Bezpieczna praca z wózkami widłowymi

Transkrypt

1 Bezpieczna praca z wózkami widłowymi Wózki jezdniowe podnośnikowe, zwane potocznie wózkami widłowymi, należą do grupy urządzeń transportu bliskiego, które są przeznaczone do przemieszczania ładunków, najczęściej palet, i stanowią podstawowy środek transportu wewnątrzzakładowego. Zasięg pracy tych urządzeń jest ograniczony do terenu danego przedsiębiorstwa, placu budowy lub innego miejsca użytkowania. Wózki widłowe należą do urządzeń, które są poddawane znacznym obciążeniom, niejednokrotnie w krótkim czasie i w skrajnie trudnych warunkach. Intensywna praca tych urządzeń może być przyczyną wielu sytuacji potencjalnie niebezpiecznych. Czynnikiem, który bezpośrednio wpływa na bezpieczne użytkowanie wózków, jest eksploatacja zgodnie z przeznaczeniem, jakie przewidział producent w instrukcji obsługi, oraz obsługa przez osoby z potwierdzonymi kwalifikacjami. Na rynku istnieje wiele rozwiązań konstrukcyjnych wózków, które są przeznaczone do wykonywania różnych zadań związanych z przenoszeniem, ciągnięciem, pchaniem, podnoszeniem, paletyzowaniem, spiętrzaniem lub układaniem ładunków w gniazdach regałowych. Najczęściej spotykane rodzaje to wózki czołowe z siedziskiem dla operatora, wózki z operatorem podnoszonym wraz z ładunkiem, wózki ze zmiennym wysięgiem oraz wózki unoszące. Zgodnie z podziałem podanym w normie PN-ISO 5053 Wózki jezdniowe napędzane. Terminologia, podstawowym kryterium stosowanym przy klasyfikacji wózków jest źródło napędu mechanizmu jazdy i podnoszenia. Według tego kryterium dzielimy wózki na te z napędem spalinowym, elektrycznym, spalinowo-elektrycznym oraz z napędem wykorzystującym siłę mięśni ludzkich. Kolejny podział związany jest ze sposobem kierowania - wyróżniamy wózki kierowane przez operatora jadącego, wózki kierowane przez operatora pieszego oraz wózki bez operatora. Stosowany jest również podział klasyfikacyjny ze względu na wysokość podnoszenia - wózki niepodnoszące, wózki unoszące oraz wózki podnośnikowe średniego i wysokiego podnoszenia. Bezpieczna konstrukcji Wózki jezdniowe podnośnikowe jako maszyny objęte są postanowieniami dyrektywy 2006/42/WE w sprawie maszyn oraz postanowieniami innych dyrektyw szczegółowych (dyrektywa 2004/108/WE dotycząca kompatybilności elektromagnetycznej oraz dyrektywa 94/9/WE dotycząca pracy urządzeń przeznaczonych do pracy w przestrzeniach zagrożonych wybuchem).

2 Starsze wózki były produkowane w oparciu o specyfikacje i normy krajowe, w tym normy branżowe. Stosowane w nich rozwiązania konstrukcyjne odbiegały od tych, które są wymagane obecnie. Przykładowo starsze wózki w odróżnieniu od obecnie produkowanych nie miały systemów utrzymujących operatora w siedzisku, dachów ochronnych nad operatorem, kraty ochronnej na maszcie, oświetlenia, sygnalizacji ani innych rozwiązań związanych z ergonomią, systemami zabezpieczającymi przed dostępem do elementów ruchomych lub elementów o niskiej lub wysokiej temperaturze. Obecnie produkowane wózki to urządzenia wyposażone w nowoczesne rozwiązania konstrukcyjne, do których można zaliczyć m.in. napęd hydrostatyczny, funkcję jazdy w trybie pełzania, systemy stabilizacji toru jazdy, ograniczniki prędkości jazdy z podniesionym masztem, konstrukcje chroniące operatora przed skutkami wywrócenia wózka oraz konstrukcje chroniące operatora przed spadającymi przedmiotami. Wózki są również wyposażane w nowoczesne systemy sterowania ułatwiające pracę operatorom, m.in. sterowanie proporcjonalne, systemy odzysku energii elektrycznej, podnoszoną i pochylaną kabinę operatora, systemy kamer wizyjnych. Ponadto wózki mają rozbudowane systemy elektroniczne, które ułatwiają zarówno operatorom, jak i konserwatorom monitorowanie pracy i diagnozowanie usterek. Poza podstawowym osprzętem, jakim są widły, wózki mogą być wyposażone w wiele rodzajów wyposażenia wymiennego, takich jak: łyżki ładowarkowe, lemiesze, chwytaki, pozycjonery, zintegrowane platformy robocze. Przy zastosowaniu takiego wyposażenia szczególną uwagę należy zwrócić na zmianę udźwigu wózka wynikającą z masy wyposażenia wymiennego, co zasadniczo wpływa na podstawowe parametry pracy urządzenia, tj. stateczność, prędkość jazdy, drogę hamowania, zdolność pokonywania wzniesień. Należy również pamiętać, że zastosowanie i użytkowanie danego wyposażenia wymiennego powinno być zgodne z instrukcjami producenta. Kwalifikacje obsługi Wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia podlegające dozorowi technicznemu mogą być obsługiwane jedynie przez osoby mające zaświadczenie kwalifikacyjne wydane przez Urząd Dozoru Technicznego (UDT) lub świadectwo kwalifikacyjne wydane przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego (IMBiGS) albo imienne zezwolenie wystawione przez pracodawcę, ważne tylko na terenie danego zakładu pracy. Imienne zezwolenie może być wydane pracownikowi po ukończeniu przez niego z wynikiem pozytywnym szkolenia dla kierowców wózków, zorganizowanego przez pracodawcę według programu opracowanego lub zatwierdzonego przez jednostkę organizacyjną wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Dozór techniczny Wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia, czyli takie, których mechanizm podnoszenia jest napędzany siłą inną niż mięśnie ludzkie, podlegają dozorowi technicznemu. Nie podlegają natomiast takiemu dozorowi wózki unoszące, bez względu na rodzaj zastosowanego źródła

3 napędu mechanizmu jazdy i podnoszenia. Przed rozpoczęciem użytkowania wózka eksploatujący ma obowiązek przedłożyć w jednym z oddziałów UDT instrukcję producenta wózka oraz deklarację zgodności WE w celu uzyskania decyzji zezwalającej na eksploatację. Zanim inspektor UDT wyda taką decyzję (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 października 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego - DzU nr 193, poz. 1890), sprawdzi najpierw, czy dokumentacja jest kompletna i odpowiednia. Następnie dokona oceny stanu technicznego wózka, sprawdzi oznakowanie i zgodność wyposażenia z dokumentacją oraz przeprowadzi badanie odbiorcze. Jeśli wynik przeprowadzonych czynności będzie pozytywny, inspektor wyda decyzję zezwalającą na eksploatację wózka. Podstawowym czynnikiem wpływającym na bezpieczeństwo eksploatacji wózków jest utrzymywanie ich w stanie technicznym zgodnym z wymaganiami określonymi w instrukcji producenta. Prawidłowo prowadzone przeglądy, wykonywanie ich w podanych terminach i zakresie określonym w instrukcji, przez osoby z potwierdzonymi kwalifikacjami pozwolą na prawidłowe funkcjonowanie wózka w założonym okresie eksploatacji. Obowiązki pracodawcy Zanim operator rozpocznie pracę na wózku, pracodawca powinien przekazać mu niezbędne informacje o warunkach pracy, a w szczególności o dopuszczalnej masie ładunków, ich właściwościach fizycznych i chemicznych oraz rodzajach opakowań. Bardzo ważne jest również, aby operator dowiedział się o zagrożeniach pożarowych, wybuchowych, chemicznych i innych, mogących wystąpić w pomieszczeniach, w których będzie eksploatowany wózek. Operator musi też zostać poinformowany o stanie technicznym dróg i trasie przejazdu wózka oraz o wymaganiach dotyczących stosowania środków ochrony indywidualnej. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 30 października w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (DzU nr 191, poz. 1596), pracodawca powinien udostępnić pracownikom maszyny odpowiednie do wykonywania danej pracy lub do tego przystosowane. Ponadto w przypadku wózków wprowadzonych do obrotu przed wejściem Polski do Unii Europejskiej, które nie mają deklaracji zgodności WE i nie są oznakowane znakiem CE, pracodawca powinien dostosować użytkowane wózki do minimalnych wymagań określonych w rozdziale 3 wymienionego powyżej rozporządzenia. Jeśli praca na wózku wiąże się z jakimś zagrożeniem i ryzykiem, może być konieczne dostosowanie wózków do minimalnych wymagań przez zastosowanie niezbędnych środków technicznych, tj. osłon, zabezpieczeń i systemów ochronnych dla operatora. Obowiązki operatora Przed przystąpieniem do pracy operator wózka powinien sprawdzić stan techniczny powierzonego

4 urządzenia, w szczególności prawidłowość działania układu kierowniczego, hamulcowego i napędowego, mechanizmów podnoszenia oraz zamontowanego wyposażenia, oświetlenia i sygnalizacji, urządzeń pomiarowo-kontrolnych oraz elementów i urządzeń zabezpieczających operatora. Operator powinien każdorazowo zapoznać się z rodzajem transportowanego ładunku, a także znać wyznaczone ciągi komunikacyjne na danym terenie. Powinien także umieć prawidłowo oszacować masę i gabaryty ładunku, który będzie przemieszczany wózkiem, i zastosować odpowiednią prędkość. Należy zwrócić uwagę, że wózek może utracić stateczność na skutek przekroczenia dopuszczalnego obciążenia, a także podczas jazdy bez obciążenia z nadmierną prędkością na zakrętach, przyspieszania i hamowania na pochyłościach oraz z powodu zmiennych warunków podłoża. Obecny stan techniki nie pozwala producentom na skonstruowanie urządzenia kontrolującego obciążenie, które skutecznie zapobiegałoby utracie stateczności wózków. Praca w pomieszczeniach pracy Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 maja 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym (DzU nr 70, poz. 650 z późn. zm.) dopuszcza użytkowanie wózków z silnikiem spalinowym w pomieszczeniach pracy, pod warunkiem że nie dochodzi do przekroczenia wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń szkodliwych substancji wydalanych z silnika ani natężenia hałasu związanego z jego pracą (dopuszczalne parametry są określone w odrębnych przepisach). Bez względu na powyższe, niedopuszczalne jest używanie w pomieszczeniach pracy wózków z silnikami spalinowymi zasilanymi benzyną etylizowaną lub zawierającą inne substancje toksyczne. Wypadki Odrębnym zagadnieniem są nieszczęśliwie wypadki podczas eksploatacji wózków. Z prowadzonych w UDT analiz statystyk dotyczących wypadków oraz ich przyczyn wynika, że zdecydowana ich większość spowodowana jest błędami operatorów. Głównymi przyczynami wypadków śmiertelnych są przygniecenia operatora przez konstrukcję wózka spowodowane niestosowaniem zabezpieczeń utrzymujących operatora w siedzisku (np. pasów bezpieczeństwa) w powiązaniu z utratą stateczności wózka na skutek zbyt szybkiej jazdy i gwałtownych skrętów, jazdy z niezłożonym masztem, jazdy po nierównym terenie lub najechania na przeszkodę. Znaczną liczbę wypadków stanowią również potrącenia osób postronnych, znajdujących się w miejscu pracy wózka lub na trasie jego przejazdu oraz obrażenia ciała osób współuczestniczących w pracach związanych z manipulowaniem ładunkami. Obecnie produkowane wózki jezdniowe podnośnikowe są bezpieczne pod względem technicznym i jeśli będą eksploatowane zgodnie z instrukcją producenta, z uwzględnieniem specyficznych wymagań obowiązujących w danym przedsiębiorstwie oraz podstawowych zasad przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ryzyko wypadku znacznie się obniży. Paweł Rajewski

5 Powered by TCPDF ( Wydział Urządzeń Transportu Bliskiego Zespół Koordynacji Inspekcji Urząd Dozoru Technicznego