Grenlandia. przewodnik po krainie lodu i śniegu. autorzy: klasa III b

Transkrypt

1 Grenlandia przewodnik po krainie lodu i śniegu autorzy: klasa III b

2 Informacje o Grenlandii Grenlandia Grenlandia to jedna z najstarszych i największych wysp świata leżąca w północnej części Oceanu Atlantyckiego. Większa część wyspy leży w kole podbiegunowym i pokryta jest lądolodem (81%).

3 Grenlandia to zarówno nazwa wyspy w Ameryce Północnej jak i terytorium należącego do Danii. Powierzchnia wyspy jest prawie siedem razy większa od Polski. Grenlandia w języku grenlandzkim to Kalaallit Nunaat i znaczy tyle co Ziemia Grenlandczyków (kalaalek to mieszkaniec Grenlandii ). Grenlandia w przeciwieństwie do Danii nie jest członkiem Unii Europejskiej. Grenlandia została odkryta w IX w., przez wikingów (wyprawa Eryka Rudego). Większość mieszkańców Grenlandii stanowią Grenlandczycy. Są potomkami rdzennych Inuitów (dawniej Eskimosi), zamieszkują oni wyspę od co najmniej 4500 lat. Na wyspie mieszkają także Europejczycy (w większości Duńczycy) urodzeni na Grenlandii. Przeważająca część ludności Grenlandii zamieszkuje południowo-zachodnią część kraju, gdzie warunki klimatyczne są najkorzystniejsze. Mieszkańcy Grenlandii posługują się trzema językami: językiem grenlandzkim (który jest językiem urzędowym), językiem duńskim i językiem angielskim. Podstawą gospodarki Grenlandii jest rybołówstwo i łowiectwo, hodowla owiec i reniferów oraz górnictwo. Waluta to korona duńska (1 DKK = ok. 0,56 PLN). Symbole narodowe Grenlandii HERB GRENLANDII FLAGA GRENLANDII

4 Stolicą Grenlandii jest Nuuk (duńska nazwa Godthåb). Na wyspie jest 13 miast liczących ponad tysiąc mieszkańców, z których największe to Nuuk (15,5 tys.), Sisimiut (5,5 tys.) i Ilulissat (4,5 tys.). Nuuk Nuuk Klimat Klimat wnętrza Grenlandii jest niezwykle surowy. Temperatura na tym obszarze w zasadzie nigdy nie przekracza 0 C. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi tu -30 C, zimą nierzadko spadając poniżej -50 C. Najniższa zanotowana na wyspie temperatura to 74 C. Zima jest tutaj bardzo ciężka, szaleją śnieżyce i wszystko staje się białą pustynią.

5 Lodowa pustynia wewnątrz wyspy, w górach w pobliżu wschodniego wybrzeża Pas wybrzeża Grenlandii, zwłaszcza w południowej części wyspy, charakteryzuje się znacznie łagodniejszym klimatem. Pogoda bywa zmienna, często pochmurna i wietrzna. Przyjeżdżając latem trzeba być przygotowanym zarówno na warunki polskiej jesieni, jak i na słoneczną pogodę z temp. nawet powyżej 20 C. Stabilna i słoneczna pogoda jest bardziej typowa dla lata i zimy, natomiast wiosną i jesienią w ciągu kilku kolejnych dni można spodziewać się słońca, śniegu i deszczu. Na południu przeciętnie 200 dni w roku ma średnią temperaturę powyżej 0 C, kilkanaście dni zaś powyżej 10 C. Średnie roczne opady notowane w stolicy wynoszą 570 mm, średnia temperatura lipca od 3 do 11 C, lutego od minus 12 do minus 6 C. To klimat okołobiegunowy (polarny). Krajobraz Grenlandii Lodowce Grenlandii Ujście rzeki Cataumbo

6 Ilulissat zachodnia Grenlandia Zorza polarna Na terenach Arktyki można zaobserwować zjawisko zorzy polarnej. Te przepiękne efekty powstają pod wpływem aktywności słońca. Jest to jedno z najwspanialszych zjawisk optycznych w przyrodzie, owiane tajemnicą przez wiele stuleci. Jej światło pulsuje, zmienia barwy i natężenie, przybiera kształt świetlistych smug, wstęg, promienistych koron czy firanek. Strefa najczęściej występujących zórz leży w pobliżu północnego koła podbiegunowego. Można tam obserwować ponad 100 nocy z zorzą polarną w ciągu roku. Wraz ze zmianą szerokości geograficznej maleje częstotliwość zjawiska.

7 Najlepszym okresem dla obserwacji północnej zorzy polarnej jest luty - pojawia się wtedy niemal każdej nocy. Niektóre z zórz maja "zaledwie" kilometrów wysokości, ale "giganty" osiągają wysokość do 800 kilometrów. Zorza polarna-tajemnicze zjawisko Północy. Czy to nie piękne? Cytaty z książki Anaruk, chłopiec z Grenlandii opisujące krajobraz "...Grenlandia liczy ponad dwa miliomy kilometrów kwadratowych, a więc jest siedem razy większa od całej Polski..." "...Prawie cała Grenlandia skuta jest lodem. W samym środku wyspy grubość lodowej pokrywy dochodzi do trzech kilometrów i naturalnie nigdy nie taje..." "...Lato jest tak krótkie, że niektóre rośliny nie zdążą w ciągu jego trwania przekwitnąć i owocować. Zaczynają kwitnąć jednego lata, zimują pod śniegiem i owoce mają dopiero na następną wiosnę..." "...Śniegi topnieją tylko na południowo-zachodnich brzegach i tam na poletkach ziemi wyrastają trawy i mchy, a wśród nich małe, ale barwne kwiatki..."

8 Zwierzęta Świat zwierzęcy Grenlandii jest dość ubogi ze względu na trudne warunki klimatyczne. Na lodowcu, zajmującym 5/6 powierzchni wyspy praktycznie nie ma zwierząt. Na wybrzeżach żyją m.in. renifery, piżmowoły, niedźwiedzie polarne, pieśce (lisy polarne), wilki polarne, zające polarne, gronostaje, lemingi, a także ptaki m.in. edredony, gęsi, mewy, pardwy i sowy śnieżne. Lis polarny Sowa śnieżna Wilk polarny Zając polarny Piżmowół Edredon

9 W Grenlandii można zobaczyć też stada reniferów. Renifer jest bardzo płochliwy. Decydując się na wycieczkę saniami będziesz miał szansę ubrać się w stroje wykonane z reniferów. Niedźwiedzie polarne żyją głównie w północnej i wschodniej Grenlandii, ale również dochodzą do południowej Grenlandii. Spotkania z niedźwiedziami polarnymi są niezwykle rzadkie, za wyjątkiem północnej i wschodniej Grenlandii i nie są konieczne środki ostrożności poza tymi regionami. Na Grenlandii żyje ok. 700 gatunków owadów i pajęczaków: liczne komary, motyle, trzmiele i pająki.

10 W morzu mieszka wiele gatunków ryb oraz morskich ssaków. Wśród ryb warto wymienić tutaj: rekiny, łososie, dorsze oraz mallotusy. Natomiast jeśli chodzi tutaj o ssaki morskie to żyje ich tutaj około 30 różnych gatunków. Są to na przykład: wale grenlandzkie, białuchy, narwale, morsy oraz kilka gatunków fok, takich jak: foka grenlandzka, foka wąsata, czy też foka obrożna. Ponadto w wodach okalających Grenlandię mieszka także wiele gatunków drobnych zwierząt wchodzących w skład krylu. Największe znaczenie jednakże wśród drobnych zwierząt mają krewetki. Wal grenlandzki Mors Foka grenlandzka Białucha (wal biały) Narwal Kryl

11 Roślinność Klimat Arktyki nie jest przychylny dla roślin i zwierząt. Zimy tu są długie i mroźne, lata zaś krótkie i chłodne. Wiosna i jesień natomiast są zaledwie krótkimi okresami przejściowymi. Ze względu na położenie geograficzne występujące tu długie okresy ciemności podczas nocy polarnej (ok. 3,5 miesiąca) ograniczają rozwój roślin. Roślinność obszarów arktycznych jest bardzo uboga. Dominują tu porosty (ponad 2000 gat.) i mszaki (ok gat.), niewielki jest udział roślin kwiatowych, głównie krzewinki i byliny, drzew brak.

12 W Arktyce wyróżnia się 2 regiony: pustynie arktyczne i tundrę, która dzieli się na 2 subregiony: tundrę arktyczną i tundrę subarktyczną. W tundrze subarktycznej występują głównie różne gatunki brzóz, wierzb, a także turzyc i roślin wrzosowatych; w tundrze arktycznej karłowate wierzby, dębiki, rośliny zielne (gł. turzyce), mszaki i porosty. Pustynie arktyczne zasiedlają jedynie mchy i porosty. Generalnie liczba gatunków maleje w miarę przesuwania się od tundry subarktycznej do położonych daleko na północy pustyń arktycznych. Wierzba arktyczna Skalnica W Arktyce rośnie też pod wodą wiele gatunków roślin m.in., fitoplankton glony, sinice, i rozmaite wodorosty. Większość z nich rośnie na otwartym oceanie. Mieszkańcy Grenlandii Grenlandzkie stroje narodowe zakłada się z okazji takich wydarzeń jak rozpoczęcie czy zakończenie szkoły, ślub, chrzest, pogrzeb.

13 Grenlandczycy potrafią żyć w bardzo trudnych warunkach. Są to dobrzy, sprawiedliwi i ufni ludzie. Łatwo ich skrzywdzić, gdyż nigdy nikogo nie podejrzewają o złe zamiary. Stale pracują, nawet w igloo, w czasie zimowych nocy. Nigdy nie kłamią i są bardzo uczciwi. Żyją ze sobą w wielkiej przyjaźni. Oprócz dobrych cech charakteru Eskimosi posiadają też szereg umiejętności. Świetnie polują nawet na największe zwierzęta. Mają talent do rysunków. Chętnie śpiewają i opowiadają bajki. Grenlandczycy żyją w trudnych warunkach. Z ogromnym wysiłkiem zdobywają pożywienie. Są odważnymi i zręcznymi myśliwymi. Polowanie wymaga od nich cierpliwości i wytrwałości. Do zdobywania pożywienia używają takiej broni jak: harpuny, dzidy i łuki.

14 Kobiety przygotowują zapasy na zimę. Oczywiście wszyscy nawzajem w osadzie sobie pomagają. Kobiety gotują mięso, patroszą je, dbają o przechowywanie pożywienia. W zimie w Grenlandii nie tylko trudno jest o pożywienie, ale też mróz doskwiera mieszkańcom tam żyjącym. Ludzie z Grenlandii przygotowani są na mrozy, ale mimo tego tworzą ciepłe ubrania. Tą pracą także zajmują się właśnie kobiety. Przygotowują dla osady kurtki, swetry i odzież najczęściej ze skór zwierząt. Dzieci uczą się od rodziców różnych praktycznych rzeczy, przygotowują się do samodzielnego życia w trudnych warunkach. W lecie zbierają i suszą trawy, mchy, nawóz ptaków i renów. W zimie topią śnieg na wodę do picia i czasem, dosyć rzadko, gotują jedzenie - na lampie. Lampy takie robią z wydrążonych kamieni. Do wydrążenia nalewają tłuszczu foki, morsa lub wieloryba i zanurzają w nim knot zrobiony z wysuszonej trawy. Jak wszystkie dzieci na świecie lubią się bawić. Tak jak ich rodzice nie kłócą się ani nie biją.

15 Ubiór eskimosów Eskimosi noszą w lecie uszyte z białego futra spodnie, bluzę ze skóry foki i buty z miękkiej skóry młodego rena. Eskimosi noszą też koszulki z miękkich skór ptaków i nie noszą bielizny. Do polowań noszą skórzany kaftan oraz spodnie z foki lub rena, sięgające do kolan i buty z cholewkami, składające się z dwóch warstw skór: zewnętrznej-foczej, i wewnętrznej z futra psa lub królika. Igloo W języku inuickim słowo igloo oznacza dom. Budowano go zazwyczaj z kamieni i skór. Igloo ze śnieżnych bloków zaś, było częścią stylu życia ludu Thule, czyli przodków Inuitów. Trochę śniegu, lodu i chęci do pracy a w 45 minut powstanie dom, czyli igloo. I choć wydawać by się mogło, że życie w przeszywającym zimnie jest nie do zniesienia to jednak Eskimosi znają takie metody, żeby temperatura w igloo, wzrastała znacznie powyżej zera stopni Celsjusza. Igloo jest jednym z najstarszych rodzajów mieszkania. Dziś prawdziwych Eskimosów, żyjących jak kiedyś jest bardzo mało. Jednak nadal potrafią wznosić domy ze śnieżnych brył. W przeszłości mieszkali w takich domach. Teraz korzystają z nich tylko podczas polowań a mieszkają w domach podobnych do naszych.

16 Dania grenlandzkie Grenlandczycy preferują proste sposoby przygotowywania jedzenia. Przykładowe dania: Pardwy i bielaki Zarówno pardwę i bielaka przygotowuje się obsmażając na maśle z dodatkiem pieprzu i soli na wysokim ogniu i zalewając niewielką ilością wrzącej wody. Tak przygotowane mięso podaje się z obsmażonymi w cukrze ziemniakami i gotowanymi warzywami oraz zapiekanymi jabłkami. Jajecznica z mewich jaj Sposób przygotowania jest identyczny z polskim przepisem. Rosół z edredona Najprościej ugotować zupę, odpowiednik polskiego rosołu. Zupa ta smakuje oczywiście inaczej ale sposób przyrządzania jest prawie identyczny. Na Grenlandii zupy gotuje się najczęściej z ryżem i ziemniakami. Zupa z foki Grenlandczycy uwielbiają foki. Mięso foki to wyśmienita porcja energii i witamin. Z upolowanej foki wykorzystuje się niemal wszystko, mięso jest zjadane a ze skóry wykonywane są przeróżne wyroby. Suszone gromadniki (lub kapelany) Jest to mała ryba, ok. 15 cm długości, jest to najczęściej pierwsza świeża ryba jaką je sie po długiej zimie. Można ją jeść gotowaną lub smażyć choć ta druga opcja jest niezwykle pracochłonna ze względu na rozmiar ryby. Większość Grenlandczyków je gromadniki w całości, z głową i bez patroszenia. Taateraaq czyli mewa trójpalczasta Przygotowanie mewy trójpalczastej jest tak jak większość grenlandzkich przepisów dość proste. Po oczyszczeniu ptaka gotuje się rosół. Zupę podaje się z lanymi kluskami często z dodatkiem rodzynek. Morświn Tak jak inne rodzaje wieloryba morświna przygotować można jako steki, upieczonego w piecyku czy nawet zrobić zupę. Można go jeść również na surowo jako znany również w Polsce tatar z drobno pokrojoną cebulką, surowym jajkiem, kaparami i przyprawionego pieprzem i solą. Niewątpliwym przysmakiem jest również mattak czyli jedzona na surowo skóra z morświna.

17 Jak dotrzeć? Dojazd z Polski do Kopenhagi: samolot, prom lub autobus. Regularne połączenia lotnicze z Kopenhagi na Grenlandię prowadzą linie Air Greenland i Air Iceland. Aktualne ceny biletów z Kopenhagi sprawdzić można na lub przy czym linie AIR Iceland latają tylko do Nuuk i Ilulissat, z tamtąd podróż do Sisimiut należy kontynuować z Air Greenland lub statkiem (Arctic Umiaq Line). Transport lokalny Między osadami nie ma dróg! Albo lecisz, albo płyniesz, chyba że podróżujesz skuterem śnieżnym lub psim zaprzęgiem. Na Grenlandii jest 12 lotnisk, na których lądują lokalne samoloty. Do pozostałych osiedli kursują śmigłowce. Wszystkie połączenia lokalne obsługuje Air Greenland. Wzdłuż zachodniego wybrzeża, między Narsarsuaq na południu a Ilulissat na północy ze zmiennym szczęściem zależnym od aktualnej koniunktury kursują statki Arctic Umiaq Line. Podróż statkiem, choć dużo dłuższa niż samolotem, jest zwykle tańsza, a turyście dostarcza dodatkowych wrażeń. Zimą, od Sisimiut na północ oraz na wschodzie w użyciu są psie zaprzęgi wykorzystywane przez myśliwych i jako atrakcja turystyczna, popularne są również skutery śnieżne. Wycieczki statkami, skuterami i zaprzęgami oferują lokalne firmy turystyczne.

18 Dodatkowe atrakcje (płatne): Wyprawy wędkarskie i myśliwskie (pełna obsługa: transport, obozowiska, pozwolenia, wyżywienie) Oglądanie wielorybów z łodzi (gdy kawałek wieloryba wynurzy się z wody, łódź szybko podpływa) Wycieczka łodzią do lokalnych atrakcji (ruiny kościoła Normanów w Hvalsey, ciepłe źródła Uunartoq, rejs wśród gór lodowych w Ilulissat) Wycieczki w teren z przewodnikiem. Przykład: na wyspie Qeqertarsuaq (Disko) - transport statkiem i psim zaprzęgiem. Przejażdżka psim zaprzęgiem (tylko na wschodnim wybrzeżu i na zachodnim od Sisimiut na północ) Heliskiing zimą - zjazd po dzikich stokach, za wyciąg robi transport śmigłowcem. "Musk ox safari" (przejażdżka w poszukiwaniu wołów piżmowych) i wycieczka pod lądolód z Kangerlussuaq Udział w polowaniu miejscowych myśliwych w okolicy Qaanaaq Krótkie wycieczki widokowe samolotem i śmigłowcem, niektóre z lądowaniem na lądolodzie. Do spakowania, czyli co warto zabrać Większość turystów odwiedza Grenlandię latem. A więc latem dobrze mieć: moskitierę (siatkę na twarz przeciwko komarom i muszkom) i inne środki przeciwko komarom okulary przeciwsłoneczne (na lodowcu lub śniegu w słoneczną pogodę niezbędne nie tylko latem) czapka, cienkie rękawiczki ubranie przeciwdeszczowe i przeciwwiatrowe letnia lekka odzież Jeśli nadal masz wątpliwości, polecamy film, który znaleźliśmy na stronie:

19 Minisłowniczek grenlandzki nie rozumiem - paasingilanga, paasigilakkit dziękuję - qujanaq, dziękuję bardzo - qujanarsuaq proszę/nie ma za co (w odpowiedzi na dziękuję) - illillu (do jednej osoby), ilissilu (do kilku) tak - nie - suu, aap - naamik, nagga pochodzę z Polski, jestem Polakiem - Poleniminngaaniit, polenimiuuvunga powitanie: aluu, kutaa jak się masz? - qanorippit?, ajunngilatit?, ajunngi? u mnie dobrze, a u ciebie? - ajunngilanga, illimmi? pożegnanie: baj, takussagut, takuss gdzie jest sklep? - pisiniarfik sumippa? co to jest? - sunaana? mięso - neqa renifer - tuttu, foka - puisi, owca - sava, wieloryb - arfeq mięso foki - puisip neqaa smaczne - mamaq namiot - tupeq lodowiec - sermeq, lądolód - sermersuaq ładna pogoda - sila nuannerpoq / nuanneq dzisiaj - ullumi, jutro - aqagu, wczoraj - ippassaq, przedwczoraj - ippassaani dzisiaj pada deszcz, świeci słońce - ullumi siallerpoq, seqinnerpoq port - umiarsualivik lotnisko - mittarfik dni tygodnia poniedziałek,..., niedziela - ataasinngorneq, marlunngorneq, pingasunngorneq, sisamanngorneq, tallimanngorneq, arfininngorneq, sapaat Chcę się uczyć grenlandzkiego - Kalallisut ilinniarsuppunga

20 Adresy internetowe z których korzystaliśmy: Udanej wyprawy!