Cukrowni w Miejskiej Górce. Ma on powierzchnię 0,12 km 2, jego głębokość sięga 3,0 m, a objętość czynna wynosi m 3. Pełni on funkcję zbiornika retencyjnego. Kilka większych zbiorników w wyrobiskach poeksploatacyjnych znajduje się na terenie gminy Jutrosin. Największym z nich jest zbiornik położony na południe od miasta Jutrosin (na złożu Jutrosin), jego powierzchnia wynosi 4,0 ha, a głębokość dochodzi do 7,0 m (średnio 3,0 m). Na sąsiednim złożu Nadstawem III znajdują się dwa mniejsze zbiorniki Wody podziemne Charakterystyka ogólna Pod względem hydrogeologicznym obszar powiatu zlokalizowany jest głównie w rejonie wielkopolskim, a w jego ramach należy do podregionu wielkopolsko śląskiego oraz częściowo powiat należy również do rejonu hydrogeologicznego Kotliny Źmigrodzkiej. Na terenie powiatu zasoby wód podziemnych są niewielkie. Zbiorniki wód podziemnych o znaczeniu użytkowym występują w utworach czwartorzędowych i trzeciorzędowych. Poziomy czwartorzędowe wykorzystywane są w obszarach dolinnych a trzeciorzędowe na wysoczyźnie. Czwartorzęd W obrębie utworów czwartorzędowych występują dwa poziomy wodonośne gruntowy i wgłębny miedzyglinowy i podglinowy. Poziom gruntowy występuje głównie w obrębie dolin rzecznych, dolin kopalnych i rynien glacjalnych. Miąższość warstw wodonośnych jest bardzo zmienna od 1,0 do 30,0 m. Poziom wgłębny międzyglinowy cechuje się zwierciadłem wody o ciśnieniu subartezyjskim, a tylko lokalnie swobodnym. III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO32

8 Miąższość warstw wodonośnych najczęściej wynosi 5 15 m. Poziom ten ze względu na korzystne parametry hydrogeologiczne i jakościowe jest często ujmowany. Trzeciorzęd Piętro trzeciorzędowe na terenie powiatu to przede wszystkim fragment mioceńskiego zbiornika wód podziemnych Wielkopolski Środkowej. Występowanie mioceńskiego poziomu wód podziemnych związane jest z serią piasków w obrębie kompleksu osadów burowęglowych. W poziomie tym wyróżnić można trzy warstwy wodonośne: dolną, środkową i górną. Tworzą je piaski od gruboziarnistych do pylastych i mułków, przedzielonych serią iłów i pokładów węgla Udokumentowane zasoby wód podziemnych na terenie powiatu Powiat rawicki posiada bardzo dobrze rozbudowany system zaopatrzenia w wodę. Wykaz udokumentowanych zasobów wód podziemnych na terenie powiatu przedstawia tabela 15. Zestawienie udokumentowanych zasobów wód podziemnych 15 Lokalizacja Użytkownik Nr studni Rok wykonania Głębokość [m] Pobór [m 3 h] T a b e l a Zatwierdzone zasoby z utworów Q [m 3 h] Tr [m 3 h] Miejska Górka Annapol Stadnina koni bd ,0 8,2 7,0 Dłoń AR Poznań ,9 131,5 1,5 Gostkowo Folwark bd ,0 50,0 3,0 Kołaczkowice RSP (wieś) bd ,0 43,0 Konary wiejski ,0 Malanów Miejska Górka Miejska Górka , ,0 30, ,0 Wodociąg ,5 grupowy ,0 39,5 Ujęcie miejskie ,0 29,0 GS Samopomoc Chłopska ,0 8, Miejska Górka Szkoła podstawowa ,0 15,0 5,0 Miejska Górka Cukrownia ,5 41,0 115, , ,0 Miejska Górka Mleczarnia ,0 14,0 Miejska Górka Blok mieszkalny cukrowni , ,0 0,35 III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO33

9 Miejska Górka Mleczarnia ,0 16,0 Miejska Górka miasto ,0 8,0 Miejska Górka przedszkole ,0 10,0 5,0 Miejska Górka GS Samopomoc ,5 25,0 1,0 Chłopska Miejska Górka Bloki mieszkalne ,0 3,0 cukrowni Miejska Górka Budynek mieszkalny ,0 5,0 Miejska Górka GS restauracja ,4 Gostkowo SK w Żołądnicy bd ,0 15,0 Piaski RSP bd ,0 8,0 Roszkówko Stadnina koni bd ,0 33,0 132,2 Rozstępniewo wieś Roszków bd bd 12,0 Topólka wieś Oczkowice ,0 10,8 Zakrzewo Stadnina koni ,0 95,0 8,2 Zmysłowo SK w Żołądnicy 1967 bd 16,4 6,0 Zwierzęcina Gajówka ,0 6,0 Białykał wieś farma wodociąg gr Pakosław , , ,0 70,1 Chojno Stadnina koni , ,0 60,0 Chojno Szkoła podstawowa 1939 bd 0,1 Golejewko Stadnina koni ,0 5,7 Osiek Dom weterana ,5 64,0 Pakosław POM ,5 5,5 18,0 Pakosław Spółdzielnia Mleczarska ,0 4,9 40,0 Pakosław GS Samopomoc Chłopska ,0 5,5 1,3 Rawicz Antoniewo Stadnina koni ,0 6,8 2,5 Dąbrówka Stadnina koni ,0 18,0 46, ,0 Dębno Polskie Stacja paliw ,0 8,0 3, Dębno Polskie wieś , ,0 53,9 18,0 Izbice RSP (UMiG) ,5 25,0 86, ,0 46,3 Izbice PKP (budynek) ,0 1,5 Konarzewo Stadnina koni ,0 5, ,0 7,0 Łaszczyn UMiG RSP wieś , , , ,0 396,7 Rawicz Mleczarnia ,0 32,0 58,4 6,0 45,0 III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO34

10 Rawicz Gazomet , ,0 444,0 22,0 Rawicz Zakład karny ,0 6a ,0 75,0 21,8 Rawicz Mleczarnia ,0 25,0 Rawicz Przed. Energet ,5 22,0 37,0 Rawicz Zakład Produkcji ,0 25,0 12,0 Betonów Słupia UMiG ,0 Kapitulna wieś ,0 329,9 55,5 Szymanowo Szkółka drzew ,0 15,0 Szymanowo PGR ,6 9,0 Szymanowo Wiertnia ,0 9,5 Sarnowa Wiertnia bd 20,0 Sarnowa miasto , ,0 70, ,0 Sarnowa Ośrodek wierceń ,0 12,0 6,0 Zielona Wieś UMiG wieś , ,2 117,5 24,0 Zielona Wieś wieś , , ,0 42, , ,0 Żołędnica Stadnina koni wieś ,0 17,6 Żylice RSP ,7 15,0 Rawicz PKP 16,7 Masłowo Gospodar. ogrodnicze 17,0 Kotlina Żmigrodzka obejmuje południową część gminy zasoby dyspozycyjne to 2438 m 3 /h, powierzchnia 730 km 2 Jutrosin Janowo wiertnia ,0 3,4 1,2 Jutrosin Dubin Szkaradowo Wodociąg grupowy I ,0 II ,0 III ,0 IV ,0 V ,0 VI ,0 220, Jutrosin 1) GS Samopomoc ,0 16,0 Chłopska Jutrosin 1) Zakład ,0 32,1 Mleczarski ,0 19,0 Jutrosin 1) Filia POM ,0 Jutrosin 1) Zakład weterynar ,0 Jutrosin 1) Inter Yachting SA ,0 12,0 Jutrosin 1) Betoniarnia ,0 13,0 Jutrosin Ośrodek Zdrowia ,0 12,0 16,0 Jutrosin Ogrodnictwo SKR ,0 1,0 6,0 Rogożewo Wodociąg gr , ,0 144,0 64,6 III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO35

11 Sielec wieś , ,0 141,3 65,0 Sielec Stary wiertnia Rogozewo ,3 5,0 Dubin Zdirak Smolice 1 bd 7,0 23,3 Bojanowo Bojanowo Mleczarnia ,0 1,7 13,0 Bojanowo Technikum Rolnicze (studnia ,5 5,3 awaryjna) Bojanowo Technikum Hodowli Roślin i ,5 15,0 Nasiennictwa Bojanowo Zakład karny ,0 5a ,0 3,0 Bojanowo - Miasto UMiG ,0 Golina , , ,0 1a ,0 2a ,0 Bojanowo Browar ,5 101,4 30,0 Giżyn PGR wieś ,6 UMiG ,0 41,1 10,0 Gizyn Cegielnia ,0 10,6 Gierłachowo Stadnina koni ,0 13,4 4,8 Golina Wielka Stadnina koni /68 35, ,0 35,6 30,0 Golinka Spółdzielnia pracy ,0 24,1 Golina Wielka Budynek mieskzalny ,0 1,5 PKP Gościejewice Wodociag gr , ,5 50,0 2a ,0 180, ,0 Karolewo PGR ,0 24, Kawcze PGR - UMiG ,5 95,0 38,0 Kawcze Gosp. rolne , ,7 Pakówka Zakład dla umysłowo chorych ,0 3,0 4,0 Pakówka PKP budynek mieszkalny ,2 Szemzdrowo RSP Bojanowo ,5 42,0 Tarcholin PGR wieś , ,0 76,0 21,0 Trzebosz PGR , , ,5 Wydartowo Stadnina koni ,0 16,0 18,0 Żaborowice PGR UMiG ,0 Gołaszyn Bojanowo Stacja paliw ,0 2a ,0 1 2,0 118,0 45,5 III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO36

12 1) - w ramach zasobów Jutrosin Dubin Szkaradowo; Źródło: Starostwo Powiatowe w Rawiczu 3.6. Gleby i uprawy rolne Pokrywę glebową powiatu tworzą gleby bielicowe piaszczyste i słabo ilaste oraz mady rzeczne (dolina Orli) w południowej jego części, a gleby płowe na podłożu glin zwałowych w części północnej. Wokół Miejskiej Górki leżą czarne ziemie, a w okolicach doliny Orli i Rowu Granicznego występują spore powierzchnie gleb murszowych. Gleby występujące na obszarze powiatu w większości zaklasyfikowane zostały do średnich i niższych klas bonitacyjnych. Znaczny procent, bo 37 % stanowią ziemie V i VI klasy bonitacyjnej, gleby klasy III zajmują 24 % powierzchni, a klasy IV zajmują 29 % powierzchni. Szczegółową klasyfikację gleb powiatu z uwzględnieniem podziału na poszczególne gminy, pod względem ich jakości bonitacyjnej przedstawiono w tabeli 16. Zestawienie klasyfikacji gleb na terenie powiatu Powiat/gmina T a b e l a 16 Klasa bonitacyjna gruntów ornych wyrażona w [%] I II III a III b IV a IV b V VI VI RZ Rawicki Bojanowo Jutrosin Miejska Górka Pakosław Rawicz Źródło: WIOŚ Poznań 2000 r Największe obszary gleb należących do wyższych klas bonitacyjnych (III a i III B) znajdują się w gminach Miejska Górka, Pakosław i Bojanowo. Gminy położone na terenie powiatu rawickiego, zostały również sklasyfikowane przez Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach pod względem wskaźnika jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej w sposób przedstawiony w tabeli 17. Wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej na terenie powiatu Powiat/Gmina Ocena gleb w punktach IUNG Bonitacja Jakości i przydatności rolniczej Wskaźnik syntetyczny jakości Grunty Użytki Grunty Użytki Grunty Użytki T a b e l a 17 Ogólny wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej orne zielone orne zielone orne zielone Rawicki 51,0 31,6 52,8 29,3 51,9 30,5 48,0 Bojanowo 56,4 38,7 57,2 37,4 56,8 38,0 54,3 Jutrosin 44,6 27,9 47,2 27,6 45,9 27,8 42,0 III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO37

13 Miejska Górka 57,3 32,5 58,8 29,0 58,1 30,7 53,8 Pakosław 57,3 32,5 58,8 29,0 58,1 30,7 53,8 Rawicz 39,4 26,5 42,2 23,7 40,8 25,1 36,1 Źródło: WIOŚ Poznań 2000 r Wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej charakteryzuje warunki danego obszaru do produkcji rolnej. Im wartość wskaźnika wyższa tym lepsze warunki dla produkcji rolnej. Na terenie powiatu rawickiego, jak wynika z tabeli 17, najwyższy wskaźnik charakteryzuje gminy Bojanowo, Miejska Górka i Pakosław, najniższy gminę Rawicz. W klasyfikacji, w układzie powiatowym województwa wielkopolskiego, wartość powiatowego wskaźnika rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi 48,0, co klasyfikuje go na 7 miejscu wśród 35 powiatów województwa. Od jakości gleb występujących na terenie powiatu uzależniona jest struktura gatunkowa upraw. Dominują tu uprawy o mniejszych wymaganiach glebowo-wodnych żyto, mieszanki zbożowe, pszenżyto, kukurydza zielonka i buraki cukrowe. tabela 18. Powierzchnię zasiewów na terenie powiatu w latach 2000 r i 2001 r przedstawia Zestawienie powierzchni zasiewów na terenie powiatu lata 2000 i 2001 T a b e l a 18 Wyszczególnienie Powierzchnia zasiewów [ha] 2000 r 2001 r Pszenica ozima Pszenżyto ozime Żyto Jęczmień ozimy Razem zboża ozime Pszenica jara Jęczmień jary Owies Pszenżyto jare Mieszanka zbożowa Razem zboża jare Zboża ogółem Rzepak ozimy Kukurydza ziarno Kukurydza zielonka Buraki cukrowe Ziemniaki Źródło: WODR Leszno Region leszczyński rolnictwo w liczbach 2001 r Strukturę rodzaju wybranych najpospolitszych upraw w poszczególnych gminach powiatu w roku 2001 przedstawiono w tabeli 19. III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO38

14 Struktura głównych upraw w poszczególnych gminach powiatu w roku 2001 T a b e l a 19 Powierzchnia i rodzaj uprawy [ha] Gmina pszenica pszenżyto mieszanki jęczmień rzepak żyto ozima ozime zbożowe jary ozimy Bojanowo Jutrosin Miejska Górka Pakosław Rawicz Źródło: WODR Leszno Region leszczyński rolnictwo w liczbach 2001 r Bezpośredni wpływ na rodzaj upraw ma produkcja zwierzęca prowadzona na terenie powiatu. Część uzyskanych plonów jest wykorzystywana jako pasze. Dominującym kierunkiem produkcji zwierzęcej na terenie powiatu jest tucz trzody chlewnej. Ilość trzody chlewnej w gospodarce całkowitej wynosi szt. Obsada na 100 ha GO (gruntów ogółem) kształtuje się na poziomie 422 szt. i jest zróżnicowana w poszczególnych gminach (od 195 szt. w gminie Bojanowo do 594 szt. w gminie Pakosław). Stan bydła w gospodarce całkowitej w powiecie rawickim wynosi szt. Na 100 ha UR (użytków rolnych) przypada 59 szt. bydła. W poszczególnych gminach powiatu wskaźnik ten jest zróżnicowany i wynosi od 42 szt. bydła w gminie Bojanowo do 89 szt. bydła w gminie Pakosław Charakterystyka elementów przyrody ożywionej Charakterystyka ogólna szaty roślinnej Obszary leśne należą w większości do borów mieszanych. Drzewostan składa się w tych zbiorowiskach głównie z sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris), świerku pospolitego (Picea abies), dębu szypułkowatego (Quercus robur), brzozy brodawkowatej (Betula pendula), brzozy omszonej (Betula pubescens), jarzębu pospolitego (Sorbus aucuparia) oraz topoli osiki (Populus tremula). W warstwie krzewów rosną 2 gatunki chronione wiciokrzew pomorski (Lonicera periclymenum) i kruszyna pospolita (Frangula alnus). W runie dominują orlica pospolita (Pteridium aqulinum) i borówka czarna (Vaccinium myrtillus), a czasami można spotkać pomocnika baldaszkowego (Chimaphila umbellata), a także kosmatkę owłosioną (Luzula pilosa), szczawik zajęczy (Oxalis III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO39

15 acetosella), konwalijka dwulistna (Majanthemum bifolium) oraz podrost grabu zwyczajnego (Carpinus betulus). Na obszarze powiatu występują również fragmenty borów świeżych. W tych zbiorowiskach mamy równorzędny udział drzew szypułkowych i liściastych, a w drzewostanie dominują sosna zwyczajna (Pinus sylvestris), 2 gatunki dębów: szypułkowy (Quercus robur) i bezszypułkowy (Quercus sessilis), klon zwyczajny (Acer planatanoides) oraz brzoza brodkowata (Betula pendula). Warstwa krzewów to przede wszystkim leszczyna pospolita (Corulus avellana), ale jest to zbiorowisko raczej słabo rozwinięte Lasy Lasy powiatu rawickiego leżą w III wielkopolsko pomorskiej krainie przyrodniczej, w ósmej dzielnicy krotoszyńskiej. Są to lasy mieszane, a w występującym naturalnym drzewostanie przeważają sosna zwyczajna, dąb szypułkowy, brzoza i jarząb pospolity. Przeciętny stan drzewostanów w obrębach rawickich wynosi 56 lat, a na 1 ha powierzchni leśnej rośnie drzewostan o masie 190 m 3. Natomiast średnie roczne (2003 r) zadania w hodowli lasów określono następująco: odnowienia zrębów i zalesienia 105 ha; poprawki i uzupełnienia 16 ha; pielęgnowanie upraw 127 ha; czyszczenie wczesne 106 ha; czyszczenie późne 92 ha; trzebieże 620 ha. Ogólny zapas drewna na pniu szacowany jest na około 1,5 mln m 3. Roczny przyrost drewna wynosi około m 3, a roczne pozyskanie m 3. Głównymi odbiorcami surowca drzewnego są Tartak w Rawiczu, zakłady przerobu drewna w Chojnie, Poniecu, Krobi oraz zakłady płyt wiórowych w Żarach i Celulozownia w Świeciu. Około 50 % pozyskiwanego rocznie drewna zagospodarowywane jest na terenie powiatu. Lasy na terenie powiatu w zdecydowanej większości stanowią własność Skarbu Państwa (7247 ha). Jedynie 961 ha lasów należy do prywatnych właścicieli. W poszczególnych gminach powiatu lasy prywatne zajmują następujące powierzchnie: - gmina Bojanowo 114 ha; - gmina Jutrosin 331 ha; - gmina Miejska Górka 50 ha; - gmina Pakosław 274 ha ; - gmina Rawicz 192 ha. III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO40

16 Nadzór nad gospodarką leśną w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa na terenie powiatu sprawuje Nadleśnictwo Piaski. W ramach nadzoru Nadleśnictwo jest odpowiedzialne miedzy innymi za: sprawowanie nadzoru wypełniania przez właścicieli lasów obowiązków równowagi w ekosystemach leśnych, podnoszenia odporności drzewostanów, cechowanie drewna, wyrażenie zgody na pozyskanie drewna itp. Nadleśnictwo Piaski również w ramach ochrony lasów monitoruje zanieczyszczenie powietrza i wody. W leśnictwie Krasnolipki znajduje się stały punkt monitoringu w ramach stałej powierzchni obserwacji (SPO). Nadleśnictwo Piaski w ramach ograniczania zagrożeń dla lasów i przyrody, a także edukacji ekologicznej, na terenie Leśnictwa Dębno stworzyło ścieżkę przyrodniczo - leśną o długości 3 km. Spacer wytyczonym szlakiem pozwala na zapoznanie się z przyrodą oraz wybranymi aspektami gospodarki leśnej. Na terenie lasów w powiecie rawickim znajdują się także rezerwat przyrody, pomniki przyrody (dęby o bardzo dużych rozmiarach) oraz miejsca o znaczeniu historycznym i kulturowym (pomnik i tablica upamiętniająca śmierć Stefana Bobrowskiego przywódcy Czerwonych w Powstaniu styczniowym Leśnictwo Dębno, pomnik upamiętniający śmierć Stanisława Kamińskiego Leśnictwo Krasnolipki, pomnik upamiętniający śmierć więźniów straconych w 1939 roku - Leśnictwo Krasnolipki). Na obszarze powiatu znajduje się również 6 obwodów łowieckich, które w zakresie swojego terytorium obejmują grunty leśne. Obszary obwodów łowieckich przedstawiają się następująco: - obwód łowiecki nr ha gruntów leśnych, 4643 ha gruntów polnych (łącznie 4882 ha); - obwód łowiecki nr ha gruntów leśnych, 5883 ha gruntów polnych (łącznie 6087 ha); - obwód łowiecki nr ha gruntów leśnych, 2940 ha gruntów polnych (łącznie 3206 ha); - obwód łowiecki nr ha gruntów leśnych, 2762 ha gruntów polnych (łącznie 4140 ha); - obwód łowiecki nr ha gruntów leśnych, 4599 ha gruntów polnych (łącznie 5028 ha); - obwód łowiecki nr ha gruntów leśnych, 4007 ha gruntów polnych (łącznie 5273 ha). We wszystkich obwodach łowieckich gospodarka łowiecka prowadzona jest zgodnie z corocznymi planami łowieckimi Charakterystyka ogólna świata zwierząt III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO41

17 Świat zwierzęcy powiatu rawickiego jest typowy dla nizinnych obszarów kraju. Występują tu stosunkowo licznie sarny, jelenie, dziki, lisy, zające, wydry, kuny, piżmaki i jeże. Urozmaiconą i licznie reprezentowaną grupę stanowią również ptaki, żerujące i gniazdujące głównie w dolinach rzecznych, między innymi Orli i Masłówki. Na polach spotkać można bażanty i kuropatwy. Z gatunków gadów występujących na omawianym obszarze wymienić należy padalce, zaskrońce, jaszczurkę zwinkę. Płazy reprezentowane są przede wszystkim przez żaby, ropuchy, rzekotki i kumaki. Najliczniej na terenie powiatu występują jednak owady, żyjące w różnym środowisku. Mało zróżnicowana i ograniczona do pospolitych gatunków jest fauna ryb. Nie sprzyja jej rozwojowi zły stan czystości wód występujących na terenie powiatu Formy ochrony przyrody Na podstawie ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114 z 1991 r., poz. 492), za tereny chronione należy uznać parki narodowe, rezerwaty i parki krajobrazowe wraz z ich otulinami oraz obszary chronionego krajobrazu. Formę przestrzenną mogą mieć również niektóre pomniki przyrody, użytki ekologiczne, a zwłaszcza zespoły przyrodniczokrajobrazowe. Na terenie powiatu obszary wyróżniające się szczególnymi walorami przyrodniczymi objęto następującymi formami ochrony: rezerwaty przyrody Dębno gmina Rawicz, rezerwat leśny o powierzchni 7,69 ha, utworzony w 1961 r (zarządzenie MLiPD nr MP nr 87, poz. 373), w celu ochrony fragmentu boru mieszanego świeżego z wiekowym urozmaiconym drzewostanem (sosna dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, brzoza brodawkowata, grab III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO42

18 zwyczajny, lipa drobnolistna, wiąz pospolity, jesion wyniosły, buk zwyczajny, olsza czarna, osika i świerk pospolity) oraz panującą miejscami w runie orlicą pospolitą; pomniki przyrody Pomniki przyrody są to elementy przyrody ożywionej (drzewa). Występują tu także elementy przyrody nieożywionej. Ogólna liczba pomników przyrody na terenie powiatu wynosi 60 szt. Zbiorczy wykaz ilości pomników przyrody z podziałem na poszczególne gminy powiatu przedstawia tabela 20. Zestawienie ilości pomników na terenie powiatu T a b e l a 20 Nazwa gminy Liczba w tym pomników grupowe aleje głazy pojedyncze Bojanowo Jutrosin Miejska Górka Rawicz Pakosław Źródło: Przewodnik przyrodniczy po Ziemi Leszczyńskiej 1998 W poszczególnych miejscowościach powiatu przedstawia się to następująco: Miasto i Gmina Bojanowo - 4 dęby szypułkowe (Park w Trzeboszu); - 12 dębów szypułkowych (Park w Trzeboszu); - aleja platanowa składająca się z 32 sztuk drzew (miasto - dawna ul. M. Nowotki); - Park w Golinie Wielkiej; - dąb szypułkowy (podwórze Szkoły Podstawowej w Bojanowie); - aleja dębowa (działka 74 położona w Tarcholinie); Miasto i Gmina Jutrosin - Platan klonolistny (przy Kościele ul Wrocławska); Miasto i Gmina Miejska Górka - lipa drobnolistna (boisko szkolne w Konarach); - dąb szypułkowy obwód 356 cm wysokość 20 m (Park w Piaskach); - dąb szypułkowy obwód 400 cm wysokość 25 m (Park w Piaskach); - dąb szypułkowy obwód 352 cm wysokość 28 m (Park w Piaskach); III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO43

19 - dąb szypułkowy obwód 400 cm wysokość 20 m (Park w Piaskach); Miasto i Gmina Rawicz - 2 wiązy szypułkowe (Park w Rawiczu ul. Wały Dąbrowskiego); - klon czerwony (Park w Rawiczu ul. Wały Dąbrowskiego); - miłorząb dwuklapowy (Park w Rawiczu ul. Wały Dąbrowskiego); - dąb szypułkowy obwód 240 cm wysokość 16 m (Park w Rawiczu ul. Wały Dąbrowskiego); - dąb szypułkowy obwód 160 cm wysokość 22 m (Park w Rawiczu ul. Wały Dąbrowskiego); - jesion wyniosły (Park w Rawiczu ul. Wały Dąbrowskiego); - dąb szypułkowy (Park w Łaszczynie); - dąb szypułkowy (w oddziale 89 leśnictwa Kawcze, Nadleśnictwa Piaski); - lipa drobnolistna (Rynek w Rawiczu przy Ratuszu); - dąb szypułkowy (ul Żwirowa Rawicz); - dąb szypułkowy (ul Przyjemskiego Rawicz); - dąb szypułkowy (ul Wały J. Marchlewskiego Rawicz); - dąb szypułkowy Stanisław (w oddziale 149 b leśnictwa Masłowo, Nadleśnictwa Piaski); - dąb szypułkowy (w oddziale 149 b leśnictwa Masłowo, Nadleśnictwa Piaski); - dąb szypułkowy Bliźniak (w oddziale 151 b leśnictwa Masłowo, Nadleśnictwa Piaski); - buk pospolity Siedem buków (w oddziale 159 a leśnictwa Masłowo, Nadleśnictwa Piaski); - topola czarna (Park dworcowy w Rawiczu); - jesion wyniosły (Park dworcowy w Rawiczu); - dąb szypułkowy obwód 530 cm wysokość 18 m (Cmentarz Żydowski we wsi Sierakowo); - dąb szypułkowy obwód 470 cm wysokość 18 m (Cmentarz Żydowski we wsi Sierakowo); - dąb szypułkowy obwód 470 cm wysokość 18 m (Cmentarz Żydowski we wsi Sierakowo); - dąb szypułkowy obwód 350 cm wysokość 19 m (Cmentarz Żydowski we wsi Sierakowo); - dąb szypułkowy obwód 360 cm wysokość 19 m (Cmentarz Żydowski we wsi Sierakowo); III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO44

20 - dąb szypułkowy obwód 340 cm wysokość 18 m (Cmentarz Żydowski we wsi Sierakowo); Gmina Pakosław - aleja lipowa składająca się z 52 drzew (Park w Golejewku); - dąb szypułkowy obwód 440 cm wysokość 25 m (Park w Golejewku); - dąb szypułkowy obwód 410 cm wysokość 30 m (Park w Golejewku); - dąb szypułkowy obwód 395 cm wysokość 30 m (Park w Golejewku); - dąb szypułkowy obwód 435 cm wysokość 25 m (Park w Golejewku); - 4 żywotniki olbrzymie (Park w Golejewku); - dąb szypułkowy obwód 440 cm wysokość 19 m (Park w Osieku); - dąb szypułkowy obwód 500 cm wysokość 18 m (Park w Osieku); - dąb szypułkowy obwód 360 cm wysokość 25 m (Park w Pakosławiu); - dąb szypułkowy obwód 360 cm wysokość 25 m (Park w Pakosławiu); - miłorząb dwuklapowy (Park w Pakosławiu); - buk pospolity (Park w Pakosławiu); - dąb szypułkowy (wieś Białykał); - sosna czarna (przy drodze do Parku w Pakosławiu); Na terenie powiatu istnieje również wiele parków zabytkowych wpisanych do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W tabeli 21 zamieszczono wykaz najważniejszych spośród nich. Zestawienie parków wpisanych do rejestru zabytków T a b e l a 21 Miejscowość Rodzaj parku Powierzchnia [ha] Wiek powstania Gmina Golina Wielka dworski 3,12 XIX Bojanowo Gościejewice dworski 10,20 XVIII Bojanowo Kawcze pałacowy 3,75 XIX Bojanowo Dłoń pałacowy 3,86 XX Miejska Górka Golejewko pałacowy 4,60 XVIII Pakosław Osiek pałacowy 15,54 XIX Pakosław Ostrobudki dworski 2,46 XIX Pakosław Pakosław pałacowy 4,30 XVIII Pakosław Zaorle dworski 2,00 XIX Pakosław Dąbrówka dworski 3,85 XIX Rawicz Źródło: Przewodnik przyrodniczy po Ziemi Leszczyńskiej 1998 Ochronie przyrody i krajobrazu służą również ograniczenia związane z ustanowionymi strefami obszaru chronionego krajobrazu. Obszary chronionego krajobrazu powołane zostały rozporządzeniem nr 82/92 Wojewody Leszczyńskiego z dnia 1 sierpnia 1992 roku w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa leszczyńskiego. Wyznaczono cztery takie obszary o łącznej powierzchni III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO45

21 1658 km 2. W granicach powiatu rawickiego znajduje się częściowo obszar chronionego krajobrazu IV tzw. Dolina Baryczy. Zlokalizowany on jest na terenie następujących gmin: Bojanowo część gminy położona pomiędzy torami kolejowymi Wrocław Poznań, a drogą Bojanowo Góra Rawicz zachodnia granica gminy biegnie częściowo skrajem wymienionego obszaru. W chwili obecnej, zgodnie z uzyskanymi informacjami, planowane jest utworzenie rezerwatu Kawcze o powierzchni 0,50 ha, służącego ochronie cisa pospolitego Walory kulturowe Na terenie powiatu rawickiego zostało zachowane wiele historycznych pamiątek, między innymi kościoły, zespoły pałacowo parkowe i dworsko parkowe. Do cennych zabytków regionu należą również kamieniczki w Rawiczu, Bojanowie, i Jutrosinie. Wykaz zabytkowych obiektów znajdujących się na terenie powiatu rawickiego przedstawia tabela 22. Wykaz zabytkowych obiektów na terenie powiatu T a b e l a 22 Gmina Miejscowość Obiekt III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO46

22 Rawicz Rawicz Rawicki Ratusz, pierwotnie wzniesiony z drewna, w połowie XVIII w powstała murowana budowla w stylu barokowym z elementami rokoka projektu Leopolda Ostritzowa z Trzebnicy. Pozostałość dawnych fortyfikacji ziemnych obecnie planty Zabytkowy dom przy Placu Wolności 1, w stylu barokowym z przełomu XVII i XVIII w. Zabytkowy dom przy Wałach Powstańców Wielkopolskich w stylu barokowym. Domy przy ul Rynek nr 9, 12, 18, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33. Budynek PKO ul 3 Maja 6 Sąd Rejonowy ul. Buszy 1. Domy mieszkalny ul. Buszy 7. Domy przy ul. Grunwaldzkiej nr 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 14, 16, 18, 20, 21, 23, 36,41, 48, 50, 52, 54, 58. Dom przy ul. Sienkiewicza 11 Dom przy ul Wały Dąbrowskiego 7 Zespół rezydencjalno parkowy ul Wały Dąbrowskiego 31 Dom Wały Kościuszki 10 Domy przy ul. Wojska Polskiego nr 22, 34, 38, 40, 42. Kościół farny p.w. Chrystusa Króla i Zwiastowania NMP - zbudowany został w 1902 roku w stylu neogotyckim Kościół p.w. św. Andrzeja Boboli jest to zabytek klasy I. W obecnej formie zbudowany został na początku XIX w, według projektu K.G. Langhansa. Sarnowa Kościół p.w. św. Andrzeja Apostoła w stylu barokowym, pochodzi z XVIII w wraz z lapidarium, w którym zgromadzono płyty nagrobne z tego samego okresu. Brama kościelna. Ratusz został on zbudowany w 1837 roku z okazałą wieżą neogotycką z 1870 roku. Zespół dworsko - parkowy Dom ul Chopina 6 Dom ul Paderewskiego 4 Wiatrak Koźlak jeden z ostatnich sarnowskich wiatraków, które mieliły zboże aż do połowy XIX wieku. Obecnie jest to odnowiony wiatrak wraz ze skansenem. Dąbrówka Zespół pałacowo - parkowy Spichlerz dworski Iźbice Zespół dworsko - parkowy Wiatrak Koźlak Konarzewo Zespół dworski Zabudowania folwarczne Łaszczyn Zespół kościelno - cmentarny Dwór Park dworski Słupia Kościół p.w. św. Katarzyny Kapitulna Stwolno Dom mieszkalny nr 18, (szachulec, 1872 r, wł. Kapała, strop belkowy) Żołędnica Zespół pałacowo - parkowy Zielona Wieś Dom mieszkalny nr 52 Kościół p.w. św. Floriana z elementami architektury gotyckiej, romańskiej i przedromańskiej). III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO47

23 Bojanowo Bojanowo Neogotycki murowany kościół zbudowany w drugiej połowie XIX wieku. Na szczególną uwagę zasługuje wczesnobarokowy ołtarz z rzeźbami z 1640 r, oraz barokowy ołtarz z pierwszej połowy XVIII w. Trzebosz Kościół z 1606 r Gizyn Kościół z początku XV w. Golina Wielka Neoklasycystyczny pałac wybudowany w 1888 rprzez Abrahama Rohra. W pobliżu pałacu znajduje się park z XIX w Gierłachowo Dworek z XVIII w. Gałaszyn Dwór z XIX w. Jutrosin Jutrosin Ratusz Jutrosiński z XVIII w, z kogutem z miedzianej blachy na wieży, na której widnieje data 1754 r. Rynek Jutrosiński otoczony kamieniczkami. Kościół p.w. Św. Elżbiety, zbudowany w stylu neoromańskim, znajduje się tu cenna polichromia sprzed 1911 roku wykonana przez Antoniego Pracajłowicza, siedem witraży Józefa Mehoffera z powtarzającym się herbem Pogoń Zdzisława Czartoryskiego oraz obraz Juliana Fałata przedstawiający św. Izydora patrona rolników. Szachulcowy kościół cmentarny św. Krzyża z 1777 roku, zbudowany na rzucie krzyża greckiego. W ołtarzu głównym umieszczony jest krucyfiks z XV w. Miejska Górka Dubin Sielec Stary Miejska Górka Sobiałkowo Kościół p. w. Św. Mikołaja z 1938 r w stylu neoromańskim Pałac i dwór Klasztor reformatorów wybudowany przez Adama Olbrachta Przyjemskiego, kasztelana gnieźnieńskiego. Kościół p. w. Św. Mikołaja Kościół p. w. Św. Jakuba Konary Kościół p. w. Św. Archanioła Zakrzewo Kościół drewniany p. w. Św. Klemensa Dłoń Zespół pałacowo - parkowy Gostkowo Zespół pałacowo - parkowy Piaski Zespół pałacowo - parkowy Roszkówek Zespół pałacowo - parkowy Kołaczkowice Zespół dworsko - parkowy Niemarzynie Zespół dworsko - parkowy Oczkowicach Zespół dworsko - parkowy Zmysłowo Zespół dworsko - parkowy Pakosław Pakosław Pałac zabytek kasycystyczny zbudowany w latach wg projektu K.G. Lanhausa Golejewko Kompleks pałacowy z XIX w częścią parku jest jedyna na świecie aleja zasłużonych koni, stadnina założona w latach 20 tych XX w posiada kolekcję powozów (drugą po Łańcuckiej w Polsce). Osiek Zespół pałacowo parkowy, będący przykładem neorenesansowego dworu z II połowy XIX w. Źródło: Starostwo Powiatowe w Rawiczu 3.9. Szlaki turystyczne Dostęp do walorów przyrodniczych, znajdujących się na terenie powiatu, umożliwiają szlaki turystyczne i ścieżka dydaktyczno - przyrodnicza. III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO48

24 Ścieżka przyrodnicza została przygotowana przez Nadleśnictwo Piaski w leśnictwie Dębno. Znajduje się w kompleksie leśnym w pobliżu północno zachodniej granicy Rawicza, pomiędzy wsiami Żylice i Masłowo. Ma ona charakter pętli o długości około 3,5 km, jest oznakowana białymi strzałkami umieszczonymi na drzewach, a w najciekawszych miejscach umieszczone zostały tablice informacyjne. Na niektórych odcinkach ścieżka pokrywa się z żółtym i czarnym szlakiem turystycznym Podsumowanie wielkość zasobów i walorów przyrodniczych Rozpatrując istnienie zasobów i walorów przyrodniczych na terenie powiatu należy robić to w kilku płaszczyznach. Występowanie tych samych zasobów uznać można jednocześnie jako czynnik prorozwojowy jak i ograniczający rozwój. W tabeli 23 przedstawiono zestawienie ważniejszych czynników przyrodniczych oddziałujących na rozwój powiatu. Prorozwojowe i ograniczające rozwój zasoby i walory przyrodnicze istniejące na terenie powiatu T a b e l a 23 Element Czynniki pogarszające Czynniki prorozwojowe przyrodniczy możliwości rozwojowe Położenie w Poza obszarem ekologicznego wzrost natężenia ruchu aktywnym zagrożenia wzrost zanieczyszczenia gospodarczo rozwój ruchu tranzytowego powietrza rejonie kraju Ukształtowanie terenu płaska powierzchnia stosunkowo łatwe kształtowanie zagospodarowania przestrzennego koncentracja rolnictwa w części północnej (gminy Miejska Górka, Bojanowo) zwiększona erozja na części Gleby średnia i niska jakość bonitacyjna Złoża bogactw naturalnych gaz, kruszywo naturalne zastępowanie areału rolnego nasadzeniami leśnymi lub naturalnymi użytkami (łąki) wykorzystanie do nasadzeń biopaliw (wierzby energetycznej) rozwój przemysłu przetwórczego (uprawianych gatunków roślin) rozwoju przemysły przetwórczego gazu przychody dla gmin z tytułu opłat, zapewnienie zatrudnienia źródło ekologicznego ogrzewanie gaz, rośliny energetyczne północnej uprawa gatunków roślin o niewielkich wymaganiach glebowych (zboża) niższe plony zanieczyszczenia na etapie poszukiwania i eksploatacji złóż gazu ewentualne skażenia gleby i wód gruntowych, możliwość przerwania łańcucha pokarmowego naruszenie walorów widokowych w rejonie eksploatacji złóż kruszywa naturalnego III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO49

25 Wody podziemne niewielkie zasoby Wody powierzchniowe gęsta sieć drobnych cieków wodnych, duże zanieczyszczenie Powietrze zanieczyszczone w niewielkim stopniu Hałas w pobliżu dużych zakładów przemysłowych oraz głównych ciągów komunikacyjnych Walory przyrodnicze lesistość Walory kulturowe liczne zabytki brak ograniczeń w zagospodarowaniu terenów (nie występują na obszarze powiatu zbiorniki wymagające wysokiej ochrony) urozmaicenie estetyki krajobrazu występowanie sztucznych zbiorników wodnych (w wyrobiskach poeksploatacyjnych kruszywa) dobry stan zieleni miejskiej i lasów (Planty w Rawiczu) pozytywny wpływ na zdrowie i jakość życia mieszkańców (drogi oddechowe) rozwój turystyki w rejonach poza skupiskami przemysłu i z dal od głównych ciągów komunikacyjnych rozwój turystyki występowanie obszarów chronionych będących zapleczem przyrodniczym powiatu korzystne warunki klimatyczne możliwości rozwoju bazy turystycznej w oparciu o stadniny koni - miejsca pracy rozwój turystyki popularyzacja regionu niedobory wody wpływające na wielkości plonów brak możliwości rozwoju niektórych dziedzin gospodarki zła jakość wód brak naturalnych zbiorników wodnych zwiększenie zagrożenia powodziowego w dolinach Orli, Dąbroczni i Masłówki niski stopień skanalizowania obszaru powiatu występowanie tylko niektórych gatunków flory i fauny wodnej ciągi komunikacyjne, wzdłuż których następuje kumulacja zanieczyszczeń (DK nr 5 i DK nr 36) zanieczyszczenia powietrza w wyniku niskiej emisji pogorszenie warunków mieszkania ludności nadmierne natężenie hałasu w pobliżu zakładów przemysłowych nadmierne natężenie hałasu wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych ograniczenia lokalizacyjne przy podejmowaniu działalności gospodarczej wykluczenie pewnych dziedzin gospodarczych pewne ograniczenia w zagospodarowaniu terenu III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO50