V. DUSZPASTERSTWO LITURGICZNE
|
|
- Antonina Cybulska
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 V. DUSZPASTERSTWO LITURGICZNE Ks. Czesław Krakowiak Z praktyki pastoralnej sakramentu namaszczenia chorych W ostatnich dziesięcioleciach nastąpiła zasadnicza zmiana najpierw w teologii sakramentu namaszczenia chorych a następnie w praktyce pastoralnej. Do wydania po Vaticanum II nowej księgi liturgicznej Ordo unctionis infirmorum 1 poprzedzonej konstytucją apostolską Pawła VI Sacram unctionem infirmorum oraz dosyć obszernym wstępem (Praenotanda) obowiązywał w Polsce Codex Iuris Canonici z 1917 r. i Rytuał Collectio rituum 2. W praktyce pastoralnej kierowano się zawartymi tam wskazaniami odnośnie do podmiotu namaszczenia chorych, czasu jego udzielania oraz kolejności sakramentów w bliskim niebezpieczeństwie śmierci, stosując tzw. ritus continuus 3. W teologii już przed Soborem nastąpiło wyraźne odejście od rozumienia sakramentu namaszczenia jako bezpośredniego przygotowania na śmierć i w konsekwencji udzielania go praktycznie w ostatnich momentach życia chrześcijanina. Podkreślano natomiast, że jest to sakrament na czas poważnej i groźnej choroby oraz zaawansowanej starości. Bez wątpienia za pozytywne zjawisko należy uznać odejście od patrzenia na sakrament namaszczenia jako ostatni sakrament i udzielania go najczęściej jedynie in extremis. W tym duchu został opracowany Rytuał Ordo unctionis infirmorum z 1972 r., w którym nie występuje już dawna nazwa sakramentu extrema unctio, lecz unctio infirmorum, a zawarte we Wstępie postanowienia dokładnie określają osoby będące podmiotem namaszczenia chorych. Pewne zmiany odnośnie do udzielania sakramentu namaszczenia chorych zostały następnie wprowadzone przez nowy Kodeks prawa kanonicznego 4, które należało uwzględnić w wydanym wcześniej Rytuale Ordo unctionis infirmorum. Obowiązujące do 1983 r. prawo kościelne (CIC z 1917 r.) oraz Rytuał Ordo unctionis infirmorum (1972 r.) 5 przewidywały także warunkowe udzielanie sakramentu namaszczenia chorych. Jeśli szafarz wezwany do umierającego miał uzasadnioną wątpliwość, czy on umarł, czy jeszcze żyje, udzielał mu sakramentu warunkowo, stosując formułę: Jeśli żyjesz, przez to święte namaszczenie. Taka praktyka istniała w Kościele od dawna. Aktualnie obowiązujący KPK i wprowadzone na jego podstawie zmiany w Rytuale Ordo unctionis infirmorum, nie przewidują warunkowego namaszczenia chorych. Jednak stare przyzwyczajenie powoduje, że niektórzy duszpasterze w dalszym ciągu w ten sposób udzielają tego sakramentu, a nawet po- 1 Rituale Romanum. Ordo unctionis infirmorum eorumque pastoralis curae. Typis Polyglottis Vaticanis 1972 (=OUI). 2 Katowice Titulus VI. Ritus continuus infirmum muniendi sacramentis extremis. Tamże, s Poznań Wyd. polskie: Sakramenty chorych. Obrzędy i duszpasterstwo, Katowice 1978 (=SCh).
2 Z praktyki pastoralnej sakramentu namaszczenia chorych 103 stępowanie takie zalecane jest w niektórych synodach polskich Kościołów partykularnych. Wydaje się więc wskazane przypomnienie obecnie obowiązującej nauki Kościoła o podmiocie i właściwym czasie udzielania namaszczenia chorych, oraz o postępowaniu w przypadkach wątpliwości, czy chory już umarł. 1. Namaszczenie chorych w Konstytucji o liturgii i w Ordo unctionis infirmorum (1972) W schemacie De unctione infirmorum Komisji Liturgicznej na Sobór Watykański II odnośnie do podmiotu sakramentu namaszczenia chorych zapisano, że per se nie jest on sakramentem umierających, lecz ciężko chorych, dlatego właściwy czas jego przyjęcia jest wtedy, gdy wierny znajdzie się w poważnej chorobie 6. Przypominano, że zwykle udziela się go po spowiedzi (regulariter post Confessionem) a przed przyjęciem Eucharystii 7, a niekiedy, jeśli choroba się przedłuża (aliquando in diuturna infirmitate) można ponownie go przyjąć 8. W czasie dyskusji nad właściwym czasem udzielania sakramentu namaszczenia wprowadzono zmianę, przywracając określenie in periculo mortis 9. W przyjętej przez Sobór Konstytucji o liturgii świętej podmiot sakramentu namaszczenia chorych określa się następująco: Odpowiednia zatem pora na przyjęcie tego sakramentu nastaje już wtedy, gdy wiernemu zaczyna zagrażać śmierć z powodu choroby lub starości (KL 73) 10. Paweł VI w konstytucji apostolskiej Sacram unctionem infirmorum ogłaszającej nowe Ordo unctionis stwierdza, że namaszczenia udziela się niebezpiecznie chorym (infirmis periculose aegrotantibus) 11. Wydany następnie Rytuał Ordo unctionis infirmorum przewiduje dwa główne sposoby udzielania sakramentu: obrzęd zwyczajny (ritus ordinarius), kiedy namaszczenia udziela się poważnie chorym i osobom w podeszłym wieku 12, oraz połączony obrzęd pokuty, namaszczenia i Wiatyku (ritus continuus) przewidziany w bliskim niebezpieczeństwie śmierci 13. Wstęp do Rytuału Ordo unctionis infirmorum powołuje się najpierw na List św. Jakuba 5,14-15 stwierdzając, że jest to sakrament przeznaczony dla chorych (esse adhibendam infirmis), aby ich podźwignął i zbawił (SCh 8). Następnie w nawiązaniu do KL 73 poleca, aby z wielką gorliwością i pilnością udzielać tego sakramentu 6 [ ] non est sacramentum morientium, sed graviter aegrotantium, ac proinde tempus illud recipiendi est statim ac fidelis in gravem morbum inciderit. nr 57. Zob. A. Bugnini, La riforma liturgica ( ), Roma 1982, s Nr Zob. J. Stefański, Sakrament chorych w reformie Soboru Watykańskiego II, Poznań 1988, s [ ] tempus opportunum adest certe quando fidelis incipit esse in periculo mortis propter infirmitatem vel senium. J. Stefański. Sakrament chorych w reformie Soboru Watykańskiego II..., s [ ] tempus opportunum eam recipiendi iam certe habetur cum fidelis incipit esse in periculo mortis propter infirmitatem vel senium. 11 W polskim tłumaczeniu opuszczono słowo niebezpiecznie. Sakramentu namaszczenia chorych udziela się chorym SCh, s OUI nn ; SCh nn ; por. nr OUI nn W polskim wydaniu Rytuału znajduje się on w cz. II Duszpasterstwo umierających nn
3 104 Ks. Czesław Krakowiak wiernym, których życie jest zagrożone z powodu choroby lub podeszłego wieku 14. Należy zauważyć zmianę w określeniu podmiotu sakramentu namaszczenia w stosunku do tego, co było w KL 73. Wyrażenie in periculo mortis zastąpiono łagodniejszym periculose aegrotant (nr 8) 15. Natomiast polskie tłumaczenie wydaje się być bliższe KL niż sformułowaniu zawartemu w Rytuale. Łacińskie periculose aegrotant (niebezpiecznie chorują) oddano przez których życie jest zagrożone. Tymczasem niebezpieczna choroba niekoniecznie musi łączyć się z zagrożeniem życia. Rytuał poleca następnie, aby tak wychowywać wiernych, by sami prosili o sakrament namaszczenia natychmiast, gdy nadejdzie właściwy moment (tempus opportunum). Mają prosić (expectant) o sakrament i przyjmować go z głęboką wiarą i pobożnością (plena fide animique devotione) oraz wystrzegać się złego zwyczaju odkładania przyjęcia tego sakramentu (nr 13) 16. Wymaganie Kościoła, aby wierni w odpowiednim czasie sami prosili o sakrament namaszczenia i przyjmowali go z głęboką wiarą i pobożnością, jednoznacznie wskazuje, że nie jest on przeznaczony na ostatnie chwile życia chorego. W pierwszym rzędzie święte namaszczenie jest dla ciężko (periculose) chorych i osób w podeszłym wieku (senes). O tym, czy choroba jest ciężka, wystarczy roztropny osąd szafarza, chociaż może on także zasięgnąć rady lekarza. Wzmianka o możliwości ponownego przyjęcia tego sakramentu, gdy chory wyzdrowiał i ponownie zachorował, albo nastąpiło poważne pogorszenie w tej samej chorobie, dodatkowo wskazuje na to, że chory nie znajduje się w bliskim niebezpieczeństwie śmierci (SCh 9). We Wstępie do Rytuału ani razu nie pojawia się określenie, że chory znajduje się in periculo mortis ale zawsze, że jest chory (infirmus, aegrotus), albo niebezpiecznie chory (periculose aegrotat, nn. 5; 7; 8; 10; 13; 14; 15). Podobnie należy traktować osoby w podeszłym wieku. Można im udzielić namaszczenia (conferri potest) nawet jeśli nie są niebezpiecznie chorzy (morbo periculoso), ale tylko siły ich opuszczają (SCh 11) 17. Namaszczenia można udzielić (tribui potest) także choremu przed operacją chirurgiczną, jeśli jest ona spowodowana niebezpieczną chorobą (SCh 10), a nawet dzieciom (ministrari potest) o takim poziomie umysłowym, że sakrament ten może im przynieść pokrzepienie (SCh 12) 18. W całym Rytuale wydania typicznego ani razu nie występuje wymóg, aby chory lub osoba w podeszłym wieku przyjmujący sakrament namaszczenia znajdowali się in periculo mortis. 2. Namaszczenie chorych w Kodeksie prawa kanonicznego W czasie przygotowywania nowego KPK dyskutowano problem podmiotu sakramentu namaszczenia chorych i jego udzielania chorym w różnych sytuacjach. 14 [ ] sacra Unctio conferenda est fidelibus qui propter infirmitatem vel senium periculose aegrotnant. OUI nr Natomiast określenie in periculo mortus występuje przy tych, którzy zobowiązani są do przyjęcia Wiatyku. SCh nr KPK mówi jedynie o przynajmniej pośredniej prośbie (implicite saltem petierint), kan Wtedy udziela się conferatur, OUI nr 14 praeberi potest. 17 [ ] vires multum debilitantur. OUI nr [ ] ut hoc sacramento confortari possint. OUI nr 12.
4 Z praktyki pastoralnej sakramentu namaszczenia chorych 105 Chodziło o bliższe określenie choroby. Proponowano następujące określenia: niebezpiecznie chory (periculose) lub ciężko chorują (graviter aegrotant), zaczyna niebezpiecznie chorować (incipit periculose aegrotare) 19. Również odnośnie do ciężkości choroby zastanawiano się nad następującymi określeniami: periculose aegrotare, graviter aegrotare, incipit periculose aegrotare i periculum mortis. Kodeks używa jedynie nazwy unctio infirmorum i najpierw ogólnie określa się, że Kościół powierza w nim Chrystusowi cierpiącemu i uwielbionemu wiernych niebezpiecznie chorych (periculose aegrotantes, kan. 998; por. KK 11). Odnośnie do bliższego określenia osób, którym udziela się tego sakramentu Kodeks w kan stwierdza, że można go udzielić wiernemu, który po dojściu do używania rozumu, z powodu choroby lub starości zaczyna znajdować się w niebezpieczeństwie (ob infirmitatem vel senium in periculo incipt versari). W polskim tłumaczeniu: znajduje się w niebezpieczeństwie śmierci na skutek choroby lub starości. O ile Kodeks mówi jedynie ogólnie o niebezpieczeństwie, które zaczyna grozić wiernemu, polskie tłumaczenie określa je jako śmiertelne, wydaje się, że w sensie bliskiego lub nawet bezpośredniego niebezpieczeństwa śmierci 20. Skoro Kościół odszedł od sformułowania obecnego jeszcze w CIC can , że namaszczenia udziela się jedynie w niebezpieczeństwie śmierci (non nisi in extremis), zmienił jego nazwę z extrema unctio na unctio infirmorum oraz przy słowie periculo opuszczono mortis nic nie usprawiedliwia polskiego tłumaczenia nawiązującego do dawnego prawa i w konsekwencji do praktyki udzielania namaszczenia in extremis 21. W czasie prac nad nowym Kodeksem proponowano również, aby bliżej określić takie sytuacje, w których namaszczenia można udzielić (potest ministrari) i takie, kiedy należy je udzielić (debet ministrari). W ostatecznej redakcji Kodeksu zachowano jedynie potest ministrari (kan ) i iterari potest (kan ). Kodeks nie określa bliżej, jak należy rozumieć osoby w podeszłym wieku (senes). Zdaniem B.W. Zuberta, dzięki wprowadzeniu wyrażenia in periculo incipit versari osobie chorej czy w podeszłym wieku nie musi grozić bezpośrednie niebezpieczeństwo śmierci 22. Jest to zgodne zarówno w konstytucją apostolską Pawła VI jak i z Rytuałem Ordo unctionis. Należy przypuszczać, że zostało to podyktowane tym, aby już więcej nie kojarzyć sakramentu namaszczenia z osobami znajdującymi się in extremis, ale poważnie i niebezpiecznie chorymi. Wskazuje na to również możliwość ponownego przyjęcia tego sakramentu nie tylko po wyzdrowieniu i w nowej chorobie, ale także w tej samej chorobie, gdy pogorszy się stan zdrowia 19 Zob. B. W. Zubert, Sakrament namaszczenia chorych. Próba wykładni obowiązujących przepisów kodeksowych, Roczniki Nauk Prawnych 5 (1995) s Tamże, s W Katechizmie Kościoła katolickiego ponownie pojawiło się określenie in periculo mortis. Według Katechizmu stosowny czas na przyjęcie namaszczenia chorych [ ], jest wtedy, gdy wierny staje wobec niebezpieczeństwa śmierci z powodu choroby lub starości (nr 1528). 21 B. W. Zubert tłumaczy w niebezpieczeństwie śmierci i stwierdza, że klauzula o niebezpieczeństwie śmierci ma w tym kanonie podkreślić jedynie powagę choroby i nie upoważnia do wniosku, jakoby tylko w sytuacji zagrożenia życia należało udzielić tego sakramentu. Prawa chorego we wspólnocie Kościoła, w: Cierpienie i śmierć. (Homo meditans XIII). Red. A. J. Nowak, Lublin 1992, s Sakrament namaszczenia chorych. Próba wykładni..., s. 39.
5 106 Ks. Czesław Krakowiak chorego (kan ). Odnośnie do osób przewlekle chorych nie ma wskazań Kościoła, w jakich odstępach czasu mogą przyjmować namaszczenie chorych. Trudno jest podać jedną ogólną zasadę w tym względzie i każdy przypadek należy rozpatrywać indywiduanie 23. Należy ubolewać, że we wskazaniach Kościoła nie uwzględnia się osób umysłowo upośledzonych i psychicznie chorych. Czy i kiedy można, a kiedy należy im udzielić tego sakramentu? Być może w takich wypadkach narażałoby zastosować tę zasadę, która dotyczy dzieci i udzielać im sakramentu namaszczenia, jeśli są w takim stanie umysłowym, że ten sakrament może przynieść im pokrzepienie (SCh nr 12). Albo także kan. 1006, który mówi o tym, że należy udzielić namaszczenia chorym, którzy będąc przytomni na umyśle przynajmniej pośrednio o niego prosili. Prawa do sakramentu namaszczenia sami pozbawiają się ci, którzy z uporem trwają w jawnym grzechu ciężkim (KPK kan. 1007). Analogicznie jak nie mają prawa do Eucharystii (kan. 915) i pogrzebu kościelnego (kan ), duszpasterz może im odmówić sakramentu namaszczenia. Dotyczy to jedynie tych chorych, którzy jawnie i uparcie trwają w grzechu ciężkim. Kodeks wylicza te grzechy w kan : notoryczni apostaci, heretycy, schizmatycy, osoby, które wybrały kremację swojego ciała z motywów przeciwnych wierze chrześcijańskiej. Jeśli chory okazuje skruchę i zewnętrzne znaki pokuty, może otrzymać sakramenty. W wypadku, kiedy kapłan ma jedynie wątpliwości, czy chory spełnia wymagania Kościoła dotyczące wewnętrznych dyspozycji i prośby chorego, wtedy powinien udzielić namaszczenia 24. O ile w zagrożeniu życia z powodu choroby udziela się sakramentu namaszczenia, to w jego zagrożeniu z innych powodów nie udziela się namaszczenia, lecz Wiatyku. Jest to Komunia św. przy przejściu z tego świata do wieczności (SCh 26) 25. Do przyjęcia Wiatyku zobowiązani są wszyscy ochrzczeni, którzy mogą przyjąć Eucharystię. W niebezpieczeństwie śmierci, (in periculo mortis) niezależnie od przyczyny, z której ono wynika, obowiązuje wszystkich wiernych przykazanie przyjęcie Komunii św. (SCh 27). Dlatego budzi zdziwienie stanowisko znanego kanonisty B. W. Zuberta, według którego Trudno zgodzić się z opinią, że wojna, terroryzm czy klęska żywiołowa nie stanowią wystarczającego motywu sprawowania sakramentu. Jeżeli bowiem wskutek wspomnianych okoliczności osobie lub grupie osób zaczyna grozić niebezpieczeństwo, wtedy w moim przekonaniu należy udzielić namaszczenia 26. Nie można. Wierny jest podmiotem sakramentu namaszczenia tylko wtedy, gdy jest niebezpiecznie chory lub znacznie osłabiony z powodu starości. Tradycja Kościoła nie potwierdza takich przypadków, aby np. udzielano sakramentu namaszczenia żołnierzom przed bitwą albo skazanym na śmierć. W takich sytuacjach należy udzielić Wiatyku. Mówi o tym wyraźnie KPK kan : Wierni znajdujący się z jakiejkolwiek przyczyny w niebezpieczeństwie śmierci (in periculo mortis), powinni być umocnieni Komunią świętą na sposób Wiatyku. 23 Tamże, s. 40. Zob. tenże. Prawa chorego we wspólnocie Kościoła, s B. W. Zubert. Sakrament namaszczenia chorych. Próba wykładni..., s Zob. Cz. Krakowiak, O właściwe rozumienie Wiatyku, CT 44 (1974) z. 3, s Sakrament namaszczenia chorych. Próba wykładni..., s. 39.
6 Z praktyki pastoralnej sakramentu namaszczenia chorych Zmiany wprowadzone w Rytuale Ordo unctionis infirmorum po wydaniu Kodeksu prawa kanonicznego W KPK wydanym w 1983 r. zostały zmienione niektóre normy prawne i szczegółowe przepisy dotyczące także liturgii sakramentów świętych, które następnie należało uwzględnić w nowych wydaniach właściwych ksiąg liturgicznych 27. Niektóre zmiany dotyczyły również Rytuału Ordo unctionis infirmorum. W nr. 12 Wstępu słowa można udzielić (ministrari potest) zastąpiono przez należy udzielić (ministretur). Powołując się na kan dodano: W wątpliwości, czy chory osiągnął używanie rozumu udziela się sakramentu 28. W nr. 14 słowa istnieje prawdopodobieństwo [ ] prosiliby (vesimilliter petiissent) zastąpiono przez przynajmniej domyślnie mogliby prosić (implicite saltem petierint), a można udzielić (praeberi potest) przez udziela się (conferatur, por. kan. 1005). W nr 15. dotyczącym wątpliwości, czy chory umarł, czy jeszcze żyje, zamiast może mu udzielić tego sakramentu warunkowo (potest hoc sacramentum ei sub conditione praebere, por. CIC can. 941) zapisano udziela się mu sakramentu według opisanego niżej obrzędu (sacramentum ei ministretur ritu infra descripto nr 135, por. kan. 1005). W konsekwencji tytuł De unctione sub conditione należy zastąpić De unctione in dubio an infirmus adhuc vivat wraz ze wskazaniem, że namaszcza się w ten sposób: Przez to święte namaszczenie (opuszczono, jeżeli żyjesz!) 29. Dodano także przepis z kan (nie powołując się na niego), że nie udziela się (ne conferatur) namaszczenia chorych tym, którzy uparcie trwają w jawnym grzechu ciężkim Problemy pastoralne 1. Od Soboru Watykańskiego II w zasadzie nastąpiło odejście od udzielania namaszczenia chorych głównie in extremis. Pojawiła się jednak nowa praktyka pastoralna. Coraz częściej duszpasterze, zwłaszcza podczas rekolekcji i misji zachęcają, aby namaszczenie chorych przyjmowali także ci wierni, którzy np. ukończyli 65. rok życia albo sami uważają, że ich choroba jest na tyle poważna i groźna, iż mogą przyjąć ten sakrament 31. Rytuał i KPK wprawdzie przewidują udzielanie sakramentu namaszczenia chorych także osobom w podeszłym wieku (senes), ale go bliżej nie określają. Uzasadnienia tej praktyki trudno jest znaleźć w Piśmie św. List św. Jakuba o tym nie wspomina. Również w tradycji Kościoła starość nie była uważana za chorobę. Natomiast 27 Kongregacja Kultu Bożego, Variationes in nova editiones librorum liturgicorum ad normam CIC nuper promulgatis introducendae (12 IX 1983), Notitiae 20 (1983) s In dubio utrum rationis usum attingerint sacramentum conferatur. Tamże, s W drugim polskim wydaniu z 1998 powtórzono za pierwszym wydaniem typicznym: może mu udzielić tego sakramentu warunkowo z powołaniem się na KPK kan SCh nr Variationes in nova editiones librorum liturgicorum..., s Być może praktyka ta oparta jest na Tekstach roboczych II Polskiego Synodu Plenarnego, Poznań 1991, s. 88: Zaleca się udzielać sakramentu namaszczenia w licznym zgromadzeniu osobom starszym, które przekroczyły 65 rok życia oraz cierpiącym na choroby ukryte lub przewlekłe. Natomiast Konferencja Biskupów Niemiec (10 XI 1978) zakazała wyznaczania granicy wieku np. 70 lat. B. W. Zubert. Sakrament namaszczenia chorych. Próba wykładni..., s. 39.
7 108 Ks. Czesław Krakowiak współczesna medycyna skłonna jest na równi taktować poważną chorobę i zaawansowaną starość. Tzw. trzeci wiek związany jest ze stanem wielorakiej słabości człowieka 32. Wiek starczy charakteryzuje poważne osłabienie fizyczne, większa podatność na choroby. Wszystko to stwarza trudności w dziedzinie kontaktów z innymi 33. Również w dziedzinie życia religijnego starość może powodować różne i poważne zakłócenia i zmiany 34. Często starość wpływa na osłabienie duchowe. Utrudnia a nawet uniemożliwia spełnianie praktyk religijnych, zwłaszcza uczestnictwa w liturgii razem z miejscową wspólnotą. Może prowadzić także do zachwiania się w wierze, rodzić wątpliwości w Bożą dobroć, sprawiedliwość itd. Sakramentu namaszczenia chorych udziela się tym osobom dlatego, aby Chrystus dopomógł im przeżyć ostatni okres życia, związany z tyloma trudnościami, aby spokojnie przygotowali się na spotkanie z Nim po śmierci (por. modlitwę Symeona: Teraz, o Panie, pozwól odejść swemu słudze w pokoju Łk 2,29-32) 35. Według II Polskiego Synodu Plenarnego [...] Także osoby starsze, u których pogłębia się słabość, powinny szukać przez ten sakrament pomocy i wsparcia w Chrystusie 36. Udzielanie sakramentu namaszczenia osobom starszym oraz cierpiącym na przewlekłe choroby zaleca się szczególnie z okazji dnia chorych, misji i rekolekcji Osobny problem pastoralny stanowią ci, którzy stracili przytomność lub używanie rozumu. Sakramentu namaszczenia można im udzielić tylko wtedy, jeśli istnieje prawdopodobieństwo, że jako wierzący prosiliby o to, gdyby byli przytomni (SCh 14; por. KPK kan. 1006). Wynika to z zasady, że Prawo do sakramentów mają wszyscy wierni, którzy właściwie o nie proszą, są odpowiednio przygotowani i prawo nie wzbrania im ich przyjmowania (KPK kan ; por. kan. 213). Dlatego kapłan może udzielić sakramentu namaszczenia tylko takiej osobie nieprzytomnej, którą osobiście zna jako wierzącą i związaną z Kościołem, albo odpowiedzialnie potwierdzi to ktoś inny. U chorych już nieprzytomnych, jeśli ich dotychczasowe życie świadczyło o wierze i związkach z Kościołem, można zakładać, że mają intencję przyjęcia sakramentu, chociaż nie mogą jej wyrazić słowami lub nawet gestem. Jeśli warunki te nie mogą być spełnione, nie udziela się żadnych sakramentów, gdyż te są tylko dla tych, którzy przyjęli chrzest, posiadają wiarę i rozumnie, przynajmniej niewyraźnie o nie proszą. Obecnie bowiem nie można zakładać, że ten warunek spełniają wszyscy, którzy znajdują się w takiej sytuacji. Coraz częściej spotyka się osoby albo nie ochrzczone, albo takie, które będąc nawet w bliskim niebezpieczeństwie śmierci, świadomie odmawiają przyjęcia sakramentów. 32 Czasopismo Concilium w 1991 r. poświęciło cały 235 numer starości (Le grand âge) w aspekcie społecznym (s ) i chrześcijańskim (s ). Zob. L. Dyczewski, Ludzie starzy i starość w społeczeństwie i kulturze, Lublin Zob. K. Wiśniewska-Roszkowska, Stary człowiek w rodzinie. Warszawa 1975; A. Deeken, Gdy przychodzi starość, Kraków 1977; L. Dyczewski, Ludzie starzy i starość..., s ; Zob. L. Dyczewski. Ludzie starzy i starość..., s Zob. Cz. Krakowiak, Namaszczenie chorych. Sakrament uzdrowienia, Sandomierz 2005, s Poznań 2001, s. 196, nr Tamże, s. 210, nr 124.
8 Z praktyki pastoralnej sakramentu namaszczenia chorych 109 O ile zmarłym nigdy nie udziela się sakramentu namaszczenia chorych, to istnieje problem tych, co do których istnieje uzasadniona wątpliwość, czy jeszcze żyją. Nie jest bowiem łatwo z całą pewnością stwierdzić, czy śmierć już rzeczywiście nastąpiła. Określenie momentu śmierci staje się obecnie ważne z tego powodu, że dzięki możliwości skutecznej reanimacji zdarzają się wypadki, iż niekiedy ten sam człowiek umiera wiele razy. Szybka reanimacja chorego w stanie śmierci klinicznej daje szansę całkowitego powrotu wszystkich czynności życiowych bez groźby uszkodzenia mózgu. Podczas śmierci klinicznej w komórkach nadal zachodzą procesy metaboliczne aż do momentu wyczerpania zapasów energetycznych i dopiero wtedy w wyniku zaburzeń biochemicznych (głównie kwasicy) zostają one całkowicie zatrzymane. Jest to moment przejścia ze stanu śmierci klinicznej do śmierci biologicznej, która jest już śmiercią właściwą. (Zatrzymanie krążenia na czas dłuższy niż 3-4 minuty z reguły prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia komórek kory mózgowej) 38. W przypadku śmierci klinicznej można mieć rzeczywiście uzasadnioną wątpliwość, czy człowiek jeszcze żyje, czy już umarł. Na tej podstawie Kościół zezwala udzielać osobom w stanie śmierci klinicznej sakramentu namaszczenia chorych. Udane przypadki reanimacji zdają się uzasadniać tę praktykę Kościoła. Jednak z drugiej strony względy pastoralne i wychowawcze przemawiają raczej za tym, aby w takich przypadkach, zwłaszcza, gdy nie prowadzi się reanimacji, poprzestać jedynie na modlitwie za zmarłego i nie udzielać sakramentu namaszczenia. Chodzi bowiem o to, aby nie dawać powodów do przekonania, że sakrament namaszczenia jest talizmanem zbawienia, sakramentem umierających, bezpośrednim przygotowaniem na śmierć, oraz że Bóg działa jedynie poprzez znaki sakramentalne, nawet wtedy, gdy ze strony człowieka nie ma żadnego udziału. Taka praktyka prowadziłaby w konsekwencji do magicznego pojmowania sakramentów Kościoła W Kościele zawsze obowiązuje zasada, że nigdy nie udziela się żadnego sakramentu osobom zmarłym. Odnosi się to także do sakramentu namaszczenia. Dlatego Rytuał wyraźnie stwierdza: Kapłan wezwany do chorego, który już umarł, niech błaga Boga, aby go uwolnił od grzechów i przyjął litościwie do swego Królestwa; namaszczenia natomiast niech nie udziela (SCh 15). W związku z tym pojawia się problem warunkowego udzielania namaszczenia chorych. Było ono przewidziane przez prawo kościelne i praktykowane w oparciu o Codex Iuris Canonici (1917). Stanowił on, że w razie wątpliwości, czy chory znajduje się w niebezpieczeństwie śmierci lub czy zmarł naprawdę, udziela się namaszczenia warunkowo 40. Według pierwszego polskiego wydania Rytuału Sakramenty chorych, zgodnie z wydaniem typicznym, Jeżeli istnieje wątpliwość, czy chory zmarł naprawdę, [kapłan] może mu udzielić tego sakramentu warunkowo (SCh 15) 41. W rozdziale VI Rytuału Udziela- 38 Od reanimacji należy odróżnić resuscytację, gdy nastąpi tylko przywrócenie podstawowych funkcji życiowych bez powrotu świadomości. Występuje ona wtedy, gdy czynności ratownicze zostały podjęte po upływie dłuższego okresu czasu od momentu zaniknięcia objawów życia. 39 Zob. Cz. Krakowiak. Namaszczenie chorych. Sakrament uzdrowienia..., s CIC can. 941: Quando dubitataur ut infirmus usum rationis attigerit, num in periculo mortus reipsa versetur vel num mortuus sit, hoc sacramentum ministretur sub conditione. 41 [ ] potest hoc sacramentum ei sub condicione praebere. OUI nr 15. Nb. W polskim Rytuale błędnie podano odniesienie do nr. 145, gdyż chodzi o nr 183.
9 110 Ks. Czesław Krakowiak nie sakramentów choremu w bliskim niebezpieczeństwie śmierci zawarto obrzęd Warunkowego udzielania namaszczenia chorych z formułą Jeżeli żyjesz, przez to święte namaszczenie. (SCh 183). Po wydaniu nowego Kodeksu prawa kanonicznego w 1983 r. nastąpiły zmiany także we Wstępie do Rytuału Ordo unctionis 42. Zgodnie z kanonem 1005 w wątpliwości, czy chory osiągnął używanie rozumu, czy jest niebezpiecznie chory, albo czy umarł, udziela się sakramentu namaszczenia 43. Do Rytuału Ordo unctionis, zgodnie z nowym Kodeksem wprowadzono zmianę: zamiast można udzielić udziela się tego sakramentu. Poprawkę tę należało uwzględnić w drugim polskim wydaniu Rytuału z 1998 r. Tymczasem odpowiedni numer Wstępu polskiej edycji, z powołaniem się na kan nowego Kodeksu brzmi następująco: Jeżeli istnieje wątpliwość, czy chory zmarł naprawdę, należy mu udzielić tego sakramentu warunkowo w sposób niżej opisany (SCh 15; por. nr 196). We Wstępie zachowano przepis o warunkowym udzielaniu sakramentu namaszczenia, podobnie jak i obrzęd Warunkowe udzielanie namaszczenia chorych (SCh 196). Jedynie w formule opuszczono warunek: Jeżeli żyjesz. Zamieszczony także w drugim polskim wydaniu Rytuału obrzęd Warunkowe udzielanie namaszczenia chorych powinien nosić tytuł Namaszczenie w wątpliwości, czy chory jeszcze żyje, gdyż nie ma warunkowego udzielania sakramentu 44. Tymczasem ze względu na dawną praktykę pastoralną Kościoła w synodach polskich Kościołów partykularnych zawarte są zalecenia, aby warunkowo udzielać namaszczenia 45. Za tym idzie prawie powszechna praktyka pastoralna. Nauczanie o warunkowym udzielaniu namaszczenia w ustawodawstwie synodalnym Kościołów partykularnych w Polsce nie ma uzasadnienia w Kodeksie prawa kanonicznego ani w Rytuale uwzględniającym zmiany wprowadzone przez Kodeks. W praktyce pastoralnej należy zatem opierać się na obowiązującym KPK (kanony ), który dokładnie określa, komu i kiedy udziela się sakramentu namaszczenia chorych i nie przewiduje w żadnym wypadku warunkowego namaszczenia. 4. Jeżeli wierny z powodu choroby lub innych przyczyn znajdzie się niespodziewanie w niebezpieczeństwie śmierci, może przyjąć trzy sakramenty: sakrament pokuty i pojednania, namaszczenie i Eucharystię jako Wiatyk (SCh 30). W części Rytuału Duszpasterstwo umierających w rozdziale VI zawarty jest obrzęd Udzielanie sakramentów choremu w bliskim niebezpieczeństwie śmierci. W praktyce duszpasterze mogą mieć do czynienia z trzema następującymi sytuacjami. W bliskim niebezpieczeństwie śmierci (in proximo mortis periculo), jeżeli wierny może przyjąć te sa- 42 Notitiae 20 (1983) s KPK kan. 1005: In dubio utrum infirmus rationis usum attigerit, an periculose aegrtotet vel mortuus sit, hoc sacramentum ministretur. 44 A. Ziegenaus, Die Krankensalbung, w: Christusbegegnung in den Sakramenten. Hrsg. H. Luthe, Kevelear: Butron & Becker 1981, s Synod Archidiecezji Wrocławskiej , Wrocław 1995, s. 297 nr 66; I Synod Archidiecezji Białostockiej. Białystok 2000 nr ; Pierwszy Synod Diecezji Opolskiej ( ). Statuty i Aneksy. Parafia u progu nowego tysiąclecia, Opole 2005, nr 115; I Synod Diecezji Łomżyńskiej , Łomża 2005, s. 118 statut 316 stanowi: Nie wolno namaszczać człowieka zmarłego. Należy go polecić miłosierdziu Bożemu w modlitwie. W razie wątpliwości, czy rzeczywiście już zmarł, można udzielić mu namaszczenia warunkowo.
10 Z praktyki pastoralnej sakramentu namaszczenia chorych 111 kramenty udziela się je w następującej kolejności: sakrament pokuty, namaszczenia i Eucharystia jako Wiatyk (SCh 30a). Jeśli niebezpieczeństwo śmierci jest bliskie (instante mortis periculo) dawniej in articulo mortis i nie ma czasu, aby udzielić tych sakramentów w kolejności podanej wyżej, wtedy należy udzielić sakramentu pokuty, nawet tylko po spowiedzi ogólnej, po czym udziela się Wiatyku, do przyjęcia którego w niebezpieczeństwie śmierci każdy wierny jest obowiązany. Dopiero potem, jeśli czas na to pozwala, należy udzielić, (conferatur, udziela się) świętego namaszczenia (SCh 30b). Trzecia sytuacja jest wtedy, gdy chory nie może przyjąć Komunii św., wtedy po sakramencie pokuty udziela się namaszczenia (SCh 30c). W niebezpieczeństwie śmierci prawo kościelne przewiduje ponadto udzielanie bierzmowania. Należy go udzielić po sakramencie pokuty, bezpośrednio przed błogosławieństwem oleju chorych, opuszczając włożenie rąk, które należy do obrzędu namaszczenia (SCh 159). Po namaszczeniu udziela się Wiatyku. W przypadku udzielania bierzmowania i błogosławienia małżeństwa w niebezpieczeństwie śmierci kolejność udzielanych sakramentów jest następująca: sakrament pokuty, bierzmowanie, małżeństwo, namaszczenie chorych i Wiatyk. *** Z pierwotnej praktyki Kościoła, z jego aktualnego nauczania (por. KPK kan ; KKK ) oraz liturgii sakramentu namaszczenia chorych jasno wynika, że jest on przeznaczony dla wiernych, którzy cierpią z powodu poważnej choroby, udają się na poważną operację chirurgiczną lub są słabi z powodu podeszłego wieku. Chorzy znajdujący się w bliskim niebezpieczeństwie śmierci są jedynie szczególną kategorią osób, które otrzymują ten sakrament. Kościół usilnie zaleca, by sami chorzy, już na początku poważnej choroby, prosili o sakrament namaszczenia. Będą tak czynić, jeśli odpowiednio wcześniej poznają teologię choroby i cierpienia oraz znaczenie sakramentów dla życia chrześcijańskiego. W świetle słowa Bożego wierni winni przekonać się, że w czasie choroby sam Chrystus jest przy nich obecny, aby ich umocnić i zbawić. Stąd nawet w chorobie mogą zachować nadzieję, optymizm, a nawet wewnętrzną radość. W praktyce pastoralnej należy zachować aktualnie obowiązujące wskazania Kościoła odnośnie do osób, dla których jest sakrament namaszczenia chorych, aby nie doprowadzić do zbanalizowaniu czy dewaluacji sakramentu przeznaczonego dla ciężko chorych i cierpiących z powodu starości oraz przekonania o jego magicznym działaniu. Owocne przyjęcie sakramentu zależy w dużym stopniu od wiary chorego, dzięki której dochodzi do spotkania z Chrystusem w znaku sakramentalnym. Dlatego Kościół przewiduje stopniowe przygotowanie do sakramentu przez kolejne formy posługi takie, jak odwiedziny chorych połączone z ich ewangelizacją, sakrament pokuty i pojednania, Komunia św. i wreszcie w odpowiednim czasie sakrament namaszczenia.
KRYTERIUM WYMAGAŃ Z RELIGII. Uczeń otrzymujący ocenę wyższą spełnia wymagania na ocenę niższą.
KRYTERIUM WYMAGAŃ Z RELIGII Uczeń otrzymujący ocenę wyższą spełnia wymagania na ocenę niższą. KLASA III Ocena dopuszczająca -Wie, dlaczego należy odprawiać I piątki miesiąca. -Wie, że słowo Boże głoszone
KLAUZULE ARBITRAŻOWE
KLAUZULE ARBITRAŻOWE KLAUZULE arbitrażowe ICC Zalecane jest, aby strony chcące w swych kontraktach zawrzeć odniesienie do arbitrażu ICC, skorzystały ze standardowych klauzul, wskazanych poniżej. Standardowa
POSTANOWIENIE. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
Sygn. akt II CSK 35/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 30 października 2013 r. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca) w sprawie
Kancelaria Radcy Prawnego
Białystok, dnia 30.03.2007 r. OPINIA PRAWNA sporządzona na zlecenie Stowarzyszenia Forum Recyklingu Samochodów w Warszawie I. Pytania: 1. Czy zakaz ponownego użycia przedmiotów wyposażenia i części, ujętych
DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15
DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15 Wykonawcy ubiegający się o udzielenie zamówienia Dotyczy: postępowania prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego na Usługę druku książek, nr postępowania
Regulamin Drużyny Harcerek ZHR
Regulamin Drużyny Harcerek ZHR (jednolity tekst obowiązujący od dnia 19.01.98 zgodnie z Uchwałą Naczelnictwa ZHR nr 80/7 z dnia 18.01.98) 1. Drużyna jest podstawową jednostką organizacyjną ZHR i podstawowym
FORUM ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH
L.Dz.FZZ/VI/912/04/01/13 Bydgoszcz, 4 stycznia 2013 r. Szanowny Pan WŁADYSŁAW KOSINIAK - KAMYSZ MINISTER PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Uwagi Forum Związków Zawodowych do projektu ustawy z dnia 14 grudnia
Reguła Życia. spotkanie rejonu C Domowego Kościoła w Chicago JOM 2014-01-13
spotkanie rejonu C Domowego Kościoła w Chicago JOM 2014-01-13 Reguła życia, to droga do świętości; jej sens można również określić jako: - systematyczna praca nad sobą - postęp duchowy - asceza chrześcijańska
Uchwała z dnia 20 października 2011 r., III CZP 53/11
Uchwała z dnia 20 października 2011 r., III CZP 53/11 Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) Sędzia SN Anna Kozłowska (sprawozdawca) Sędzia SN Grzegorz Misiurek Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 28 sierpnia 2015 r. Poz. 1253 OBWIESZCZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 13 sierpnia 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia
ZAKRES OBOWIĄZKÓW I UPRAWNIEŃ PRACODAWCY, PRACOWNIKÓW ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ZAKŁADU PRACY
ZAKRES OBOWIĄZKÓW I UPRAWNIEŃ PRACODAWCY, PRACOWNIKÓW ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ZAKŁADU PRACY Szkolenia bhp w firmie szkolenie wstępne ogólne 8 Obowiązki pracodawcy Podstawowy obowiązek
Przedmiotowy system oceniania z religii dla klasy piątej szkoły podstawowej
Przedmiotowy system oceniania z religii dla klasy piątej szkoły podstawowej Wymagania programowe i kryteria oceniania I. Podstawowe: Na ocenę celującą uczeń: Spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą. Posiada
UCHWAŁA. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca) SSN Grzegorz Misiurek
Sygn. akt III CZP 53/11 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 20 października 2011 r. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca) SSN Grzegorz Misiurek w sprawie ze skargi
I. POSTANOWIENIE OGÓLNE
Załącznik do Zarządzenia Nr 26/2015 Rektora UKSW z dnia 1 lipca 2015 r. REGULAMIN ZWIĘKSZENIA STYPENDIUM DOKTORANCKIEGO Z DOTACJI PODMIOTOWEJ NA DOFINANSOWANIE ZADAŃ PROJAKOŚCIOWYCH NA UNIWERSYTETCIE KARDYNAŁA
Stanowisko Rzecznika Finansowego i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie interpretacji art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Warszawa, 16 maja 2016 r. Stanowisko Rzecznika Finansowego i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie interpretacji art. 49 ustawy o kredycie
art. 488 i n. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.),
Istota umów wzajemnych Podstawa prawna: Księga trzecia. Zobowiązania. Dział III Wykonanie i skutki niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych. art. 488 i n. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny
USTAWA. z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. 1) (tekst jednolity)
Dz.U.98.21.94 1998.09.01 zm. Dz.U.98.113.717 art. 5 1999.01.01 zm. Dz.U.98.106.668 art. 31 2000.01.01 zm. Dz.U.99.99.1152 art. 1 2000.04.06 zm. Dz.U.00.19.239 art. 2 2001.01.01 zm. Dz.U.00.43.489 art.
Warszawa, dnia 5 kwietnia 2016 r. Poz. 31. INTERPRETACJA OGÓLNA Nr PT3.8101.41.2015.AEW.2016.AMT.141 MINISTRA FINANSÓW. z dnia 1 kwietnia 2016 r.
Warszawa, dnia 5 kwietnia 2016 r. Poz. 31 INTERPRETACJA OGÓLNA Nr PT3.8101.41.2015.AEW.2016.AMT.141 MINISTRA FINANSÓW z dnia 1 kwietnia 2016 r. w sprawie przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku
Umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony
Umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony Uwagi ogólne Definicja umowy Umowa o pracę stanowi dokument stwierdzający zatrudnienie w ramach stosunku pracy. Według ustawowej definicji jest to zgodne oświadczenie
Regulamin Obrad Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Ziemia Bielska
Załącznik nr 1 do Lokalnej Strategii Rozwoju na lata 2008-2015 Regulamin Obrad Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Ziemia Bielska Przepisy ogólne 1 1. Walne Zebranie Członków
Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi od studentów kwestionujące
RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich Irena LIPOWICZ RPO-686330-I/11/ST/KJ 00-090 Warszawa Tel. centr. 22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 22 827 64 53 Pani Barbara Kudrycka Minister Nauki
ZAPYTANIE OFERTOWE dot. rozliczania projektu. realizowane w ramach projektu: JESTEŚMY DLA WAS Kompleksowa opieka w domu chorego.
ZAPYTANIE OFERTOWE dot. rozliczania projektu Wrocław, 31-07-2014 r. realizowane w ramach projektu: JESTEŚMY DLA WAS Kompleksowa opieka w domu chorego. Zamówienie jest planowane do realizacji z wyłączeniem
Druk nr 1013 Warszawa, 9 lipca 2008 r.
Druk nr 1013 Warszawa, 9 lipca 2008 r. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja Komisja Nadzwyczajna "Przyjazne Państwo" do spraw związanych z ograniczaniem biurokracji NPP-020-51-2008 Pan Bronisław
REGULAMIN. przeprowadzania naboru nowych pracowników do korpusu służby cywilnej w Kuratorium Oświaty w Szczecinie.
Załącznik do zarządzenia Nr 96 /2009 Zachodniopomorskiego Kuratora Oświaty w Szczecinie z dnia 23 września 2009 r. REGULAMIN przeprowadzania naboru nowych pracowników do korpusu służby cywilnej w Kuratorium
PROCEDURA AWANSU ZAWODOWEGO NA STOPIEŃ NAUCZYCIELA MIANOWANEGO W ZESPOLE SZKÓŁ INTEGRACYJNYCH NR 1 W KATOWICACH
PROCEDURA AWANSU ZAWODOWEGO NA STOPIEŃ NAUCZYCIELA MIANOWANEGO W ZESPOLE SZKÓŁ INTEGRACYJNYCH NR 1 W KATOWICACH Opracowano na podstawie następujących aktów prawnych: - rozdział 3a Karty Nauczyciela, ustawa
OSZACOWANIE WARTOŚCI ZAMÓWIENIA z dnia... 2004 roku Dz. U. z dnia 12 marca 2004 r. Nr 40 poz.356
OSZACOWANIE WARTOŚCI ZAMÓWIENIA z dnia... 2004 roku Dz. U. z dnia 12 marca 2004 r. Nr 40 poz.356 w celu wszczęcia postępowania i zawarcia umowy opłacanej ze środków publicznych 1. Przedmiot zamówienia:
Ustawa o obywatelstwie polskim z dnia 15 lutego 1962 r. (Dz.U. Nr 10, poz. 49) tekst jednolity z dnia 3 kwietnia 2000 r. (Dz.U. Nr 28, poz.
Data generacji: 2009-5-11 20:13 ID aktu: 25900 brzmienie od 2007-07-20 Ustawa o obywatelstwie polskim z dnia 15 lutego 1962 r. (Dz.U. Nr 10, poz. 49) tekst jednolity z dnia 3 kwietnia 2000 r. (Dz.U. Nr
HAŚKO I SOLIŃSKA SPÓŁKA PARTNERSKA ADWOKATÓW ul. Nowa 2a lok. 15, 50-082 Wrocław tel. (71) 330 55 55 fax (71) 345 51 11 e-mail: kancelaria@mhbs.
HAŚKO I SOLIŃSKA SPÓŁKA PARTNERSKA ADWOKATÓW ul. Nowa 2a lok. 15, 50-082 Wrocław tel. (71) 330 55 55 fax (71) 345 51 11 e-mail: kancelaria@mhbs.pl Wrocław, dnia 22.06.2015 r. OPINIA przedmiot data Praktyczne
PROCEDURA ZWOLNIENIA Z LEKCJI WYCHOWANIA FIZYCZNEGO LUB BASENU W NIEPUBLICZNEJ SZKOLE PODSTAWOWEJ SIÓSTR SALEZJANEK IM. JANA PAWŁA II WE WROCŁAWIU
PROCEDURA ZWOLNIENIA Z LEKCJI WYCHOWANIA FIZYCZNEGO LUB BASENU W NIEPUBLICZNEJ SZKOLE PODSTAWOWEJ SIÓSTR SALEZJANEK IM. JANA PAWŁA II WE WROCŁAWIU 1. Zwolnienie z lekcji wychowania fizycznego lub basenu
Uchwała Nr... Rady Miejskiej Będzina z dnia... 2016 roku
Uchwała Nr... Rady Miejskiej Będzina z dnia... 2016 roku w sprawie określenia trybu powoływania członków oraz organizacji i trybu działania Będzińskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego. Na podstawie
Zabezpieczenie społeczne pracownika
Zabezpieczenie społeczne pracownika Swoboda przemieszczania się osób w obrębie Unii Europejskiej oraz możliwość podejmowania pracy w różnych państwach Wspólnoty wpłynęły na potrzebę skoordynowania systemów
Regulamin Konkursu Start up Award 9. Forum Inwestycyjne 20-21 czerwca 2016 r. Tarnów. Organizatorzy Konkursu
Regulamin Konkursu Start up Award 9. Forum Inwestycyjne 20-21 czerwca 2016 r. Tarnów 1 Organizatorzy Konkursu 1. Organizatorem Konkursu Start up Award (Konkurs) jest Fundacja Instytut Studiów Wschodnich
DECYZJA w sprawie czasowego zaprzestania działalności
WOJEWODA ŁÓDZKI ZK-III.9611.15.2015 Łódź, dnia 17 czerwca 2015 r. DECYZJA w sprawie czasowego zaprzestania działalności Na podstawie art. 34 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej
- o zmianie o Krajowym Rejestrze Sądowym
Warszawa, dnia 28 sierpnia, 2012 rok Grupa Posłów na Sejm RP Klubu Poselskiego Ruch Palikota Szanowna Pani Ewa Kopacz Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1)
Dz.U.05.73.645 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z dnia 28 kwietnia 2005 r.) Na podstawie
USTAWA. z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela. (tekst jednolity) Rozdział 3a. Awans zawodowy nauczycieli
USTAWA z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jednolity) Rozdział 3a Awans zawodowy nauczycieli Art. 9a. 1. Ustala się stopnie awansu zawodowego nauczycieli: 1) nauczyciel stażysta; 2) nauczyciel
ZAPYTANIE OFERTOWE nr 4/KadryWM13
Białystok, dn. 16.01.2014r. ZAPYTANIE OFERTOWE nr 4/KadryWM13 DOTYCZY: postępowania opartego na zasadzie konkurencyjności mającego na celu wyłonienie najkorzystniejszej oferty dotyczącej realizacji szkoleń
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Wniosek DECYZJA RADY
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia 13.12.2006 KOM(2006) 796 wersja ostateczna Wniosek DECYZJA RADY w sprawie przedłużenia okresu stosowania decyzji 2000/91/WE upoważniającej Królestwo Danii i
TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp
TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp 1. Informacja o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie
Procedura uzyskiwania awansu zawodowego na stopień nauczyciela mianowanego przez nauczycieli szkół i placówek
Data publikacji : 10.01.2011 Procedura uzyskiwania awansu zawodowego na stopień nauczyciela mianowanego przez nauczycieli szkół i placówek Procedura uzyskiwania awansu zawodowego na stopień nauczyciela
GENERALNY INSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH
GENERALNY INSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH dr Wojciech R. Wiewiórowski DOLiS - 035 1997/13/KR Warszawa, dnia 8 sierpnia 2013 r. Pan Sławomir Nowak Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej
ZASADY WYPEŁNIANIA ANKIETY 2. ZATRUDNIENIE NA CZĘŚĆ ETATU LUB PRZEZ CZĘŚĆ OKRESU OCENY
ZASADY WYPEŁNIANIA ANKIETY 1. ZMIANA GRUPY PRACOWNIKÓW LUB AWANS W przypadku zatrudnienia w danej grupie pracowników (naukowo-dydaktyczni, dydaktyczni, naukowi) przez okres poniżej 1 roku nie dokonuje
Regulamin Zarządu Pogórzańskiego Stowarzyszenia Rozwoju
Regulamin Zarządu Pogórzańskiego Stowarzyszenia Rozwoju Art.1. 1. Zarząd Pogórzańskiego Stowarzyszenia Rozwoju, zwanego dalej Stowarzyszeniem, składa się z Prezesa, dwóch Wiceprezesów, Skarbnika, Sekretarza
Rady Miejskiej Wodzisławia Śląskiego. w sprawie stypendiów dla osób zajmujących się twórczością artystyczną i upowszechnianiem kultury.
identyfikator /6 Druk nr 114 UCHWAŁY NR... Rady Miejskiej Wodzisławia Śląskiego z dnia... w sprawie stypendiów dla osób zajmujących się twórczością Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 9 i art. 18 ust. 1 ustawy
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ PRACA ZAROBKOWA EMERYTÓW I RENCISTÓW A PROBLEM BEZROBOCIA BS/80/2002 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, MAJ 2002
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
U Z A S A D N I E N I E
U Z A S A D N I E N I E Projektowana nowelizacja Kodeksu pracy ma dwa cele. Po pierwsze, zmianę w przepisach Kodeksu pracy, zmierzającą do zapewnienia pracownikom ojcom adopcyjnym dziecka możliwości skorzystania
Morska Stocznia Remontowa Gryfia S.A. ul. Ludowa 13, 71-700 Szczecin. ogłasza
Morska Stocznia Remontowa Gryfia S.A. ul. Ludowa 13, 71-700 Szczecin ogłasza rozpoczęcie przetargu w sprawie udzielenia zamówienia na świadczenie usług w zakresie przewozu pracowników z terenu stoczni
UCHWAŁA NR XXX/263/2014 RADY GMINY PRZODKOWO. z dnia 31 marca 2014 r.
UCHWAŁA NR XXX/263/2014 RADY GMINY PRZODKOWO z dnia 31 marca 2014 r. w sprawie w sprawie regulaminu udzielania pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów zamieszkałych na terenie Gminy Przodkowo.
Regulamin Pracy Komisji Rekrutacyjnej w Publicznym Przedszkolu Nr 5 w Kozienicach
Regulamin Pracy Komisji Rekrutacyjnej w Publicznym Przedszkolu Nr 5 w Kozienicach Podstawa prawna: Ustawa z dnia 7 września 1991 o systemie oświaty (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 2156 ze zm.),
SZKOŁA PODSTAWOWA IM. MIKOŁAJA KOPERNIKA W BABIAKU WYMAGANIA EDUKACYJNE I KRYTERIA OCENIANIA Z RELIGII W KLASACH I IV
WYMAGANIA EDUKACYJNE I KRYTERIA OCENIANIA Z RELIGII W KLASACH I IV Ocena celująca obowiązujące od roku szkolnego 2015/2016 uczeń spełnia wymagania określone w zakresie oceny bardzo dobrej, twórczo rozwija
REGULAMIN REKRUTACJI UCZNIÓW/SŁUCHACZY DO ZESPOŁU SZKÓŁ TECHNICZNYCH I OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH IM. KAZIMIERZA WIELKIEGO W BUSKU-ZDROJU
do Statutu ZSTiO REGULAMIN REKRUTACJI UCZNIÓW/SŁUCHACZY DO ZESPOŁU SZKÓŁ TECHNICZNYCH I OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH IM. KAZIMIERZA WIELKIEGO W BUSKU-ZDROJU 2 Wstęp Zasady rekrutacji uczniów regulują: - Rozporządzenie
SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA. na obsługę bankową realizowaną na rzecz Gminy Solec nad Wisłą
SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA na obsługę bankową realizowaną na rzecz Gminy Solec nad Wisłą P r z e t a r g n i e o g r a n i c z o n y (do 60 000 EURO) Zawartość: Informacja ogólna Instrukcja
POMOC PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA Z OPERONEM. Vademecum doradztwa edukacyjno-zawodowego. Akademia
POMOC PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA Z OPERONEM PLANOWANIE DZIAŁAŃ Określanie drogi zawodowej to szereg różnych decyzji. Dobrze zaplanowana droga pozwala dojechać do określonego miejsca w sposób, który Ci
3 Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 1 listopada 2012 roku.
Zarządzenie Nr 6 / 2012/2013 Dyrektora Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych we Wrocławiu z dnia 1 listopada 2012 w sprawie wprowadzania Procedury wynajmu pomieszczeń w budynku Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych
ZESTAWIENIE UWAG. na konferencję uzgodnieniową w dn. 7.06.2011 r. poświęconą rozpatrzeniu projektu. rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów
ZESTAWIENIE UWAG na konferencję uzgodnieniową w dn. 7.06.2011 r. poświęconą rozpatrzeniu rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie współdziałania Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Szefa
USTAWA z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim. Rozdział 1 Obywatele polscy
Kancelaria Sejmu s. 1/1 Dz.U. 1962 Nr 10 poz. 49 USTAWA z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim Rozdział 1 Obywatele polscy Opracowano na podstawie: tj. Dz.U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353, z 2001
Szczegółowe wyjaśnienia dotyczące definicji MŚP i związanych z nią dylematów
1 Autor: Aneta Para Szczegółowe wyjaśnienia dotyczące definicji MŚP i związanych z nią dylematów Jak powiedział Günter Verheugen Członek Komisji Europejskiej, Komisarz ds. przedsiębiorstw i przemysłu Mikroprzedsiębiorstwa
PK1.8201.1.2016 Panie i Panowie Dyrektorzy Izb Skarbowych Dyrektorzy Urzędów Kontroli Skarbowej wszyscy
Warszawa, dnia 03 marca 2016 r. RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER FINANSÓW PK1.8201.1.2016 Panie i Panowie Dyrektorzy Izb Skarbowych Dyrektorzy Urzędów Kontroli Skarbowej wszyscy Działając na podstawie art.
REGULAMIN RADY PEDAGOGICZNEJ
I. ORGANIZACJA REGULAMIN RADY PEDAGOGICZNEJ 1. W skład Rady Pedagogicznej wchodzą wszyscy nauczyciele zatrudnieni w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Nowem. 2. Przewodniczącym Rady Pedagogicznej jest
Regulamin Walnego Zebrania Członków Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej
Regulamin Walnego Zebrania Członków Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej Podstawę prawną Regulaminu Walnego Zebrania Członków Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej zwanego dalej Walnym Zebraniem
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 2011 r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach Na podstawie art. 95a ustawy
P R O J E K T D r u k n r... UCHWAŁA NR././2014 RADY GMINY CHYBIE. z dnia.. 2014 r.
P R O J E K T D r u k n r........... UCHWAŁA NR././2014 RADY GMINY CHYBIE z dnia.. 2014 r. w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów za wyniki w nauce oraz osiągnięcia artystyczne Na podstawie
Opłaty wstępne w leasingu jako koszty bezpośrednio związane z uzyskanym przychodem
Opłatę wstępną należy ściśle powiązać z przychodami roku, w którym zaczęto użytkować przedmiot leasingu, nie zaś rozdzielać proporcjonalnie w stosunku do czasu obowiązywania umowy zawartej na okres przekraczający
INSTRUKCJA DLA UCZESTNIKÓW ZAWODÓW ZADANIA
INSTRUKCJA DLA UCZESTNIKÓW ZAWODÓW 1. Zawody III stopnia trwają 150 min. 2. Arkusz egzaminacyjny składa się z 2 pytań otwartych o charakterze problemowym, 1 pytania opisowego i 1 mini testu składającego
REGULAMIN PRZEPROWADZANIA OCEN OKRESOWYCH PRACOWNIKÓW NIEBĘDĄCYCH NAUCZYCIELAMI AKADEMICKIMI SZKOŁY GŁÓWNEJ HANDLOWEJ W WARSZAWIE
Załącznik do zarządzenia Rektora nr 36 z dnia 28 czerwca 2013 r. REGULAMIN PRZEPROWADZANIA OCEN OKRESOWYCH PRACOWNIKÓW NIEBĘDĄCYCH NAUCZYCIELAMI AKADEMICKIMI SZKOŁY GŁÓWNEJ HANDLOWEJ W WARSZAWIE 1 Zasady
Regulamin przeprowadzania rokowań na sprzedaż lub oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości stanowiących własność Gminy Wałbrzych
Załącznik nr 2 do Zarządzenia nr 901/2012 Prezydenta Miasta Wałbrzycha z dnia 19.11.2012 r. Regulamin przeprowadzania rokowań na sprzedaż lub oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości stanowiących
Wybrane programy profilaktyczne
Wybrane programy profilaktyczne Szkolna interwencja profilaktyczna Szkolna interwencja profilaktyczna Program wczesnej interwencji Profilaktyka selektywna Program adresowany do szkół Opracowanie programu
Warszawa, maj 2012 BS/74/2012 O DOPUSZCZALNOŚCI STOSOWANIA KAR CIELESNYCH I PRAWIE CHRONIĄCYM DZIECI PRZED PRZEMOCĄ
Warszawa, maj 2012 BS/74/2012 O DOPUSZCZALNOŚCI STOSOWANIA KAR CIELESNYCH I PRAWIE CHRONIĄCYM DZIECI PRZED PRZEMOCĄ Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia
REGULAMIN RADY RODZICÓW PRZY ZESPOLE SZKÓŁ W W PIETROWICACH WIELKICH
REGULAMIN RADY RODZICÓW PRZY ZESPOLE SZKÓŁ W ROZDZIAŁ I POSTANOWIENIA OGÓLNE 1 Rada Rodziców Zespołu Szkół w Pietrowicach Wielkich, zwana dalej Radą, działa na podstawie artykułów 53 i 54 Ustawy o systemie
ZARZĄDZENIE nr 11/2016 Dyrektora Przedszkola Publicznego nr 13 w Radomiu z dnia 17 II 2016 r.
PP nr 13/021/11/2016 w sprawie: ZARZĄDZENIE nr 11/2016 Dyrektora Przedszkola Publicznego nr 13 w Radomiu z dnia 17 II 2016 r. WPROWADZENIA: - PROCEDURY PRZYPROWADZANIA I ODBIERANIA DZIECI Z PRZEDSZKOLA,
Odpowiedzi na pytania zadane do zapytania ofertowego nr EFS/2012/05/01
Odpowiedzi na pytania zadane do zapytania ofertowego nr EFS/2012/05/01 1 Pytanie nr 1: Czy oferta powinna zawierać informację o ewentualnych podwykonawcach usług czy też obowiązek uzyskania od Państwa
Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci z Zaburzeniami Genetycznymi Urlop bezpłatny a prawo do zasiłków związanych z chorobą i macierzyństwem
Źródło: http://podatki.pl Co o urlopie bezpłatnym stanowi Kodeks pracy Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca może udzielić pracownikowi, na jego pisemny wniosek, urlopu bezpłatnego (art. 174 kp). Pracodawca,
Zasady rekrutacji do Żłobka nr 46 przy ul. St. Przybyszewskiego 70/72
Zasady rekrutacji do Żłobka nr 46 przy ul. St. Przybyszewskiego 70/72 w ramach realizacji projektu pt: Mama i tata wracają do pracy, a ja idę do żłobka Rekrutacja do Żłobka nr 46 będzie prowadzona z wykorzystaniem
WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący) SSN Jolanta Frańczak (sprawozdawca) SSN Krzysztof Staryk
Sygn. akt II UK 27/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 3 lutego 2016 r. SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący) SSN Jolanta Frańczak (sprawozdawca) SSN Krzysztof
Regulamin konkursu Konkurs z Lokatą HAPPY II edycja
Regulamin konkursu Konkurs z Lokatą HAPPY II edycja I. Postanowienia ogólne: 1. Konkurs pod nazwą Konkurs z Lokatą HAPPY II edycja (zwany dalej: Konkursem ), organizowany jest przez spółkę pod firmą: Grupa
Regulamin rekrutacji uczniów do klasy pierwszej Szkoły Podstawowej im. Maksymiliana Wilandta w Darzlubiu. Podstawa prawna: (Dz.U.2014 poz.
Regulamin rekrutacji uczniów do klasy pierwszej Szkoły Podstawowej im. Maksymiliana Wilandta w Darzlubiu Podstawa prawna: Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie o światy (Tekst jednolity Dz. U.z 2004
INSTRUKCJA DLA INSPEKTORÓW DS. REJESTRACJI
Katowice, dnia 13 sierpnia 2008r. INSTRUKCJA DLA INSPEKTORÓW DS. REJESTRACJI Wskazane dokumenty w kaŝdym punkcie uwzględniają pełnomocnictwo udzielone przez upowaŝnione osoby. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe będzie
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.gddkia.gov.pl
1 z 6 2012-03-08 14:33 Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.gddkia.gov.pl Rzeszów: Wynajem i obsługa przenośnych toalet przy drogach
PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO. w Urzędzie Gminy Mściwojów
I. Postanowienia ogólne 1.Cel PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO w Urzędzie Gminy Mściwojów Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego ma na celu: Załącznik A Zarządzenia oceny ryzyka zawodowego monitorowanie
Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania EUROGALICJA Regulamin Rady
Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania EUROGALICJA Regulamin Rady Rozdział I Postanowienia ogólne 1 1. Rada Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Eurogalicja, zwana dalej Radą, działa na podstawie: Ustawy
S T A T U T Domu Pomocy Społecznej w Dąbrowie (stan na 2 października 2015) Rozdział I Postanowienia ogólne
Załącznik do Uchwały Nr XLIV/275/06 z dnia 30 czerwca 2006 r. po uwzględnieniu zmian wprowadzonych przez Uchwałę Nr XXVII/167/08 z dnia 3 września 2008 r. oraz Uchwałę Nr VI/47/11 z dnia 23 marca 2011
- 70% wg starych zasad i 30% wg nowych zasad dla osób, które. - 55% wg starych zasad i 45% wg nowych zasad dla osób, które
Oddział Powiatowy ZNP w Gostyninie Uprawnienia emerytalne nauczycieli po 1 stycznia 2013r. W związku napływającymi pytaniami od nauczycieli do Oddziału Powiatowego ZNP w Gostyninie w sprawie uprawnień
Co zrobić, jeśli uważasz, że decyzja w sprawie zasiłku mieszkaniowego lub zasiłku na podatek lokalny jest niewłaściwa
Polish Co zrobić, jeśli uważasz, że decyzja w sprawie zasiłku mieszkaniowego lub zasiłku na podatek lokalny jest niewłaściwa (What to do if you think the decision about your Housing Benefit or Council
Zamawiający potwierdza, że zapis ten należy rozumieć jako przeprowadzenie audytu z usług Inżyniera.
Pytanie nr 1 Bardzo prosimy o wyjaśnienie jak postrzegają Państwo możliwość przeliczenia walut obcych na PLN przez Oferenta, który będzie składał ofertę i chciał mieć pewność, iż spełnia warunki dopuszczające
Przedmiotowy system oceniania z religii Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Przechlewie
Przedmiotowy system oceniania z religii Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Przechlewie I. Formy oceniania ucznia. Pomiar osiągnięć ucznia odbywa się w całym procesie katechizacji za pomocą następujących
UCHWAŁA nr LI/257/09 RADY MIEJSKIEJ GMINY LUBOMIERZ z dnia 28 października 2009 roku
UCHWAŁA nr LI/257/09 RADY MIEJSKIEJ GMINY LUBOMIERZ z dnia 28 października 2009 roku w sprawie: zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy i Miasta Lubomierz. Na podstawie
R E G U L A M I N FINANSOWANIA PRAC REMONTOWYCH REALIZOWANYCH W POSZCZEGÓLNYCH NIERUCHOMOŚCIACH / BUDYNKACH/ ŚRODKAMI WSPÓLNYMI SPÓŁDZIELNI
R E G U L A M I N FINANSOWANIA PRAC REMONTOWYCH REALIZOWANYCH W POSZCZEGÓLNYCH NIERUCHOMOŚCIACH / BUDYNKACH/ ŚRODKAMI WSPÓLNYMI SPÓŁDZIELNI PODSTAWA PRAWNA 1. 1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.kodeks
Zielona Góra, 27 lutego 2014 r. VII G 211/01/14. wszyscy Wykonawcy. WYJAŚNIENIA TREŚCI SPECYFIKACJI ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA, nr 3
Zielona Góra, 27 lutego 2014 r. P R O K U R A T U R A O K RĘGOWA W Z I E L O N E J G Ó R Z E ul. Partyzantów 42 65-950 ZIELONA GÓRA tel.: 68 329 17 00, fax: 68 329 17 48 REGON 000000448 NIP 929-14-56-582
Ogłoszenie o zamiarze udzielenia zamówienia nr 173/2016
DATA OGŁOSZENIA: 10 maja 2016 Szwajcarsko-Polski Program Współpracy Projekt Produkt Lokalny Małopolska Ogłoszenie o zamiarze udzielenia zamówienia nr 173/2016 Tytuł ogłoszenia: Realizacja usług w zakresie
GENERALNY INSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH
GENERALNY INSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH dr Wojciech R. Wiewiórowski Warszawa, dnia 18 czerwca 2014 r. DOLiS-035-1239 /14 Prezes Zarządu Spółdzielnia Mieszkaniowa w związku z uzyskaniem przez Generalnego
Rozstrzygnięcie nadzorcze Nr PN-II.4131.9.2015 Wojewody Lubelskiego
WOJEWODA LUBELSKI Rozstrzygnięcie nadzorcze Nr PN-II.4131.9.2015 Wojewody Lubelskiego z dnia 14 stycznia 2016 r. stwierdzające nieważność uchwały Nr XVI/95/2015 Rady Gminy Jastków z dnia 18 grudnia 2015
Komentarz do prac egzaminacyjnych w zawodzie technik administracji 343[01] ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE
Komentarz do prac egzaminacyjnych w zawodzie technik administracji 343[01] ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE OKE Kraków 2012 Zadanie egzaminacyjne zostało opracowane
Na podstawie art.4 ust.1 i art.20 lit. l) Statutu Walne Zebranie Stowarzyszenia uchwala niniejszy Regulamin Zarządu.
Na podstawie art.4 ust.1 i art.20 lit. l) Statutu Walne Zebranie Stowarzyszenia uchwala niniejszy Regulamin Zarządu Regulamin Zarządu Stowarzyszenia Przyjazna Dolina Raby Art.1. 1. Zarząd Stowarzyszenia
Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.opera.krakow.pl
1 2015-07-09 12:06 Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.opera.krakow.pl Kraków: Druk materiałów reklamowych według bieżącego zapotrzebowania
z dnia Rozdział 1 Przepisy ogólne
U S T AWA Projekt z dnia 26.11.2015 r. z dnia o szczególnych zasadach zwrotu przez jednostki samorządu terytorialnego środków europejskich uzyskanych na realizację ich zadań oraz dokonywania przez nie
Zmiany pozycji techniki
ROZDZIAŁ 3 Zmiany pozycji techniki Jak zmieniać pozycje chorego w łóżku W celu zapewnienia choremu komfortu oraz w celu zapobieżenia odleżynom konieczne jest m.in. stosowanie zmian pozycji ciała chorego
Grupa robocza Artykułu 29 06/EN
Grupa robocza Artykułu 29 06/EN Oświadczenie prasowe w sprawie SWIFT wydane po przyjęciu opinii Grupy roboczej Artykułu 29 w sprawie przetwarzania danych osobowych przez SWIFT (Society for Worldwide Interbank
biuro@cloudtechnologies.pl www.cloudtechnologies.pl Projekty uchwał dla Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia
Warszawa, 11 kwietnia 2016 roku Projekty uchwał dla Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia w sprawie przyjęcia porządku obrad Zwyczajne Walne Zgromadzenie przyjmuje następujący porządek obrad: 1. Otwarcie Zgromadzenia,
Polska-Warszawa: Usługi w zakresie napraw i konserwacji taboru kolejowego 2015/S 061-107085
1/6 Niniejsze ogłoszenie w witrynie TED: http://ted.europa.eu/udl?uri=ted:notice:107085-2015:text:pl:html Polska-Warszawa: Usługi w zakresie napraw i konserwacji taboru kolejowego 2015/S 061-107085 Przewozy
ZAPYTANIE OFERTOWE. Nazwa zamówienia: Wykonanie usług geodezyjnych podziały nieruchomości
Znak sprawy: GP. 271.3.2014.AK ZAPYTANIE OFERTOWE Nazwa zamówienia: Wykonanie usług geodezyjnych podziały nieruchomości 1. ZAMAWIAJĄCY Zamawiający: Gmina Lubicz Adres: ul. Toruńska 21, 87-162 Lubicz telefon: