Znowelizowanie Ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z 2001 r.

Transkrypt

1 POLITYKA DOTYCZĄCA BEZPIECZEŃSTWA I JAKOŚCI ŻYWNOŚCI POLSKIE USTAWODAWSTWO ŻYWNOŚCIOWE Anna Prescha Katedra i Zakład Bromatologii i Dietetyki CEL Szeroko rozumiana ochrona zdrowia i interesów konsumentów żywności. REALIZACJA Wdrożenie szeregu norm prawnych w zakresie: Kontroli higieny żywności obowiązującej rolników, producentów, przetwórców, sprzedawców Kontroli jakości produktów żywnościowych Zasad etykietowania, opakowywania produktów itd. Przepisy te mają zapewnić spełnienie zasady od pola do stołu gwarancja jakości bezpieczeństwa produktu na każdym etapie łańcucha produkcji i dystrybucji. PRAWO ŻYWNOŚCIOWE Pod pojęciem prawa żywnościowego rozumiemy normy międzynarodowe, w tym europejskiego prawa wspólnotowego oraz normy prawa krajowego państw członkowskich Unii Europejskiej, których zasadniczym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa żywności i kompleksowej ochrony jej konsumenta. Do prawa tego zaliczamy zarówno akty normatywne o charakterze ogólnym odnoszące się do każdego rodzaju żywności, jak i te zawierające szczególne normy dotyczące przetwórstwa produktów pochodzenia zwierzęcego. ZASADA NADRZĘDNOŚCI PRAWA UNIJNEGO Państwa członkowskie Unii Europejskiej scedowały część swej suwerenności na rzecz organów unijnych. Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu stwierdził, że prawo wspólnotowe stanowi odrębny, nadrzędny system prawa. Każdy przepis prawa wspólnotowego (rozporządzenie) musi być bezpośrednio stosowany w państwach członkowskich. Wypełnienie zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego nad krajowym gwarancja funkcjonowania wspólnoty i realizacji jej celów. Włączenie aktów prawnych UE do polskiego systemu źródeł prawa umożliwia art. 91 ust.3 Konstytucji RP: Jeżeli umowa międzynarodowa ( ) ratyfikowana przez Polskę, przewiduje swój odrębny system źródeł prawa, to prawo to ( ) jest stosowane bezpośrednio w Polsce, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami krajowymi PRAWO ŻYWNOŚCIOWE - POZIOMY z 26 sierpnia 2006 r. Dz.U nr 171 poz CODEX ALIMENTARIUS zespół norm nieobligatoryjnych PODSTAWA TWORZENIA AKTÓW PRAWNYCH UE ŹRÓDŁA PRAWA PIERWOTNEGO UE Traktaty założycielskie: Jednolity Akt Europejski Traktat z Amsterdamu Traktat z Maastricht Traktat z Nicei Poszczególne traktaty akcesyjne Biała księga z 2000 r. ROZPORZĄDZENIA Posiadają bezpośrednią moc obowiązywania we wszystkich krajach wspólnotowych Rozp. 178/2002 ŹRÓDŁA PRAWA WTÓRNEGO UE DYREKTYWY Kierowane do państw UE w celu dostosowania prawa krajowego do ustawodawstwa unijnego DECYZJE Dotyczą ściśle określonych spraw i sytuacji, mogą być ogólne lub indywidualne POLSKIE USTAWODAWSTWO ŻYWNOŚCIOWE Znowelizowanie Ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z 2001 r. USTAWA O BEZPIECZEŃSTWIE ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA Z 2006 r. ROZPORZĄDZENIA AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO Organem uprawnionym jest MINISTER ZDROWIA Organami zobowiązanymi są MINISTER OBRONY NARODOWEJ MINISTER ROLNICTWA I ROZWOJU WSI MINISTER ZDROWIA Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia określa: wymagania zdrowotne żywności, wymagania dotyczące przestrzegania zasad higieny żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, właściwości organów w zakresie przeprowadzenia urzędowych kontroli żywności i wymagania dotyczące tych kontroli. Ze stosowania tej ustawy wyłączone są środki spożywcze produkowane, przetwarzane oraz przechowywane w gospodarstwie domowym na własne potrzeby, a także osoby zbierające indywidualnie grzyby rosnące w warunkach naturalnych. 1

2 z 26 sierpnia 2006 r. Dz.U nr 171 poz z 26 sierpnia 2006 r. Dz.U nr 171 poz W ustawie znajdują się istotne w bezpieczeństwie żywności zapisy dotyczące: Znakowania żywności Metod jej utrwalania za pomocą napromieniowania Zanieczyszczeń żywności Substancji dodatkowych Środków spożywczych specjalnego przeznaczenia Suplementów diety Aromatów Rozpuszczalników Wymagań wobec żywności wprowadzanej po raz pierwszy do obrotu Wymagań higienicznych wobec przedsiębiorstw produkujących środki spożywcze Zasad rejestracji i zatwierdzania produkowanych środków spożywczych Ustawa przeniosła w obszar swojej regulacji 53 rozporządzenia Unii Europejskiej. Spośród nich najważniejsze to rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r.: ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności Ustawa dokonuje ponadto transpozycji 42 dyrektyw unijnych, a najnowsza z nich pochodzi z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. NOWELIZACJA USTAWY O BEZPIECZEŃSTWIE ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA z 26 sierpnia 2006 r. Nadrzędność prawa wspólnotowego nad prawem krajowym państw członkowskich UE wymusza dostosowanie przepisów krajowych do aktualnych aktów prawnych unijnych. Ustawa z 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz niektórych innych ustaw (Dz. U nr 21 poz. 105). W znowelizowanej ustawie wprowadzono zapis o wzajemnym uznawaniu środków spożywczych, które nie są objęte przepisami wspólnotowymi o warunkach zdrowotnych i znakowaniu żywności, pod warunkiem, że nie stanowią zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka, a: pochodzą z krajów członkowskich UE i zostały wyprodukowane zgodnie z ich wewnętrznymi przepisami pochodzą z krajów będących członkiem Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) oraz z Turcji. NOWELIZACJA USTAWY O BEZPIECZEŃSTWIE ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA z 26 sierpnia 2006 r. Znowelizowana ustawa zawiera w odnośniku 2 do jej tytułu aktualny wykaz rozporządzeń i dyrektyw wspólnotowych. Stanowi on ważne źródło informacji o obecnie obowiązującym unijnym prawie żywnościowym. Pozwala w prosty sposób sprawdzić, które z zagadnień prawa żywnościowego są regulowane bezpośrednio przez rozporządzenia wspólnotowe, a które przez polskie akty prawne. Najważniejsze zmiany wprowadzone do ustawy dotyczą: Substancji dodatkowych Środków spożywczych specjalnego żywieniowego przeznaczenia Wzbogacania żywności Żywności wprowadzanej po raz pierwszy do obrotu Oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych Naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych Wymagań higienicznych i urzędowej kontroli żywności Ustawa ma 128 artykułów umieszczonych w 9 działach DZIAŁ I. Przepisy ogólne i objaśnienia określeń ustawowych DZIAŁ II. Wymagania zdrowotne i znakowanie żywności Rozdział 1. Przepisy ogólne Rozdział 2. Substancje dodatkowe i enzymy spożywcze Rozdział 3. Aromaty i rozpuszczalniki Rozdział 4. Zanieczyszczenia żywności Rozdział 5. Napromienianie żywności promieniowaniem jonizującym Rozdział 6. Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego Rozdział 7. Suplementy diety oraz wzbogacanie żywności Rozdział 8. Żywność wprowadzana po raz pierwszy do obrotu Rozdział 9. Naturalne wody mineralne, wody źródlane i wody stołowe Rozdział 10. Grzyby i przetwory grzybowe Rozdział 11. Znakowanie żywności Rozdział 12. Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne DZIAŁ III. Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością DZIAŁ IV. Wymagania higieniczne DZIAŁ V. Urzędowe kontrole żywności DZIAŁ VI. Właściwość organów oraz współpraca w zakresie bezpieczeństwa żywności DZIAŁ VII. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez środki spożywcze DZIAŁ VIII. Przepisy karne i kary pieniężne DZIAŁ IX. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe 2

3 Dział I Art. 3 zawiera słowniczek ustawowy, na który składają się 64 definicje pojęć związanych z żywnością i jej bezpieczeństwem. Definicje są przytoczone w treści ustawy lub zawierają odwołania do definicji podanych w odpowiednich rozporządzeniach unijnych. Np. definicje: żywności (środka spożywczego) odwołuje się do rozporządzenia 178/2002 aromatów (środków aromatyzujących) - do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1334/2008 substancji dodatkowych (dodatków do żywności) - do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008, substancji pomagających w przetwarzaniu - do rozporządzenia nr 1333/2008 enzymów spożywczych - do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1332/2008 składnika odżywczego - do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1924/2006 oświadczenia zdrowotnego oraz oświadczenia żywieniowego - do rozporządzenia nr 1924/2006 Ustawa podaje definicję bezpieczeństwa żywności: Ogół warunków, które muszą być spełniane, dotyczących w szczególności: a) stosowanych substancji dodatkowych i aromatów, b) poziomów substancji zanieczyszczających, c) pozostałości pestycydów, d) warunków napromieniania żywności, e) cech organoleptycznych, i działań, które muszą być podejmowane na wszystkich etapach produkcji lub obrotu żywnością w celu zapewnienia zdrowia i życia człowieka. Za jakość środków żywnościowych odpowiada ich producent lub podmiot wprowadzający je do obrotu, który ponosi pełną odpowiedzialność za swój wyrób i jest zobowiązany do zrekompensowania strat, jakie potencjalnie może spowodować wyrób wadliwy. Zapewnienie odpowiednich warunków, o których mowa w ustawie jest w interesie producenta = gwarancja wyprodukowania i wprowadzenia na rynek wyrobu o ściśle zaplanowanych parametrach jakościowych. Parametry te muszą być utrzymywane przez zadeklarowany termin przydatności. Ustawa definiuje pojęcia: Dobra praktyka higieniczna (Good Hygienic Practice GHP) działania, które muszą być podjęte, i warunki higieniczne, które muszą być spełniane i kontrolowane na wszystkich etapach produkcji lub obrotu, aby zapewnić bezpieczeństwo żywności; Dobra praktyka produkcyjna (Good Manufacturing Practice GMP) w odniesieniu do produkcji żywności: działania, które muszą być podjęte, i warunki, które muszą być spełniane, aby produkcja żywności odbywała się w sposób zapewniający bezpieczeństwo żywności, zgodnie z jej przeznaczeniem; RASFF Ustawa przenosi do polskiego systemu prawnego regulacje związane z Systemem Wczesnego Ostrzegania dla żywności i środków żywienia zwierząt (RASFF). Zgodnie z art. 85 ustawy w Polsce systemem RASFF kieruje Główny Inspektor Sanitarny, który: 1. Tworzy krajowy punkt kontaktowy (KPK) systemu RASFF; 2. Jest odpowiedzialny za funkcjonowanie KPK 3. Powiadamia Komisję Europejską o zarejestrowanej w RP niebezpiecznej żywności lub środkach żywienia zwierząt Informacje o produktach wstępnie zakwalifikowanych jako niebezpieczne są zbierane przez powiatowe, graniczne i wojewódzkie organy urzędowej kontroli żywności i środków żywienia zwierząt oraz przesyłane do odpowiednich punktów kontaktowych. Jeśli występuje potencjalne zagrożenie związane z produktem podejmuje się środki zaradcze. Pozyskane dane są przekazywane do Komisji Europejskiej i do EFSA. RASFF PODSTAWY USTAWODAWSTWA ZYWNOŚCIOWEGO W ramach RASFF funkcjonuje podpunkt krajowego punktu kontaktowego PKPK na podstawie art. 13 ust. 1a Ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej (z dn. 29 stycznia 2004). PKPK kieruje Główny Lekarz Weterynarii odpowiedzialny za zbieranie informacji dotyczących stwierdzonych przypadków niebezpiecznej żywności pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i środków żywienia zwierząt (w zakresie objętym kompetencjami Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi) i za przekazywanie tych informacji do KPK systemu RASFF. RASFF jeden z najistotniejszych elementów polityki bezpieczeństwa żywności. 3

4 PODSTAWY USTAWODAWSTWA ZYWNOŚCIOWEGO Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Administrator Systemu Inspekcja Handlowa Europejski system RASFF EFSA Główny Inspektor Sanitarny Kierownik Sieci Powiadamiania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych i Środkach Żywienia Zwierząt Krajowy Punkt Kontaktowy ekspercka analiza zagrożeń Szef Służby Celnej Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny Naczelnik Urzędu Celnego Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny przepływ informacji bieżąca współpraca Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Protokołu o Bezpieczeństwie Biologicznym w Ministerstwie Środowiska ekspercka analiza zagrożeń Wojewódzki Powiatowy Główny Lekarz Weterynarii Lekarz Lekarz Weterynarii Podpunkt Krajowego Punktu Weterynarii Kontaktowego w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Graniczny Lekarz Weterynarii Inspekcje szczebla centralnego podległe MRiRW Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa ORGANY URZĘDU SUBSTANCJE DODATKOWE (Art. 8 14) Na mocy ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia zostało wydane Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 22 listopada 2010 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych (Dz.U.2010, nr 136, poz. 914) z późniejszymi zmianami (Dz. U. 2011, Nr 91, poz. 525). Rozporządzenie określa wykaz dozwolonych substancji dodatkowych, które mogą być wprowadzane do obrotu i stosowane w żywności, w tym w aromatach, ponadto szczegółowe warunki ich stosowania oraz ich maksymalne dopuszczalne poziomy. Wymienia ono produkty spożywcze, do których substancje dodatkowe mogą być stosowane, oraz funkcje technologiczne, jakie pełnią one w produkcie spożywczym. Uwzględnia ono numery identyfikacyjne wg. systemu międzynarodowego oraz nomenklaturę europejską, a oprócz nazwy chemicznej substancji w języku polskim podaje jej angielski odpowiednik. Rozporządzenie dopuszcza do użytku blisko 400 substancji. Kryteria czystości dozwolonych substancji dodatkowych określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2010 r. w sprawie specyfikacji i kryteriów czystości substancji dodatkowych (Dz. U. 2011, Nr 2, poz. 3). SUBSTANCJE DODATKOWE (Art. 9 14) W znowelizowanym prawie zaadaptowano przepis Rozporządzenia 1333/2008, który wprowadza obowiązek, w przypadku zastosowania niektórych barwników: Żółcień pomarańczowa (E110) Żółcień chinolinowa (E 104) Azorubina (E 122) Czerwień allura (E 129) Tartrazyna (E 102) Czerwień koszenilowa pąs 4R (E 124) umieszczania na etykietach środków spożywczych dodatkowej informacji, że substancje te mogą mieć szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi u dzieci. Zgodnie z Rozporządzeniem 1333/2008 przewiduje się ponowną ocenę ryzyka substancji dodatkowych, przeprowadzaną przez EFSA. Obecnie ustawodawstwo dotyczące dodatków do żywności znajduje się w okresie przejściowym obowiązują przepisy krajowe i unijne. Najnowsze zmiany dotyczą m.in. dozwolonych poziomów niektórych substancji dodatkowych w produktach (niektóre obniżono nawet 10x). ŚRODKI SPOŻYWCZE SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO (Art ) Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego część ustawy obejmująca: Preparaty do początkowego i dalszego żywienia niemowląt i małych dzieci, środki spożywcze uzupełniające (obejmujące produkty zbożowe przetworzone) dla niemowląt i małych dzieci Dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego środki spożywcze stosowane w dietach o ograniczonej zawartości energii w celu redukcji masy ciała Środki spożywcze dla osób z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów (cukrzyca) Środki spożywcze niskosodowe Środki spożywcze bezglutenowe W znowelizowanej ustawie sprecyzowano definicje preparatu do początkowego i do dalszego żywienia niemowląt. Nowelizacja daje możliwość uwzględnienia dodatkowych grup środków spożywczych poza wymienionymi w ustawie. 4

5 ŚRODKI SPOŻYWCZE SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO (Art ) SUPLEMENTY DIETY I WZBOGACANIE ŻYWNOŚCI (Art ) Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego muszą być ponadto zgodne z wymaganiami określonymi w: rozporządzeniu Komisji (WE) nr 953/2009 w sprawie substancji, które mogą być dodawane w szczególnych celach odżywczych do środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego rozporządzeniu Ministra Zdrowia z16 września 2010 r. w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego określa przeznaczenie i szczegółowe wymagania wobec tych środków, zawiera wykaz substancji dozwolonych do stosowania w nich rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z10 lipca 2007 r. w sprawie znakowania środków spożywczych rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 28 kwietnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie z 2010 r. m.in. uwzględnia białka mleka koziego jako składnik preparatów do żywienia dzieci Idzie nowe od lipca 2016 r. będzie obowiązywało nowe unijne rozporządzenie unijne nr 609/2013, które m.in. wyodrębnia grupę środki spożywcze zastępujące całodzienną dietę, do kontroli masy ciała, podaje nowe zasady etykietowania produktów i wyraźnie definiuje pojęcia zawarte w ustawie. Polaryzacja w różnicowaniu pomiędzy określeniami suplementy diety a leki doprowadziła do powstania wyraźnych przepisów w ustawie określających suplementy diety jako żywność ( środek spożywczy ). Co mówi ustawa: Suplementy diety mogą zawierać witaminy, składniki mineralne i inne substancje wykazujące efekt odżywczy lub inny efekt fizjologiczny. Występuje w formie umożliwiającej dawkowanie Maksymalny dopuszczalny poziom zawartości składników suplementów stanowi zapewnienie, że stosowanie suplementów (zgodnie z informacją na opakowaniu) jest bezpieczne. Nazwa suplement diety musi być umieszczona na opakowaniu obok nazwy handlowej. Oznakowanie lub reklama suplementu nie może sugerować, że zbilansowana i zróżnicowana dieta nie może dostarczyć właściwych ilości składników odżywczych. Co określają rozporządzenia (Min. Zdrowia z 18 maja 2010r. w sprawie składu oraz oznakowania suplementów diety): - wykaz witamin i składników mineralnych, które mogą być stosowane w produkcji suplementów diety - wykaz form chemicznych dopuszczonych składników suplementów - wartości odniesienia do znakowania suplementów diety SUPLEMENTY DIETY I WZBOGACANIE ŻYWNOŚCI (Art ) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 16 września 2010 r. w sprawie substancji wzbogacających dodawanych do żywności określa: Obligatoryjne (interwencyjne) oraz nieobligatoryjne (dobrowolne) wzbogacanie żywności. Obligatoryjne wzbogacanie żywności dotyczy: tłuszczy (z wyjątkiem tłuszczu mlecznego) witamina A i D soli przeznaczonej do bezpośredniego spożycia przez ludzi jodek potasu lub jodan potasu Dobrowolnemu wzbogacaniu żywności mogą być poddane: soki, napoje bezalkoholowe witamina C, wapń, witamina B, 10 witamin (soki wieloowocowe), witamina E i prowitamina A przetwory zbożowe witaminy z grupy B, kwas foliowy, wapń, żelazo, mleko i produkty mleczne głównie mleko o zawartości tłuszczu na poziomie 1,5% witamina A, D, wapń, wyroby cukiernicze witaminy z grupy B, kwas foliowy, wapń, żelazo, kakao rozpuszczalne, budynie, kisiele, kawa rozpuszczalna (magnez). ŻYWNOŚĆ WPROWADZANA PO RAZ PIERWSZY DO OBROTU (Art. 29) Obecnie to ustawa, a nie rozporządzenie określa informacje jakie powinny znajdować się w powiadomieniu składanym do Głównego Inspektora Sanitarnego o wprowadzeniu po raz pierwszy do obrotu: Preparatów do początkowego żywienia niemowląt Środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego Suplementów diety Środków spożywczych wzbogacanych. Opinie o środkach spożywczych wprowadzanych po raz pierwszy oprócz m.in. Instytutu Matki i Dziecka, IŻŻ, PZH, Instytutu Sportu, może teraz wydawać także Zespół ds. Suplementów Diety. Zgłoszenia mogą być składane elektronicznie na stronie GIS. Dla tradycjonalistów: Wzór powiadomienia o wprowadzeniu produktu do obrotu jest podany w rozporządzeniu Min. Zdrowia z 13 marca 2011 r. ZNAKOWANIE ŻYWNOŚCI (Art ) Znakowanie jest uznawane za najważniejszy element w zapewnieniu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności. Wszystkie środki spożywcze wprowadzone do obrotu są oznakowane Oznakowanie obejmuje: Informacje w postaci napisów Znaki towarowe Nazwy handlowe Elementy graficzne i symbole dotyczące środka spożywczego Są one umieszczone na: Opakowaniu Etykiecie Obwolucie Ulotce Zawieszce Dokumentach dołączonych do środka spożywczego lub do niego się odnoszących ZNAKOWANIE ŻYWNOŚCI - OGRANICZENIA Oznakowanie nie może zawierać określenia dietetyczny lub w inny sposób sugerować, że jest to środek specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Oznakowanie nie może wprowadzać konsumenta w błąd, w szczególności: Co do charakterystyki środka spożywczego, w tym nazwy rodzaju, właściwości, składu, trwałości, źródła lub miejsca pochodzenia, metod wytwarzania lub produkcji Przez przypisywanie środkowi spożywczemu działania lub właściwości, których nie posiada Przez sugerowanie, że środek spożywczy ma szczególne właściwości, jeśli wszystkie środki spożywcze posiadają takie właściwości Oznakowanie nie może przypisywać środkowi spożywczemu właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia albo odwoływać się do takich właściwości. Nazwa środka spożywczego powinna odpowiadać nazwie ustalonej dla danego rodzaju środków spożywczych w przepisach prawa żywnościowego, a w przypadku braku takich przepisów powinna być nazwą zwyczajową środka spożywczego lub składać się z opisu tego środka albo sposobu jego użycia, tak aby umożliwić konsumentowi rozpoznanie rodzaju i właściwości środka spożywczego oraz odróżnienie go od innych produktów. 5

6 ZNAKOWANIE ŻYWNOŚCI - cd ŻYWNOŚĆ ZAFAŁSZOWANA (Art. 3) Nazwa środka spożywczego wyprodukowanego w państwie członkowskim UE, pod którą środek ten jest wprowadzany do obrotu, może być stosowana w oznakowaniu tego środka spożywczego w Polsce, jeśli sama lub w połączeniu z dodatkowym opisem (w sąsiedztwie nazwy) umożliwia konsumentowi rozpoznanie rodzaju i właściwości tego środka spożywczego. Nazwie powinny towarzyszyć informacje dotyczące: Postaci środka spożywczego Procesów technologicznych stosowanych w produkcji (szczególnie, czy jest sproszkowany, liofilizowany, głęboko mrożony, zagęszczony, wędzony) Brak tych informacji = wprowadzenie konsumenta w błąd Nazwy środka spożywczego nie zastępuje znak towarowy, nazwa marki, wymyślona nazwa handlowa Środek spożywczy zafałszowany środek spożywczy, którego skład lub inne właściwości zostały zmienione, a konsument nie został o tym poinformowany w sposób określony w art. 45 oraz w przepisach wydanych na podstawie art. 50, albo środek spożywczy, w którym zostały wprowadzone zmiany mające na celu ukrycie jego rzeczywistego składu lub innych właściwości; Środek spożywczy jest środkiem spożywczym zafałszowanym, w szczególności jeżeli: a) dodano do niego substancje zmieniające jego skład lub obniżające jego wartość odżywczą, b) odjęto składnik lub zmniejszono zawartość jednego lub kilku składników decydujących o wartości odżywczej lub innej właściwości środka spożywczego, c) dokonano zabiegów, które ukryły jego rzeczywisty skład lub nadały mu wygląd środka spożywczego o należytej jakości, d) niezgodnie z prawdą podano jego nazwę, skład, datę lub miejsce produkcji, termin przydatności do spożycia lub datę minimalnej trwałości albo w inny sposób nieprawidłowo go oznakowano ŚMIECIOWE JEDZENIE BĘDZIE ZAKAZANE W SZKOŁACH przyjęta nowelizacja ustawy Celem zmian jest ograniczenie dostępu dzieci do produktów żywnościowych zawierających znaczną ilość składników szkodliwych dla ich rozwoju. Chodzi o produkty o takiej zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych, soli i cukru, które spożywane w nadmiarze mogą być przyczyną przewlekłych chorób dietozależnych, np.chipsy, niektóre ciastka i napoje, w tym napoje energetyzujące, jedzenie typu fast food i instant. Nowelizacja ma wejść w życie we wrześniu 2015 r. Minister Zdrowia określi w rozporządzeniu, jakie produkty spożywcze będzie można sprzedawać w sklepikach szkolnych i automatach. Rozporządzenie obejmie także jedzenie podawane np. w stołówkach. Żywności niedopuszczonej do sprzedaży w szkołach nie będzie też można reklamować w tych placówkach i w ich pobliżu. Dotyczy to wszystkich typów szkół (od szkół podstawowych do ponadgimnazjalnych) z wyjątkiem szkół dla dorosłych. DZIAŁ III Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością podmioty zajmujące się produkcją i obrotem tymi materiałami są zobowiązanie do stosowania zasad GMP i GHP - wykaz substancji dozwolonych w procesie wytwarzania i przetwarzania tych materiałów (uwzględniający limity zawartości i migracji substancji do żywności) znajduje się w 2 rozporządzeniach Ministra Zdrowia z 15 stycznia 2008 r. w sprawie wykazu substancji, których stosowanie jest dozwolone w procesie wytwarzania lub przetwarzania materiałów i wyrobów z innych tworzyw niż tworzywa sztuczne przeznaczone do kontaktu z żywnością z 15 października 2013 r. w sprawie wykazu substancji, których stosowanie jest dozwolone w procesie wytwarzania lub przetwarzania materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych Ponadto obowiązuje 10 rozporządzeń unijnych DZIAŁ IV Wymagania higieniczne zapisy ustawy odnoszą się do rozporządzenia unijnego nr 852/ osoby pracujące w styczności z żywnością powinny uzyskać orzeczenie lekarskie określone przepisami o chorobach zakaźnych i zakażeniach potwierdzające brak przeciwwskazań do wykowywana pracy - ww osoby oraz osoby odpowiedzialne za wdrożenie i stosowanie zasad HACCP w zakładzie powinny być przeszkolone (niezbędny dokument potwierdzający przechowywany razem z orzeczeniem lekarskim) - podmioty działające na rynku spożywczym w ramach dostaw bezpośrednich muszą przestrzegać zasad GHP określonych w rozporządzeniach Min. Zdrowia i Min. Rolnictwa i Rozwoju Wsi - organem zatwierdzającym, zawieszającym, cofającym zatwierdzenie w zakresie higieny zakładów produkcji/obrotu żywności jest państwowy powiatowy inspektor sanitarny USTAWA O PRODUKTACH POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO z 16 grudnia 2005 Dz.U nr 17 poz. 127 Ustawa wdrożyła postanowienia wspólnotowego pakietu higienicznego (rozporządzenia nr 853, 854 i 882/2004) dotyczące zadań wykonywanych przez Inspekcję Weterynaryjną. Rozporządzenia wykonawcze do ustawy regulują sprawy związane m.in. z: Wymaganiami wobec zakładów produkujących środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego Sposobami postępowania z pozostałościami chemicznymi, produktami leczniczymi, skażeniami promieniotwórczymi u zwierząt i w produktach z nich pochodzących Wymaganiami weterynaryjnymi przy produkcji środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej (targowiska i obwoźny handel pod kontrolą!) 6

7 ORGANY URZĘDOWEJ KONTROLI ŻYWNOŚCI Państwowa Inspekcja Sanitarna Inspekcja Weterynaryjna Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa Inspekcja Ochrony Środowiska Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych Inspekcja Handlowa Podstawa prawna: Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz rozporządzenie unijne nr 882/2004. Współdziałanie: Ministerstwo Zdrowia Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Ministerstwo Finansów HIERARCHIA SYSTEMÓW ZAPEWNIENIA BEZPIECZEŃSTWA ZDROWOTNEGO I ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ W PRODUKCJI ŻYWNOŚCI Zarządzanie w odniesieniu do przedsiębiorstwa Zarządzanie w odniesieniu do produktu KONTROLA ŻYWNOŚCI GMO W POLSCE KONTROLA ŻYWNOŚCI GMO W POLSCE - cd Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia podejmuje także aspekt kontroli żywności GMO. Odwołuje się do unijnego rozporządzenia nr 1829/2003 w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy, w którym podano definicję GMO: organizm genetycznie zmodyfikowany (GMO) - rozumie się przez to organizm inny niż istota ludzka, w którym materiał genetyczny został zmieniony w sposób nie zachodzący w warunkach naturalnych wskutek krzyżowania lub naturalnej rekombinacji, Żywność Genetycznie Zmodyfikowana (żywność GM) - żywność zawierająca, składająca się lub wyprodukowana z organizmów genetycznie zmodyfikowanych Ustawa wprowadza obowiązek oznakowania produktów zawierających GMO zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu nr 1829/2003 Główny Inspektor Sanitarny jest organem właściwym do wykonywania czynności dotyczących żywności genetycznie zmodyfikowanej oraz organizmów genetycznie zmodyfikowanych przeznaczonych do wykorzystania jako żywność. W Polsce nie istnieją przepisy, które regulowałyby zasady znakowania produktów pochodzenia zwierzęcego informacją, że w trakcie chowu zwierząt stosowano bądź nie stosowano pasz genetycznie zmodyfikowanych i/lub genetycznie zmodyfikowanych produktów leczniczych. W tej sytuacji obowiązują ogólne zasady dotyczące znakowania środków spożywczych. Jak dotąd nie zostały uregulowane również kwestie znakowania żywności informacją: bez GMO POZOSTAŁE PRZEPISY DOTYCZĄCE GMO W POLSCE Rozporządzenie nr 1830/2003 dotyczące możliwości śledzenia i etykietowania organizmów GM dostarcza konsumentom informację, która ułatwia dokonanie świadomego wyboru i wyklucza potencjalne wprowadzenie konsumenta w błąd co do metod wytwarzania danego produktu żywnościowego: Żywność i pasze składające się lub zawierające składniki wyprodukowane z GMO muszą być wyraźnie oznakowane jako genetycznie zmodyfikowane. Produkty i składniki GM mogą zostać wyśledzone na każdym etapie produkcji i dystrybucji i muszą być odpowiedni oznakowane Rozporządzenie nr 65/2004 ustanawiające system opracowania i przydzielania unikalnych identyfikatorów organizmom zmodyfikowanym genetycznie Dyrektywa 2001/18/WE w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie Rozporządzenie nr 1946/2003 w sprawie transgranicznego przemieszczania organizmów genetycznie zmodyfikowanych Polskie przepisy: Ustawa z 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. z 2007 r. Nr 36, poz. 233, znowelizowana) prace nad kolejną nowelizacją w kierunku Polska wolna od GMO Ustawa z 22 lipca 2006 o paszach (Dz. U. z 2006r. Nr 144, poz z późn. zmianami) Ustawa z 9 listopada 2012 r. o nasiennictwie (Dz.U. z 2012 poz. 1512) POZOSTAŁE PRZEPISY DOTYCZĄCE GMO W POLSCE Kontrola przestrzegania przepisów ustawy o GMO: Państwowa Inspekcja Sanitarna Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa Inspekcja Ochrony Środowiska Inspekcja Weterynaryjna Inspekcja Handlowa Państwowa Inspekcja Pracy Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych Organy Administracji Celnej 7

8 SYSTEM REGULACJI ŻYWNOŚCI GMO RÓŻNICE POMIĘDZY USA A UNIĄ EUROPEJSKĄ ZEZWOLENIA NA OBRÓT PRODUKTU GMO W UNII EUROPEJSKIEJ - procedura Wyszczególnienie USA UE Podstawowa zasada Zasada równoważności Zasada ostrożności Przedmiot regulacji Metoda regulacji Typ regulacji Etykietowanie Właściwości nowego produktu Ex-post (odpowiedzialność prawna producenta) Wertykalna (dotyczy produktu) Normy i agencje już istniejące Nie przewidziano, dopuszczone tylko w szczególnych sytuacjach Proces produkcji Ex-ante (regulacja prawna) Horyzontalna (dotyczy procesu) Nowe przepisy (rozporządzenia, dyrektywy) Obowiązkowe 1. Wniosek producenta/importera żywności GMO składany jest do właściwego organu krajowego państwa członkowskiego (PIS) 2. Organ ten informuje EFSA, Komisję Europejską i pozostałę państwa członkowskie i udostępnia informacje przekazane przez wnioskodawcę 3. EFSA w ciągu 6 miesięcy wydaje opinię (może w tym czasie zażądać oceny bezpieczeństwa żywności w kraju wnioskodawcy i oszacowania ryzyka dla środowiska) 4. EFSA wysyła wniosek do wspólnotowego laboratorium referencyjnego w celu uwierzytelnienia metody oceny proponowanej przez wnioskodawcę, weryfikacji danych, oceny właściwości produktu 5. Opinia EFSA trafia do Komisji, państw członkowskich i wnioskodawcy 6. W ciągu 3 miesięcy Komisja składa projekt decyzji do Komitetu ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt 7. EFSA wydaje zezwolenie (lub nie); zezwolenie ważne 10 lat, po czym musi być odnowione 8. Zezwolenie nie ogranicza odpowiedzialności cywilnej i karnej podmiotu wnioskującego, ale może on powołać się na zasadę ryzyka rozwojowego 9. Komercjalizacja żywności GMO nie jest swobodna: znakowanie, przepisy o koegzystencji upraw komercja DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 8