BEZPIECZEŃSTWO PRACY NA DRABINIE

Transkrypt

1 st. bryg. mgr inŝ. Robert CZARNECKI CNBOP-PIB BEZPIECZEŃSTWO PRACY NA DRABINIE Portable ladders - safety of work Streszczenie Opracowanie poświecone jest bezpieczeństwu pracy z przenośnymi drabinami poŝarniczymi. Na wstępie wymieniono przepisy prawa dotyczące bezpiecznej eksploatacji drabin a następnie podano przykłady prawidłowego i nieprawidłowego stosowania drabin poŝarniczych. Summary This elaboration gives an account of Health and Safety issues during operations where the portable ladders for fire service are being used. At the beginning, there is a list of relevant policies and procedures regarding safety of the ladders exploitation, which followed by the examples of appropriate as well as inappropriate ways of handling ladders for fire service. Praca na wysokości prowadzona z zastosowaniem drabin poŝarniczych wiąŝe się z niebezpieczeństwem upadku. Przyczyną upadku moŝe być niewłaściwe sprawienie drabiny, nieprawidłowa asekuracji drabiny oraz czynniki zewnętrzne takie jak silny wiatr, siła reakcji podawanego prądu wodnego z prądownicy, nieprawidłowe lub całkowity brak zabezpieczenia ratownika i/lub linii gaśniczej na drabinie. Przepisy prawne dotyczące bezpieczeństwa podczas pracy na drabinie Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 września 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny słuŝby straŝaków Państwowej StraŜy PoŜarnej Dz.U. z dnia 10 października 2008 r. Nr 180 poz w paragrafie 40 zwraca uwagę na:

2 stateczność ustawienia i zabezpieczenia drabin; kompletność wyposaŝenia, prawidłowe załoŝenie i stosowanie przez ćwiczących środków ochrony indywidualnej; zapewnienie asekuracji ćwiczących w miejscach groŝących upadkiem oraz stałą kontrolę prawidłowego zabezpieczenia. Paragrafy od 86 do 91 poświecone są: zabezpieczaniu straŝaka przed upadkiem z wysokości; sprawdzaniu stabilności drabiny; zabezpieczaniu przed zmianą połoŝenia; wyposaŝeniu straŝaka w szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym; zabezpieczaniu linii węŝowej na drabinie podpinką węŝową; sposobom ustawiania drabiny przy ścianach budynków. W instrukcjach obsługi drabin poŝarniczych wszyscy producenci zwracają uwagę na zachowanie szczególnej ostroŝności podczas stosowania drabin w trudnym terenie typu, grząski, piaszczysty grunt, przy silnym wietrze oraz podczas prowadzenia linii gaśniczych po drabinie. Analiza wypadków z uŝyciem drabin przenośnych wykazuje, Ŝe najwięcej wypadków następuje podczas sprawiania i korzystania z drabin w trudnym terenie typu, grząski, piaszczysty grunt, przy silnym wietrze oraz podczas prowadzenia linii gaśniczych po drabinie. RównieŜ często pośpiech, stres wywołany zagroŝeniem lub ewentualne błędy w obsłudze drabin jest przyczyna większości wypadków powstałych podczas uŝytkowania drabin poŝarniczych. W celu wyeliminowania najczęstszych przyczyn i sytuacji, w jakich powstają wypadki z drabinami przenośnymi, omówiono i przygotowano materiał przestawiający typowe niebezpieczne sytuacje, jakie mogą zdarzyć się podczas eksploatacji drabin. Transport Producenci drabin w instrukcjach obsługi zalecają transport drabiny na miejsce sprawiania przewaŝnie przez cztery lub dwie osoby, co moŝe mieć wpływ na bezpieczeństwo zarówno dla osób transportujących drabinę jak i osób postronnych. Zabroniony jest natomiast transport drabiny przez jedną osobę tak jak to przedstawiono na

3 fotografii nr 1. Fot. 1. Nieprawidłowy transport drabiny Sprawianie Jedną z najczęstszych przyczyn wypadków z zastosowaniem drabin są błędy w wyborze miejsca i podłoŝa sprawiania drabiny. Zdajemy sobie sprawę Ŝe czasami wybranie optymalnego punktu podparcia drabiny jest niemoŝliwe jednak naleŝy zachować podstawowe zasady wyboru miejsca. PoniŜej na fotografiach w czerwonych ramkach przedstawiono najczęściej popełniane błędy.

4 Fot. 2. Nieprawidłowe ustawienie drabiny W sytuacji, gdy stopy drabiny postawiono na dwóch róŝniących się twardością podłoŝach (fot. 2, 3 i 4) moŝe nastąpić zagłębienie stopy postawionej na miękkim podłoŝu, co spowoduje pochylenie się drabiny z moŝliwością wywrócenia. Fot. 3. i 4. Stopa lewej bocznicy zagłębiona w miękkim podłoŝu

5 Fot. 5. i 6. Prawidłowo wybrane podłoŝe do sprawiania drabiny W przedstawionych powyŝej sytuacjach stopy drabiny nie ulegną zagłębieniu (fot. 5) ewentualnie pod obciąŝeniem będą się zagłębiały jednocześnie (fot. 6). W czasie sprawiania drabiny naleŝy uwaŝać, aby nie postawić stóp drabiny np. na przewody elektryczne biegnące z agregatów prądotwórczych, przewody zasilające narzędzia hydrauliczne lub na wąŝ linii węŝowej jak to przedstawiono na fotografii nr 7. W ostatnim przypadku, gdy linia węŝowa zastanie wypełniona wodą nastąpi podniesienie stopy drabiny co moŝe doprowadzić do przewrócenia drabiny oraz dodatkowo moŝe dojść do przebicia linii węŝowej. Fot. 7. Stopa drabiny ustawiona na linii węŝowej

6 Kolejnym istotnym dla bezpieczeństwa uŝytkowania drabiny jest kąt pochylenia względem podłoŝa. Wszyscy producenci drabin w instrukcjach obsługi podają jako optymalny kąt nachylenia bocznic względem podłoŝa Na fotografiach nr 8 przedstawiono pomiar kąta pochylenia drabiny względem podłoŝa. Na fotografii nr 9 przedstawiono widok prawidłowo ustawionej drabiny. Fot. nr 8 Fot. nr 9 W starych podręcznikach do nauki sprawiania drabin, w przypadku drewnianej drabiny wysuwanej typu D10W zezwalano na jej sprawianie jako wolnostojącej. Obecnie obowiązująca norma PN-EN 1147 Drabiny przenośne dla straŝy poŝarnej zabrania sprawiania jakiegokolwiek typu drabiny jako wolnostojącej. DrąŜki podporowe będące na wyposaŝeniu niektórych typów drabin słuŝą tylko i wyłącznie do sprawiania drabiny oraz do stabilizacji drabiny pracującej w podparciu. Na fotografiach nr 10 i 11 przedstawiono przykład niewłaściwie sprawionej drabiny wysuwanej. Pomimo prawidłowej asekuracji uŝytkowanie tak sprawionej drabiny jest zabronione.

7 Fot. 10 i 11 Widok nieprawidłowo sprawionej drabiny wysuwanej Podczas sprawiania dowolnego typu drabiny naleŝy przestrzegać zasady, aby co najmniej trzy szczeble wystawały powyŝej krawędzi dachu ściany itp. (fot. nr 12). Fot. 12 Widok prawidłowo sprawionej drabiny

8 Jednocześnie naleŝy pamiętać, aby nie doprowadzić do sytuacji przedstawionej na fotografii nr 13 gdzie blisko połowa długości drabiny znajduje się ponad krawędzią dachu lub ściany, co moŝe doprowadzić do wygięcia, a nawet złamania części drabiny połoŝonej ponad krawędzią dachu w przypadku obciąŝenia przęsła powyŝej punktu podparcia. Fot. 13 Widok nieprawidłowo sprawionej drabiny Kolejnym elementem bezpieczeństwa na drabinie jest sposób wchodzenia i schodzenia. Podczas wchodzenie i schodzenia naleŝy przestrzegać zasady prawa ręka - lewa noga, tzn. Ŝe stawiając na kolejnym szczeblu lewą nogę chwytamy kolejny szczebel prawą ręką, tak jak przedstawiono to na fotografii nr 14.

9 Fot. 14 Wchodzenie po drabinie Podczas eksploatacji drabin naleŝy przestrzegać dopuszczalnego obciąŝenia drabiny. Dopuszczalne obciąŝenie drabiny przestawione jest w formie piktogramów (fot. nr 15 a, b i c). a/ dopuszczalne obciąŝenie: - trzy osoby b/ dopuszczalne obciąŝenie - c/ dopuszczalne obciąŝenie: - jedna osoba - dwie osoby Fot. 15 a, b i c Piktogramy oznaczające dopuszczalne obciąŝenie drabiny Na fotografii nr 16 przedstawiono sytuację nieprawidłową, gdzie na drabinie dwuosobowej pracują trzy osoby. Na fotografii nr 16 przedstawiono równieŝ nieprawidłowo

10 prowadzoną asekurację przez dwóch straŝaków. Fot. 16 Nieprawidłowe obciąŝenie drabiny dwuosobowej ZagroŜenie dla uŝytkowników powoduje opieranie drabiny o wystające i mało stabilne elementy budynków, wiat itp. W sytuacji przedstawionej na fotografii nr 17 moŝe dojść do wygięcia elementu pokrycia dachu, co moŝe spowodować niebezpieczeństwo obsunięcia drabiny. Dlatego teŝ nie wskazane jest opieranie drabiny o mało stabilne elementy. Podobne zagroŝenie obsunięcia drabiny moŝe spowodować oparcie drabiny o skośną krawędź dachu jak to przedstawiono na fotografii nr 18.

11 Niewskazane ustawienia drabiny Fot. 17 Oparcie o wiotkie elementy Fot. 18 Oparcie o skośną krawędź dachu konstrukcyjne dachu Asekuracja Podczas uŝywania drabin jednym z najwaŝniejszych czynników decydującym o bezpieczeństwie przebywającego na drabinie ratownika jest prawidłowa asekuracja przez pozostałych na ziemi członków załogi. W sytuacji konieczności sprawienia drabiny w miejscu o skośnej krawędzi oparcia naleŝy zabezpieczyć sprawianą drabinę poprzez rozstawienie drąŝków podporowych (jeŝeli drabina takie posiada) lub/i dodatkowo, moŝna zabezpieczyć drabinę za pomocą linek straŝackich jak to przedstawiono na fotografii nr 19.

12 Fot. 19 Zabezpieczenie drabiny opartej o skośną krawędź dachu Nieprawidłowa asekuracja moŝe doprowadzić do przewrócenia się drabiny i upadku osoby pracującej na niej oraz moŝe być przyczyną zranienia osób asekurujących. Na fotografiach 20, 22, 23 przedstawiono najczęściej popełniane błędy podczas asekuracji. Fot. 20 Nieprawidłowe zabezpieczenie stóp drabiny Fot. 21 Prawidłowe zabezpieczenie stóp drabiny

13 Fot. 22 Nieprawidłowo wykonywana asekuracja Wskazane jest, aby zabezpieczenie bocznic i stóp drabiny wykonywały tylko dwie osoby poniewaŝ w sytuacji przedstawionej na fotografii nr 22 trudno wskazać osoby odpowiedzialne za prawidłową asekurację, a ponadto moŝe dojść do zranienia osób asekurujących w przypadku niekontrolowanego zsunięcia się wysuniętych przęseł drabiny. W sytuacji przedstawionej na fotografii nr 23, osoby nieprawidłowo asekurują drabinę trzymając dłonie na szczeblach. Ratownik poruszający się po drabinie rozprasza swoja uwagę aby nie stanąć na dłoni któregoś z asekurujących straŝaków, moŝe równieŝ spowodować obraŝenia dłoni asekurujących. Prawidłowo dłonie podczas asekuracji powinny znajdować się bezpośrednio pod szczeblami od strony wewnętrznej (fot. 24 i 25). Takie ułoŝenie dłoni gwarantuje bezpieczeństwo dla asekurujących i osobie pracującej na drabinie.

14 Fot. 23 Nieprawidłowe ułoŝenie dłoni na szczeblach podczas asekuracji Fot. 24 i 25 Prawidłowe ułoŝenie dłoni podczas asekuracji Na fotografii nr 26 przedstawiono prawidłowe ustawienie osób asekurujących w przypadku stosowania drabiny z drąŝkami podporowymi.

15 Fot. 26 Prawidłowe ustawienie straŝaków podczas asekuracji Asekuracja w czasie pracy z linią węŝową. Podczas wchodzenia po drabinie w rozwinięta linią gaśnicza nie wolno trzymać prądownicy w dłoni jak to przedstawiono na fotografii nr 27. Fot. 27 Nieprawidłowe wchodzenie z prądownicą w dłoni

16 Prawidłowy transport linii gaśniczej do góry i na dół przedstawiono na fotografiach nr 28 i 29, gdzie linia gaśnicza prowadzona jest między nogami i przewieszona jest przez ramię straŝaka, co zapewnia mu wolne dłonie podczas wchodzenia i schodzenia po drabinie. Fot. 28 i 29 Prawidłowe ułoŝenie linii gaśniczej podczas transportu po drabinie Po zajęciu przez ratownika odpowiedniej pozycji na drabinie powinien: a. zabezpieczyć się przed upadkiem przy pomocy pasa i zatrzaśnika zapiętego na odpowiednim szczeblu drabiny; b. zabezpieczyć linię gaśniczą przed upadkiem przy pomocy podpinki węŝowej; c. skierować prąd wody w wyznaczone miejsce. Widok pracującego prądownika z linią gaśniczą przedstawia fotografia nr 30.

17 Fot. 30 Prawidłowo zabezpieczony ratownik i linia gaśnicza Pracujący prądownik powinien być zawsze ubezpieczany przez drugiego ratownika stojącego poniŝej na drabinie. Drugi asekurujący ratownik równieŝ musi być zabezpieczony przed upadkiem za pomocą pasa i zatrzaśnika jak to przedstawiono na fotografii nr 31. Fot. 31 Ratownicy podczas podawania prądu wody z drabiny NaleŜy pamiętać ze podczas podawania prądu wody na prądownika działa siła reakcji prądownicy, która w zaleŝności od wydatku moŝe osiągnąć wartość 228 N.

18 Siłę reakcji moŝna obliczyć ze wzoru: R = 0,1 2pa. gdzie: R siła reakcji, p ciśnienie w węŝu przed prądownicą w barach, a powierzchnią wylotu dyszy w mm 2. Biorąc pod uwagę siłę reakcji pochodzącą od linii gaśniczej, zalecane jest aby asekurować prądownika dodatkowo za pomocą linek straŝackich przywiązanych do wierzchołków bocznic drabiny i odciąganych jak to przedstawiono na fotografii nr 32. W przypadku silnego wiatru lub/i niestabilnego podłoŝa, asekuracja pracujących na drabinie w ww. sposób jest obowiązkowa. WNIOSKI Fot. 32 Asekuracja ratowników z zastosowaniem linek straŝackich W celu zapewnienia bezpiecznej pracy z zastosowaniem poŝarniczych drabin przenośnych naleŝy: Bezwzględnie przestrzegać zasad, określonych przez producenta drabin w instrukcji obsługi; Analizować nośność podłoŝa, na którym zamierza się sprawiać drabinę; Oczyścić teren w obrębie stóp drabiny;

19 Sprawiać drabinę pod kątem około 75 0 do podłoŝa; Starannie dobierać pod kątem wytrzymałości punkty oparcia wierzchołka drabiny; Przestrzegać zasady prawidłowego, zgodnego z informacją producenta, obciąŝenia drabiny; Podczas wchodzenia i schodzenia po drabinie przestrzegać zasady prawa ręka lewa noga ; Zabezpieczać prądownika i jego pomocnika przy pomocy pasa straŝackiego lub szelek i zatrzaśnika w czasie podawania prądu wody; Przestrzegać zasad prawidłowej asekuracji w celu zapewnienia stabilności drabiny. Literatura Instrukcje obsługi drabin 1. Drabina trzyosobowa, dwuprzęsłowa, wysuwana z obowiązkowymi drąŝkami podporowymi typ ZS 2100 i 2100H. Max. obciąŝenie 3 osoby. Makros 2. Drabina nasadkowa, wysuwana, trzyprzęsłowa typ DNW Makros. 3. Drabina ratownicza wysuwana, dwuprzęsłowa trzyosobowa. Protekta. 4. Drabina ratownicza wysuwana, trzyprzęsłowa, trzyosobowa. Protekta. 5. Drabina nasadkowa. Protekta. 6. Dwuprzęsłowa, dwuosobowa drabina ratownicza typu 2 18 S. Krause. 7. Przystawna drabina ratownicza typu P18S. Krause. 8. Drabina słupkowa. Daniel. 9. Drabina drewniana nasadkowa D-2,73. Daniel. 10. Drabina drewniana, wysuwana D10W. Daniel. 11. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 września 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny słuŝby straŝaków Państwowej StraŜy PoŜarnej Dz. U. z dnia 10 października 2008 r. Nr 180. poz

20 12. Zarządzenie Nr 2/88 Komendanta Głównego StraŜy PoŜarnych z dnia 30 maja 1988 r. w sprawie regulaminu ćwiczeń z podstawowym sprzętem ratowniczym. 13. Szkolenie straŝaków ratowników OSP część I, Pr. zb., CNBOP Bielicki P., Podstawy taktyki gaszenia poŝarów, Szkoła Aspirantów Państwowej StraŜy PoŜarnej, Kraków Bielicki P., Taktyka działań gaśniczych, Warszawa Gil D., Poradnik realizacji ćwiczeń część I, Szkoła Podoficerska Państwowej StraŜy PoŜarnej w Bydgoszczy, Warszawa Recenzenci mł. bryg. mgr inŝ. Piotr Chudy bryg. mgr inŝ. Jacek Jesionek