WYTYCZNE DO OPERATÓW WODNOPRAWNYCH

Transkrypt

1 WYTYCZNE DO OPERATÓW WODNOPRAWNYCH Hauraton Polska Sp. z o.o. Ul. Kasztelańska Poznań Tel.: 061/ Fax: 061/ hauraton@hauraton.com.pl Stan prawny na dzień

2 Zagadnienia prawne dotyczące odprowadzania ścieków do ziemi Dbanie o stan wód, jest najwaŝniejszym celem gospodarowania ściekami, zarówno dla zakładów przemysłowych, jak i zwykłych uŝytkowników. Zasada ta jest podstawą przepisów prawnych dotyczących ochrony zasobów wodnych. NajwaŜniejsze akty prawne określające zasady i warunki korzystania z wód to: Ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz. U Nr 115 poz z późniejszymi zmianami), [w niniejszym opracowaniu oznaczone jako PW] Ustawa z 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U nr 62 poz. 628 z późniejszymi zmianami), [w niniejszym opracowaniu oznaczone jako POŚ] Ustawa z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U nr 72 poz. 747 z późniejszymi zmianami) [w niniejszym opracowaniu oznaczone jako UZZ] Ustawa z 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz. U nr 62 poz. 627 z późniejszymi zmianami), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie naleŝy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U nr 137 poz. 984), Rozporządzenie Ministra Budownictwa z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz.U nr 136 poz. 964), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2005 r. w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, których wprowadzenie w ściekach przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego (Dz.U nr 233 poz. 1988). WaŜne definicje Zrozumienie przepisów prawnych wymaga posługiwania się ścisłymi definicjami podstawowych pojęć uŝywanych w wyŝej wymienionych ustawach. NajwaŜniejsze związane z gospodarką ściekową podano poniŝej. Ścieki to między innymi wprowadzane do wód do ziemi: wody zuŝyte, w szczególności na cele bytowe gospodarcze, wody opadowe roztopowe, ujęte w otwarte zamknięte systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, w szczególności z miast, terenów przemysłowych, handlowych, usługowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów, wody odciekowe ze składowisk odpadów i miejsc ich magazynowania; Ścieki bytowe ścieki z budynków mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego oraz uŝyteczności publicznej, powstające w wyniku ludzkiego metabolizmu funkcjonowania gospodarstw domowych oraz ścieki o zbliŝonym składzie pochodzące z tych budynków; zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 7 kwietnia 2004r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U nr109 poz.1156) naleŝy tutaj rozwinąć definicje: Budynku zamieszkania zbiorowego przez który rozumie się budynek przeznaczony do okresowego pobytu ludzi, taki jak hotel, pensjonat, dom wypoczynkowy, a takŝe inne budynki stałego pobytu ludzi, 2

3 Budynku uŝyteczności publicznej czyli budynku przeznaczonego na potrzeby m.in. administracji publicznej, kultury, szkolnictwa, opieki zdrowotnej i społecznej, handlu, gastronomii, usług, obsługi pasaŝerów oraz innego ogólnodostępnego budynku przeznaczonego do wykonywania podobnych funkcji, w tym równieŝ budynku biurowego; Ścieki komunalne ścieki bytowe mieszanina ścieków bytowych ze ściekami przemysłowymi albo wodami opadowymi roztopowymi, odprowadzane urządzeniami słuŝącymi do realizacji zadań własnych gminy w zakresie kanalizacji i oczyszczania ścieków komunalnych; Ścieki przemysłowe ścieki, nie będące ściekami bytowymi albo wodami opadowymi roztopowymi, powstałe w związku z prowadzoną przez zakład działalnością handlową, przemysłową, usługową, a takŝe będące ich mieszaniną ze ściekami innego podmiotu, odprowadzane urządzeniami kanalizacyjnymi tego zakładu; Urządzenia wodne urządzenia słuŝące kształtowaniu zasobów wodnych oraz korzystaniu z nich, między innymi: budowle piętrzące, przeciwpowodziowe i regulacyjne, a takŝe poldery przeciwpowodziowe, kanały i rowy; zbiorniki; stawy przeznaczone do oczyszczania ścieków innych celów; obiekty słuŝące do ujmowania wód powierzchniowych oraz podziemnych; wyloty urządzeń kanalizacyjnych słuŝące do wprowadzania ścieków do wód urządzeń wodnych; mury oporowe, nabrzeŝa, przystanie, kąpieliska. Urządzenia kanalizacyjne sieci kanalizacyjne, wyloty urządzeń kanalizacyjnych słuŝących do wprowadzania ścieków do wód do ziemi, a takŝe urządzenia podczyszczające i oczyszczające ścieki oraz przepompownie ścieków; Wody podziemne wszystkie wody znajdujące się pod powierzchnią ziemi w strefie nasycenia (poniŝej lustra wody gruntowej), w tym wody gruntowe pozostające w bezpośredniej styczności z gruntem podglebiem; Podstawowe zasady ochrony i korzystania z wód Prawo wodne reguluje (PW Art.1) gospodarowanie wodami między innymi poprzez kształtowanie i ochronę zasobów oraz korzystanie z wód i odpowiednie zarządzanie jej zasobami. Instrumentami zarządzania zasobami wodnymi (PW Art.2) są: system planowania w gospodarowaniu wodami, opłaty oraz pozwolenia wodnoprawne. Celem ochrony wód (Art.38) jest podejmowanie działań polegających na unikaniu, eliminowaniu, ograniczaniu zanieczyszczenia wód, w szczególności spowodowanego przez wprowadzanie do wód substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska. Właściciel gruntu nie moŝe odprowadzać wód oraz ścieków na grunty sąsiednie. Ponadto, jeŝeli spowodowane przez właściciela gruntu zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na grunty sąsiednie, moŝna w drodze decyzji nakazać właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom (PW Art.29). Zabrania się (PW Art.39) wprowadzania ścieków bezpośrednio do wód podziemnych. Zabrania się równieŝ wprowadzania ścieków do ziemi: jeŝeli byłoby to sprzeczne z warunkami wynikającymi z istniejących form ochrony przyrody oraz stref ochronnych ujęć wody i obszarów ochronnych wód śródlądowych, zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego niezgodnie z warunkami określonymi w przepisach, w pasie technicznym obszaru morskiego, 3

4 jeŝeli stopień oczyszczania ścieków miąŝszość utworów skalnych nad zwierciadłem wód podziemnych nie stanowi zabezpieczenia tych wód przed zanieczyszczeniem, w odległości mniejszej niŝ 1 kilometr od granic kąpielisk oraz plaŝ publicznych nad wodami. Do wód nie wolno ponadto wprowadzać (PW Art. 40) odpadów oraz ciekłych odchodów zwierzęcych. Zabrania się równieŝ lokalizowania na obszarach bezpośredniego zagroŝenia powodzią inwestycji zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz gromadzenia ścieków, odchodów zwierzęcych, środków chemicznych, a takŝe innych materiałów, które mogą zanieczyścić wody, prowadzenia odzysku unieszkodliwiania odpadów. Ochrona zasobów wodnych zapewniana jest poprzez ustanawianie (PW Art. 51): stref ochronnych ujęć wody, obszarów ochronnych zbiorników śródlądowych. Strefę ochronną ujęcia wody (PW Art.52) stanowi obszar, na którym obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie uŝytkowania gruntów oraz korzystania z wody. Dzieli się ją na teren ochrony bezpośredniej pośredniej. Na terenie ochrony bezpośredniej (PW Art.53) zabrania się uŝytkowania gruntów do celów niezwiązanych z eksploatacją ujęcia wody. Na terenach ochrony pośredniej (PW Art.54) moŝe być zabroniona realizacja zagraŝających zasobom wodnym inwestycji wykonywanie niektórych czynności, w szczególności wprowadzanie ścieków do wód do ziemi. Strefę ochronną ujęcia ustanawia (PW Art.58), w drodze aktu prawa miejscowego, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej, na wniosek i koszt właściciela ujęcia wody, wskazując ograniczenia oraz obszary, na których one obowiązują. Na obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych (PW Art.59) równieŝ obowiązują ograniczenia w zakresie uŝytkowania gruntów teŝ korzystania z wody, określone przez dyrektora RZGW (PW Art.60). UŜywanie wód na potrzeby ludności oraz poprzez ich wykorzystanie gospodarcze to tzw. korzystanie z wód (PW Art.31). Sposób korzystania z wód decyduje o obowiązkach podmiotu i w prawie wodnym dzieli się na korzystanie: powszechne zwykłe szczególne Do korzystania z wód zalicza się między innymi wprowadzanie ścieków do wód do ziemi, w tym urządzeń wodnych, a takŝe wprowadzanie, do urządzeń kanalizacyjnych będących we władaniu innych podmiotów, ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego. Powszechne korzystanie z wód (PW Art.34) słuŝy do zaspokojenia potrzeb ludności, realizowanego bez potrzeby stosowania specjalnych urządzeń technicznych. Dotyczy ono uŝytkowania wód powierzchniowych i nie obejmuje wprowadzania ścieków do wód. Zwykłe korzystanie z wód (PW Art.36) słuŝy zaspokojeniu potrzeb gospodarstwa i przysługuje właścicielowi wód w obrębie naleŝącego do niego gruntu. Nie obejmuje ono wykonywania urządzeń wodnych oraz wprowadzania do wód do ziemi ścieków w ilości powyŝej 5m 3 /d. Szczególne korzystanie z wód (PW Art.37) obejmuje działalność wykraczającą poza powszechne i zwykłe korzystanie z wód. NaleŜy do niego między innymi korzystanie z wód na potrzeby działalności gospodarczej oraz wprowadzanie ścieków do wód i do ziemi. 4

5 Pozwolenia wodnoprawne Nowo zbudowany przebudowany obiekt budowlany, zespół obiektów instalacja nie mogą być oddane do uŝytkowania, jeŝeli nie spełniają wymagań ochrony środowiska, którymi są (POŚ Art.76): wykonanie środków technicznych chroniących środowisko wymagane przepisami decyzjami administracyjnymi, zastosowanie rozwiązań technologicznych wynikających z ustaw albo decyzji, uzyskanie wymaganych decyzji określających zakres i warunki korzystania ze środowiska, dotrzymywanie wymaganych prawem badań, standardów emisyjnych oraz określonych w pozwoleniach warunków emisji. Brak dotrzymania wymaganych standardów emisyjnych warunków emisji w okresie 30 dni od zakończenia rozruchu uniemoŝliwia eksploatację obiektu instalacji. Zgodnie z prawem ochrony środowiska pozwoleń wymaga się na wprowadzanie do środowiska substancji energii (POŚ Art.180): wprowadzanie gazów pyłów do powietrza, wprowadzanie ścieków do wód do ziemi, wytwarzanie odpadów. Na eksploatację instalacji organ ochrony środowiska moŝe udzielić pozwolenia (POŚ Art.181): zintegrowanego, na wprowadzanie gazów pyłów do powietrza, wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód do ziemi, na wytwarzanie odpadów. Warunki i tryb wydawania, wygasania, cofania i ograniczania pozwolenia wodnoprawnego oraz właściwość organów określają przepisy ustawy Prawo wodne. W zakresie gospodarowania ściekami pozwolenia wodnoprawnego wymaga się na (PW Art.122): szczególne korzystanie z wód, wykonanie urządzeń wodnych, rolnicze wykorzystanie ścieków, w zakresie nieobjętym zwykłym korzystaniem z wód, wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych, będących własnością innych podmiotów, ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego, gromadzenie ścieków, a takŝe wznoszenie obiektów budowlanych i wykonywanie urządzeń wodnych oraz innych robót jeŝeli wydano decyzje o zwolnieniu z zakazu realizacji tego typu zadań na obszarach bezpośredniego zagroŝenia powodzią. Do pozwoleń wodnoprawnych na wprowadzanie ścieków do wód do ziemi stosuje się dodatkowo przepisy ustawy - Prawo ochrony środowiska w odniesieniu do zabezpieczeń roszczeń z tytułu wystąpienia negatywnych skutków oraz szkód w środowisku, a takŝe w przypadku zagadnień związanych z przeniesieniem praw oraz wygaśnięciem pozwolenia. Pozwolenia wodnoprawnego nie wymaga się na (PW Art.124): wykonanie pilnych prac zabezpieczających w okresie powodzi; wykonywanie urządzeń wodnych do poboru wód podziemnych na potrzeby zwykłego korzystania z wód z ujęć o głębokości do 30 m; odwadnianie obiektów wykopów budowlanych, jeŝeli zasięg leja depresji nie wykracza poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem; pobór wód powierzchniowych podziemnych w ilości nie przekraczającej 5 m 3 na dobę; 5

6 odprowadzanie wód z wykopów budowlanych z próbnych pompowań otworów hydrogeologicznych; Pozwolenie wodnoprawne nie moŝe naruszać (PW Art.125): ustaleń warunków korzystania z wód regionu wodnego warunków korzystania z wód zlewni; ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy; wymagań ochrony zdrowia ludzi, środowiska, dóbr kultury oraz wymagań wynikających z odrębnych przepisów. Pozwolenie wodnoprawne nie rodzi praw do nieruchomości i urządzeń wodnych koniecznych do jego realizacji. Nie narusza teŝ prawa własności i uprawnień osób trzecich przysługujących wobec tych nieruchomości i urządzeń (PW Art.123). Spośród zakładów, których działalność wyklucza się ze względu na korzystanie z zasobów wodnych, pierwszeństwo mają zakłady zaopatrujące ludność w wodę, następnie przyczyniające się do retencji wód i poprawy stosunków biologicznych w środowisku wodnym (PW Art.123). Z kolei na wspólne korzystanie z wód przez kilka zakładów moŝe być wydane jedno pozwolenie, przy czym z wnioskiem o pozwolenie występuje jeden z nich jako zakład główny. W tym przypadku urządzenia wodne słuŝące do wspólnego korzystania z wód utrzymuje zakład główny (PW Art.130). Pozwolenia wodnoprawne, za wyjątkiem pozwoleń na wykonanie urządzeń wodnych, wydaje się w drodze decyzji na czas określony. Na szczególne korzystanie z wód udziela się pozwolenia na okres nie dłuŝszy niŝ 20 lat, przy czym na wprowadzanie ścieków do wód do ziemi na okres nie dłuŝszy niŝ 10 lat. Pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie do wód do urządzeń kanalizacyjnych, będących własnością innych podmiotów, ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego wydaje się na okres nie dłuŝszy niŝ 4 lata (PW Art.127). Organem właściwym do wydawania pozwoleń wodnoprawnych w zakresie związanym z gospodarowaniem ściekami jest zwykle starosta, poza sytuacjami określonymi w art.140 PW, w których pozwolenie wydają marszałek województwa dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej. Stronami postępowania o wydanie pozwolenia wodnoprawnego są (PW Art.127): wnioskodawca ubiegający się o pozwolenie; właściciel wody; dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej; właściciel urządzenia wodnego; władający powierzchnią ziemi; uprawniony do rybactwa znajdujący się w zasięgu oddziaływania zamierzonego korzystania z wód planowanych do wykonania urządzeń wodnych. W postępowaniu o wydanie pozwolenia wodnoprawnego nie uczestniczą organizacje społeczne (PW Art.127). Informacja o wszczęciu postępowania o wydanie pozwolenia podawana jest do publicznej wiadomości. Operat wodnoprawny Pozwolenie wodnoprawne wydawane jest na wniosek, na który składają się (PW art.131): operat wodno prawny; opis prowadzenia zamierzonej działalności sporządzony w języku nietechnicznym; decyzję o lokalizacji inwestycji celu publicznego decyzję o warunkach zabudowy w przypadku wniosku o wydanie pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzenia wodnego; zgodę właściciela urządzeń kanalizacyjnych - dla wniosku o wydanie pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego 6

7 Pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzeń wodnych moŝe być wydane na podstawie projektu tych urządzeń, jeŝeli projekt ten odpowiada wymaganiom operatu (PW art.131). Operat wodno prawny jest opracowaniem zawierającym część opisową i graficzną PW art.132). Część opisowa musi zawierać następujące elementy: oznaczenie zakładu ubiegającego się o wydanie pozwolenia, wraz z podaniem jego siedziby i adresu; określenie celu i zakresu zamierzonego korzystania z wód; wyszczególnienie rodzaju urządzeń pomiarowych; podanie stanu prawnego nieruchomości usytuowanych w zasięgu oddziaływania zamierzonego korzystania z wód planowanych do wykonania urządzeń wodnych, z podaniem siedzib i adresów ich właścicieli; wyszczególnienie obowiązków ubiegającego się o wydanie pozwolenia w stosunku do osób trzecich; charakterystyka wód objętych pozwoleniem wodnoprawnym; ustalenia wynikające z warunków korzystania z wód regionu wodnego; określenie wpływu gospodarki wodnej zakładu na wody powierzchniowe oraz podziemne; planowany okres rozruchu i sposób postępowania w przypadku rozruchu, zatrzymania działalności bądź wystąpienia awarii uszkodzenia urządzeń pomiarowych oraz rozmiar, warunki korzystania z wód i urządzeń wodnych w tych sytuacjach; informacja o formach ochrony przyrody utworzonych ustanowionych na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, występujących w zasięgu oddziaływania zamierzonego korzystania z wód planowanych do wykonania urządzeń wodnych. Ponadto operat, na podstawie którego wydaje się pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód, ziemi do urządzeń kanalizacyjnych, oprócz powyŝszych elementów, musi zawierać: określenie ilości, stanu i składu ścieków minimalnego procentu redukcji zanieczyszczeń w ściekach w przypadku ścieków przemysłowych dopuszczalnych ilości zanieczyszczeń, w szczególności ilości substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz przewidywany sposób i efekt ich oczyszczania; wyniki pomiarów ilości i jakości ścieków, jeŝeli ich przeprowadzenie było wymagane; opis instalacji i urządzeń słuŝących do gromadzenia, oczyszczania oraz odprowadzania ścieków; określenie zakresu i częstotliwości wykonywania wymaganych analiz odprowadzanych ścieków oraz wód podziemnych wód powierzchniowych powyŝej i poniŝej miejsca zrzutu ścieków; opis urządzeń słuŝących do pomiaru oraz rejestracji ilości, stanu i składu odprowadzanych ścieków; opis jakości wody w miejscu zamierzonego wprowadzania ścieków; informację o sposobie zagospodarowania osadów ściekowych. Część graficzna operatu zawiera: plan urządzeń wodnych i zasięg oddziaływania zamierzonego korzystania z wód planowanych do wykonania urządzeń wodnych, z oznaczeniem nieruchomości wraz z ich powierzchnią, naniesiony na mapę sytuacyjno-wysokościową terenu; zasadnicze przekroje podłuŝne i poprzeczne urządzeń wodnych oraz koryt wody płynącej w zasięgu oddziaływania tych urządzeń; schemat rozmieszczenia urządzeń pomiarowych; schemat funkcjonalny technologiczny urządzeń wodnych; schemat technologiczny wraz z bilansem masowym i rodzajami wykorzystywanych materiałów, surowców i paliw istotnych z punktu widzenia wymagań ochrony środowiska w przypadku wniosku o pozwolenie na wprowadzanie ścieków do wód, ziemi do urządzeń kanalizacyjnych. Organ właściwy do wydania pozwolenia moŝe ograniczyć zakres opracowania i odstąpić od niektórych wymagań dotyczących operatu. 7

8 Pozwolenie wodnoprawne Pozwolenie wodnoprawne (PW Art.128) określa cel i zakres korzystania z wód, warunki oraz obowiązki niezbędne ze względu na ochronę zasobów środowiska, interesów ludności i gospodarki. W przypadku odprowadzania ścieków ustala się w nim: ilość, stan i skład ścieków wprowadzanych do wód, do ziemi do urządzeń kanalizacyjnych albo minimalny procent redukcji zanieczyszczeń w procesie oczyszczania ścieków, a w przypadku ścieków przemysłowych, jeŝeli jest to uzasadnione, dopuszczalne ilości zanieczyszczeń, zwłaszcza ilości substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, wyraŝone w jednostkach masy przypadających na jednostkę wykorzystywanego surowca, materiału, paliwa powstającego produktu; terminy pobierania i odprowadzania wody oraz wprowadzania ścieków dla zakładów, których działalność cechuje się sezonową zmiennością; usytuowanie i warunki wykonania urządzenia wodnego; obowiązki wobec innych zakładów posiadających pozwolenie wodnoprawne uprawnionych do rybactwa, naraŝonych na szkody w związku z wykonywaniem tego pozwolenia wodnoprawnego; wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom zmniejszających negatywne skutki wykonywania tego pozwolenia wodnoprawnego; niezbędne przedsięwzięcia ograniczające negatywne oddziaływanie na środowisko; sposób i zakres prowadzenia pomiarów ilości i jakości ścieków wprowadzanych do wód, do ziemi do urządzeń kanalizacyjnych sposób postępowania w przypadku rozruchu, zatrzymania działalności bądź awarii urządzeń istotnych dla realizacji pozwolenia, a takŝe rozmiar i warunki korzystania z wód oraz urządzeń wodnych w tych sytuacjach wraz z maksymalnym, dopuszczalnym czasem trwania tych warunków; wskazanie zakazów dotyczących czynności mogących uszkodzić urządzenia wodne i obszaru, na którym one obowiązują. Dodatkowo moŝe zostać narzucony obowiązek: prowadzenia pomiarów jakości wód podziemnych oraz wód płynących poniŝej i powyŝej miejsca zrzutu ścieków, z określeniem częstotliwości i metod tych pomiarów; wykonania robót uczestniczenia w kosztach utrzymania urządzeń wodnych, stosownie do odnoszonych korzyści; wykonania robót uczestniczenia w kosztach utrzymania wód, stosownie do wzrostu tych kosztów w wyniku realizacji pozwolenia; odtworzenia retencji przez budowę słuŝących do tego celu urządzeń wodnych realizację innych przedsięwzięć, jeŝeli w wyniku realizacji pozwolenia wodnoprawnego nastąpi zmniejszenie retencji wód śródlądowych; podjęcia działań słuŝących poprawie stanu zasobów ryb uczestniczenia w kosztach zarybiania wód powierzchniowych, jeŝeli w wyniku realizacji pozwolenia wodnoprawnego nastąpi zmniejszenie populacji ryb utrudnienie ich migracji. W przypadku, gdy pozwolenie wodnoprawne narusza sposób uŝytkowania wód interesy osób trzecich, moŝe zostać nałoŝony obowiązek wykonania ekspertyzy i na jej podstawie zmieniony zakres korzystania z wód (PW Art.133). Pozwolenie wygasa jeŝeli (PW Art.135): upłynął okres, na który było wydane; zakład zrzekł się uprawnień ustalonych w tym pozwoleniu; zakład nie rozpoczął wykonywania urządzeń wodnych w terminie 2 lat od wydania pozwolenia. MoŜe ono zostać cofnięte ograniczone bez odszkodowania, jeŝeli (PW Art.136): zakład zmienia cel i zakres korzystania z wód warunki wykonywania uprawnień ustalonych w pozwoleniu; 8

9 urządzenia wodne wykonane zostały niezgodnie z warunkami ustalonymi w pozwoleniu wodnoprawnym nie są naleŝycie utrzymywane; zakład nie realizuje obowiązków wobec innych zakładów posiadających pozwolenie wodnoprawne, uprawnionych do rybactwa oraz osób naraŝonych na szkody, albo nie realizuje przedsięwzięć ograniczających negatywne oddziaływanie na środowisko, ustalonych w pozwoleniu; zasoby wód podziemnych uległy zmniejszeniu w sposób naturalny; zakład nie rozpoczął w terminie korzystania z uprawnień wynikających z pozwolenia wodnoprawnego nie korzystał z tych uprawnień przez okres co najmniej 2 lat; nastąpiła zmiana przepisów określających warunki odprowadzania ścieków do wód do ziemi; wynika to z warunków korzystania z wód regionu wodnego. Pozwolenie wodnoprawne moŝna cofnąć ograniczyć za odszkodowaniem, jeŝeli jest to uzasadnione interesem społecznym albo waŝnymi względami gospodarczymi (PW Art.137). Warunki odprowadzania ścieków Działalność zakładu musi uwzględniać wymogi prawne określające zasady postępowania ze ściekami. Podstawowe wymagania podane zostały w ustawach: Ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz. U Nr 115 poz z późniejszymi zmianami) [PW] Ustawa z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U nr 72 poz. 747 z późniejszymi zmianami) [UZZ] Odprowadzanie ścieków do ziemi Zgodnie z art. 41 prawa wodnego ścieki wprowadzane do wód do ziemi muszą przede wszystkim być oczyszczone w stopniu wymaganym przepisami ustawy i nie mogą zawierać: odpadów oraz zanieczyszczeń pływających, szczególnie szkodliwych substancji organicznych, chorobotwórczych drobnoustrojów pochodzących z obiektów, w których leczeni są chorzy na choroby zakaźne; i powodować w wodach: zmian w naturalnej, charakterystycznej dla nich biocenozie, zmian naturalnej mętności, barwy, zapachu, formowania się osadów piany. Zabrania się rozcieńczania ścieków wodą w celu uzyskania stanu, składu oraz minimalnego procentu redukcji zanieczyszczeń zgodnego z przepisami. Warunki wprowadzania ścieków do wód do ziemi, mogą być niŝsze niŝ najwyŝsze dopuszczalne wartości zanieczyszczeń określonych w przepisach, jeŝeli istniejące urządzenia oczyszczające umoŝliwiają ich osiągnięcie. MoŜliwe jest teŝ określenie w pozwoleniu wartości zanieczyszczeń w ściekach wyŝszych niŝ najwyŝsze dopuszczalne wartości, jeŝeli ich dotrzymanie nie jest moŝliwe mimo zastosowania najlepszych dostępnych technologii, a stan wód odbiornika i ich podatność na eutrofizację pozwala na odstępstwa (PW Art.41). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie naleŝy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 stycznia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie naleŝy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. 9

10 Rozporządzenie określa (Art.1): substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego (zawarte w wykazach w załączniku do rozporządzenia); miejsce, częstotliwość pobierania próbek ścieków, metodyki referencyjne analizy i sposób oceny; warunki, jakie naleŝy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód do ziemi, w tym najwyŝsze dopuszczalne wartości zanieczyszczeń. Do ziemi mogą być wprowadzane (Art.11) ścieki bytowe, ścieki komunalne, ścieki pochodzące ze stacji uzdatniania wody, ścieki przemysłowe biologicznie rozkładalne, wody z odwodnienia zakładów górniczych oraz ścieki oczyszczane w procesie odwróconej osmozy, jeŝeli: nie stanowią zagroŝenia dla jakości wód podziemnych, w szczególności nie spowodują zanieczyszczenia tych wód substancjami szkodliwymi; nie zostały przekroczone najwyŝsze dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń, tj. dla: ścieków bytowych z oczyszczalni: - o RLM poniŝej równej w załączniku nr 1 do rozporządzenia dla oczyszczalni o RLM od do 9.999, - o RLM od w załączniku nr 1 do rozporządzenia, ścieków komunalnych z oczyszczalni: - o RLM poniŝej równej w załączniku nr 1 do rozporządzenia dla oczyszczalni o RLM od do 9.999, a dla innych substancji zanieczyszczających w załączniku nr 3 do rozporządzenia, - o RLM od w załączniku nr 1 do rozporządzenia, a dla innych substancji zanieczyszczających w załączniku nr 3 do rozporządzenia, ścieków przemysłowych biologicznie rozkładalnych, ścieków pochodzących ze stacji uzdatniania wody oraz ścieków oczyszczanych w procesie odwróconej osmozy - w załączniku nr 3 do rozporządzenia, dla ścieków pochodzących ze stacji uzdatniania wody oraz ścieków oczyszczanych w procesie odwróconej osmozy - miejsce wprowadzania ścieków dno urządzeń wodnych oddzielone jest warstwą gruntu o miąŝszości co najmniej 1,5 m od najwyŝszego uŝytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych; dla pozostałych ścieków - miejsce wprowadzania ścieków dno urządzeń wodnych oddzielone jest warstwą gruntu o miąŝszości co najmniej 3 m od najwyŝszego uŝytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych. Wprowadzanie do ziemi ścieków z oczyszczalni o RLM od oraz ścieków przemysłowych i ścieków mieszanych dopuszcza się jedynie w sytuacjach szczególnych uwarunkowań lokalizacyjnych oraz braku moŝliwości zastosowania innego rozwiązania technicznego. RLM - równowaŝna liczba mieszkańców to iloraz całkowitego ładunku substancji organicznych biologicznie rozkładalnych w ściekach wyraŝony wskaźnikiem pięciodobowego biochemicznego zapotrzebowania na tlen (BZT 5 ) podzielony przez jednostkową wartość ładunku BZT 5 wytwarzaną przez statystycznego mieszkańca (60 g tlenu na dobę) (Wartość jednostkowa zgodnie PW Art.43). Ścieki pochodzące z własnego gospodarstwa mogą być wprowadzane do ziemi, w granicach gruntu stanowiącego własność wprowadzającego, jeŝeli spełnione są łącznie następujące warunki: ilość ścieków nie przekracza 5 m 3 na dobę; redukcja BZT 5 wynosi co najmniej o 20 %, a zawiesin ogólnych co najmniej o 50 %; miejsce wprowadzania ścieków oddzielone jest warstwą gruntu o miąŝszości co najmniej 1,5 m od najwyŝszego uŝytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych. Wody opadowe i roztopowe ujęte w szczelne systemy kanalizacyjne mogą być wprowadzane do wód do ziemi pod warunkiem, Ŝe zawartość substancji zanieczyszczających nie przekracza (Art.19): 100 mg/l zawiesin ogólnych 10

11 15 mg/l węglowodorów ropopochodnych. Przy czym wymaga się oczyszczenia wód opadowych pochodzących: z zanieczyszczonej powierzchni szczelnej terenów przemysłowych, składowych, baz transportowych, portów, lotnisk, miast, budowli kolejowych, dróg zaliczanych do kategorii dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych klasy G, a takŝe parkingów o powierzchni powyŝej 0,1 ha - w ilości, jaka powstaje z opadów o natęŝeniu co najmniej 15 l na sekundę na 1 ha, z zanieczyszczonej powierzchni szczelnej obiektów magazynowania i dystrybucji paliw - w ilości, jaka powstaje z opadów o częstości występowania jeden raz w roku i czasie trwania 15 minut, lecz w ilości nie mniejszej niŝ powstająca z opadów o natęŝeniu 77 l na sekundę na 1 ha Odpływ wód opadowych i roztopowych w ilościach przekraczających podane wartości moŝe być wprowadzany do odbiornika bez oczyszczania. Urządzenie słuŝące do oczyszczania wód deszczowych musi być zabezpieczone przed dopływem o natęŝeniu większym niŝ jego przepustowość nominalna. Wody opadowe roztopowe pochodzące z powierzchni innych niŝ wymienione powyŝej mogą być wprowadzane do wód do ziemi bez oczyszczania. TABELA I NAJWYśSZE DOPUSZCZALNE WARTOŚCI WSKAŹNIKÓW ZANIECZYSZCZEŃ LUB MINIMALNE PROCENTY REDUKCJI ZANIECZYSZCZEŃ DLA OCZYSZCZONYCH ŚCIEKÓW BYTOWYCH I KOMUNALNYCH WPROWADZANYCH DO WÓD I DO ZIEMI LP. Nazwa wskaźnika Jednostka Pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT 5 ) Chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT Cr ), oznaczane metodą dwuchromianową 3. Zawiesiny ogólne 4. Azot ogólny (suma azotu Kjeldahla (Norg + NNH4), azotu azotynowego i azotu azotanowego) 5. Fosfor ogólny mg O 2 /l min. % redukcji mg O 2 /l min. % redukcji mg/l min. % redukcji mg N/l min. % redukcji mg P/l min. % redukcji NajwyŜsze dopuszczalne wartości wskaźników minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń przy RLM: poniŝej od do od do od do i powyŝej Dla oczyszczalni do wielkości RLM wartości dopuszczalne dla biogenów odnoszą się do ścieków wprowadzanych do jezior i ich dopływów oraz bezpośrednio do sztucznych zbiorników wodnych usytuowanych na wodach płynących. 11

12 PoniŜej przedstawiono wybrane wartości parametrów ścieków przemysłowych. Lista tabeli II zawiera w sumie 59 pozycji. Rozporządzenie zmieniające z 2009r. zmieniło niektóre wymagania dla ścieków przemysłowych oraz metodyki referencyjne analizy próbek ścieków. TABELA II NAJWYśSZE DOPUSZCZALNE WARTOŚCI WSKAŹNIKÓW ZANIECZYSZCZEŃ DLA OCZYSZCZONYCH ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH*) NAJWYśSZE DOPUSZCZALNE WARTOŚCI DLA POZOSTAŁYCH WSKAŹNIKÓW ZANIECZYSZCZEŃ1) LP. Nazwa wskaźnika Jednostka NajwyŜsza dopuszczalna wartość dla ścieków przemysłowych biologicznie rozkładalnych, z sektorów wymienionych w załączniku nr 4 do rozporządzenia Zakres stosowania dla pozostałych ścieków przemysłowych Pozostałe sektory Dotyczy pozostałych rodzajów ścieków 3. Zawiesiny Dotyczy przemysłu celulozowopapierniczego i sodowego mg/l 50 Nie dotyczy ogólne 70 Dotyczy sektorów lp. 7 i 11 Dotyczy przemysłu koksowniczego 25 Pozostałe sektory Dotyczy pozostałych rodzajów ścieków 5. mg O2/l 30 Nie dotyczy Dotyczy przemysłu celulozowopapierniczego 6. Pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowan ie tlenu (BZT5) Chemiczne zapotrzebowan ie tlenu (ChZTCr) mg O2/l 50 Dotyczy sektorów lp. 7,8,11 i Pozostałe sektory 250 Dotyczy sektorów lp. 7,8,11 i Azot ogólny mg N/l 30 Dotyczy wszystkich sektorów 12. Fosfor ogólny mg P/l Odprowadzanie ścieków do kanalizacji 10 Nie dotyczy 3 Dotyczy sektorów lp. 2, 5, 7 i 9 Nie dotyczy 2 Dotyczy pozostałych sektorów Nie dotyczy Dotyczy pozostałych rodzajów ścieków Dotyczy przemysłu celulozowopapierniczego i koksowniczego Dotyczy wszystkich rodzajów ścieków Dotyczy przemysłu nawozów sztucznych Dotyczy pozostałych rodzajów ścieków Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków określa warunki wprowadzania ścieków do kanalizacji. Przede wszystkim zabrania się (UZZ Art.9) wprowadzania ścieków bytowych i ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacji deszczowej, a takŝe wprowadzania ścieków opadowych i wód drenaŝowych do kanalizacji sanitarnej. Do urządzeń kanalizacyjnych nie wolno wprowadzać: odpadów stałych; 12

13 odpadów płynnych nie mieszających się z wodą; odpadów i ścieków z hodowli zwierząt; substancji palnych i wybuchowych; substancji Ŝrących i toksycznych; ścieków zawierających chorobotwórcze drobnoustroje z zakładów lecznictwa i laboratoriów. Dostawca ścieków przemysłowych wprowadzanych do urządzeń kanalizacyjnych zobowiązany jest między innymi do (UZZ Art.10): instalowania niezbędnych urządzeń podczyszczających ścieki przemysłowe i prawidłowej eksploatacji tych urządzeń; umoŝliwienia właścicielowi urządzeń kanalizacyjnych dostępu w kaŝdym czasie do miejsc kontroli ilości i jakości ścieków przemysłowych wprowadzanych do tych urządzeń oraz przeprowadzania kontroli sieci i urządzeń do podczyszczania ścieków będących własnością odbiorcy usług; wewnętrznej kontroli przestrzegania dopuszczalnych ilości i natęŝeń dopływu ścieków przemysłowych oraz ich wskaźników zanieczyszczenia; udostępniania wyników wewnętrznej kontroli właścicielowi urządzeń kanalizacyjnych, informacji na temat posiadanych urządzeń podczyszczających, a takŝe rodzaju i źródeł substancji niebezpiecznych wprowadzanych do ścieków; zainstalowania urządzeń pomiarowych słuŝących do określania ilości i jakości ścieków przemysłowych. Rozporządzenie Ministra Budownictwa z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych Rozporządzenie określa (Art.1): obowiązki dostawców ścieków przemysłowych; warunki wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych, w tym dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych wprowadzanych do urządzeń kanalizacyjnych; sposób kontroli ilości i jakości ścieków. Wprowadzający ścieki przemysłowe do urządzeń kanalizacyjnych musi zapewnić (Art.2): ograniczenie eliminację substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego; równomierne ich odprowadzanie, odpowiednio do przepustowości kanałów i dopuszczalnego obciąŝenia oczyszczalni ścieków; ograniczenie tych zanieczyszczeń, które niekorzystnie wpływają na pracę oczyszczalni ścieków. Ścieki przemysłowe mogą być wprowadzane do urządzeń kanalizacyjnych (Art.8), jeŝeli: nie stanowi to zagroŝenia dla bezpieczeństwa i zdrowia osób obsługujących urządzenia kanalizacyjne oraz prawidłowego działania tych urządzeń, a takŝe dla spełnienia przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne warunków jego pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód do ziemi i stosowania osadów ściekowych; spełnione są przez dostawcę ścieków przemysłowych warunki posiadanego pozwolenia wodnoprawnego, gdy takie pozwolenie jest wymagane na podstawie przepisów Prawa wodnego; są podatne na mechaniczno-biologiczne procesy oczyszczania, ich temperatura nie przekracza 35 C, a odczyn ph mieści się w przedziale od 6,5 do 9,5. Parametry ścieków przemysłowych, w tym zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego, nie powinny przekraczać dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń określonych w załącznikach do rozporządzenia (Art.9,10) Zakres wskaźników zanieczyszczeń i ich dopuszczalne wartości oraz maksymalną wartość strumienia objętości ścieków przemysłowych, w zaleŝności od właściwości tych ścieków, ustala zarządca sieci, uwzględniając moŝliwości oczyszczalni ścieków oraz warunki wydane w pozwoleniach wodnoprawnych (Art.12). 13

14 Dopuszczalne wartości parametrów zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych odprowadzanych do kanalizacji ustala się na podstawie: bilansu ilości i jakości ścieków komunalnych doprowadzanych do oczyszczalni ścieków; technologii oczyszczania ścieków i sposobu zagospodarowania osadów ściekowych rzeczywistej przepustowości oczyszczalni oraz uzyskiwanego stopnia redukcji zanieczyszczeń; uzgodnionej z dostawcą ścieków przemysłowych moŝliwości zastosowania w zakładzie najlepszej dostępnej techniki w produkcji i podczyszczaniu tych ścieków, w celu zmniejszenia ładunków zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych wprowadzanych do kanalizacji. Wytwarzający ścieki przemysłowe, eksploatując własną sieć i urządzenia podczyszczające, zobowiązany jest postępować w sposób zapewniający spełnienie standardów ochrony środowiska, w tym stosowanie najlepszych dostępnych technik podczyszczania ścieków. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2005 r. w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, których wprowadzanie w ściekach przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 grudnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, których wprowadzanie w ściekach przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Zakłady wprowadzające do urządzeń kanalizacyjnych ścieki mogące zawierać substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska zobowiązane są uzyskać pozwolenie wodnoprawne. W pozwoleniu wodnoprawnym określane są wyłącznie takie substancje, które są charakterystyczne dla technologii produkcji zastosowanej przez dostawcę ścieków przemysłowych, a nie wszystkie wymienione w załączniku do Rozporządzenia Substancje wymienione w załączniku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2005r. w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego naleŝy eliminować i nie dopuszczać do ich wprowadzania do kanalizacji. Wykazy substancji zgodne są z rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie warunków, jakie naleŝy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych mas substancji, które mogą być odprowadzane w ściekach przemysłowych Rozporządzenie określa dopuszczalne masy substancji szczególnie szkodliwych, które mogą być odprowadzane w oczyszczonych ściekach przemysłowych (Art.1). Dopuszczalne masy substancji szczególnie szkodliwych, które mogą być odprowadzane w oczyszczonych ściekach przemysłowych, zostały określone w załączniku do rozporządzenia (Art.2). Struktura operatu wodnoprawnego PoniŜszy schemat przedstawia zagadnienia, które powinny znaleźć się w części opisowej operatu wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do ziemi dla zakładu przemysłowego. NiezaleŜnie od rodzaju działalności produkcyjnej, kaŝdy zakład wytwarza: ścieki bytowe pochodzące z części biurowej i socjalnej zakładu, szatni, sanitariatów; ścieki te są zbliŝone charakterem do ścieków pochodzących z gospodarstwa domowego i mogą być oczyszczane w 14

15 procesach biologicznego oczyszczania na terenie zakładu odprowadzane bezpośrednio do kanalizacji sanitarnej; ścieki przemysłowe ich skład zaleŝy rodzaju prowadzonej przez zakład działalności produkcyjnej; ze względu na konieczność podczyszczania moŝliwy odzysk substancji ze ścieków powinny być odprowadzane odrębną kanalizacją na terenie zakładu i zagospodarowywane osobno - oczyszczane, bądź teŝ gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, jeśli spełniają wymogi przepisów, wprowadzane do kanalizacji sanitarnej; wody opadowe: - czyste z powierzchni dachów nie wymagają oczyszczania i nadają się do wykorzystania gospodarczego odprowadzenia z terenu zakładu do odbiornika, bądź sieci kanalizacji deszczowej; - zanieczyszczone z powierzchni utwardzonych, placów magazynowych, parkingów, dróg wymagają oczyszczenia i dalej mogą zostać wykorzystane odprowadzane z terenu zakładu. Sposób zagospodarowania wymienionych ścieków musi odpowiadać obowiązującym wymaganiom prawnym. W przypadku odprowadzania ścieków do wód, przed uzyskaniem pozwolenia na budowę, naleŝy uzyskać pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzenia wodnego, jakim jest wylot kanalizacji do odbiornika. Przed oddaniem zakładu do uŝytkowania konieczne jest uzyskanie pozwolenia na szczególne korzystanie z wód przez wprowadzanie ścieków do wód do ziemi. Zakład wytwarzający ścieki przemysłowe, jeśli te zawierają substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego, będzie potrzebował równieŝ pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do urządzeń kanalizacyjnych będących własnością innego podmiotu. Dotyczy to równieŝ ścieków gromadzonych w zbiorniku bezodpływowym, wywoŝonych następnie do oczyszczalni ścieków komunalnych. Schemat operatu wodnoprawnego 1. CZĘŚĆ WSTĘPNA Przedmiot i cel opracowania Przedmiotem opracowania jest operat wodnoprawny na wprowadzanie oczyszczonych ścieków bytowych i wód opadowych i roztopowych do ziemi z terenu zakładu - pełna nazwa zakładu, wraz z adresem i numerem działki [w przypadku gromadzenia ścieków w zbiorniku bezodpływowym dodatkowo: na wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego] Celem opracowania jest uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie oczyszczonych ścieków do ziemi [ na wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków przemysłowych] dla: - wskazanie ubiegającego się o pozwolenie wraz z danymi adresowymi Podstawa opracowania Podstawę opracowania stanowią przepisy prawne wymienione w części I oraz przepisy dotyczące zagospodarowania odpadów, ochrony przyrody. Ponadto wymienia się materiały, jakie wykorzystano przy tworzeniu operatu: 15

16 Projekt budowlany Dokumentacja geotechniczna/geologiczna Dane dotyczące stanu i jakości wód Informacje/opracowania o stanie środowiska/formach ochrony przyrody Zakres opracowania ZaleŜnie od celu korzystania z wód forma i zakres operatu musi odpowiadać wymogom określonym w Art.132 prawa wodnego podanym w części dotyczącej przepisów prawnych. 2. INFORMACJE OGÓLNE Cel i zakres korzystania z wód Określa się sposób korzystania z wód odpowiadający przepisom ustawy Prawo wodne. Działalność ubiegającego się o pozwolenie zaliczana jest do szczególnego korzystania z wód. W przypadku odprowadzania ścieków - będzie to korzystanie z wód poprzez wprowadzanie oczyszczonych ścieków z terenu zakładu do ziemi [ dodatkowo przez odprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków przemysłowych ze zbiornika bezodpływowego, zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego]. NaleŜy podać rodzaje ścieków, jakie będą wytwarzane na terenie zakładu oraz określić, co będzie odbiornikiem ścieków [wody, grunt, urządzenia kanalizacyjne]. Podaje się równieŝ zasięg zamierzonego korzystania z wód np. z jakiej powierzchni i działek będą odprowadzane ścieki. Stan formalno-prawny nieruchomości usytuowanych w zasięgu oddziaływania zamierzonego korzystania z wód NaleŜy określić, kto jest właścicielem terenu, na którym zlokalizowany jest zakład oraz urządzenia kanalizacyjne słuŝące do wprowadzania ścieków do ziemi. Jest to szczególnie istotne w przypadku, gdy np. oczyszczone ścieki wprowadzane są do kanalizacji, której wylot znajduje się na terenie mającym innego właściciela (właściciela/zarządcy cieku). Jeśli zamierzone korzystanie z wód w jakikolwiek sposób oddziałuje na inne nieruchomości, naleŝy podać ich właścicieli. Określa się równieŝ strony postępowania, jakimi oprócz wnioskodawcy i władającego gruntami są: właściciel wody; dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej uprawniony do rybactwa znajdujący się w zasięgu oddziaływania zamierzonego korzystania z wód. Warunki korzystania z wód regionu wodnego. Warunki korzystania z wód określone są ogólnie przepisami prawa wodnego oraz szczegółowo przez właściciela/zarządcę odbiornika ścieków (regionalny zarząd gospodarki wodnej, zarząd melioracji, właściciel zbiornika wodnego). W przypadku nowych inwestycji warunki korzystania z wód (np. wprowadzania ścieków do ziemi) mogą być dodatkowo określone w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia. Przy odprowadzaniu ścieków przemysłowych do kanalizacji podaje się wymogi określone w warunkach technicznych przyłączenia do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, wydanych przez właściciela sieci kanalizacyjnej (np. parametry i ilości ścieków). 16

17 Konieczne jest ustalenie, czy planowane korzystanie z wód nie narusza warunków ochrony zasobów wodnych, jakimi są: strefy ochronnych ujęć wody obszary ochronne zbiorników śródlądowych. Na wymienionych obszarach mogą obowiązywać zakazy i ograniczenia w zakresie uŝytkowania gruntów oraz korzystania z wód określone przez dyrektora RZGW. Obowiązki ubiegającego się o pozwolenie wobec osób trzecich Jeśli planowany zakres korzystania z wód powoduje naruszenie interesów osób trzecich, bądź zmiany ustaleń warunków korzystania z wód regionu wodnego naleŝy określić jakie zostały narzucone obowiązki na ubiegającego się o pozwolenie. Wymienia się równieŝ zakres obowiązków ubiegającego się o pozwolenie, mający zabezpieczyć innych uŝytkowników wód nieruchomości w zasięgu oddziaływania dotyczy to eksploatacji i konserwacji urządzeń kanalizacyjnych, zabezpieczenia przed awarią, monitoringu ścieków, odpowiedzialności za ewentualne szkody. Charakterystyka wód objętych pozwoleniem wodnoprawnym Charakterystyka odbiornika ścieków. W przypadku wprowadzania ścieków do ziemi obejmuje, oprócz krótkiej charakterystyki morfologicznej i hydrograficznej przedmiotowego terenu, opis warunków hydrogeologicznych w zasięgu przewidywanego oddziaływania odprowadzanych ścieków. Istotne są dane przedstawiające rodzaje gruntu, w szczególności ich przepuszczalność, a takŝe poziom lustra wody gruntowej, zmienność jego poziomu i kierunek spływu wód gruntowych. Podaje się równieŝ inne istotne warunki mogące mieć wpływ na funkcjonowanie urządzeń kanalizacyjnych zabudowanych w gruncie, jakimi są: warunki górnicze, istnienie uskoków, gruntów niestabilnych niekontrolowanych nasypów. Jeśli istnieją dane dotyczące jakości wód podziemnych okolicznych wód płynących dla omawianego terenu, powinny one znaleźć się w opracowaniu. Organ wydający pozwolenie moŝe nakazać w pozwoleniu wodnoprawnym prowadzenie pomiarów jakości wód podziemnych oraz wód płynących poniŝej i powyŝej miejsca zrzutu ścieków. Określenie stanu środowiska gruntowo-wodnego przed rozpoczęciem korzystania z wód umoŝliwia ocenę potencjalnego oddziaływania planowanej inwestycji na jakość wód. Konieczne jest podanie, czy i ew. jakie obszary ochrony zasobów wodnych znajdują się w zasięgu zamierzonego korzystania z wód. Ponadto, naleŝy ustalić, czy w zasięgu oddziaływania znajdują się inne ujęcia wód, nie podlegające ochronie prawnej. System oceny jakości wód określony został w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2008, nr 143, poz. 896). Rozporządzenie określa: klasyfikację elementów fizykochemicznych i ilościowych stanu wód podziemnych; definicje klasyfikacji stanu ilościowego oraz stanu chemicznego wód podziemnych; sposób interpretacji wyników badań; sposób prezentacji stanu wód podziemnych; częstotliwość dokonywania ocen jakości poszczególnych elementów oraz stanu wód. Klasyfikacja wód podziemnych obejmuje pięć klas elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych. Chemicznie oraz ilościowo stan wód klasyfikuje się na dobry słaby. Sposób klasyfikacji stanu wód powierzchniowych określony został w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008r. w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. 2008, nr 162, poz. 1008). Podaje ono: sposób klasyfikacji elementów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych wód, 17

18 stanu i potencjału ekologicznego wód, stanu chemicznego wód; sposób interpretacji wyników badań wskaźników jakościowych sposób oceny stanu wód sposób prezentacji wyników częstotliwość dokonywania klasyfikacji Wskaźniki jakościowe dzielą stan wód na pięć klas o wartościach granicznych podanych w załączniku do rozporządzenia. Wartości wskaźników zostały określone odrębnie dla rzek, jezior, wód przybrzeŝnych i wód morskich. Jakość gruntów określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. Wyszczególnia ono 3 grupy rodzajów gruntów z uwzględnieniem ich funkcji aktualnej i planowanej, podając standardy jakościowe ze względu na zawartość metali cięŝkich, związków organicznych, w tym środków ochrony roślin. Ustalenie jakości wód podziemnych, powierzchniowych oraz gruntów, pozwala na ocenę ich parametrów przed realizacją inwestycji. Jest to istotne zanim na danym obszarze wprowadzimy do środowiska ścieki i zmienimy jego stan. Ponadto, znając stan środowiska przed oraz planowany zakres inwestycji, będziemy w stanie określić wpływ przedsięwzięcia na środowisko w dalszej części opracowania. Dane klimatyczne W operacie wodnoprawnym powinna znaleźć się charakterystyka opadów dla przedmiotowego terenu, z wyszczególnieniem opadów intensywnych i częstotliwością ich występowania. Informacja o formach ochrony przyrody i dóbr kultury w zasięgu oddziaływania Informacja, czy na terenie przyległym do inwestycji nie występują obszary podlegające ochronie, zgodnie z ustawą o ochronie przyrody. Zgodnie z art.6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (Dz. U nr 92 poz. 880), formami ochrony przyrody są: 1) parki narodowe 2) rezerwaty przyrody 3) parki krajobrazowe 4) obszary chronionego krajobrazu 5) obszary Natura ) pomniki przyrody 7) stanowiska dokumentacyjne 8) uŝytki ekologiczne 9) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe W operacie powinna równieŝ znaleźć się informacja, czy przedmiotowy teren nie znajduje się w strefie ochrony konserwatorskiej oraz czy realizacja inwestycji nie będzie miała niekorzystnego wpływu na dobra kultury. 3. CHARAKTERYSTYKA INWESTYCJI Zagospodarowanie terenu 18

19 Przedstawienie zakresu inwestycji wraz z opisem działalności produkcyjnej zakładu i funkcji realizowanych budynków. NaleŜy podać charakterystyczne dane pomocne przy określeniu spływu ścieków, takie jak: liczba pracowników, system pracy, powierzchnia zabudowy i terenu (utwardzonego i zielonego). Zapotrzebowanie na wodę Przewidywane zuŝycie wody zgodnie z projektem, z rozdziałem na cele bytowe, technologiczne i przeciwpoŝarowe. Odprowadzanie ścieków Ogólna charakterystyka wytwarzanych ścieków (rodzaje, pochodzenie) oraz sposobów ich zagospodarowania i oczyszczania na terenie zakładu. Rozwiązanie projektowe gospodarki ściekowej W tej części przedstawia się przyjęte w projekcie rozwiązanie gospodarki ściekowej. Najlepiej zrobić to dla kaŝdego rodzaju ścieków osobno, opisując kolejno: bilans ścieków z określeniem charakterystycznych przepływów oraz ładunków zanieczyszczeń, charakterystyka urządzeń kanalizacyjnych (kanalizacja, oczyszczalnia ścieków, wylot kanalizacji), Bilans ścieków Charakterystyka oczyszczanych ścieków bytowych wymaga podania charakterystycznych przepływów i ładunków na dopływie do oczyszczalni ścieków. Na podstawie załoŝonej sprawności oczyszczania zaprojektowanych urządzeń naleŝy określić parametry ścieków oczyszczonych, jakie będą odprowadzane do gruntu. W przypadku wód deszczowych spływ miarodajny Q d określa się najczęściej w oparciu o metodę natęŝeń granicznych: Q d = ψ A q [dm 3 /s] gdzie: ψ współczynnik spływu A powierzchnia odwadniana [ha] q miarodajne natęŝenie deszczu [dm 3 /sha] NaleŜy podać dobrane parametry zlewni: udział powierzchni dachów, powierzchni utwardzonej i zieleni wraz ze współczynnikami spływu, parametry deszczu: - dla małych powierzchni czas deszczu miarodajnego t dm = 10 min - prawdopodobieństwo wystąpienia p=100% (raz w roku) - sprawdzenie dla prawdopodobieństwa p=20% (deszcz nawalny raz na pięć lat) Oblicza się charakterystyczne wartości natęŝenia deszczu: deszcz wymagający oczyszczenia w separatorze zgodnie z przepisami np. q=15 l/sha deszcz o prawdopodobieństwie 100% maksymalny deszcz, na który obliczono system rozsączający ścieki do gruntu (dla zabezpieczenia terenów przed podtopieniem przyjmuje się do obliczeń deszcz o prawdopodobieństwie 20%) Poza obliczeniem przepływu maksymalnego dla deszczu, określa się sumaryczną ilość wód deszczowych odprowadzanych w ciągu roku z terenu zakładu, wyznaczoną dla średniej wysokości opadu dla przedmiotowego obszaru. 19

20 Przy odprowadzaniu ścieków przemysłowych konieczne jest zbilansowanie ładunku zanieczyszczeń i porównanie z dopuszczalnym ładunkiem jaki moŝe zostać wprowadzony zgodnie z przepisami do ziemi. Charakterystyka urządzeń kanalizacyjnych Opis instalacji i urządzeń do gromadzenia, oczyszczania i odprowadzania ścieków. Oczyszczalnia ścieków Charakteryzuje się tutaj urządzenia do oczyszczania ścieków i wód deszczowych z podaniem: typu urządzeń, charakterystycznych parametrów (pojemność, przepływy nominalne, średnice, materiał) opisem technologii oczyszczania, sprawności oczyszczania w odniesieniu do obowiązujących przepisów, sposobów zabezpieczeń przed wydostaniem się usuwanych zanieczyszczeń do odbiornika. Firma HAURATON oferuje separatory o wysokim stopniu usuwania zanieczyszczeń z wód opadowych i ścieków technologicznych w systemie AQUAFIX, w którego skład wchodzą separatory: betonowe - o przepustowości w zakresie l/s stalowe - o przepustowości w zakresie 1,5-300 l/s polietylenowe - o przepustowości w zakresie 1,5-50 l/s Zalety rozwiązań systemu HAURATON AQUAFIX: monolityczna konstrukcja separatory klasy I z filtrem koalescencyjnym stopień oczyszczania spełniający wymogi aktualnych norm i przepisów (uzyskiwane parametry ścieków na odpływie z urządzenia: zawiesina <50 mg/l, węglowodory < 5 mg/l) wysoka jakość zastosowanych materiałów i wykonania niezawodne funkcjonowanie szeroki zakres przepustowości automatyczny zawór odcinający zabezpieczający przed zrzutem zgromadzonych zanieczyszczeń do odbiornika zintegrowane z osadnikiem bez wyposaŝone w by-pass bez rozwiązania z komorą pomp moŝliwość zintegrowania urządzenia do poboru próbek Separatory AQUAFIX: betonowe stalowe stalowe polietylenowe duŝa przepustowość mała przepustowość Separatory węglowodorów AQUAFIX to separatory koalescencyjne. Zasada działania tych separatorów polega na połączonym zjawiska koalescencji (łączenie cząstek emulsji) i wyporu cieczy lŝejszych od wody. 20

21 Zastosowanie wkładu koalescencyjnego w separatorach znacznie zwiększa skuteczność oczyszczania ścieków. Uzyskanie wysokiej sprawności oczyszczania w tego typu urządzeniach wymaga odpowiedniego doboru ich przepustowości do wielkości spływu ścieków. Istotną zaletą separatorów AQUAFIX jest wyposaŝenie w zabezpieczenie przed wypływem zgromadzonych substancji ropopochodnych poprzez odcięcie odpływu, gdy dopuszczalna grubość ich warstwy zostanie przekroczona. Separatory mogą być wyposaŝone w alarm informujący o konieczności oczyszczenia urządzenia. Separatory stosowane do oczyszczania wód deszczowych powinny być wyposaŝone w obejście (by-pass) zabezpieczający przed spływami wód deszczowych podczas intensywnych opadów o natęŝeniu nie mniejszym niŝ 15 l/s/ha. Separatory powinny zawierać osadnik, który jest integralną częścią urządzenia oddzielnym zbiornikiem poprzedzającym separator. Minimalna wielkość osadnika zaleŝy od wielkości nominalnej separatora i powinna być dopasowana do maksymalnego spływ ścieków i ilości odprowadzanych ze ściekami osadów. System rozsączania ścieków Opis przyjętego rozwiązania systemu rozsączania ścieków z wyszczególnieniem: przyjętych danych obliczeniowych (parametry gruntu współczynnik filtracji, maksymalny przepływ obliczeniowy ścieków przyjęty do doboru systemu), doboru modułu rozsączającego (powierzchnia rozsączania, rodzaj modułu DRAINFIX BLOC / DRAINFIX TWIN, układ modułów) elementów systemu (studzienki, filtr zanieczyszczeń, kształtki, skrzynki, system wentylacji) innych warunków pracy systemu (posadowienie, pojemność systemu, konieczność wymiany gruntu, zastosowanie geowłókniny, dopuszczalne obciąŝenie) HAURATON oferuje modułowe systemy do magazynowania i rozsączania wód deszczowych oraz oczyszczonych ścieków DRAINFIX BLOC oraz DRAINFIX TWIN. DRAINFIX BLOC DRAINFIX TWIN DRAINFIX BLOC system stosowany jako lokalne rozwiązania w zakresie magazynowania i rozsączania wody na terenach prywatnych, jak i przemysłowych, zwłaszcza pod nawierzchniami komunikacyjnymi. W skład zestawu elementów systemu DRAINFIX BLOC wchodzą: 21

22 skrzynki rozsączające z perforowanymi ścianami i uformowanymi przyłączami, adaptery do łączenia skrzynek w pionie, geowłóknina ochronna do osłony modułów przyłączeniowych, rury i króćce przyłączeniowe. DRAINFIX TWIN system umoŝliwiający gromadzenie i rozsączanie wód opadowych z terenów prywatnych oraz uŝyteczności publicznej na mało uczęszczanych obszarach. W zaleŝności od sposobu montaŝu wytrzymują obciąŝenia od ruchu pieszego do ruchu samochodów osobowych. Zestaw DRAINFIX TWIN składa się z takich elementów, jak: kanały rozsączające z perforowanymi ścianami, ze ściankami zamykającymi i doprowadzającymi z króćcem podłączeniowym, geowłóknina ochronna do osłony modułów rozsączających, rury i króćce przyłączeniowe. Uzupełnieniem podstawowego zestawu elementów systemu DRAINFIX są studzienki kanalizacyjne dopływowe, osadnikowe, rozdzielcze, napowietrzające i dławiące wykonane z betonu tworzyw sztucznych. Doprowadzanie wody do modułu DRAINFIX odbywa się poprzez studzienkę dopływową, filtrującą i rozdzielczą, do której moŝe być przyłączonych kilka dopływów. Rura filtrująca jest odpowiedzialna za oczyszczenie wody z zanieczyszczeń przed wprowadzeniem jej do systemu rozsączającego. Studzienka wielofunkcyjna oferowana do systemu DRAINFIX spełnia kilka zadań, takich jak: Odprowadzenie wody w przypadku spiętrzenia. W przypadku duŝych ilości wody moduł DRAINFIX napełnia się do maksymalnego poziomu. W takiej sytuacji moŝna zamontować przelew w celu odprowadzenia wody do rowu kanalizacji. Funkcja dławiąca. W celu skutecznej retencji i rozsączania, przy złych właściwościach przesiąkania podłoŝa, moŝna zamontować dostarczany przez firmę Hauraton dławik. Odpowietrzanie. Konieczne jest odpowietrzanie systemu, aby umoŝliwić przyjmowanie pojawiających się nagle duŝych ilości wody. Odpowietrzanie moŝe się odbywać równieŝ przez studzienkę. Kontrola. Studzienka słuŝy do kontroli zdolności rozsączania poziomu napełnienia modułu. Moduły DRAINFIX BLOC oraz wszystkie studzienki posiadają przyłącza do rur DN 100/150, umoŝliwiające proste podłączenie do ogólnie stosowanych w budownictwie rur. System kanałów DRAINFIX TWIN wyposaŝony jest w ściankę czołową z wstępnie uformowanym króćcem DN200/300. Skrzynki i kanały rozsączające wykonane z polipropylenu (PP) łączone są w dowolne moduły w pionie i poziomie, o wielkościach w zaleŝności od potrzebnej pojemności układu, rodzaju gruntu, poziomu wód gruntowych i dostępnej powierzchni terenu. Zestawienie podstawowych elementów systemu DRAINFIX Rodzaj elementu Cechy funkcjonalne Materiał i podstawowe wymiary Skrzynki rozsączające DRAINFIX BLOC TYP I AŜurowe skrzynki z moŝliwością łączenia w dowolnej wielkości moduły do rozsączania wody deszczowej w ziemi. Materiał: polipropylen (PP), Barwa: czarne, Wymiary: 600x800x330mm, Masa: 11,4 kg Przyłącza: DN 100,DN 150, 22

23 DN 200 i DN 315 Pojemność wodna: 158 dm3 Adapter połączeniowy DRAINFIX BLOC TYP I Element łączący skrzynki w poziomie i pionie, zabezpieczający przed przesuwaniem się warstw Materiał: polipropylen (PP), Barwa: czerwony, Masa: 0,05 kg Skrzynki rozsączające DRAINFIX BLOC TYP II AŜurowe skrzynki z moŝliwością łączenia w dowolnej wielkości moduły do rozsączania wody deszczowej w ziemi, z wstępnie uformowanymi przyłączami. Materiał: polipropylen (PP), Barwa: czarne, Wymiary: 1200x800x330mm, Masa: 23 kg Przyłącza: DN 100 i DN 150 Pojemność wodna: 317 dm3 Adapter połączeniowy DRAINFIX BLOC TYP II Element łączący skrzynki w pionie, zabezpieczający przed przesuwaniem się warstw Materiał: polipropylen (PP), Barwa: zielony, Wymiary: 35x35x100mm, Masa: 0,05 kg Kanały rozsączające DRAINFIX TWIN Kanały do rozsączania magazynowania wody deszczowej, elementy pojedyncze podwójne do MoŜliwe układy bez perforacji perforowane wyłącznie w górnej dolnej części. Materiał: polipropylen (PP), Barwa: czarne, Wymiary: 1142x780x430mm, Masa: 11,5 kg Pojemność wodna: 253 dm3 Ścianka czołowa DRAINFIX TWIN Zamknięcie zakończeń kanałów z uformowanymi Materiał: polipropylen (PP), 23

24 przyłączami Barwa: czarne, Włóknina filtracyjna GRK3 Geowłóknina syntetyczna z włókien polipropylenowych, w otoczce z polietylenu do owijania układu skrzynek i kanałów rozsączających, zapobiegająca zamulaniu urządzeń rozsączających wodę. Wymiary: 192x780x430mm, Masa: 2,5 kg Pojemność wodna: 23 dm3 Materiał: polipropylen (PP), Barwa: biała, Grubość: 2,2mm, CięŜar: 200g/m2, Dostawa: - w rolkach: 100 m x 4 m - na metry: szerokość 4m Przy stosowaniu zestawów elementów systemu DRAINFIX powinny być spełnione następujące warunki: do połączeń systemu rynnowego ze studnią osadnikową i modułem skrzynek/tuneli rozsączających stosuje się rury i kształtki kanalizacji zewnętrznej PVC-U/PP, elementy systemu naleŝy sytuować na głębokości powyŝej poziomu wód gruntowych - zgodnie z przepisami miejsce wprowadzania ścieków (dno skrzynek) oddzielone jest warstwą gruntu o miąŝszości co najmniej 1,5 m od najwyŝszego uŝytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych, rury kanalizacji deszczowej muszą być układane ze spadkiem, wysokość przekrycia skrzynek DRAINFIX BLOC zaleŝna jest od obciąŝenia terenu i ich konfiguracji min. 40cm, wysokość przekrycia kanałów DRAINFIX TWIN, w zaleŝności od obciąŝenia terenu i ich układu powinna wynosić min. 80cm, odległość usytuowania skrzynek kanałów od fundamentu budynku powinna wynosić min. 1,5 głębokości posadowienia fundamentu min. 5m, maksymalna głębokość montaŝu wynosi 710 cm, głębokość dna skrzynek/kanałów rozsączających powinna wynosić maks. 5,0m a ilość warstw elementów maks. 8. Sieć kanalizacyjna Opis przyjętych rozwiązań z podziałem na rodzaje zaprojektowanych sieci kanalizacyjnych, obejmujący: Rury (typ, materiał, sztywność, długość sieci, posadowienie) Studnie kanalizacyjne (typ, materiał, ilość, posadowienie) Wpusty i odwodnienia (rodzaje elementów, ilość) 4. ODDZIAŁYWANIE ODPROWADZANYCH ŚCIEKÓW NA ODBIORNIK SkaŜenia środowiska gruntowo-wodnego są jednymi z najpowaŝniejszych ze względu na znaczenie tego środowiska dla zasilania w wodę pitną, wpływ na Ŝycie biologiczne oraz moŝliwą migrację zanieczyszczeń i 24