Małgorzata Zofia Staszewska CZAS PRACY KIEROWCÓW

Transkrypt

1 Małgorzata Zofia Staszewska CZAS PRACY KIEROWCÓW (Wydanie czwarte uaktualnione) Warszawa 2014

2 Opracowanie redakcyjne Monika Kolitowska-Sokół Projekt okładki Dorota Zając Opracowanie typograficzne i łamanie Jan Klimczak Stan prawny październik 2014 r. Wydanie czwarte uaktualnione W /04/00 Państwowa Inspekcja Pracy PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY WARSZAWA

3 SPIS TREŚCI I. Czas pracy kierowców zatrudnionych na podstawie stosunku pracy 1. Czas pra cy 2. Nor my cza su pra cy 3. Przerwy i odpoczynki kierowcy 4. Dy żur 5. Systemy i rozkłady czasu pracy 6. Praca w godzinach nadliczbowych 7. Pra ca w po rze noc nej 8. Praca w niedzielę i święta 9. Praca w dniu rozkładowo wolnym od pracy II. Obo wiąz ki pra co daw cy w za kre sie wy ko ny wa nia prze wo zów drogowych III. Okresy prowadzenia pojazdów na trasach nieprzekraczających 50 km IV. Czas pracy kierowców niepozostających w stosunku pracy V. Po dró że służ bo we VI. Słow nik najważniejszych po jęć VII. Pod sta wo we ak ty praw ne

4 I. CZAS PRACY KIEROWCÓW ZATRUDNIONYCH NA PODSTAWIE STOSUNKU PRACY 1. Czas pra cy Czas pracy kierowcy liczy się od rozpoczęcia do zakończenia pracy. Praca kierowcy obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego, w szczególności: 1) prowadzenie pojazdu; 2) załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem; 3) nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym; 4) czynności spedycyjne; 5) obsługę codzienną pojazdów i przyczep; 6) inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy; 7) niezbędne formalności administracyjne; 8) utrzymanie pojazdu w czystości. Czas pracy kierowcy to więcej niż sam czas prowadzenia pojazdu. Planując pracę, uwzględ nia się też in ne okre sy wli cza ne do cza su pra cy. Przykładowo czasem pracy kierowcy jest również czas po za przy ję tym roz - kładem czasu pracy, w którym kierowca pozostaje na stanowisku pracy w gotowości do wykonywania pracy, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie jest znany kierowcy przed wy jaz dem al bo przed roz po czę ciem da ne go okre su. Do czasu pracy kierowcy wlicza się przerwę w pracy trwającą 15 minut, którą pra co daw ca jest obo wią za ny wpro wa dzić, je że li do bo wy wy miar cza su pra cy kie - rowcy wynosi co najmniej 6 godzin. 5

5 Prawo do 15-minutowej przerwy związane jest z rze czy wi stym cza sem pra - cy w da nym dniu. Pracodawca nie jest zobowiązany do wprowadzania większej licz by przerw, gdy do bo wy wy miar cza su pra cy jest dłuż szy niż 6 go dzin. Przy kład Pracownik zatrudniony jest w równoważnym systemie czasu pracy. W niektóre dni ty go dnia pra cu je po 10 lub 12 go dzin, a w nie któ re po 4 go dzi ny. Prawo do 15-minutowej przerwy związane jest z rzeczywistym czasem pracy w danym dniu. W przytoczonym przykładzie pracownikowi przysługiwać będzie jed na 15-mi nu to wa prze rwa w dniach, w których pracownik pracuje po 10 lub 12 godzin Z kolei w dniu, w którym pracownik pracuje po 4 godziny, omawiana przerwa nie przysługuje. Na pod sta wie prze pi sów pra wa pra cy do cza su pra cy kie row cy wli cza się też wie le in nych okre sów, np.: czas niezawinionego przez pracownika przestoju. Przestój to czas, w którym pracownik pozostaje w gotowości do świadczenia pracy, ale z przyczyn obiektywnych nie może wykonywać umówionej pracy. Przestój jest nieplanowaną przerwą w procesie pracy spowodowaną zakłóceniami technicznymi, organizacyjnymi, warunkami atmosferycznymi lub innymi. Pracodawca ponosi skutki złej organizacji pracy, co oznacza m.in., że pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za pracę, niezależnie od ekonomicznych efektów działalności przedsiębiorstwa oraz nabywa prawo do wynagrodzenia gwarancyjnego z tytułu pozostawania w gotowości do pracy niewykonywanej z przyczyn dotyczących pracodawcy, np. z powodu przestoju; 15-minutową przerwę w pracy pracownika niepełnosprawnego na gimnastykę usprawniającą i wypoczynek; czas szkolenia w zakresie bhp jest wliczany do czasu pracy. Pracodawcy zobowiązani są zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy. Szkolenia te odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem go do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę. Natomiast do czasu pracy kierowcy nie wlicza się: 1) czasu dyżuru, jeżeli podczas dyżuru kierowca nie wykonywał pracy; 6

6 Dyżur kierowcy to czas, w którym kierowca pozostaje po za nor mal ny mi go - dzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Dyżur, o którym mowa powyżej, jest więc dodatkowym świadczeniem pracownika na rzecz pracodawcy po normalnych godzinach pracy, będącym jego obowiązkiem wynikającym ze stosunku pracy. Dyżur jest zaplanowanym elementem organizacji pracy. W czasie dyżuru pracownik przejawia jedynie gotowość do wykonywania pracy. Czasu dyżuru pełnionego przez pracownika poza normalnymi godzinami pracy w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy. 2) nieusprawiedliwionych postojów w czasie prowadzenia pojazdu; Nieusprawiedliwiony postój w czasie prowadzenia pojazdu oznacza samowolne nieuzasadnione przerwanie pracy przez kierowcę. Ważne! Nie jest to po stój wy ni ka ją cy z ko niecz no ści ocze ki wa nia na za ła du - nek, roz ła du nek, czy czas ocze ki wa nia wy ni ka ją cy z prze su nię cia go dzin poszczególnych czynności przez spedytora w trakcie wykonywania zadania przewozowego. 3) do bo we go nie prze rwa ne go od po czyn ku; Kierowcy w każdej dobie przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprze rwa ne go od po czyn ku. W przy pad ku, gdy kie row ca wy ko nu je prze wóz pod le - gający pod przepisy rozporządzenia (WE) 561/2006: re gu lar ny dzien ny okres od po czyn ku mo że być wy ko rzy sta ny w dwóch częściach, z których pierwsza musi nieprzerwanie trwać co najmniej 3 godziny, a dru ga co naj mniej 9 go dzin, odpoczynek dzienny może zostać skrócony i trwać co najmniej 9 godzin, z tym że kie row ca mo że mieć naj wy żej trzy skró co ne dzien ne okre sy od po czyn ku po mię dzy dwo ma ty go dnio wy mi okre sa mi od po czyn ku. 4) przerwy w pracy, wynikającej ze stosowania przerywanego systemu czasu pracy. System przerywanego czasu pracy dopuszcza wprowadzenie przerwy, która nie jest zaliczana do czasu pracy. Przerwa ta według z góry ustalonego rozkładu, 7

7 przewidującego nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, może trwać nie dłu żej niż 5 go dzin. W przy pad ku gdy kie row ca wy ko nu je prze wo zy re gu lar - ne, prze rwa mo że trwać nie dłu żej niż 6 go dzin, je że li wy miar cza su pra cy nie prze - kracza 7 godzin. 2. Nor my cza su pra cy Czas pracy kierowcy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Znowelizowane przepisy Kodeksu pracy (obowiązujące od 23 sierpnia 2013 r.) dotyczące przedłużonego okresu rozliczeniowego nie mają zastosowania do kierowców. Jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy Kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami (art. 5 Kodeksu pracy). Ustawa o czasie pracy kierowców w rozdziale 2 reguluje czas pracy kierowców. Określa między innymi długość okresu rozliczeniowego, który nie może przekraczać 4 miesięcy, a w ramach systemu równoważnego czasu pracy - 1 miesiąca, z możliwością jego przedłużenia w szczególnie uzasadnionych przypadkach, nie więcej jednak niż do 3 miesięcy oraz przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych, nie więcej jednak niż do 4 miesięcy. Wobec powyższego kwestie związane z okresem rozliczeniowym zostały uregulowane w odrębnej ustawie, a tym samym do kierowców nie będą miały zastosowania przepisy Kodeksu pracy dotyczące okresu rozliczeniowego, w tym przepis art przewidujący możliwość przedłużenia okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy. Tygodniowy czas pracy kierowcy, łącznie z godzinami nadliczbowymi, nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Jednakże tygodniowy czas pracy może być przedłużony do 60 godzin, przy zachowaniu reguły, że średni tygodniowy czas pracy nie przekroczy 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym, który nie może przekraczać 4 miesięcy. Powyższa regulacja obowiązuje także kierowcę zatrudnionego u więcej niż jednego pracodawcy. Tygodniowy wymiar czasu pracy, niezależnie od liczby pracodawców (podmiotów) na rzecz któ rych kie row ca świad czy pra cę, nie mo że prze kro czyć śred nio 8

8 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Wymiar czasu pracy odnosi się więc do kierowcy, a nie do danego pracodawcy. Wy ją tek Regulacja dotycząca możliwości przedłużenia czasu pracy do 60 godzin tygodniowo przy zachowaniu reguły, że średni tygodniowy czas pracy nie przekroczy 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym, oraz odniesienie tej zasady do kierowcy bez względu na liczbę pracodawców, dla których kierowca świadczy pracę, nie mają zastosowania do pojazdów wymienionych w art. 3 oraz 13 ust. 1 roz po rzą dze nia (WE) nr 561/2006 oraz w art. 2 ust. 2 lit. b Umo wy AETR. Są to przykładowo: pojazdy używane do przewozu osób w przewozach regularnych, których trasa nie przekracza 50 km; pojazdy będące własnością sił zbrojnych, służb obrony cywilnej, straży pożar nej i sił od po wie dzial nych za utrzy ma nie po rząd ku pu blicz ne go; pojazdy używane w razie wypadków lub do prowadzenia działań ratunkowych, w tym pojazdy używane w niehandlowym przewozie pomocy humanitarnej; pojazdy specjalistyczne używane do celów medycznych; pojazdy specjalistyczne pomocy drogowej poruszające się w promieniu 100 km od swej ba zy; pojazdy lub zespoły pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 7,5 tony używane do niehandlowego przewozu rzeczy; pojazdy użytkowane o statusie pojazdów zabytkowych zgodnie z przepisami państwa członkowskiego, w którym są użytkowane, wykorzystywanymi do niehandlowych przewozów osób lub rzeczy; pojazdy używane do nauki jazdy i egzaminów w celu uzyskania prawa jazdy lub świadectwa kwalifikacji zawodowych, pod warunkiem, że nie używa się ich do zarobkowego przewozu rzeczy lub osób; pojazdy używane w związku z odprowadzaniem ścieków, ochroną przeciwpowodziową, konserwacją urządzeń zaopatrujących w wodę, gaz i elektryczność, utrzymaniem i kontrolą dróg, zbieraniem odpadów z gospodarstw domowych i ich wywozem, usługami telegraficznymi i telefonicznymi, nadawaniem programów radiowych i telewizyjnych oraz wykrywaniem nadajników lub odbiorników radiowych lub telewizyjnych; pojazdy wyposażone w 10 do 17 miejsc siedzących, używanymi wyłącznie do niehandlowego przewozu osób; 9

9 specjalistyczne pojazdy do przewozu wyposażenia cyrków i wesołych miasteczek; specjalnie wyposażone pojazdy szczególnego zastosowania, które w podstawowym zakresie służą celom edukacyjnym w czasie postoju. 3. Prze rwy i od po czyn ki kie row cy Prze rwy Po sześciu kolejnych godzinach pracy kierowcy przysługuje przerwa przeznaczona na odpoczynek w wymiarze: nie krót szym niż 30 mi nut, w przy pad ku gdy licz ba go dzin pra cy nie prze - kracza 9 godzin, nie krót szym niż 45 mi nut, w przy pad ku gdy licz ba go dzin pra cy wy no si wię cej niż 9 go dzin. Przerwa może być dzielona na okresy krótsze, trwające co najmniej 15 minut każdy, wykorzystywane w trakcie sześciogodzinnego czasu pracy lub bezpośrednio po tym okresie. Te przerwy ulegają skróceniu o przerwę w pracy trwającą 15 minut, którą pracodawca jest obowiązany wprowadzić, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin. Wy ją tek Powyższa regulacja nie ma zastosowania do przewozu drogowego wykonywanego pojazdami wymienionymi w art. 3 oraz 13 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 oraz w art. 2 ust. 2 lit. b Umo wy AETR. Jednocześnie należy zaznaczyć, iż do kierowców podlegających przepisom rozporządzenia (WE) 561/2006 oraz umowy AETR, którzy wykorzystali przerwy w prowadzeniu pojazdu przeznaczone na odpoczynek zgodnie z tymi przepisami, nie sto su je się przerw, o któ rych mo wa po wy żej. Przerwa oznacza okres, w którym kierowca nie może prowadzić pojazdu ani wykonywać żadnej innej pracy, wykorzystywana wyłącznie do wypo - czynku. 10

10 Przerwa Przerwa dzielona Akt prawny Uwagi Co najmniej 45 minut. Po 4,5 godz. okresie prowadzenia pojazdu. Co najmniej 45 minut. Po 4,5 godz. okresie prowadzenia pojazdu. Co najmniej 15 min min. Rozłożone w czasie aby po 4,5 godz. okresie prowadzenia pojazdu uzyskać całą przerwę. Co najmniej 15 min. (max. 3 x 15 min.). Rozłożonymi na okres prowadzenia lub bezpośrednio po tym okresie tak aby po 4,5 godz. okresie prowadzenia pojazdu uzyskać całą przerwę. (WE) 561/2006 AETR Pierwsza część przerwy dzielonej trwa co najmniej 15 minut a druga co najmniej 30 minut. Sytuacja odwrotna jest nieprawidłowa! Każda z części przerwy dzielonej trwa co najmniej 15 minut maksymalnie 3 przerwy co najmniej 15 minutowe. Od po czyn ki W każdej dobie kierowcy przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprze rwa ne go od po czyn ku. Ten przepis nie ma natomiast zastosowania do kierowców podlegających przepisom rozporządzenia (WE) 561/2006 oraz umowy AETR, którzy wykorzystali okres od po czyn ku zgod nie z ty mi prze pi sa mi. Ponadto przepisy dopuszczają aby dobowy odpoczynek mógł być wykorzystany w pojeździe, jeżeli znajduje się on na postoju i jest wyposażony w miejsce do spania. Powyższa regulacja nie dotyczy jednak kierowców wykonujących przewozy regularne, których trasa nie przekracza 50 km. Dzienny okres odpoczynku oznacza dzienny okres, w którym kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem i obejmuje regularny dzienny okres odpoczynku lub skrócony dzienny okres odpoczynku. W każdym 24-godzinnym okresie po upływie poprzedniego dziennego okresu odpoczynku lub tygodniowego okresu odpoczynku kierowca musi wykorzystać kolejny dzienny okres odpoczynku. 11

11 Regularny dzienny okres odpoczynku Co najmniej 11 godzin lub 3 godz. + 9 godz. Skrócony dzienny okres odpoczynku Co najmniej 9 godzin Max. 3 razy pomiędzy dwoma tygodniowymi okresami odpoczynku. Co najmniej 9 godzin w ciągu 30 godzin od zakończenia dziennego lub tygodniowego okresu odpoczynku. Co najmniej 11 godzin lub co najmniej 12 godzin (dzielony na 2 lub 3 części, jedna z nich trwa co najmniej 8 godzin). Co najmniej 9 godzin. Max. 3 razy w każdym tygodniu. Co najmniej 8 godzin w każdym 30-godzinnym okresie. Akt prawny (WE) 561/2006 AETR Uwagi Pierwsza część regularnego odpoczynku musi trwać nieprzerwanie co najmniej 3 godziny a druga co najmniej 9 godzin. Kierowca w załodze. Przy skróconym odpoczynku kierowca przed upływem następnego tygodnia otrzyma równoważny okres odpoczynku, stanowiący rekompensatę. Kierowca w załodze W każdym tygodniu kierowcy przysługuje prawo do co najmniej 35 godzin nie prze rwa ne go od po czyn ku. Ty go dnio wy nie prze rwa ny od po czy nek obej mu - je 11-godzinny odpoczynek dobowy, przypadający w dniu, w którym kierowca rozpoczął odpoczynek tygodniowy. Wy ją tek Nieprzerwany tygodniowy okres odpoczynku może obejmować mniejszą licz bę go dzin, nie mo że być jed nak krót szy niż 24 go dzi ny, w przy pad kach: pracy w godzinach nadliczbowych w razie sytuacji i zdarzeń wymagających od kierowcy podjęcia działań dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego oraz mie nia al bo usu nię cia awa rii, 12

12 zmiany pory wykonywania pracy przez kierowcę w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy. Po dob nie jak przy do bo wym od po czyn ku, prze pi sy do ty czą ce ty go dnio we go odpoczynku nie mają zastosowania do kierowców podlegających przepisom rozporządzenia (WE) 561/2006 oraz umowy AETR, którzy wykorzystali okres odpoczyn ku zgod nie z ty mi prze pi sa mi. Ważne! Okre sy od po czyn ku, za rów no do bo wy, jak i ty go dnio wy, nie mo gą być traktowane jak czas dyżuru. Tygodniowy okres odpoczynku oznacza tygodniowy okres, w którym kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem i obejmuje regularny tygodniowy okres odpoczynku lub skrócony tygodniowy okres odpoczynku. Regularny tygodniowy okres odpoczynku Co najmniej 45 godzin. Co najmniej 45 godzin. Skrócony tygodniowy okres odpoczynku Co najmniej 24 godziny. Co najmniej: 36 godzin, gdy odbierany w miejscu bazy pojazdu lub miejscu zamie - szkania kierowcy, 24 godziny gdy jest odbiera - ny gdzie indziej. Akt prawny (WE) 561/2006 AETR Uwagi W ciągu 2 kolejnych tygodni kierowca odbiera: 2 regularne odpoczynki, lub 1 regularny i 1 skrócony odpoczynek skrócenie należy skompensować równoważnym odpoczynkiem wykorzystanym jednorazowo przed końcem 3 tygodnia następującego po danym tygodniu. Kierowca odbiera odpoczynek w każdym tygodniu każde skrócenie należy skompensować równoważnym okresem odpoczynku odbieranym łącznie przed upływem 3 tygodnia następującego po tygodniu, którym mowa. 13

13 Tygodniowy okres odpoczynku rozpoczyna się nie później niż po zakończeniu sześciu okresów 24-godzinnych, licząc od końca poprzedniego tygodniowego okresu odpoczynku. 4. Dy żur Dy żur po za roz kła dem cza su pra cy Dyżur to czas, w którym kierowca pozostaje po za nor mal ny mi go dzi na mi pra cy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę, w zakładzie pra cy lub w in nym miej scu wy zna czo nym przez pra co daw cę. Za czas dyżuru, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, kierowcy przysługuje czas wol ny od pra cy w wy mia rze od po wia da ją cym dłu go ści dy żu ru, a w ra - zie braku możliwości udzielenia czasu wolnego wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia. Dy żur w trak cie ak tyw no ści kie row cy (w go dzi nach pra cy) Do cza su dy żu ru za li cza się prze rwy prze zna czo ne na od po czy nek, tj: Po sześciu kolejnych godzinach pracy kierowcy przysługuje przerwa przeznaczona na odpoczynek w wymiarze: a) nie krót szym niż 30 mi nut, w przy pad ku gdy licz ba go dzin pra cy nie prze - kracza 9 godzin, b) nie krót szym niż 45 mi nut, w przy pad ku gdy licz ba go dzin pra cy wy no si wię cej niż 9 go dzin. W przy pad ku gdy po jazd jest pro wa dzo ny przez dwóch lub wię cej kie row - ców, czas nieprzeznaczony na kierowanie pojazdem jest czasem dyżuru. Za czas tego dyżuru kierowcy przysługuje wynagrodzenie w wysokości określonej w przepisach o wynagradzaniu obowiązujących u danego pracodawcy, nie niższe jednak niż w wysokości połowy wynagrodzenia wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 30% wynagrodzenia. Czas dy żu ru nie mo że być wli cza ny do przy słu gu ją ce go kie row cy do bo we go nie prze rwa ne go od po czyn ku. Wy ko rzy sty wa nie do bo we go od po czyn ku w po - 14

14 jeź dzie, je że li po jazd znaj du je się na po sto ju i jest wy po sa żo ny w miej sce do spa - nia, nie mo że być trak to wa ne ja ko czas dy żu ru. Okre sy po zo sta wa nia do dys po zy cji Okresy pozostawania do dyspozycji oznaczają okresy, inne niż przerwy i czas od po czyn ku, pod czas któ rych kie row ca nie jest obo wią za ny po zo sta wać na sta - nowisku pracy, będąc jednocześnie w gotowości do rozpoczęcia albo kontynuowania prowadzenia pojazdu albo wykonywania innej pracy. Okresy pozostawania do dyspozycji obejmują w szczególności czas, w którym kierowca towarzyszy pojazdowi transportowanemu promem lub pociągiem, czas oczekiwania na przejściach granicznych oraz w związku z ograniczeniami w ruchu drogowym. Okresy pozostawania do dyspozycji po za roz kła dem cza su pra cy zalicza się do czasu dyżuru. W przypadku gdy kierowca, do którego stosuje się zadaniowy czas pracy, nie wy pra co wał do bo we go wy mia ru cza su pra cy, okre sy po zo sta wa nia do dys po zy cji za li cza się do cza su pra cy w wy mia rze 8 go dzin, a w po zo sta - łym zakresie do czasu dyżuru. Przy kład Czas pracy kierowcy zgodnie z rozkładem czasu pracy wynosił 8 godzin. W związku z ograniczeniami w ruchu drogowym, kierowca oczekiwał na możliwość kontynuowania pracy przez 2 godziny, z czego 1 godzina przypadała poza rozkładem czasu pracy. Ta godzina zostanie zaliczona do czasu dyżuru. 5. Sys te my i roz kła dy cza su pra cy Za sa dy usta la nia sys te mów, roz kła dów oraz przy ję tych okre - sów roz li cze nio wych cza su pra cy Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy usta la się w: układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy, obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy. 15

15 Wy ją tek System przerywanego czasu pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub w re gu la mi nie pra cy, a pra co daw cy, u któ re go nie dzia ła za kła do wa or ga ni - zacja związkowa w umowie o pracę. Wprowadzając dany system czasu pracy należy pamiętać o określeniu okresu rozliczeniowego, który jest elementem składowym danego systemu czasu pracy. Ponadto w zależności od stosowanego systemu czasu pracy ustawodawca przewi dział zasady tworzenia dla roz kła dów cza su pra cy. Roz kła dy cza su pra cy Regularny przewóz osób Roz kła dy cza su pra cy kie row cy wy ko nu ją ce go prze wóz re gu lar ny osób (za wy - jątkiem przewozów regularnych, których trasa nie przekracza 50 km) są ustalane na okre sy nie krót sze niż 2 ty go dnie. Jednakże w uzasadnionych przypadkach w systemie równoważnego czasu pracy, dopuszcza się stosowanie przerywanego czasu pracy, według z góry ustalonego rozkładu czasu pracy oraz z uwzględnieniem przepisów o obowiązkowym dobowym odpoczynku. Wtedy rozkład czasu pracy powinien obejmować okres co najmniej 1 miesiąca. Prze wóz rze czy lub oka zjo nal ny prze wóz osób Rozkładów czasu pracy nie ustala się dla kierowcy wykonującego przewóz rzeczy lub okazjonalny przewóz osób. In dy wi du al ny roz kład cza su pra cy Indywidualny rozkład czasu pracy pracownika ustalany przez pracodawcę może przewidywać różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy; w takim przypadku ponowne wykonywanie pracy przez pracownika w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych. Indywidualny rozkład czasu pracy wprowadza się w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a jeżeli pracodawca nie jest objęty działaniem takiej organizacji, po porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego pracodawcy. Zastosowanie rozkładu czasu pracy nie może naruszać prawa pracownika do nieprzerwanego co najmniej 11-godzinnego dobowego odpoczynku oraz nie- 16

16 przerwanego co najmniej 35-godzinnego (ewentualnie co najmniej 24-godzinnego) ty go dnio we go od po czyn ku. Przy kład Kierowca świadczył pracę od godz do godz , następnie korzystał z 11-go dzin ne go do bo we go od po czyn ku, bez po śred nio po któ rym roz po czął ko - lejną aktywność tj. o godz Przy zastosowaniu indywidualnego rozkładu czasu pra cy, pra ca od 3.00 do 6.00 (w ra mach tej sa mej do by pra cow ni czej) nie bę dzie stanowiła pracy w godzinach nadliczbowych. Sys tem rów no waż ne go cza su pra cy Do kie row ców wy ko nu ją cych przewóz drogowy mogą być stosowane rozkłady czasu pracy, w których jest dopuszczalne przedłużenie wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę w zakresie systemu równoważnego czasu pracy. W tym systemie wymiar czasu pracy przedłużony w poszczególnych dniach jest równoważony skróconym czasem pracy w innych dniach lub dniami wolnymi od pracy. Zasadniczo okres rozliczeniowy nie może być dłuższy niż 1 miesiąc. Wy jąt ki a) W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 3 miesięcy. b) Przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 4 miesięcy. Pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, a także pracodawca, u którego zakładowa organizacja związkowa nie wyraża zgody na ustalenie lub zmianę systemów i rozkładów czasu pracy oraz okresów rozliczeniowych czasu pracy, może stosować dłuższe okresy rozliczeniowe (do 3 albo do 4 miesięcy) po uprzednim zawiadomieniu właściwego inspektora pracy. W uzasadnionych przypadkach w systemie równoważnego czasu pracy dopuszcza się stosowanie przerywanego czasu pracy według z góry ustalonego rozkładu czasu pracy oraz z uwzględnieniem przepisów o obowiązkowym dobowym odpoczynku; rozkład czasu pracy powinien obejmować okres co najmniej miesiąca. 17

17 Sys tem prze ry wa ne go cza su pra cy Do kierowców zatrudnionych w transporcie drogowym może być stosowany, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, system przerywanego czasu pracy według z góry ustalonego rozkładu, przewidującego nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin. W przypadku gdy kierowca wykonuje przewozy regularne, prze rwa mo że trwać nie dłu żej niż 6 go dzin, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy nie przekracza 7 godzin. System przerywanego czasu pracy może być stosowany również w przypadku wykonywania nie za rob ko we go prze wo zu dro go we go - prze wo zu na po trze - by wła sne w rozumieniu ustawy o transporcie drogowym. Konsekwencją stosowania ww. systemu czasu pracy jest to, że za czas przerwy w pracy kierowcy przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia wynikającego z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 30% wynagrodzenia. Podczas przerwy kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem. System przerywanego czasu pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub w re gu la mi nie pra cy, a u pra co daw cy, u któ re go nie dzia ła za kła do wa or ga - nizacja związkowa, w umowie o pracę. Za da nio wy czas pra cy Do kie row ców wy ko nu ją cych przewóz drogowy może być stosowany, w przypadkach uzasadnionych rodzajem wykonywanych przewozów lub ich szczególną organizacją, zadaniowy czas pracy, w którym zadania przewozowe ustala pracodawca w takim wymiarze, aby mogły być wykonane w ramach norm czasu pracy oraz z uwzględnieniem przepisów dotyczących przerw przeznaczonych na od po czy nek i okre sów od po czyn ku. Rozkład czasu pracy w okresie wykonywania danego zadania przewozowe go usta la kie row ca. Istotą zadaniowego czasu pracy jest szczególny sposób określania dopuszczalnego wymiaru czasu pracy, który polega na tym, że pracodawca nie określa godzin pracy, lecz zadania, jakie mają zostać wykonane. Do określenia zadaniowego czasu pracy konieczne jest ustalenie w sposób konkretny zadań pracownika. 18

18 Z wyroku Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 15 listopada 2006 r. I PK 117/2006 wynika, że elementem zadaniowego czasu pracy jest wyznaczenie pracownikowi konkretnego zadania (zadań) do wykonania. Na ogół nie mają takiego charakteru obowiązki wynikające z zakresu czynności pracownika. Ponadto, zasadniczo nie jest dopuszczalne w ramach zadaniowego czasu pracy wskazanie osiągnięcia określonego rezultatu ekonomicznego jako podstawy wymiaru czasu pracy. Obowiązki kierowcy, które nie noszą charakteru skonkretyzowanych zadań, sprzeciwiają się istocie zadaniowego systemu czasu pracy. Przy kład Nie mamy do czynienia z zadaniowym czasem pracy, gdy zakres określonych obowiązków ma charakter otwarty, dający możliwość spedytorowi dokonywania zmian w zależności od sytuacji na drodze (nowe dyspozycje spedytora). 6. Pra ca w go dzi nach nad licz bo wych Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana po nad do bo wy prze dłu żo ny wy miar cza su pra cy, wy ni ka ją cy z obo wią zu ją ce go kie row cę sys te mu i roz kła du cza su pra cy, sta - nowi pracę w godzinach nadliczbowych. Pra ca w go dzi nach nad licz bo wych jest do pusz czal na w ra zie: 1) sytuacji i zdarzeń wymagających od kierowcy podjęcia działań dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia albo usunięcia awarii; 2) szczególnych potrzeb pracodawcy. Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych przez kierowcę w związku ze szczególnymi potrzebami pracodawcy nie może przekroczyć 260 godzin w roku kalendarzowym. Jednakże w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, można ustalić inną liczbę godzin nad licz bo wych w ro ku ka len da rzo wym. Mak sy mal na licz ba go dzin nad licz bo - wych musi uwzględniać zasadę, iż tygodniowy czas pracy kierowcy, łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. 19

19 Należy pamiętać, iż regulacja ta odnosi się do danego kierowcy, to czas pra cy da ne go kie row cy nie mo że prze kra czać prze cięt nie 48 go dzin śred nio na ty dzień. Ważne! Dla ce lów roz li cza nia cza su pra cy i usta la nia upraw nie nia do wy na gra - dza nia za pra cę w go dzi nach nad licz bo wych, przez do bę na le ży ro zu - mieć 24 ko lej ne go dzi ny, po czy na jąc od go dzi ny, w któ rej kie row ca roz po czy na pra cę zgod nie z obo wią zu ją cym go roz kła dem cza su pra - cy. Za sa da ta nie ma za sto so wa nia je dy nie wów czas, gdy pra co daw ca w po ro zu mie niu z za kła do wą or ga ni za cją związ ko wą (ewen tu al nie z przed sta wi cie la mi pra cow ni ków) wpro wa dzi in dy wi du al ne roz kła - dy cza su pra cy. W zakresie nieuregulowanym ustawą o czasie pracy kierowców stosuje się przepisy Kodeksu pracy. Takim obszarem nieuregulowanym w ustawie o czasie pracy kierowców jest między innymi sposób rekompensaty pracy za godziny nadliczbowe. Re kom pen sa ta pie nięż na Za pra cę w go dzi nach nad licz bo wych, oprócz nor mal ne go wy na gro dze - nia, przysługuje dodatek w wysokości: 100% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających: w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, oraz w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, 50% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każ dym in nym dniu. Do da tek w wy so ko ści 100% wy na gro dze nia przy słu gu je tak że za każ dą go dzi - nę pracy nadliczbowej z tytułu prze kro cze nia prze cięt nej ty go dnio wej nor my cza su pra cy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych dobowych, za które pracownikowi wypłacono należne świadczenie. 20

20 Wy ją tek W stosunku do pracowników wykonujących stale pracę poza zakładem pracy wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych może być zastąpione ryczałtem, którego wysokość powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych. Re kom pen sa ta cza sem wol nym Ponadto w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych: na pi sem ny wnio sek pra cow ni ka, pracodawca może udzielić kierowcy czasu wol nego od pra cy w tym sa mym wy mia rze bez wnio sku pra cow ni ka, pracodawca może udzielić kierowcy czasu wolnego od pracy, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, jednakże nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy. W przypadkach udzielenia czasu wolnego w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi nie przysługuje dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych. Prag ma ty ki służ bo we Przepisy dotyczące czasu pracy mają zastosowanie do kierowców zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, jeżeli przepisy innych ustaw nie stanowią inaczej. Ważne! W stosunku do kierowców zatrudnionych np. w jednostkach samorządowych, strażach gminnych, miejskich, w służbie cywilnej będą miały zastosowanie zasady rekompensowania pracy w godzinach nadliczbowych wy ni ka ją ce z tych prag ma tyk służ bo wych. 7. Pra ca w po rze noc nej De fi ni cja z usta wy o cza sie pra cy kie row ców Pora nocna oznacza okres czterech godzin pomiędzy godziną 0.00 i godziną 7.00; taką definicję pory nocnej stosuje się wyłącznie do celów ustalania czasu 21

21 pracy. Wyznaczenie pory nocnej jest więc istotne z punktu widzenia pracodawcy (przedsiębiorcy), ponieważ w przypadku gdy praca jest wykonywana w porze nocnej, czas pracy kierowcy nie może przekraczać 10 godzin w danej dobie. Ja ka kol wiek ak tyw ność kie row cy (trwa ją ca na wet 2 mi nu ty) w okre ślo nej po rze noc nej, po wo du je, że czas pra cy kie row cy nie mo że prze kra czać 10 go dzin w da nej do bie. Wy ją tek Powyższa regulacja nie ma zastosowania do przewozu drogowego wykonywanego pojazdami wymienionymi w art. 3 oraz 13 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 oraz w art. 2 ust. 2 lit. b Umo wy AETR. De fi ni cja z Ko dek su pra cy Kwestią nieuregulowaną w ustawie o czasie pracy kierowców jest sposób wynagradzania za pracę w porze nocnej. Stosownie do regulacji zawartych w Kodeksie pracy pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami a Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów. Wy ją tek W stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek za pracę w porze nocnej może być zastąpiony ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej. 8. Pra ca w nie dzie lę i świę ta Dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w przepisach o dniach wol nych od pra cy (usta wa z dnia r. o dniach wol nych od pra - cy). Zgodnie z tą ustawą w ciągu roku kalendarzowego przypada 13 dni świątecznych, będących dniami wolnymi od pracy. Za pra cę w nie dzie lę i świę to uwa ża się pra cę wy ko ny wa ną mię dzy go dzi - ną 6.00 w tym dniu a go dzi ną 6.00 w na stęp nym dniu, chy ba że u da ne go pra - 22

22 co daw cy zo sta ła usta lo na in na go dzi na. Jed nak że pra ca w nie dzie le i świę ta jest do zwo lo na mię dzy in ny mi w trans por cie i w ko mu ni ka cji, przy za cho wa - niu za sa dy, że kie row ca pra cu ją cy w nie dzie le ko rzy sta co naj mniej raz na 4 ty go dnie z nie dzie li wol nej od pra cy. Za sa dy re kom pen so wa nia pra cy w nie dzie le i świę ta Kie row cy wy ko nu ją ce mu pra ce w nie dzie le i świę ta, pra co daw ca jest obo wią za ny za pew nić in ny dzień wol ny od pra cy: w zamian za pracę w niedzielę w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, a gdy nie jest możliwe wykorzystanie w tym terminie dnia wolnego od pracy w zamian za prace w niedzielę, pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego, w zamian za pracę w święto w ciągu okresu rozliczeniowego. Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie w wyżej wymienionym terminie dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę albo święto, kierowcy przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% wynagrodzenia, za każdą godzinę pracy w niedzielę albo święto. Do pracy w święto przypadające w niedzielę stosuje się przepisy dotyczące pracy w niedzielę. 9. Pra ca w dniu roz kła do wo wol nym od pra cy Kierowcy, który ze względu na okoliczności dopuszczające pracę w godzinach nadliczbowych wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy, udzielony mu do końca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym. 23

23 II. OBOWIĄZKI PRACODAWCY W ZAKRESIE WYKONYWANIA PRZEWOZÓW DROGOWYCH Obo wiąz ki in for ma cyj ne Pracodawca jest obowiązany: 1) poinformować kierowców o obowiązujących ich przepisach z zakresu czasu pracy, w sposób przyjęty u danego pracodawcy; 2) uzyskać od kierowcy oświadczenie na piśmie: a) o wymiarze zatrudnienia albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy, b) o przeciętnej tygodniowej liczbie godzin wykonywanych przewozów drogowych lub innych czynności, na innej podstawie niż stosunek pracy, albo o ich niewykonywaniu. Wy ją tek Pracodawca nie ma obowiązku odbierania od kierowcy oświadczenia na piśmie o wymiarze zatrudnienia albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy oraz o przeciętnej tygodniowej liczbie godzin wykonywanych przewozów drogowych lub innych czynności, na innej podstawie niż stosunek pracy, albo o ich niewykonywaniu w odniesieniu do kierowców wykonujących przewóz drogowy wykonywany pojazdami wymienionymi w art. 3 oraz 13 ust. 1 rozporządze nia (WE) nr 561/2006 oraz w art. 2 ust. 2 lit. b Umo wy AETR. Informacja o pozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy i jego wymiarze może mieć znaczenie dla ukształtowania wymiaru czasu, na jaki zostanie zatrudniony kierowca u kolejnego pracodawcy. Oświadczenie pracownika złożone w formie pisemnej ma służyć pracodawcy, aby mógł właściwie rozplanować czas pracy kierowcy oraz zapewnić wymagane odpoczynki przewidziane przepisami prawa. 24

24 Prze pi sy do ty czą ce mi ni mal ne go od po czyn ku do bo we go i ty go dnio we go mają charakter ochronny i tym samym są przepisami bezwzględnie obowiązujący mi. Ozna cza to, że pra cow nik nie mo że, z ja kich kol wiek przy czyn, zrzec się do niego prawa. Nieprzerwany odpoczynek dobowy i tygodniowy jest przypisany do pracow ni ka i stanowi jego osobiste uprawnienie (prawo podmiotowe), któremu odpowiada obowiązek pracodawcy, polegający na zapewnieniu pracownikowi tego od po czyn ku. Po ję cia za pew nie nia od po czyn ku nie moż na więc od no sić wy łącz - nie do umowy o pracę, łączącej danego pracownika z danym pracodawcą, ale należy rozpatrywać je w szerszym ujęciu, tj. z uwzględnieniem wszystkich stosunków prawnych, na podstawie których praca jest wykonywana. Ewi den cja cza su pra cy Pra co daw ca pro wa dzi ewi den cję cza su pra cy kie row ców w for mie: 1) zapisów na wykresówkach; 2) wydruków danych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego; 3) plików pobranych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego; 4) innych dokumentów potwierdzających czas pracy i rodzaj wykonywanej czynności lub; 5) rejestrów opracowanych na podstawie dokumentów, o których mowa w pkt Ewi den cję cza su pra cy pra co daw ca: 1) udostępnia kierowcy na jego wniosek; 2) przechowuje przez okres 3 lat po zakończeniu okresu nią objętego. Wy ją tek W stosunku do pracowników objętych zadaniowym czasem pracy oraz pracowników otrzymujących ryczałt za godziny nadliczbowe lub ryczałt za porę nocną, nie ewidencjonuje się godzin pracy. Ważne! Nie za leż nie od ro dza ju pro wa dzo nej ewi den cji cza su pra cy pra co daw ca jest zo bo wią za ny do pro wa dze nia in dy wi du al nych kart ewi den cji nie - obec no ści pra cow ni ka w pra cy z po dzia łem na ro dzaj i wy miar. 25

25 Pracodawca prowadzi ewidencję czasu pracy kierowców w formie: zapisów na wykresówkach; wydruków danych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego; plików pobranych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego; innych dokumentów po twier dza ją cych czas pra cy i ro dzaj wy ko ny wa nej czyn no ści; rejestrów opracowanych na podstawie ww. dokumentów. Przykładem innych dokumentów potwierdzających czas pracy i rodzaj wykonywanej czynności jest właśnie ewidencja czasu pracy, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art Kodeksu pracy. Karta ewidencji czasu pracy powinna obejmować pracę w poszczególnych dobach, w tym pracę w niedziele i święta, w porze nocnej, w godzinach nadliczbowych oraz w dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, a także dyżury, urlopy, zwolnienia od pracy oraz inne usprawiedliwione i nieusprawiedliwione nieobecności w pracy. Podkreślić należy, że prowadzona przez pracodawcę dokumentacja, bez względu na formę, powinna stanowić spójną i rzetelną ewidencję czasu pracy kierowcy, która umożliwi właściwe ustalenie jego wynagrodzenia i innych świadczeń związanych z pracą, np.: wynagrodzenia wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych. Za sa dy wy na gra dza nia Warunki wynagradzania kierowców nie mogą przewidywać składników wynagrodzenia, których wysokość jest uzależniona od liczby przejechanych kilometrów lub ilo ści prze wie zio ne go ła dun ku, je że li ich sto so wa nie mo gło by za gra żać bezpieczeństwu na drogach lub zachęcać do naruszania przepisów rozporządzenia (WE) nr 561/2006. Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, żeby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. Dlatego też ustalanie wynagrodzenia za pracę kierowcy w wysokości wynagrodzenia minimalnego (z uwzględnieniem wszystkich jego składników np. ryczałtu za pracę w porze nocnej, czy ryczałtu za czas dyżuru) uchybia zasadom wyrażonym w przepisach Kodeksu pracy! 26

26 III. OKRESY PROWADZENIA POJAZDÓW NA TRASACH NIEPRZEKRACZAJĄCYCH 50 KM Roz dział za wie ra in for ma cje o okre sach pro wa dze nia po jaz dów i obo - wiąz ko wych prze rwach w pro wa dze niu po jaz dów oraz o gwa ran to wa nych okre sach od po czyn ku kie row ców wy ko nu ją cych prze wo zy re gu lar ne, któ - rych tra sa nie prze kra cza 50 km. Usta wa o cza sie pra cy kie row ców, w rozdziale 4a okre śla okresy prowadzenia po jaz dów, obowiązkowe przerwy w prowadzeniu i gwarantowane okresy odpoczyn ku kie row ców: zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, niebędących pracownikami. Powyższe dotyczy kierowców wykonujących przewozy regularne na trasach nieprzekraczających 50 km pojazdami, o których mowa w rozporządzeniu (WE) nr 561/2006. Okre sy pro wa dze nia po jaz du Dzienny czas prowadzenia pojazdu od zakończenia jednego dziennego okresu od po czyn ku do roz po czę cia na stęp ne go dzien ne go okre su od po czyn ku lub mię dzy dzien nym okre sem od po czyn ku a ty go dnio wym okre sem od po czyn ku nie może przekroczyć 10 godzin. Dzienny czas prowadzenia pojazdu oznacza łączny czas prowadzenia pojazdu okre ślo ny w roz kła dzie cza su pra cy kie row cy na da ną do bę, zgod nie z usta lo nym rozkładem jazdy. Tygodniowy łączny czas prowadzenia pojazdu nie może przekraczać 60 godzin, a w ciągu dwóch kolejnych tygodni 90 godzin. Nor my do ty czą ce cza su pro wa dze nia po jaz du, dzien ne go i ty go dnio we - go okre su od po czyn ku obo wią zu ją tak że kie row cę wy ko nu ją ce go prze wo zy na rzecz wię cej niż jed ne go pod mio tu. 27

27 Prze rwy Kierowcy przysługuje przerwa przeznaczona na odpoczynek w wymiarze: nie krót szym niż 30 mi nut w przy pad ku, gdy łącz ny dzien ny czas pro wa - dzenia pojazdu wynosi od 6 do 8 godzin, nie krót szym niż 45 mi nut w przy pad ku, gdy łącz ny dzien ny czas pro wa - dzenia pojazdu przekracza 8 godzin. Przerwa ta przysługuje kierowcy przed upływem 6 godzin łącznego dziennego czasu prowadzenia pojazdu. Przerwy te mogą być dzielone na okresy krótsze, które są wykorzystywane w czasie prowadzenia pojazdu zgodnie z obowiązującym kierowcę rozkładem jaz dy, pod wa run kiem że jed na z przerw trwa co naj mniej 15 mi nut. Ważne! Roz kła dy jaz dy spo rzą dza ne dla kie row ców wy ko nu ją cych prze wo zy re - gularne, których trasa nie przekracza 50 km, mają uwzględniać możliwość wy ko rzy sty wa nia tych przerw. Od po czy nek W każdej dobie kierowcy przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. W każdym tygodniu kierowcy przysługuje prawo do co naj mniej 35 go dzin nie prze rwa ne go od po czyn ku. Ty go dnio wy nie prze rwa - ny odpoczynek obejmuje 11-godzinny odpoczynek dobowy, przypadający w dniu, w którym kierowca rozpoczął odpoczynek tygodniowy. Ważne! Ty go dnio wy okres od po czyn ku roz po czy na się nie póź niej niż po za koń - cze niu sze ściu okre sów 24-go dzin nych, li cząc od za koń cze nia po przed - nie go ty go dnio we go okre su od po czyn ku. Wy ją tek Nieprzerwany tygodniowy okres odpoczynku może obejmować mniejszą liczbę go dzin (nie mo że być jed nak krót szy niż 24 go dzi ny) w przy pad kach: 28

28 pracy w godzinach nadliczbowych w razie sytuacji i zdarzeń wymagających od kierowcy podjęcia działań dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia al bo usu nię cia awa rii, zmiany pory wykonywania pracy przez kierowcę w związku z jego przejściem na inną zmianę zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy. Roz kła dy cza su pra cy Roz kład cza su pra cy usta la się na okres co naj mniej 1 mie sią ca. Do ty czy to rów - nież sytuacji, gdy kierowca w trakcie okresu rozliczeniowego czasu pracy wykonuje przewozy inne, niż przewozy regularne, których trasa nie przekracza 50 km. Rozkład czasu pracy zawiera następujące dane: imię i nazwisko kierowcy, miejsce bazy pojazdu, który kierowca ma prowadzić, ustalony harmonogram okresów pracy kierowcy obejmujących okresy prowadzenia pojazdu, wykonywania innej pracy, przerw i pozostawania w dyspozycji oraz dni wolne. Rozkład czasu pracy kierowcy ustala i podpisuje pracodawca lub podmiot, na rzecz którego kierowca wykonuje przewozy. 29

29 IV. CZAS PRACY KIEROWCÓW NIEPOZOSTAJĄCYCH W STOSUNKU PRACY Ni żej omó wio ne prze pi sy obo wią zu ją od 16 lip ca 2013 r. Ustawa o czasie pracy kierowców określa również: czas pracy przedsiębiorców osobiście wykonujących przewozy drogowe, w rozumieniu art. 4 pkt 6 a ustawy o transporcie drogowym; czas pracy osób niezatrudnionych przez przedsiębiorcę, lecz osobiście wykonujących przewozy drogowe, w rozumieniu art. 4 pkt 6 a ustawy o transporcie drogowym, na jego rzecz. Czas pra cy kierowców niepozostających w stosunku pracy odnosi się do przedsiębiorców osobiście wykonujących przewozy drogowe oraz osób niezatrudnionych przez przedsiębiorcę, lecz osobiście wykonujących przewozy drogowe. Czas pra cy Czas pracy przedsiębiorców (kierowców niepozostających w stosunku pracy) trwa od rozpoczęcia do zakończenia pracy, w którym pozostają oni na swoich stanowiskach pracy, będąc do dyspozycji podmiotu, dla którego świadczą usługę przewozu drogowego i wykonują czynności takie jak: prowadzenie pojazdu; załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem; nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym; czynności spedycyjne; obsługę codzienną pojazdów i przyczep; inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy; 30

30 niezbędne formalności administracyjne; utrzymanie pojazdu w czystości. Do cza su pra cy kierowców niepozostających w stosunku pracy zalicza się również czas poza przyjętym rozkładem czasu pracy, w którym kierowca pozostaje na stanowisku pracy kierowcy w gotowości do wykonywania pracy, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie jest znany kierowcy przed wyjazdem albo przed rozpoczęciem danego okresu. Tygodniowy czas pracy nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Tygodniowy czas pracy, może być przedłużony do 60 godzin, jeżeli średni tygodniowy czas pracy nie przekroczy 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Ważne! Tygodniowy czas pracy obowiązuje kierowców niepozostających w stosunku pracy: niezależnie od liczby podmiotów, na rzecz których wykonują przewóz drogowy; je że li jed no cze śnie są za trud nie ni ja ko kie row cy na pod sta wie stosunku pracy. Prze rwy Po sześciu kolejnych godzinach pracy kierowcy przysługuje przerwa przeznaczona na odpoczynek w wymiarze: nie krót szym niż 30 mi nut, w przy pad ku gdy licz ba go dzin pra cy nie prze - kracza 9 godzin, nie krót szym niż 45 mi nut, w przy pad ku gdy licz ba go dzin pra cy wy no si wię cej niż 9 go dzin. Przerwa może być dzielona na okresy krótsze trwające co najmniej 15 minut każdy, wykorzystywane w trakcie sześciogodzinnego czasu pracy lub bezpośrednio po tym okre sie. Do kierowców podlegających przepisom rozporządzenia (WE) 561/2006 oraz umowy AETR, którzy wykorzystali przerwy w prowadzeniu pojazdu przeznaczone 31

31 na odpoczynek zgodnie z tymi przepisami, nie stosuje się przerw, o których mowa powyżej. Pra ca w po rze noc nej W przypadku gdy praca jest wykonywana w porze nocnej, czas pracy kierowców niepozostających w stosunku pracy nie może przekraczać 10 godzin w danej dobie. Okre sy od po czyn ku Do okre śle nia okre su od po czyn ku sto su je się prze pi sy roz po rzą dze nia (WE) 561/2006 al bo Umo wy AETR. Okre sy od po czyn ku zgod nie z roz po rzą dze niem (WE) 561/2006. Dzien ny okres od po czyn ku Pod czas dzien ne go okre su od po czyn ku kie row ca mo że swo bod nie dys po no - wać swoim czasem. Obejmuje on regularny dzienny okres odpoczynku lub skróco ny dzien ny okres od po czyn ku: re gu lar ny dzien ny okres od po czyn ku ozna cza nie prze rwa ny od po czy nek trwający co najmniej 11 godzin. Alternatywnie, regularny dzienny okres odpoczyn ku moż na wy ko rzy stać w dwóch czę ściach, z któ rych pierw sza mu si nie prze - rwa nie trwać co naj mniej 3 go dzi ny, a dru ga co naj mniej 9 go dzin, skró co ny dzien ny okres od po czyn ku ozna cza nie prze rwa ny od po czy nek trwa ją cy co naj mniej 9 go dzin, ale kró cej niż 11 go dzin. W każdym 24-godzinnym okresie po upływie poprzedniego dziennego okresu od po czyn ku lub ty go dnio we go okre su od po czyn ku kie row ca mu si wy ko rzy - stać ko lej ny dzien ny okres od po czyn ku. Wy ją tek Kie row ca na le żą cy do kil ku oso bo wej za ło gi mu si sko rzy stać z ko lej ne go dziennego okresu odpoczynku trwającego co najmniej 9 godzin, w ciągu 30 godzin od za koń cze nia dzien ne go lub ty go dnio we go okre su od po czyn ku. Za ło ga kil ku oso bo wa oznacza sytuację, w której w trakcie każdego okresu prowadzenia pojazdu pomiędzy dwoma kolejnymi dziennymi okresami odpoczyn ku, lub po mię dzy dzien nym okre sem od po czyn ku a ty go dnio wym okre sem 32