Placówka tajnej policji państwowej w Koszalinie (Gestapo)

Transkrypt

1 Placówka tajnej policji państwowej w Koszalinie (Gestapo) Gestapo czyli Geheime Staatspolizei zgodnie z ustawą o tajnej policji państwowej z dnia 10.lutego 1936 roku, uzyskało uprawnienia specjalnej organizacji policyjnej na terenie całej Rzeszy. Z dniem 28. Sierpnia 1936 roku zarządzeniem Himmlera ujednolicono strukturę organizacyjną, wprowadzając podział na kierownicze placówki Gestapo na szczeblu prowincji - Staatspolizeileiststellen, placówki na szczeblu rejencji Staatspolizeistellen oraz placówki terenowe ekspozytury placówek rejencyjnych Aussendienststellen. Zgodnie z ustawą z 10. Lutego 1936 r. od zarządzeń i decyzji Gestapo nie było odwołania, tym samym nie istniało prawo badania ich legalności. Usankcjonowano w ten sposób uprawnienia, które Gestapo uzurpowało sobie od początku swej działalności, tj. od 1933 roku. Policja przeniknęła do wszystkich dziedzin życia społeczno politycznego Rzeszy, za pośrednictwem konfidentów kontrolując przekonania i sposób myślenia swoich obywateli. Ośrodkiem paraliżującym wszelkie objawy oporu miała być instytucja aresztu ochronnego Schutzhaft, który Gestapo mogło zastosować wobec każdego obywatela; w czasie wojny wobec wszystkich znajdujących się w zasięgu, osadzając w obozie koncentracyjnym praktycznie bezterminowo. Gestapo wraz policją kryminalną- Kriminalpolizei tworzyły Policję Bezpieczeństwa Sicherheitspolizei. Prowincja pomorska swym zasięgiem obejmowała m.in. rejencję koszalińską. Całokształt działalności wytyczała placówka kierownicza w Szczecinie. Do jej uprawnień należało m.in. merytoryczne kierownictwo podległych placówek, urzędujących w siedzibach prezydentów rejencji w Koszalinie i Pile, w sprawach dotyczących jednolitego przeprowadzenia akcji represyjnych. Placówka ta i placówka kierownicza policji kryminalnej od 1936 roku podlegały bezpośrednio inspektorowi policji bezpieczeństwa na obszar II pomorskiego okręgu wojskowego Inspekteur der Sicherheitspolizei Und des Sicherheitsdienster für das Gebiet der WehrkreisesII. Należy dodać, że zgodnie z obowiązującą strukturą organizacyjną władz administracyjnych hitlerowskiej Rzeszy, każdorazowy kierownik kierowniczej placówki Gestapo w Szczecinie był jednocześnie referentem ds. politycznych nadprezydenta prowincji pomorskiej( przez cały czas był nim gauleiter NSDAP Schwede- Coburg), a kierownicy placówek i Pile referentami ds. politycznych prezydentów tamtejszych rejencji. Organizacja koszalińskiego Gestapo 1 / 5

2 Całokształt i koordynacja działalności represyjnej na terenie ówczesnej rejencji koszalińskiej, obejmującej swym zasięgiem od 1938 roku powiaty: Białogard, Bytów, Gryfice, Kołobrzeg, Koszalin, Lębork, Miastko, Resko, Sławno, Słupsk był w gestii tamtejszej placówki Gestapo. W dniu 2. Maja 1933 roku w oparciu o ustawę wydaną przez pruską radę ministrów z dnia 26. Kwietnia 1933 roku o powołaniu do życia Urzędu Tajnej Policji Państwowej, uruchomiono taka placówkę w Szczecinie. Wkrótce w Koszalinie jej ekspozyturę, na bazie istniejącej dotąd przy prezydencie rejencji placówce policji kryminalnej, faktycznie politycznej. Ta zaś po kilku miesiącach została przemianowana na samodzielną placówkę. Ulokowano ją w willi przy ulicy Moritzstrasse 7 (dzisiaj ulica Jedności).Należała ona do Doktora Rohledera, lekarza żydowskiego pochodzenia, którego represjonowano po 1933r. Na mocy rozporządzenia szefa policji bezpieczeństwa i służby bezpieczeństwa z dnia 8. Października 1943 roku, z dniem 1.listopada 1943 roku koszalińska placówka została ponownie przekształcona w terenową ekspozyturę kierowniczej placówki w Szczecinie. Pozostałe ekspozytury podporządkowano również Szczecinowi do marca 1945 roku. 2 / 5

3 Organizacja wewnętrzna placówki Wewnętrzna organizacja placówek Gestapo odpowiadała strukturze organizacyjnej urzędu IV w Głównym Urzędzie Bezpieczeństwa Rzeszy RSHA. W pierwszych latach ( ) działalności koszalińskiego Gestapo brak pewnych źródeł dotyczących szczegółowej organizacji. Z zachowanych danych wynika, że struktura wewnętrzna była zbliżona do byłej placówki rejencyjnej policji kryminalnej, na bazie której w 1933 roku powołano tzw. Stapostelle. Jednolite zasady organizacyjne wprowadzono w latach , a w Koszalinie przetrwały one do kwietnia 1944 roku. Na czele stał kierownik( Leiter), jednoczesny referent ds. politycznych prezydenta rejencji. Koszalińska placówka dzieliła się na trzy wydziały: Wydział I zadania ogólnoadministracyjne, organizacyjne, personalne i finansowe Każdy wydział dzielił się z kolei na oddziały (Dienststellen) oznaczone dużymi literami alfabetu i na referaty oznaczone cyframi arabskimi Wydział II - tzw. Egzekutywa czyli najbardziej rozbudowany i mający najliczniej rozbudowaną obsadę personalną wykonywał większość zadań represyjnych. Jego głównym zadaniem była obrona przed tzw. Wrogiem wewnętrznym. Dzielił się na trzy oddziały i referaty. Oddział II A zwalczanie wszystkich przejawów działalności komunistycznej i lewicowej w nomenklaturze hitlerowskiej zwanej marksizmem. Oddział II B sprawy wyznaniowe i żydowskie. Oddział II C zwalczanie wszelkich niekomunistycznych przejawów działalności antyhitlerowskiej, np. przestępstwa radiowe (naruszenie zakazu słuchania i rozpowszechniania wiadomości z zagranicznych stacji radiowych), wypowiedzi antypaństwowe, publiczne znieważanie Rzeszy, jej przywódców, Wermachtu itp. Wydział III - sprawy kontrwywiadu i kontrola ruchu cudzoziemców. I ten wydział dzielił się na trzy oddziały i referaty. Oddział III A ścisły kontrwywiad Oddział III B 1/ archiwum i kontrole Oddział III B 2/dezerterzy, Legia Cudzoziemska Oddział III: C 1/ ściganie poszukiwanych zbiegów C 2/ paszporty i sprawy zagraniczne Oddział III J nadzór nad mniejszościami narodowymi, cudzoziemcami i jeńcami wojennymi Taka struktura przetrwała do marca 1944 roku, bo z dniem w życie weszły nowe przepisy o ujednoliceniu organizacji wszystkich placówek Gestapo. Nowa struktura 3 / 5

4 obowiązywała również w koszalińskiej ekspozyturze. Kierownicy koszalińskiej placówki Gestapo 1/ radca Brien 11.maja marca / Schlette / asesor Helmuth Bischoff 19.października Urodzony w Głogowie 1.marca 1908roku, nr leg. NSDAP , nr leg. SS Od grudnia 1935 szef Gestapo w Legnicy. W 1936 roku kierownik Stapostelle w Lüneburgu. Od sierpnia 1937 roku do początku sierpnia 1939 roku pełnił analogiczna funkcję w koszalińskiej placówce. Następnie w stopniu Sturmbannführera SS objął kierownictwo grupy operacyjnej policji bezpieczeństwa 4 armii Wermachtu. W latach Bischoff był kierownikiem Gestapo w Poznaniu, która bardzo mocno przyczyniła się do martyrologii Polaków w Wielkopolsce.Od września 1941 przeniesiony do Magdeburga. Tam w czerwcu 1943 roku awansowany do stopnia SS Obersturmbannführera (podpułkownika). W grudniu 1943 roku objął stanowisko przedstawiciela Abwehry w przemyśle zbrojeniowym z przydziałem do obozu koncentracyjnego w Nordhausen Dora, gdzie prowadzono doświadczenia i produkowano pociski rakietowe V- Waffen. 4/ dr Leopold Spann styczeń 1940 luty / radca kryminalny Paul Werner luty kwiecień 1942 W koszalińskim Gestapo pracował już wcześniej, przed wybuchem II wojny światowej. Z dniem 1.września 1939 roku objął dowództwo drugiego plutonu w grupie operacyjnej Bischoffa. Brał udział w zbrodniach na ludności polskiej na szlaku Bydgoszcz-Inowrocław -Pułtusk- Jabłonna -Warszawa. Uczestniczył w organizowaniu egzekucji na ludności Bydgoszczy we wrześniu 1939 roku. 6/dr Heuber kwiecień 1942 wrzesień / dr Max Nedwed wrzesień 1942 lipiec / radca kryminalny Richard Müller lipiec 1943 maj 1944 Działalność koszalińskiego Gestapo Działalność to oczywiście zbrodnia, od pierwszych dni nastawiona na zupełną likwidację wszelkich ruchów opozycyjnych. Ze szczególną zaciekłością tropiono działaczy zdelegalizowanej Komunistycznej Partii Niemiec rozsyłając listy gończe, prowadząc śledztwa, stawiając przed sądem i kierując do obozów koncentracyjnych. Przykładem może tu być głośny na owe lata proces, w Koszalinie, grupy komunistów w grudniu 1933 roku oskarżonych o zamordowanie dwóch SA- Manów: Curtha Kretha i Günthera Rossa. Gorliwi SA-mani usiłowali rozbić zebranie w Sianowie. W drodze powrotnej zostali 4 / 5

5 dotkliwie pobici. Już w maju 1933 roku (jeszcze przed dojściem Hitlera do władzy) sporządzono pierwsze kartoteki osób niechętnych ruchowi hitlerowskiemu. W szczególności komunistów, pacyfistów i inteligencji żydowskiego pochodzenia. Przez pierwsze trzy lata działalności szczególna aktywność wykazywali funkcjonariusze Wydziału II: Mütz, Apitz, Brien, Hofheinz, sekretarz kryminalny Michalsky vel Müchalsky (typowy renegat) zaciekle uczestniczący w likwidowaniu wyznaniowych organizacji młodzieżowych, m.in. Związku Polaków w Niemczech na terenie powiatu bytowskiego. W latach lata zaciekłe walki z kościołem ewangelickim, występującym przeciwko hitlerowskiemu pogaństwu. Tylko jednego dnia (17.marca 1935) aresztowano na terenie rejencji pomorskiej 35 pastorów ewangelickich. opracowanie( na podstawie książki Janusza Wolskiego) Alicja Leitgeber-Miziołek - 5 / 5