OCHRONA CIEPLNA I OCENA CHARAKTERYSTYKI ENEREGETYCZNA BUDYNKÓW

Transkrypt

1 OCHRONA CIEPLNA I OCENA CHARAKTERYSTYKI ENEREGETYCZNA BUDYNKÓW w świetle Prawa budowlanego i przepisów wykonawczych oraz > Dyrektywy Parlamenty Europejskiego 2002/91/WE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków > Dyrektywy Parlamenty Europejskiego 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (wersja przekształcona RECAST) / stan prawny 1 stycznia 2011 r.. Materiały i prowadzenie mgr inż. Zbigniew Dzierżewicz rzeczoznawca budowlany GINB nr 791/96 audytor energetyczny KAPE SA nr

2 Problematyka szkolenia: 1. Ochrona cieplna budynków 1.1. Podstawy prawne ochrony cieplnej 1.2. Ocena jakości energetycznej budynków w Polsce w lata Wymagania oszczędności energii w budownictwie obowiązujące do 31 grudnia 2008 r Ustawodawstwo Unii Europejskiej w zakresie zużycia energii w budownictwie i o ograniczenia emisji CO Dyrektywa 89/106/EWG Dyrektywa 2006/32/WE Dyrektywa 2002/91/ WE 1.5. Wdrożenie Dyrektywy 2002/91/WE w Polsce w świetle przepisów prawnych i rozporządzeń wykonawczych Ustawa Prawo budowlane po nowelizacji w 2007 i 2009 r. w zakresie charakterystyki i świadectw energetycznych Nowe przepisy wykonawcze wdrażające charakterystykę i świadectwa energetyczne od 1 stycznia 2009 r Ocena wdrożenia Dyrektywy 2002/91/WE w Polsce 1.6. Nowe przepisy UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków Dyrektywa 2010/31/UE (EPBD) przekształcona tzw. RECAST Wdrożenie Dyrektywy 2010/31/UE w Polsce po 2012 r. 2. Termomodernizacja budynków w latach Ustawa o wspieraniu termomodernizacyjnych z 1998 r Audyty energetyczne 1998/2002 r Efekty programu termomodernizacji w Polsce 3. Nowe przepisy o termomodernizacji i remontach w budownictwie 3.1. Ustawa o termomodernizacji i remontach z 2008 r Audyty energetyczne i remontowe z 2009 r. 4. Termorenowacja i termomodernizacja budynków 4.1. Komfort cieplny i straty ciepła w budynku 4.2. Termorenowacja struktury budynku 4.3. Termomodernizacja kompleksowa budynku Ocieplanie ścian zewnętrznych budynku Ocieplanie stropodachów Modernizacja systemu ogrzewania budynku Zmiany w instalacji ciepłej wody użytkowej 5. Finansowanie termomodernizacji 5.1. Bank Gospodarstwa Krajowego 5.2. Fundusze Ochrony Środowiska 5.3. Bank Ochrony Środowiska 5.4. Środki pomocowe Unii Europejskiej Literatura i przepisy 2

3 Wprowadzenie Wzrost cen nośników energii i kurczenie się zasobów surowców naturalnych oraz konieczność ochrony środowiska przez zmniejszenie emisji CO 2 do atmosfery (protokół w Kioto) to główne powody, dla których oszczędność energii na ogrzewanie obiektów w sektorze komunalno -bytowym staje się aktualnie ważnym zagadnieniem technicznym i gospodarczym w Polsce i Unii Europejskiej. Ochrona cieplna obiektów i jakość energetyczna budynków zależy od przyjętych wymagań technicznych w zakresie zagadnień cieplno wilgotnościowych i zastosowanych materiałów budowlanych o właściwościach mających wpływ na oszczędność energii i ochronę środowiska. Spełnienie aktualnych wymagań ochrony cieplnej budynków można osiągnąć na etapie projektowania za pomocą złożonych technik i metod (rozwiązań technicznych ograniczających zużycie energii) oraz na etapie budowania przez zastosowanie nowoczesnych materiałów termoizolacyjnych i technologii wykonawstwa przy zwiększonych nakładach finansowych. Najskuteczniejszym aktualnie w Polsce sposobem na ograniczenie zapotrzebowania na energię, jest termomodernizacja istniejącej substancji mieszkaniowej. Termomodernizacja to przedsięwzięcie kompleksowe obejmujące ocieplenie przegród zewnętrznych budynku oraz modernizację systemu grzewczego w eksploatowanych budynkach. Zmiany w systemie ogrzewania i strukturze budowlanej budynków umożliwiają zmniejszenie zużycia energii cieplnej oraz mają wpływ na obniżenie kosztów i opłat eksploatacyjnych. Kraje Unii Europejskiej systematycznie dążą do ograniczenia zużycia energii w sektorze budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej poprzez ustalenie wymagań dotyczących warunków ochrony cieplnej i oceny jakości energetycznej budynków wprowadzając Dyrektywy Rady Nr 89/106/EWG, Nr 2006/32/WE oraz Nr 2002/91/WE i po nowelizacji w 2010 r. Dyrektywę Nr 2010/31/UE (EPBD) w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (tzw. RECAST- przekształcona). 3

4 1. Ochrona cieplna budynków 1.1. Podstawy prawne ochrony cieplnej budynków w latach Ochrona cieplna budynków ma bezpośredni wpływ na efektywność energetyczną która jest wymagana przepisami Prawa budowlanego i warunkami technicznymi. Prawo budowlane Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118) [1] w art. 1 normuje działalność, obejmującą sprawy projektowania, budowy i utrzymaniu obiektów budowlanych. Art. 5 ust. 1 stanowi że, obiekt budowlany wraz ze związanymi z nami urządzeniami należy, użytkować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno- budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając spełnienie wymagań podstawowych dotyczących: a) bezpieczeństwa konstrukcji, b) bezpieczeństwa pożarowego, c) bezpieczeństwa użytkowania, d) odpowiednich warunków higienicznych i zdrowia oraz ochrony środowiska, e) ochrony przed hałasem i drganiami, f) oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród Powołanie się w art. 5 ust. 1 na przepisy w tym: > przepisy techniczno budowlane stanowią warunki techniczne wydane w formie rozporządzeń przez odpowiednich ministrów resortowych w uzgodnieniu z ministrem budownictwa > zasady wiedzy technicznej stanowią aktualne przepisy normowe sprawdzone w praktyce budowlanej, powoływane (PN, PN-EN, PN-ISO) w warunkach technicznych dla spełnienia wymagań danego przepisu. Przepisy techniczno- budowlane Do przepisów techniczno budowlanych, które określają wymagania w zakresie oszczędności energii wydanych na podstawie art. 7 ustawy Prawo budowlanego należą : Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690) [4] Wersja podstawowa warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (WT2002) określa wymaganie podstawowe w świetle art. 5 ust. 1 pkt f Prawa budowlanego, odnośnie oszczędności energii i izolacyjności cieplnej (przepisy szczegółowe w 328 i 329), które należy stosować przy projektowaniu i budowie, w tym także odbudowie, rozbudowie, nadbudowie, przebudowie oraz przy zmianie sposobu użytkowania budynków. 4

5 Zasady wiedzy technicznej Pojęcie zasady wiedzy technicznej, określają normy (PN, PN-EN, PN-EN ISO) zgodnie z ustawa o normalizacji (Dz. U. z 2002 r. Nr 169, poz.1386), która wprowadziła system normalizacji dobrowolnej, ustanawiając zgodnie z: art. 5 ust. 3 że stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne art. 5 ust. 4 możliwość powoływania w przepisach prawnych Polskich Norm po ich opublikowaniu w języku polskim. Jeżeli zastosowanie Polskiej Normy jest podstawą spełnienia wymagań danego przepisu budowlanego w warunkach technicznych, to Polska Norma jest traktowana w odniesieniu do danego przepisu jako element stanu aktualnej wiedzy technicznej sprawdzonej w praktyce. Norma nie jest przepisem, lecz dokumentem technicznym, który zapewnia aktualny stan wiedzy technicznej, właściwy poziom bezpieczeństwa i jakości w budownictwie, poprzez powiązanie z normalizacją międzynarodową (normami EN, ISO, IEC) którą określa Dyrektywy 89/106/EWG w sprawie zbliżenia ustaw i aktów wykonawczych państw członkowskich Unii Europejskiej dotyczących wyrobów budowlanych. Przyjęte w przepisach prawnych (rozporządzeniach) powołanie norm budowlanych (PN-B) ma charakter obligatoryjny z którego wynika że jedynym sposobem spełnienia wymagań przepisów technicznych jest osiągnięcie zgodności z normą na którą się powołano co ma charakter wyłączny i nakłada obowiązek stosowania normy, a norma staje się wtedy przepisem obowiązującym. Wykaz Polskich Norm przywoływanych w rozporządzeniu WT2002 stanowi załącznik Nr 1 do zmienionego rozporządzenia WT2004 (Dz. U. z 2004 r. Nr 109, poz. 1156) oraz aktualnie opublikowany wykaz norm w załączniku nr 1 rozporządzenia WT2009 (Dz. U. z 2009 r. Nr 59, poz.461 oraz z 2010 r. Nr 239, poz.1597) Ocena jakości energetycznej budynków w Polsce w latach Jakość energetyczną budynków w Polsce określa się przez parametry ochrony cieplnej ustalone na podstawie: > oceny rozwiązań konstrukcyjno - materiałowych obudowy (ściany zewnętrzne i stropodach), > technologii realizacji budowlanej (tradycyjnej, monolitycznej lub prefabrykowanej) > okresu budowy (1964 do 1998 r.) realizowani i oddawania budynku do użytkowania > izolacyjności cieplnej przegród zewnętrznych wartości współczynnika przenikania ciepła K [W/m 2 K] zgodnie z obowiązującymi w tym czasie wymaganiami PN. > obliczonych wartości wskaźnika E który określa obliczeniowe zapotrzebowanie na energię (ciepło) do ogrzewania budynków w sezonie grzewczym [kwh/m 3 a] zgodnie z PN-EN 02025:

6 Charakterystyczne wielkości oceny jakości energetycznej budynków w Polsce zrealizowanych w rozpatrywanych okresach (lat przedwojennych do 1998) po obliczeniu zgodnie z 329 ust. 1 rozporządzenia WT2002 [4] charakterystycznej wielkości wskaźnika E [kwh/m 2 /rok] zapotrzebowanie na energie końcową (ciepło) do ogrzewania budynku w sezonie grzewczym, podaje poniższej tablica: Okres budowy do Podstawa prawna, Polskie Normy mur 2 cegieł mur 1 ½ cegły PN-64/B PN-74/B Współczynnik. K ściany/stropodac h [W/m 2 K] 1,16 1,42 1,16 / 0,87 1,16 / 0,70 Roczne zużycie energii E [kwh/m 2 a] PN-82/B ,75 / 0, PN-91/B ,55 / 0, Warunki techniczne 0,30-0,50 / 0, W oparciu o wykonane w Polsce audyty energetyczne stwierdzono że, aż w 2/3 poddanych ocenie budynków mieszkalnych, charakteryzuje sezonowe zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania budynków wielkością wskaźnika E w granicach 160 do 400 [kwh/(m2a)]. Zasoby mieszkaniowe w Polsce [7] zgodnie ze spisem powszechnym z 2002 r. wynoszą ok. 12,5 mln mieszkań o następującej strukturze wiekowej i określonym standardzie energetyczny budynków zrealizowanych w poniższych okresach: przez 1945 r. 23,2 % mieszkań w latach ,9 % mieszkań w latach ,3 % mieszkań w latach ,7 % mieszkań w latach i dalsze 12,9 % mieszkań Jak wynika z powyższych danych, ilość mieszkań w budynkach które nie spełniają obowiązujących wymagań technicznych z zakresu ochrony cieplnej w świetle 328 i 329 rozporządzania WT2002 [4] wybudowanych w latach przed rokiem 1998 stanowi w kraju ok. 87 % (ok.10 mln mieszkań) w tym w grupie bardzo energochłonnych (E = ) 68,4 % oraz średnio energochłonnych (E = ) 18,7 % Aktualnie realizowane budynki (od 2009 r.) powinny charakteryzować się wskaźniki E = kwh/(m2a), zgodnie z obowiązującymi Warunkami Technicznymi WT2008, podczas gdy zapotrzebowanie na energię w budownictwie energooszczędnym nie przekracza 80 kwh/(m 2 a). 6

7 Standardy i klasy energetyczne budynków w Polsce Na podstawie obliczonych wartości E wyrażających wymagania podstawowe w odniesieniu do ochrony cieplnej budynków, można określić standard energetyczny budynków w Polsce zgodnie z projektem normy europejskiej pr EN w poniższej tabelce: Okres budowy Standard energetyczny budynku wg normy EN Przeciętne roczne zużycie energii końcowej E" na ogrzewanie budynku w Polsce [kwh/m 2 rok] rokrok] [kwh/m 3 rok] do od 1998 UE UE UE bardzo energochłonny bardzo energochłonny średnio energochłonny energochłonny średnio energooszczędny energooszczędny nisko energetyczny pasywny <

8 1. 3. Wymagane oszczędności energii w budownictwie obowiązujące do 31 grudnia 2008 r. Wymagania w zakresie oszczędności energii do ogrzewania budynków określają Warunki techniczne WT2002 [4] obowiązujące do 31 grudnia 2008 r Budynek i jego instalacje ogrzewcze, wentylacyjne i klimatyzacyjne powinny być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby ilość energii cieplnej, potrzebnej do użytkowania budynku zgodnie z jego przeznaczeniem, można było utrzymać na racjonalnie niskim poziomie Dla budynku mieszkalnego wielorodzinnego i zamieszkania zbiorowego wymagania określone w 328 uznaje się za spełnione, jeżeli wartość wskaźnika E, (PN-B-02025:2001) określającego zapotrzebowanie na energię końcową (ciepło) do ogrzewania budynku w sezonie grzewczym, wyrażone ilością energii przypadającej w ciągu roku na 1 m 3 kubatury ogrzewanej części budynku, jest mniejsza od wartości granicznej Eo a także jeżeli przegrody budowlane odpowiadają wymaganiom izolacyjności cieplnej określonym w zał. Nr 2 do rozporządzenia WT Wartości graniczne Eo wskaźnika sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania budynku, w zależności od współczynnika kształtu budynku A/V dla budynków mieszkalnych i zamieszkania zbiorowego wynoszą do powierzchni użytkowej: 1) E o = 91 kwh/m 2 /rok A/V 0,20 2) E o = A/V kwh/m 2 /rok 0,20< A/V 0,90 3) E o = 125 kwh/m 2 /rok A/V > 0,90 gdzie: A - suma pól powierzchni wszystkich ścian zewnętrznych V - kubatura netto ogrzewanej części budynku Wartości wskaźnika Eo w zależności od współczynnika kształtu A/V budynków ich zabudowy i lokalizacji 8

9 1. 4. Ustawodawstwo UE w zakresie zużycia energii w budynkach Komisja Europejska UE dążąc do racjonalizacji zużycia energii w sektorze komunalno bytowym, ustala dla Europy kierunki zintegrowanej polityki energetycznej poprzez podnoszenie efektywności wykorzystania energii oraz działań na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i zapobiegania zmianom klimatycznym poprzez wdrożenie w państwach członkowskich dyrektyw Parlamentu Europejskiego Nr 89/106/EWG, Nr 2006/32/WE oraz Nr 2002/91/WE i Nr 2010/31/EU (EPBD) Dyrektywa 89/106/EWG Dyrektywa 89/106/EWG z 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliżenia ustaw i aktów wykonawczych państw członkowskich dotyczących wyrobów budowlanych [3] jest podstawą unifikacji w odniesieniu do budownictwa i stosowanych wyrobów budowlanych, poprzez określenie wymagań podstawowych: Nr 1. Nośność i stateczność, 2. Bezpieczeństwo pożarowe, 3. Higiena, zdrowie i środowisko, 4. Bezpieczeństwo użytkowania, 5. Ochrona przed hałasem 6. Oszczędność energii i izolacja cieplna które stwarzają bazę do ustanawiania zharmonizowanych w skali europejskiej norm na wyroby budowlane i system zasad obowiązujących w przemyśle budowlanym, ponadto dyrektywa ma wpływ na unifikacje przepisów techniczno budowlanych państw członkowskich Unii Europejskie w odniesieniu do projektowanych i wykonywanych obiektów budowlanych. Oszczędności energii musi uwzględniać sposoby zapotrzebowania energii dotyczącej: ogrzewania pomieszczeń, chłodzenia pomieszczeń, regulacji wilgotności, przygotowania ciepłej wody użytkowej, wentylacji w odniesieniu do ochrony cieplnej budynku biorąc pod uwagę czynniki mające wpływ na zapotrzebowanie energii i sposób użytkowania budynku jako kryteria oceny obowiązującej w państwach Unii Europejskiej. Wymagania podstawowe wprowadzone zostały do Prawa budowlanego (1997 r.) w celu dostosowania do przepisów polskich do regulacji Dyrektywy 89/106/EWG dotyczącej wyrobów budowlanych jednocześnie ustalając wymagania dla obiektów budowlanych zunifikowane z przepisami techniczno budowlanymi państw członkowskich Unii Europejskiej. Dyrektywa Rady 2006/32/WE (uchylająca dyrektywę Rady 93/76/EWG) Dyrektywa 2006/36/WE z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych określa cele i kierunki zmian prawnych w dziedzinie efektywności energetycznej i racjonalizacji działań w ograniczeniu zużycia energii i zmniejszenia emisji CO 2 przez wypełnienie zobowiązań z Kioto, które zgodnie z Planem działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii Komisji Europejskiej zakładającym oszczędność energii wynoszącą 20 % w wyniku realizacji planowanych celów obniżenia zużycia energii w UE do 2020 r. 9

10 Dyrektywa 2006/32/WE obliguje państwa członkowskie do: 1) określenia krajowego celu oszczędności energii w wysokości 9% średniego rocznego końcowego zużycia energii przewidzianego do osiągnięcia w 2016 (w dziewiątym roku stosowania Dyrektywy), 2) wprowadzenie mechanizmów i systemu zachęt powodujących wzrost efektywności energetycznej, 3) zapewnienie rozwoju rynku usług energetycznych dla użytkowników końcowych, 4) zapewnienie dostępności audytów energetycznych, 5) zapewnienie mechanizmów rynkowych (np. pozyskiwanie białych certyfikatów ) w wyniku zwiększenia sprawności wytwarzania energii, zmniejszenia strat w przesyle i dystrybucji energii, oszczędności w zużyciu energii przez odbiorców końcowych, W świetle powyższych celów, wymagania ochrony cieplnej budynków w Polsce w zakresie oszczędność energii powinny nie tylko ograniczać się do grubości warstwy izolacji cieplnej w przegrodach zewnętrznych, ale ponadto dotyczyć: rozwiązań detali przegród w celu eliminacji mostków cieplnych, systemu wentylacji z rekuperacją ciepła, wykorzystania energii odnawialnej (baterie słoneczne, pompy cieplne), kształtu bryły budynku i jego orientacji względem stron świata. Wdrożenie (implementacja) Dyrektywy 2006/32 w Polsce Polskę czekają zmiany prawne w dziedzinie efektywności energetycznej i racjonalizacji (ograniczenia) zużycia energii i zmniejszenia emisji CO 2.. Wdrożenie Dyrektywy 2006/32/WE w Polsce nastąpiło po ogłoszeniu z dnia 15 kwietnia 2011 r. Ustawą o efektywności energetycznej (Dz. U. z 2011 r. Nr 94, poz. 551), której celem jest stworzenie ram prawnych dla działań na rzecz wzrostu efektywności energetycznej gospodarki, obejmujących mechanizmy wsparcia i uzyskania wymiernych oszczędności energii wymaganych na podstawie dyrektywy. Działania te prowadzone będą w obszarach: > zwiększenia oszczędności energii przez odbiorców końcowych, > zwiększenia sprawności wytwarzania energii elektrycznej i ciepła > zmniejszenia strat energii elektrycznej i ciepła w przesyle i dystrybucji. > zapewnienia mechanizmów rynkowych (np. pozyskiwanie białych certyfikatów ) w wyniku zwiększenia sprawności wytwarzania energii, zmniejszenia strat w przesyle i dystrybucji energii, oszczędności w zużyciu energii przez odbiorców końcowych, > wprowadzenia systemu gromadzenia i raportowania danych w zakresie uzyskiwania oszczędności energii. Prowadzona przez Unię Europejską polityka zrównoważonego rozwoju znajduje szczególne ujęcie w pakiecie klimatyczno-energetycznym z określonymi w nim zadaniami realizacji do 2020 r. efektu 3 x 20 tj. > 20 % redukcji emisji CO2 do atmosfery, > 20% zmniejszenia zużycia energii > 20% udziału odnawialnych źródeł energii (OŹE) w jej wytwarzaniu. 10

11 Dyrektywy 2002/91/WE Dyrektywy 2002/91/WE z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków [8] jest obowiązującym aktem prawnym ograniczającym zużycie energii (w tym ciepła) w sektorze komunalno bytowym krajów UE. Celem nadrzędnym Dyrektywy jest zmniejszenie emisji do atmosfery CO 2 przy produkcji energii na bazie paliw kopalnianych i zapobieżenie dalszemu ociepleniu klimatu Ziemi. Dyrektywa 2002/91/WE ustala wymagania dotyczące zapotrzebowania na energie całkowitą tj. ogrzewanie i wentylację, przygotowanie ciepłej wody, klimatyzację oraz oświetlenie (w przypadku budynków użyteczności publicznej), wyrażoną w odpowiednich jednostkach przeliczeniowych, porównywalnych z ustalonymi, w przepisach techniczno budowlanych wartościami referencyjnymi i klasami energetycznymi. Głównymi elementami systemu oceny energetycznej jest wymóg uzyskania świadectwa charakterystyki energetycznej budynku oraz obowiązek kontroli pod względem efektywności energetycznej kotłów, instalacji wentylacji i klimatyzacji o efektywnej nominalnej mocy większej niż 12 kw. Wykonywanie obowiązków nałożonych dyrektywą należy realizować, zgodnie z ustaleniami art. 1, przy uwzględnieniu krajowych warunków klimatycznych oraz wymagań komfortu cieplnego, a także rachunku ekonomicznego. Cele Dyrektywy to określenie ogólnego zarysu działań dla podniesienia standardu energetycznego budynków w krajach członkowskich Wspólnoty, poprzez formułowanie następujących wymagań: opracowanie wytycznych dla metodologii zintegrowanych wskaźników jakości energetycznej budynków, w krajowych warunków klimatycznych i komfortu wewnętrznego (art.3), zastosowanie min. wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej dużych istniejących budynkach (o pow. użytkowej powyżej 1000 m 2 ) poddanych gruntownej modernizacji (koszty przekraczają 25% wartości budynku) w szerokim zakresie (art. 4), wprowadzenie minimum standardu energetycznego w nowych budynkach na etapie projektowania i rozpoczęcia budowy (art.5), wprowadzenie obowiązkowo świadectw charakterystyki energetycznej budynku wznoszonego, użytkowanego, sprzedawanego lub wynajmowanego z ważnością dokumentu na 10 lat (art. 7). wprowadzenie regularnej kontroli kotłów (art. 8) i systemów klimatyzacji (art.9) w budynkach oraz oceny stanu instalacji, w których pracują kotły starsze niż 15 lat z zapewnieniem w związku z tym redukcji zużycia energii oraz ograniczenia emisji CO 2, ustanowienie rzeczoznawców energetycznych (art. 10) uprawnionych do sporządzania certyfikatów jakości budynków, przeprowadzania kontroli kotłów, przeprowadzania kontroli systemów klimatyzacji, jako niezależnych wykwalifikowanych lub akredytowanych ekspertów, działających jako samodzielni fachowcy, czy też zatrudnianych w publicznych lub prywatnych jednostkach. 11

12 Dyrektywa 2002/91/WE weszła w życie w dniu 4 stycznia 2006 r. jako dokument powszechny w państwach członkowskich Unii Europejskiej (art. 15 ust. 1), a wypadku braku wykwalifikowanych akredytowanych ekspertów (art. 15 ust. 2), państwa UE otrzymały dodatkowy okres trzech lat (do 4 stycznia 2009 r.) na dostosowanie przepisów art. 7, art. 8 i art. 9 do warunków krajowych. Certyfikat świadectwa energetycznego wprowadzony art. 7 Dyrektywy 2002/91/WE może graficznie zgodne z projektu normy EN 15217: 2007 przyjąć następujący wzór (pierwszej strony) wzór I przedstawia skalę bez podziału na klasy energetyczne budynku w postaci tzw. suwaka energetycznego (liniowa skala wskaźnika w kwh/m 2 a), wzór II pokazuje obliczeniową ocenę energetyczną na tle skali klas energetycznych (kolorowe paski z klasami A do G lub H). 12

13 1.5. Wdrożenie Dyrektywy 2002/91/WE w Polsce w świetle przepisów prawnych i rozporządzeń wykonawczych. obowiązujące od 1 stycznia 2009 r. Działania legislacyjne podjęte w Polsce w latach zmierzały do wdrożenia Dyrektywy 2002/91/WE poprzez: 1) Zmianę ustawy w dnia 19 września 2007 r. Prawo budowlane, które w art. 5 wprowadziło problematykę wymagania podstawowe dot. oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród oraz ocenę charakterystyki energetycznej budynków w formie świadectwa charakterystyki energetycznej zawierającego określenie wielkości energii w kwh/m 2 /rok (Dz. U. z 2007 r. Nr 191, poz.1373), 2) Rozporządzenie w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynków oraz wzory i sposób sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej (Dz. U. z 2008 r. Nr 201, poz. 1240), 3] Zmiany Warunków techniczne jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie w zakresie wymagań w 328 i 329 dla budynków i ich instalacji grzewczej żeby były zaprojektowane i wykonane tak aby ilość energii cieplnej można było utrzymać na racjonalnie niskim poziomie (Dz. U. z 2008 r. Nr 201, poz. 1238). 4] Rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego wprowadzające zmiany dla potrzeb charakterystyki energetycznej obiektów budowlanych (Dz. U. z 2008 r. Nr 201, poz.1239) Ustawa Prawo budowlane po 2007 r. Nowelizacja Prawa budowlane w 2007 r.(dz. U. Nr 191 poz.1373) [2] oraz w 2009 r. (Dz. U. Nr 161, poz. 1279) [6] wprowadziła implementację postanowień Dyrektywy 2002/91/WE w następującym zakresie (wybrane fragmenty): Zmiany w 2007 r. [2] i w 2009 r.[6] 1. W art. 5 ust.1 lit. f dodano do wymagań podstawowych obowiązek zapewnienia budynkom odpowiedniej charakterystyki energetycznej oraz możliwości racjonalnego gospodarowania energią. Sens wymagania art. 5 ust. 1 lit. f: > odpowiednia charakterystyka wskazuje na obowiązek jej oznaczenia w formie świadectwa charakterystyki energetycznej, które zawiera określenie wielkości energii w [kwh/m 2 /rok] niezbędnej do zaspokojenia różnych potrzeb związanych z użytkowaniem budynku > racjonalizacja użytkowania energii wskazuje na obowiązek zastosowania rozwiązań możliwych do realizacji robót budowlanych i ich wykonawstwa, które mogą poprawić pod względem opłacalności charakterystykę energetyczna budynku. 13

14 2. W sprawie certyfikacji energetycznej budynków Prawo budowlane nakazuje: a) Dla każdego budynku nowego oddawanego do użytkowania (art. 5 ust. 3) dokonanie oceny charakterystyki energetycznej w formie świadectwa charakterystyki energetycznej zawierającego określenie wielkości energii w [kwh/m 2 /rok] niezbędnej do zaspokojenia różnych potrzeb związanych z użytkowaniem budynku, a także wskazanie możliwych do realizacji robót budowlanych, mogących poprawić pod względem opłacalności ich charakterystykę energetyczną. Świadectwo charakterystyki energetycznej ważne jest 10 lat. b) W przypadku umów przeniesienie własności (art. 5 ust. 4), przekazanie nabywcy świadectwa charakterystyki energetycznej odnośnie: > budynku, > lokalu mieszkalnego, z wyjątkiem przeniesienia własności lokalu na podstawie umowy zawartej między osobą, której przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu, a spółdzielnią mieszkaniową lub > będącej nieruchomością części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową, > zbycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu c) W przypadku powstania stosunku najmu budynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową - wynajmujący udostępnia najemcy odpowiednie świadectwo charakterystyki energetycznej.", 3. Świadectwo charakterystyki energetycznej (art. 5 ust. 4a) nie może być sporządzone przez właściciela budynku, lokalu lub będącej nieruchomością części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową oraz osobę, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.", 4. Świadectwo charakterystyki energetycznej lokalu mieszkalnego (art. 5 ust. 5) może być opracowane na podstawie świadectwa charakterystyki energetycznej budynku zasilanego z sieci ciepłowniczej lub ze źródła lokalnego (kotłowni) w budynku lub poza nim. Przepisu nie stosuje się do lokali mieszkalnych posiadających własne (etażową) instalacje ogrzewcze., 5. Właściciel lub zarządca budynku (art. 5 ust. 5a) ma obowiązek uzyskania świadectwa charakterystyki energetycznej budynku i przekazania jego kopii nieodpłatnie właścicielowi lokalu mieszkalnego lub osobie, która przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od dnia złożenia przez niego wniosku w tej sprawie. 6. Świadectwo charakterystyki energetycznej zawierające nieprawdziwe informacje o wielkości energii jest wada fizyczna rzeczy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.3) o rękojmi za wady. 14

15 7. Świadectwa charakterystyki energetycznej (art. 5 ust. 7) nie stosuje się do budynków: 1) podlegających ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami; 2) używanych jako miejsca kultu i do działalności religijnej; 3) przeznaczonych do użytkowania w czasie nie dłuższym niż 2 lata; 4) niemieszkalnych służących gospodarce rolnej; 5) przemysłowych i gospodarczych o zapotrzebowaniu na energie nie większym niż 50 kwh/m2/rok; 6) mieszkalnych przeznaczonych do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku; 7) wolnostojących o powierzchni użytkowej poniżej 50 m2.", 8. Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku (art. 5 ust. 8) może sporządzać osoba (certyfikator), która: 1) posiada pełna zdolność do czynności prawnych; 2) ukończyła, w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym co najmniej: a) studia magisterskie albo b) studia inżynierskie na kierunkach: architektura, budownictwo, inżynieria środowiska, energetyka lub pokrewne 3) nie była karana za przestępstwo przeciwko mieniu, wiarygodności dokumentów, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub za przestępstwo skarbowe; 4) posiada uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej, konstrukcyjno-budowlanej lub instalacyjnej albo odbyła szkolenie i złożyła z wynikiem pozytywnym egzamin przed ministrem właściwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej. albo ukończyła, rocznych, studiów podyplomowych na kierunkach: architektura, budownictwo, inżyniera środowiska, energetyka lub pokrewne w zakresie audytu energetycznego na potrzeby termomodernizacji oraz oceny energetycznej budynków. 9. Do zawiadomienia o zakończeniu budowy budynku lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie (art. 57 w ust. 1 pkt 7) inwestor jest obowiązany dołączyć: kopie świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, z wyjątkiem budynków (art. 5 ust. 7) nie wymagających świadectwa charakterystyki energetycznej. 15

16 10. Do obowiązków właściciela lub zarządcy budynku należą systematyczne kontrole kotłów i instalacji grzewczych: > okresowe kontrole (art. 62 ust. 1 pkt 5) polegające na sprawdzeniu stanu technicznego kotłów, z uwzględnieniem efektywności energetycznej kotłów oraz ich wielkości do potrzeb użytkowych: a) co najmniej raz na 2 lata - opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej nominalnej wydajności ponad 100 kw, b) co najmniej raz na 4 lata - opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej nominalnej wydajności 20 kw do 100 kw oraz kotłów opalanych gazem; > jednorazowe kontrole instalacji grzewczych z kotłami (art. 62 ust 1b) o efektywnej nominalnej wydajności powyżej 20 kw starszymi niż 15 lat licząc od daty zamieszczonej na tabliczce znamionowej kotła, powinny być poddane przez właściciela lub zarządcę obiektu budowlanego jednorazowej kontroli obejmującej ocenę efektywności energetycznej i doboru wielkości kotła, a także ocenę parametrów instalacji oraz dostosowania do funkcji, jaka ma ona spełniać. Kontrole te przeprowadza się w roku następnym po roku, w którym upłynęło 15 lat użytkowania kotła, a kontrole kotłów, które z dniem wejścia w życie ustawy użytkowane są już ponad 15 lat, przeprowadza się w roku wejścia ustawy w życie., 11. Do obowiązków właściciela lub zarządcy budynku należą systematyczne kontrole systemów klimatyzacji > okresowe kontrole (art. 62 ust. 1 pkt 6), co najmniej raz na 5 lat, polegającej na ocenie efektywności energetycznej zastosowanych urządzeń chłodniczych w systemach klimatyzacji, ich wielkości w stosunku do wymagań użytkowych o mocy chłodniczej nominalnej większej niż 12 kw.", 12. Właściciel budynku (art. 63 ust. 3) jest obowiązany zapewnić sporządzenie świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, jeżeli: 1) upłynął termin ważności świadectwa charakterystyki energetycznego budynku (po 10 latach) 2) w wyniku przebudowy lub remontu (termomodernizacja) budynku uległa zmianie jego charakterystyka energetyczna, o ile koszt robót budowlanych jest wyższy niż 25 % wartości odpowiadającej kosztom odtworzenia budynku ustalonym według stanu i wartości na dzień poprzedzający rozpoczęcie remontu lub przebudowy. ; 16

17 Przepisy wykonawcze: METODOLOGIA CHARAKTERYSTYKI ENERGETYCZNEJ 1. Rozporządzenie z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącego samodzielną całość technicznoużytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznego (Dz. U. z 2008r. Nr 201, poz.1240 [9] określa: 1) sposób sporządzania świadectwa energetycznego dla budynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość technicznoużytkową. 2) wzory świadectwa energetycznego dla budynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową, (zał. Nr 1 i 2 - budynku, Nr 3 lokalu mieszkalnego, Nr 4 części budynku), 3) metodologię obliczania charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącego samodzielną całość techniczno-użytkową opartą o normy: > PN-EN 13790:2008 Energetyczne właściwości użytkowe budynków Obliczenie zużycia energii na potrzeby ogrzewania i chłodzenia > PN-EN 12831:2006 Instalacje ogrzewcze w budynkach. Metoda obliczania projektowanego obciążenia cieplnego. 17

18 Procedury obliczeń charakterystyki energetycznej: > Metodologia ( 5 ust. 1) obliczania charakterystyki energetycznej budynku, nie wyposażonych w instalacje chłodzenia, określa zał. Nr 5 do rozporządzenia. > Metodologia ( 6 ust. 1) obliczania charakterystyki energetycznej budynku, wyposażonych w instalacje chłodzenia, określa zał. Nr 6 do rozporządzenia. > Wytyczne do określania charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego oraz części budynku stanowiącej samodzielna całość techniczno - użytkowa zawiera zał. Nr 7 do rozporządzenia. Obliczania zapotrzebowania ciepła użytkowego do ogrzewania i wentylacji wykonuje się dla normatywnych warunków użytkowania oraz w oparciu o dane klimatyczne z bazy danych klimatycznych, określonych dla najbliższej stacji meteorologicznej. Dla potrzeb sporządzenia charakterystyki energetycznej budynków przemysłowych i magazynowych ( 7) nie uwzględnia się ilości energii dostarczanej do tych budynków dla celów technologiczno-produkcyjnych. Charakterystyka energetyczną budynku zostaje określona na podstawie wartości wskaźnika EP i porównywana z wskaźnikiem max.ep na wykresie liniowym umieszczonym w świadectwie energetycznym. SZKOLENIE OSÓB NA KURASACH 2. Rozporządzenie w sprawie przeprowadzania szkolenia oraz egzaminu dla osób ubiegających się o uprawnienia do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej budynków (Dz. U. z 2008 r. Nr 17, poz. 104) określa sposób przeprowadzania i zakres programowy szkolenia oraz egzaminu dla osób ubiegających się o uprawnienia do sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego oraz wysokość odpłatności za szkolenie i postępowanie egzaminacyjne WARUNKI TECHNICZNE WT Zmiana warunków techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowania (WT2008) (Dz. U. z 2008 r. Nr 201, poz. 1238) [5] określa nowe wymagania w 328 i 329: obowiązujące od 1 stycznia 2009 r Budynek i jego instalacje ogrzewcze, wentylacyjne i klimatyzacyjne, ciepłej ody użytkowej, a w przypadku budynku użyteczności publicznej również oświetlenia wbudowanego, powinny być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby ilość ciepła, chłodu i energii elektrycznej, potrzebnych do użytkowania budynku zgodnie z jego przeznaczeniem, można było utrzymać na racjonalnie niskim poziomie. 18

19 Wymaganie określone w 328 ust. 1 uznaje się za spełnione dla budynku mieszkalnego, budynku użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, budynku produkcyjnego, magazynowego i gospodarczego jeżeli: 1) przegrody zewnętrzne budynku oraz technika instalacyjna odpowiadają wymaganiom izolacyjności cieplnej (U max ) oraz powierzchnia okien spełnia wymagania określone w pkt 2.1. załącznika Nr 2 do rozporządzenia, przy czym dla budynku przebudowywanego dopuszcza się zwiększenie średniego współczynnika przenikania ciepła osłony budynku o nie więcej niż 15% w porównaniu z budynkiem nowym o takiej samej geometrii i sposobie użytkowania, lub 2) wartość wskaźnika EP [kwh/(m 2. rok)], określającego roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialna energie pierwotna do ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz chłodzenia jest mniejsza od wartości granicznych wg ust. 3 pkt 1 i 2, a także jeżeli przegrody zewnętrzne budynku odpowiadają izolacyjności cieplnej niezbędnej dla zabezpieczenia przed kondensacja pary wodnej, przy czym dla budynku przebudowywanego dopuszcza się zwiększenie wskaźnika EP o nie więcej niż 15% w porównaniu z budynkiem nowym o takiej samej geometrii i sposobie użytkowania. Według zapisu 329 ust. 1 i 2 spełnienie wymagań stawianych budynkom można uzyskać na dwa sposoby: zapewniając odpowiednią izolację przegród zewnętrznych (ściany k=0,30 i stropodach k= 0,25 [W/m 2 K ] lub gwarantując, że wartość wskaźnika EP nie przekracza wartości granicznych max EP Maksymalne wartości EP rocznego wskaźnika obliczeniowego zapotrzebowania na nieodnawialna energie pierwotna do ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz chłodzenia, w zależności od współczynnika kształtu budynku A/Ve wynoszą: 1) w budynkach mieszkalnych do ogrzewania i wentylacji oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej (EPH+W) w ciągu roku: a) dla A/Ve 0,2; EPH+W = 73 + EP; [kwh/(m2. rok)], b) dla 0,2 A/Ve 1,05; EPH+W = (A/Ve) + EP; [kwh/(m2 rok)], c) dla A/Ve 1,05; EPH+W = 149,5 + EP; [kwh/(m2. rok)] gdzie: EP = EPW dodatek na jednostkowe zapotrzebowanie na nieodnawialna energie pierwotna do przygotowania ciepłej wody użytkowej w ciągu roku, EPW = 7800/( ,1 Af); [kwh/(m2. rok)], A jest suma pól powierzchni wszystkich przegród budynku, oddzielających cześć ogrzewana budynku od powietrza zewnętrznego, gruntu i przyległych pomieszczeń nieogrzewanych, liczona po obrysie zewnętrznym, Ve jest kubatura ogrzewanej części budynku, pomniejszona o podcienia, balkony, loggie, galerie itp., liczona po obrysie zewnętrznym, 19

20 2) w budynkach mieszkalnych do ogrzewania, wentylacji i chłodzenia oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej (EPHC+W) [kwh/(m2. rok)] w ciągu roku: EPHC+W = EPH+W + ( Aw,e/Af) (1 0,2 A/Ve) Af,c/Af gdzie: EPH+W wartości według zależności podanej w pkt 1, Aw,e powierzchnia ścian zewnętrznych budynku, liczona po obrysie zewnętrznym, Af,c powierzchnia użytkowa chłodzona budynku (lokalu), Af Ve powierzchnia użytkowa ogrzewana budynku (lokalu), jest kubatura ogrzewanej części budynku, liczona po obrysie zewnętrznym, 3) w budynkach zamieszkania zbiorowego, użyteczności publicznej i produkcyjnych do ogrzewania, wentylacji i chłodzenia oraz przygotowania ciepłej wody ubytkowej i oświetlenia wbudowanego (EPHC+W+L) [kwh/(m2. rok)] w ciągu roku: EPHC+W+L = EPH+W + ( Aw,e/Af) (1 0,2 A/Ve) Af,c/Af [ gdzie: Aw,e powierzchnia ścian zewnętrznych budynku, liczona po obrysie zewnętrznym, Aft powierzchnia ubytkowa chłodzona budynku (lokalu), EPH+W wartości według zależności określonej w pkt 1,przy czym EP = EPW + EPL, EPW dodatek na jednostkowe zapotrzebowanie na nieodnawialna energie pierwotna do przygotowania ciepłej wody ubytkowej w ciągu roku; Dla budynku z wydzielonymi częściami o równych funkcjach użytkowych wyznacza się wartość średnia EPW dla całego budynku, przy czym: EPW = 1,56 19,10 V CW b t /a 1 [kwh/(m2. rok)] gdzie: V CW jednostkowe dobowe zużycie ciepłej wody użytkowej, [dm3/(j.o.) doba)] należy przyjmować z założeń projektowych, a 1 udział powierzchni Af na jednostkę odniesienia (j.o.), najczęściej na osobę, [m2/j.o.], należy przyjmować z założeń projektowych, b t - bezwymiarowy czas użytkowania w ciągu roku systemu ciepłej wody użytkowej, należy przyjmować z założeń projektowych. EPL dodatek na jednostkowe zapotrzebowanie na nieodnawialna energie pierwotna do oświetlenia wbudowanego w ciągu roku (dotyczy budynków użyteczności publicznej); dla budynku z wydzielonymi częściami o różnych funkcjach użytkowych wyznacza się wartość średnia EPL dla całego budynku, przy czym: EPL = 2,7 P N t 0 /1000; [kwh/(m2 rok)] gdzie: P N - moc elektryczna referencyjna [W/m2], należy przyjmować z założeń projektowych, t 0 - czas użytkowania oświetlenia [h/rok], należy przyjmować z założeń projektowych. 20

21 PROJEKT BUDOWLANY 4. Zmiana rozporządzenia w sprawie zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. z 2008 r. Nr 201, poz.1239 i z 2009 r. Nr 201, poz.1239) [21], wprowadzają obowiązek odnośnie: 1a ( z 17 grudnia 2008 r.) i 11 ( z 6 listopada 2008 r.) w brzmieniu: 1a. Do budynków, wobec których przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia (przed 1 stycznia 2009 r.) została wydana decyzja o pozwoleniu na budowę lub odrębna decyzja o zatwierdzeniu projektu budowlanego lub został złożony wniosek o wydanie takich decyzji, stosuje się przepisy dotychczasowe. 11 ust. 2 pkt 9 W opisie technicznym projektu architektoniczno-budowlanego określić charakterystykę energetyczną obiektu budowlanego, opracowana zgodnie z przepisami dotyczącymi metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku [9] i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielna całość techniczno - użytkowa oraz sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej, z wyjątkiem obiektów wymienionych w art. 20 ust. 3 pkt 2 (projektów obiektów budowlanych o prostej konstrukcji) określająca w zależności od potrzeb: a) bilans mocy urządzeń elektrycznych oraz urządzeń zużywających inne rodzaje energii, stanowiących jego stałe wyposażenie budowlano - instalacyjne, z wydzieleniem mocy urządzeń służących do celów technologicznych związanych z przeznaczeniem budynku, b) w przypadku budynku wyposażonego w instalacje ogrzewcze, wentylacyjne, klimatyzacyjne lub chłodnicze - właściwości cieplne przegród zewnętrznych, w tym ścian pełnych oraz drzwi, wrót, a także przegród przezroczystych i innych, c) parametry sprawności energetycznej instalacji ogrzewczych, wentylacyjnych, klimatyzacyjnych lub chłodniczych oraz innych urządzeń mających wpływ na gospodarkę energetyczna obiektu budowlanego, d) dane wykazujące, że przyjęte w projekcie architektonicznobudowlanym rozwiązania budowlane i instalacyjne spełniają wymagania dotyczące oszczędności energii zawarte w przepisach techniczno-budowlanych;, 11 ust. 2 pkt 10a W opisie technicznym projektu architektoniczno-budowlanego budynku o powierzchni użytkowej, większej niż 1000 m 2, określonej zgodnie z Polskimi Normami dokonać analizę możliwości racjonalnego wykorzystania pod względem technicznym, ekonomicznym i środowiskowym, odnawialnych źródeł energii, takich jak: energia geotermalna, energia promieniowania słonecznego, energia wiatru, a także możliwości zastosowania skojarzonej produkcji energii elektrycznej i ciepła oraz zdecentralizowanego systemu zaopatrzenia w energie w postaci bezpośredniego lub blokowego ogrzewania; ; 21

22 Ocena wdrożenia Dyrektywy 2002/91/WE w Polsce w okresie r. 1. Obowiązek sporządzania świadectw energetycznych jest aktualnie w Polsce wymagany praktycznie tylko w stosunku do budynków nowych (art. 57 ust. 1 pkt 7) w obrocie pierwotnym lub poddanych przebudowie albo remontowi, których zakres wymaga pozwolenia na budowę (art. 63 ust. 3 pkt. 2) egzekwowany przez nadzór budowlany przy przyjmowaniu zgłoszenia o zakończeniu robót budowlanych. 2. Nie obowiązuje praktycznie nakaz przekazania świadectw energetycznych nabywcy w przypadku przeniesienia własności budynku czy lokalu mieszkalnego w obrocie wtórnym lub udostępnienia świadectwa energetycznego najemcy w w przypadku powstania stosunku najmu budynku lub części budynku stanowiącą samodzielną całość techniczno-użytkową. 3. Metodologia sporządzania charakterystyki energetycznej budynków określona w rozporządzeniu z 2008 r.[9] posiada błędy szeroko publikowane a uzupełnienie metodologii na użytek praktyczny odpowiednimi programami obliczeniowymi prowadzi do paradoksów że, świadectwa energetyczne sporządzane przy pomocy tych programów, dają wyniki błędne i nie są porównywalne ponieważ nie są zgodne z litera prawa zawartą w treści rozporządzenia. Sporządzone świadectwo jeżeli zawiera nieprawidłowości dotyczące zużycia energii w budynku nie wywołuje sankcji w stosunku do osoby (certyfikatora) sporządzającego świadectwo nawet nie podlega ona odpowiedzialności za wady fizyczne rzeczy, w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego w świetle art. 5 ust.6 Prawa budowlanego [6]) 4. Obowiązująca właścicieli lub zarządców kontrola kotłów i instalacji ogrzewczych będących w eksploatacji (art. 62 ust. 1 pkt 5) nie jest prowadzona z powodu braku jednolitej metodyki i specjalistycznych technik pomiarowych, przy kontroli kotłów oraz braku wytycznych oceny dostosowania kotłów do potrzeb użytkowych budynków. Jedyna norm dotycząca badania kotłów PN-EN 15378:2007 nie posiada złącznika krajowego umożliwiającego bezpośrednie stosowania jej w praktyce. 5. Kontrola systemów klimatyzacji (art. 62 ust. 1 pkt 6) nie jest prowadzona z powodu braku wskazań co do metodologii kontroli, która miałaby określić efektywność energetyczna urządzenia oraz brak jest obowiązujących wytycznych krajowych kontroli urządzeń chłodniczych mających moc ponad 12 kw. 22

23 1.6. Nowe przepisy UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków wdrożone po 2012 r Dyrektywa 2010/31/UE (EPBD) Nowa wersja Dyrektywa 2002/91/WE przekształcona (RECAST) została przyjęta przez Parlament i Radę UE w dniu 19 maja 2010 r.(opublikowana 18 czerwca 2010 r. w Dz. U. UE Nr L 153/13) jako Dyrektywa 2010/31/UE zwaną potocznie EPBD w sprawie charakterystyki energetycznej budynków w celu wyjaśnienia i uproszczenia niektórych przepisów, tak aby proces poprawy charakterystyki energetycznej budynków przez poszczególne kraje członkowskich UE był realizowany skutecznie w całym sektorze budownictwa. Dyrektywa weszła w życie 9 lipca 2010 r. i od tej daty biegną wszystkie ustalenia i terminy, w jakich kraje członkowskie powinny wdrożyć poszczególne przepisy i podjąć wymagane Dyrektywą działania. Cele Dyrektywy 2002/91/WE zostały utrzymane, w dotychczasowym zakresie, przyjmując że państwa członkowskie są odpowiedzialne za określenie konkretnych wymagań i sposobów wdrożenia Dyrektywy EPBD oraz ponadto wypełnienie zobowiązania Unii Europejskiej, w ramach pakietu 3x20 dążyć do: > obniżenia do roku 2020 zużycia energii o 20 % > zmniejszenia do 2020 r. łącznej emisji gazów cieplarnianych o 20-30% w porównaniu do roku 1990 > osiągnięcia do 2020 r. do 20 % udziału energii ze źródeł odnawialnych Przepisy przekształconej Dyrektywie EPBD, wyznaczają główne kierunki zmian zmierzących do wypracowania standardu budynku niskoenergetycznego tak że wszystkie nowopowstałe budynki powinny być o prawie zerowym zapotrzebowaniu na energię. Zmiany obejmują także stare, słabo zaizolowane budynki, odpowiedzialne za największe straty energii i w przypadku modernizacji tych obiektów. Unia Europejska postanowiła, że każdy remontowany budynek będzie musiał spełnić minimalne wymogi energooszczędności. Główne ustaleń EPBD: 1. Poprawa charakterystyki energetycznej budynków w Unii, z uwzględnieniem panujących na zewnątrz warunków klimatycznych i warunków lokalnych oraz wymagań dotyczących klimatu wewnętrznego i opłacalności ekonomicznej; 2. Przepisy Dyrektywy obejmują wszystkie budynki niezależnie od ich wielkości (zniesiono próg 1000 m² pow. użytkowej dla inwestycji renowacyjnych) oraz wprowadzają minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej wobec: > renowacji budynków istniejących, modułów budynków oraz elementów budynków, > modernizowania lub wymieniany elementów budynków stanowiących część przegród zewnętrznych, > systemów technicznych (urządzenia techniczne do ogrzewania, 23

24 chłodzenia, wentylacji, ciepłej wody, oświetlenia) budynku gdy są instalowane, wymieniane lub modernizowane 3. Przyjęcie wspólnych ram ogólnych dla metodologii obliczania zintegrowanej charakterystyki energetycznej wobec nowych budynków i modułów przez określanie wielkości uzasadnionych pod względem kosztów ich poziomu wymagań minimalnych i optymalnych wynoszących więcej niż 15%. 4. Państwa członkowskie zostały zobowiązane aby wszystkie nowe budynki spełniały wysokie standardy energooszczędności o niemal zerowym zużyciu energii do 31 grudnia 2020 r,. oraz nowe budynki zajmowane przez władze publiczne po 31 grudnia 2018 r. 5. Określenie wymagań w zakresie certyfikacji energetycznej budynków lub modułów budynków nowych i istniejących powinny zawierać przydatne wskazówki dotyczące możliwości poprawy ich efektywności energetycznej. 6. Świadectwa charakterystyki energetycznej powinny być wydawane dla budynków lub ich modułów gdy są one wznoszone, sprzedawane lub wynajmowane nowemu najemcy. Wskaźnik i charakterystyki energetycznej podany na świadectwie będą musiał być umieszczany w ogłoszeniach o sprzedaży i w ofertach ich wynajmu.. 7. Dla budynków zajmowane przez władze publiczne i odwiedzane przez ludność o całkowitej powierzchni powyżej 500 m 2 wymagane będzie sporządzenie świadectw charakterystyki energetycznej a po 9 lipca 2015 r. próg 500 m 2 obniżony zostanie do 250 m 2. Świadectwa powinny być umieszczane w widocznych miejscach w budynkach zajmowanych przez władze publiczne. 8. Państwa Członkowskie muszą ustanowić niezależny system kontroli świadectw charakterystyki energetycznych i sprawozdań z przeglądów systemów ogrzewania i klimatyzacji, 9. Państwa członkowskie powinny w przypadku naruszenia przepisów krajowych wydanych na mocy przekształconej Dyrektywy, powinny stosować sankcje karne (skuteczne, proporcjonalne i odstraszające) zmierzające do wyegzekwowania i obowiązkowego stosowania przepisów krajowych. 10. Państwa członkowskie przyjmą i opublikują najpóźniej do 9 lipca 2012 r. przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania art oraz art. 20 i 27 zawierających podstawowe wymagania przekształconej Dyrektywy. 24

25 Wdrożenie Dyrektywy 2010/31/UE w Polsce po 2012 r. Wdrożenie Dyrektywa EPBD zobowiązuje państwa członkowskie do przyjęcia i opublikowania najpóźniej do dnia 9 lipca 2012 r. przepisów ustawowych, wykonawczych oraz administracyjnych niezbędne do wprowadzenia zmian. Najważniejsze zmiany Dyrektywy EPBD, do wprowadzenia w przepisach polskich: 1. Metodologia (art. 3) Zastosowana metodologia (krajowa) obliczania charakterystyki energetycznej budynków, powinna być określona w przepisach do dnia 9 stycznia 2012 r. zgodna z ramowymi wytycznymi podanymi w zał. 1 do Dyrektywy, poprzez: > określenie charakterystyki na podstawie metody obliczeniowej lub faktycznie zużytej ilości energii; > uwzględnienie norm europejskich oraz promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zgodna z Dyrektywą 2009/28/WE > uwzględnienie oceny pojemności cieplnej budynku wraz ze ścianami wewnętrznymi, ogrzewaniem pasywnym, elementami chłodzącymi oraz mostki ciepła; > zastosowanie wentylacji (naturalnej lub mechanicznej) która powinna uwzględniać szczelność budynku; > uwzględnienie pozytywnych wpływ nasłonecznienia, systemów grzewczych opartych na źródłach odnawialnych oraz elektryczności pochodzącej z kogeneracji Normy związane z obliczeniem całkowitego zużycia energii w budynkach: PN-EN 15217:2008 (PL) Charakterystyka energetyczna budynków. Metody wyrażania charakterystyki energetycznej i certyfikacji energetycznej budynków PN-EN 15603:2008(org.) Energetyczne właściwości użytkowe budynku. Całkowite zużycie energii i definicja energii znamionowej. PN-EN 15459:2008(org.) Charakterystyka energetyczna budynków. Ekonomiczna ocena instalacji energetycznych w budynkach, 2. Określenie minimalnych wymagań charakterystyki energetycznej (art. 4) dla budynków nowych (art. 6) i istniejących (art. 7) na poziomie optymalnym względem kosztów wraz z metodą obliczeniową (art. 5), którą ustali Komisja Europejska do 30 czerwca 2011 r. Państwa członkowskie (Polska) dokonają przeglądu swoich minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej i ustalą ich wielkości 25