Opinia do projektu rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej - Regulamin Sądu Najwyższego

Transkrypt

1 SĄD NAJWYŻSZY Rzeczypospolitej Polskiej Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego Prof. dr hab. Małgorzata Gersdorf Warszawa, dnia 27 marca 2018 r. Opinia do projektu rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej - Regulamin Sądu Najwyższego 1. Przedłożony do zaopiniowania projekt Regulaminu Sądu Najwyższego (dalej jako Regulamin SN ) w ogromnej większości powiela rozwiązania zawarte w przepisach obecnie obowiązującego Regulaminu Sądu Najwyższego, stanowiącego załącznik do uchwały Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2003 r. w sprawie regulaminu Sądu Najwyższego (M.P. z 2003 r., nr 57, poz. 898 z późn. zm, dalej jako dotychczasowy Regulamin SN ). Z tego względu, poza kwestiami, na które krytycznie zwracano uwagę przy okazji opiniowania prezydenckiego projektu ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2018 r., poz. 5 dalej jako ustawa o SN ) oraz problemami zasygnalizowanymi poniżej, większość postanowień projektowanego rozporządzenia nie wywołuje zastrzeżeń. 2. Zasadnicze wątpliwości wywołuje przede wszystkim usytuowanie Izby Dyscyplinarnej w strukturze organizacyjnej Sądu Najwyższego, w tym zwłaszcza w kontekście nadania tej izbie autonomii finansowej dotyczącej wykonywania swojego budżetu. Dla realizacji tego celu w ustawie o Sądzie Najwyższym przyjęto rozwiązania, które w sposób istotny odbiegają od ogólnych zasad funkcjonowania jednostek budżetowych określonych w ustawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2017 r., poz. 2077, dalej jako u.f.p. ). Stwarza to liczne i poważne problemy praktyczne w zakresie ich wdrożenia, co dotyczy przede wszystkim ustalenia roli Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby Dyscyplinarnej jako dysponenta środków budżetowych i jej aktów wykonawczych, jak również ustrojowej pozycji Izby Dyscyplinarnej. Zgodnie z art. 7 ustawy o Sądzie Najwyższym budżet Izby Dyscyplinarnej jest włączany do budżetu Sądu Najwyższego, a w zakresie jego wykonywania Prezesowi Izby Dyscyplinarnej przysługują uprawnienia Ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Wykonywanie budżetu wiąże się z określonymi uprawnieniami i obowiązkami w sferze finansów publicznych. W tym kontekście należy zauważyć, że zapisy projektu Regulaminu SN nie wyjaśniają nasuwających się w tym zakresie wątpliwości, a treść uzasadnienia do projektowanego rozporządzenia jedynie je potęguje. Sąd Najwyższy, Plac Krasińskich 2/4/6, Warszawa, tel , faks , bo@sn.pl,

2 2 Uruchamianie środków na wydatki budżetowe odbywa się w drodze przekazywania środków pieniężnych z centralnego rachunku bieżącego budżetu państwa na rachunki bieżące wydatków odpowiednich dysponentów części budżetowych. Dysponenci części budżetowych z otrzymanych środków realizują swoje wydatki oraz przekazują środki budżetowe podległym im dysponentom drugiego i trzeciego stopnia. Po wejściu w życie ustawy o SN Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego pozostanie dysponentem I stopnia dla środków budżetowych ujętych w części 04 Sąd Najwyższy, a w zakresie obowiązków dysponenta III stopnia - dla środków ujętych w rozdziałach oraz Natomiast w świetle zapisów art. 7 2 i 4 ustawy o Sądzie Najwyższym należy przyjąć, że Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego nie będzie posiadał uprawnień dysponenta III stopnia w zakresie środków ujętych w rozdziale działalność Izby Dyscyplinarnej. Uwzględniając zasadę autonomii budżetu Izby Dyscyplinarnej konsekwentnie należałoby zatem przyjąć, że w odniesieniu do budżetu Izby Dyscyplinarnej wyłączone zostały także uprawnienia Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego jako dysponenta części budżetowej w zakresie nadzoru i kontroli, o których mowa w art. 174 ustawy o finansach publicznych. W świetle powyższego, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, realizując obowiązki dysponenta części budżetowej, powinien otrzymane na rachunek Sądu Najwyższego środki przeznaczone na funkcjonowanie Izby Dyscyplinarnej przekazać właściwemu dysponentowi tych środków dysponentowi III stopnia, którym jak się wydaje powinien być Prezes Sądu Najwyższego kierujący pracą Izby Dyscyplinarnej. Jednakże Prezes ten nie jest kierownikiem państwowej jednostki budżetowej, gdyż Izba Dyscyplinarna ani w ustawie o SN ani w projektowanym Regulaminie SN nie została wyodrębniona w państwową jednostkę budżetową Sądu Najwyższego zgodnie z art. 11 i 12 u.f.p.. Natomiast dysponentem III stopnia mogą być kierownicy podległych dysponentom części państwowych jednostek budżetowych, którzy zgodnie z odrębnymi przepisami dokonują wydatków budżetu państwa ujętych w planie finansowym jednostki lub realizują dochody budżetu państwa (art. 2 pkt 8 u.f.p. oraz 3 rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 5 stycznia 2014 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania budżetu państwa, Dz.U. z 2016 r., poz. 69, dalej jako Rozporządzenie ). Opisane powyżej mankamenty regulacyjne wywołują szereg wątpliwości praktycznych. Przykładowo powstaje pytanie, czy dysponent I stopnia części 04 Sąd Najwyższy może przekazać środki budżetowe ujęte w rozdziale na działalność Izby Dyscyplinarnej Prezesowi kierującemu pracą tej Izby skoro nie jest on kierownikiem jednostki budżetowej i nie spełnia opisanych w przepisach o finansach publicznych wymogów definicyjnych dysponenta III stopnia. Po drugie, nie wiadomo, na jaki rachunek dysponent I stopnia ma przekazać środki na działalność Izby Dyscyplinarnej, skoro rachunki do obsługi budżetu otwierane są na podstawie umowy

3 3 pomiędzy bankiem a kierownikiem jednostki budżetowej będącym dysponentem środków przyznanych jednostce na wykonywanie jej zadań statutowych. Wreszcie wątpliwość wywołuje to, jak Prezes Sądu Najwyższego kierujący pracami Izby Dyscyplinarnej, nie będąc kierownikiem jednostki budżetowej, będzie realizował uprawnienia w zakresie wykonywania budżetu ujętego w rozdziale działalność Izby Dyscyplinarnej. Przykładowo, w zakresie sprawozdawczości budżetowej sprawozdania jednostkowe z wykonania budżetu są sporządzane m.in. przez kierowników jednostek organizacyjnych na podstawie ewidencji księgowej. Prezes Sądu Najwyższego kierujący pracami Izby Dyscyplinarnej nie może sporządzić takiego sprawozdania gdyż nie został wyposażony w przymiot kierownika jednostki i nie istnieje jednostka, dla której Kancelaria Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracami Izby Dyscyplinarnej mogłaby prowadzić księgi rachunkowe. Co więcej, jak wspomniano powyżej, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego nie posiada uprawnień dysponenta III stopnia tymi środkami i nie może tego obowiązku wykonać za właściwego dysponenta, a jako dysponent I stopnia powinien sporządzić sprawozdanie łączne na podstawie sprawozdań jednostkowych jednostek mu podległych i własnego sprawozdania jednostkowego. Należy także zwrócić uwagę na kwestię rozliczenia podatku VAT z organem podatkowym w przypadku dokonania zakupu sprzętu objętego odwróconym VAT. Sąd Najwyższy, pełniąc obowiązki administratora Kompleksu Urbanistycznego Wymiaru Sprawiedliwości przy placu Krasińskich jest czynnym podatnikiem VAT i co miesiąc przesyła do organu podatkowego pliki JPK_VAT oraz deklaracje VAT 7. Deklaracja powinna być jedna dla całej jednostki budżetowej i powinna obejmować wszystkie transakcje objęte rozliczeniem. Istotne problemy sprawiać będzie także rozliczanie zaliczek na poczet podatku dochodowego oraz składek z tytułu ubezpieczenia społecznego w zakresie wynagrodzeń wypłacanych pracownikom, w stosunku do których to Prezes Sądu Najwyższego kierujący pracami Izby Dyscyplinarnej będzie wykonywał czynności z zakresu prawa pracy. Należy też zasygnalizować, że brak wyodrębnienia Izby Dyscyplinarnej w odrębną jednostkę budżetową stwarza permanentne zagrożenie w zakresie przekraczania przepisów z zakresu zamówień publicznych. Działanie w Sądzie Najwyższym dwóch odrębnych kancelarii realizujących ten sam rodzaj zakupów może powodować, że w świetle ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2017 r., poz. 1579) zakupy te zostaną uznane za tzw. podział zamówienia, powodując przekroczenie progu zamówienia objętego przepisami ustawy. Projektodawca nie uwzględnia wreszcie faktu, że w Informatycznym Systemie Obsługi Budżetu Państwa są realizowane procesy w zakresie: 1) rocznego harmonogramu realizacji budżetu państwa, o którym mowa w art. 147 u.f.p.; 2) wniosków o zmianę limitu otwarcia; 3) wniosków o modyfikację harmonogramu; 4) zapotrzebowań na środki; 5) informacji, o której mowa w 8 ust. 4 Rozporządzenia; 6)

4 4 limitów miesięcznych i dziennych; 7) projektów planów finansowych; 8) planów finansowych; 9) wniosków i decyzji związanych ze zmianami projektów planów finansowych i planów finansowych; 10) decyzji, o których mowa w art. 177 ustawy o finansach publicznych; 11) sprawozdań budżetowych, w zakresie wynikającym z odrębnych przepisów; 12) sprawozdań finansowych, w zakresie wynikającym z odrębnych przepisów. Realizacja tych zadań, w szczególności w zakresie sprawozdawczości budżetowej i finansowej wymaga podpisu właściwego kierownika jednostki budżetowej odpowiednio do ustanowionych dysponentów środków budżetowych. W świetle uregulowań zawartych w ustawie o SN w zakresie autonomii budżetu Izby Dyscyplinarnej i braku uprawnień Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego jako dysponenta III stopnia w zakresie budżetu Izby Dyscyplinarnej konieczne byłoby dostosowanie programu TREZOR do odmiennych uwarunkowań we wszystkich ww. modułach oraz wprowadzenie odpowiednich zmian w innych przepisach regulujących kwestię odpowiedzialności dysponenta III stopnia nie będącego kierownikiem jednostki. Brak tych modyfikacji uniemożliwi przekazanie jakichkolwiek zleceń, wniosków, decyzji i zapotrzebowań na środki finansowe oraz sprawozdań w zakresie budżetu Izby Dyscyplinarnej przez dysponenta I stopnia. Nie można także tracić z pola widzenia faktu, że projektowane rozporządzenie zakłada, iż zarówno w strukturze Kancelarii Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, jak i strukturze Kancelarii Prezesa Sądu Najwyższego Kierującego pracą Izby Dyscyplinarnej funkcjonować będzie Biuro Finansowe ( 45 ust. 1 pkt 2 i 57 ust. 1 pkt 1 projektu Regulaminu SN). Status głównego księgowego Sądu Najwyższego ma jednak przysługiwać jedynie dyrektorowi Biura w ramach Kancelarii Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego ( 52 zd. 2 w zestawieniu z 62 projektu Regulaminu SN). Takie rozwiązanie, zakładające w istocie prowadzenie przez głównego księgowego Sądu Najwyższego również spraw Izby Dyscyplinarnej jest całkowicie błędne. Zgodnie z art. 54 ust. 1 u.f.p. głównym księgowym jednostki sektora finansów publicznych jest pracownik, któremu kierownik jednostki powierza obowiązki i odpowiedzialność w zakresie: prowadzenia rachunkowości jednostki; wykonywania dyspozycji środkami pieniężnymi, a także dokonywania wstępnej kontroli zgodności operacji gospodarczych i finansowych z planem finansowym oraz kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących operacji gospodarczych i finansowych. W świetle tego przepisu Prezes Sądu Najwyższego kierujący pracą Izby Dyscyplinarnej nie może więc powierzyć głównemu księgowemu Sądu Najwyższego obowiązków w zakresie realizacji budżetu Izby Dyscyplinarnej, albowiem jak wyżej wykazano nie jest kierownikiem jednostki. 3. Na s. 4 uzasadnienia do projektowanego rozporządzenia, Projektodawca wskazuje również, że nie jest zasadne utworzenie w strukturze organizacyjnej Kancelarii Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby Dyscyplinarnej m.in. pionu ochrony, czy biura informatyki. Takie rozwiązanie jest jednak wysoce wątpliwe z punktu widzenia przepisów o finansach publicznych. Budżet Izby Dyscyplinarnej powinien uwzględniać

5 5 niezbędne wydatki dla prawidłowej realizacji zadań nałożonych na Izbę. Niedopuszczalne jest przerzucanie kosztów działalności Izby Dyscyplinarnej na działalność innych Izb Sądu Najwyższego. Zgodnie z zasadami finansów publicznych środki przyznane ustawą budżetową na realizację zaplanowanych zadań finansowanych z rozdziału Naczelne organy Sądownictwa nie mogą być przeznaczane na finansowanie potrzeb Izby Dyscyplinarnej, dla której środki planowane są w rozdziale Takie postępowanie stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Wszelkie wydatki związane z działalnością Izby powinny być zatem pokrywane z jej budżetu. Również w przypadku pracowników Biura Studiów i Analiz przewiduje się, że będą oni pełnili obowiązki na rzecz Izby Dyscyplinarnej. Wydatki na ten cel powinny być także planowane i pokrywane z budżetu Izby Dyscyplinarnej. Dla jasności sytuacji w tym zakresie proponuje się zweryfikować strukturę organizacyjną Kancelarii Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby Dyscyplinarnej bądź samej Izby Dyscyplinarnej i rozważenie utworzenia w niej działu postępowań dyscyplinarnych Biura Studiów i Analiz. 4. Mając na uwadze powyższe zastrzeżenia dotyczące unormowań odnoszących się do autonomii finansowej Izby Dyscyplinarnej, stwierdzić trzeba, że powyższe uchybienia są wynikiem przyjęcia, przynajmniej na poziomie regulacji ustawowych, założenia, że Izba Dyscyplinarna jest częścią Sądu Najwyższego. Jest to założenie błędne, co było również przedmiotem opinii Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2017 r., gdyż w istocie, o czym świadczą również powyższe rozważania, mamy do czynienia nie tyle z izbą Sądu Najwyższego, ile z wyodrębnionym strukturalnie i budżetowo odrębnym sądem. Podobne zastrzeżenie, aczkolwiek w zdecydowanie mniejszej skali, należy zgłosić wobec Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. 5. Z powyższych względów nie ma też żadnych podstaw, aby izby te znajdowały się w budynku położonym w Warszawie przy Placu Krasińskich 2/4/6 (zob. 77 ust. 1 Regulaminu SN). Poza przedstawioną wcześniej argumentacją, stwierdzić trzeba, że w gmachu Kompleksu Urbanistycznego Wymiaru Sprawiedliwości nie ma technicznych możliwości rozmieszczenia sędziów i pracowników Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz Izby Dyscyplinarnej. W sumie będzie to ponad 100 osób, w skład których wchodzi: 36 sędziów, 36 asystentów tych sędziów (przyjmując, że każdy sędzia będzie miał jednego asystenta), członkowie Biura Studiów i Analiz przypisani do działu prawa konstytucyjnego i prawa publicznego oraz do działu postępowań dyscyplinarnych, a także pracownicy administracji i obsługi (na podstawie dotychczasowych danych należałoby przyjąć, że powinno być to minimum około 30 osób). Już obecnie występują przypadki dzielenia jednego miejsca pracy przez kilku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy. Wykorzystano także wszystkie możliwości techniczne dostosowania budynku do zwiększonych potrzeb pracowniczych (np. wydzielenie

6 6 pokoju z części korytarza, zabudowa przestrzeni pod schodami itp.). W związku z tym Sąd Najwyższy wystąpił do Ministra Infrastruktury z prośbą o wskazanie obiektu, który mógłby być wykorzystany na potrzeby dwóch nowo tworzonych Izb. Po drugie i jak się wydaje o wiele istotniejsze, zajmowanie przestrzeni wspólnych przez sędziów orzekających w Izbie Dyscyplinarnej oraz Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, które de facto kontrolują działalność orzeczniczą pozostałych Izb Sądu Najwyższego i działalność sędziów w kontekście ich odpowiedzialności dyscyplinarnej, oraz sędziów tych innych Izb Sądu Najwyższego może generować ryzyko istotnego dyskomfortu pracy sędziów tych izb oraz przyczyniać się do powstawania relacji mogących rzutować na ocenę ich bezstronności i niezawisłości sędziów orzekających w Izbie Dyscyplinarnej. Wyeliminowanie choćby potencjalnych zagrożeń w tym zakresie było zaś zasadniczym celem projektodawcy ustawy o SN. Skoro zatem ratio legis przyjętych regulacji sprowadza się do zasadniczej odrębności Izby Dyscyplinarnej, to powinno to znaleźć wyraz także w aspekcie infrastrukturalnym. 6. Zastrzeżenia budzi również określenie liczby sędziów orzekających w Izbie Dyscyplinarnej na poziomie 16 etatów. Propozycja ta jak wynika z uzasadnienia opiniowanego projektu wynika z analizy liczby stanowisk sędziowskich w poszczególnych izbach obecnie funkcjonujących w strukturze Sądu Najwyższego, obciążenia tych izb i prognozowanego obciążenia po wejściu w życie ustawy o SN. Należy jednak zauważyć, że w 2016 r. do Sądu Najwyższego wpłynęło łącznie 61 spraw dyscyplinarnych sędziów sądów powszechnych rozpoznawanych w drugiej instancji, 99 spraw dyscyplinarnych innych zawodów i 3 sprawy dyscyplinarne sędziów Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy rozpoznał przy tym 33 sprawy dotyczące wyznaczenia właściwego sądu dyscyplinarnego. Łącznie było to zatem 196 spraw. W 2017 r. Sąd Najwyższy rozstrzygał w przedmiocie odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów w 60 sprawach, a w sprawach pozostałych grup zawodowych: adwokatów, radców prawnych, notariuszy, prokuratorów, a także lekarzy i farmaceutów w 120. Załatwiono przy tym 32 sprawy dotyczące wyznaczenia właściwego sądu dyscyplinarnego. Było to zatem ok. 210 spraw. Uwzględniając przy tym fakt, że w świetle art ustawy o SN sprawy odpowiedzialności dyscyplinarnej przedstawicieli zawodów innych niż prawnicze nie zostały poddane kognicji Izby Dyscyplinarnej, należy zwrócić uwagę na nierównomierne obciążenie sędziów Izby Dyscyplinarnej w stosunku do sędziów orzekających w innych Izbach. Przy założeniu utrzymania wpływu spraw dyscyplinarnych na poziomie z lat , do referatu jednego sędziego orzekającego w Izbie Dyscyplinarnej trafiałoby bowiem ok spraw rocznie, podczas gdy w innych izbach Sądu Najwyższego, uwzględniając dotychczasowy poziom wpływu i zaproponowaną przez Prezydenta RP liczbę etatów sędziowskich, obciążenie sędziów pracą orzeczniczą będzie kilkadziesiąt razy wyższe.

7 7 7. Zgodnie z 64 ust. 2 projektowanego rozporządzenia, Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego ma wykonywać zadania Sądu Najwyższego wynikające z przepisów o dostępnie do informacji publicznej. Wydaje się jednak, że z uwagi na zagwarantowaną ustawowo autonomię Izby Dyscyplinarnej za udostępnianie informacji publicznej dotyczącej tej Izby powinna być odpowiedzialna któraś z jednostek Kancelarii Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby Dyscyplinarnej. Z kolei Prezes Sądu Najwyższego kierujący pracą Izby Dyscyplinarnym powinien zostać określony jako organ zobowiązany do udostępniania informacji publicznej dotyczącej tej Izby. W świetle przepisów dotyczących pozycji tego Prezesa Sądu Najwyższego, która w istocie jest równorzędna pozycji Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, trudno zaakceptować sytuację, w której o udostępnieniu informacji dotyczącej Izby Dyscyplinarnej miałby decydować Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego. Takie rozwiązanie stwarzałoby też istotne trudności praktyczne, skoro z uwagi na odrębność organizacyjną Izby Dyscyplinarnej i Kancelarii Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracami Izby Dyscyplinarnej, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego nie będzie znajdował się w posiadaniu informacji dotyczących tych jednostek organizacyjnych. 8. Wątpliwości wywołuje również projektowany 82 ust. 1 pkt 3 Regulaminu SN, który zobowiązuje przewodniczącego wydziału do przesłania na wniosek Prokuratury Krajowej akt do wglądu przed rozprawą lub posiedzeniem. Mimo że przepis ten stanowi powtórzenie 71 ust. 1 pkt 3 dotychczasowego Regulaminu SN, regulację tę należy uznać za wysoce kontrowersyjną, zwłaszcza w kontekście dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (TK). Warto przypomnieć, że wyrokiem z 8 maja 2014 r. TK orzekł, że 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości 20 grudnia 2012 r. w sprawie nadzoru administracyjnego nad działalnością administracyjną sądów powszechnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 69) w części obejmującej słowa a w uzasadnionych przypadkach także akt spraw sądowych, jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. Okoliczność, że w przypadku projektowanego rozwiązania mamy do czynienia z Prokuraturą Krajową niewiele zmienia, biorąc pod uwagę, że na czele tej instytucji stoi Prokurator Generalny będący jednocześnie Ministrem Sprawiedliwości. Nie ma zatem podstaw aby przedmiotowe uprawnienie, które nie przeszło testu konstytucyjności, znalazło się w Regulaminie SN. Nota bene, jeśli w ogóle miałoby ono być unormowane (co jest wysoce wątpliwe), to powinno to nastąpić w akcie prawnym o randze ustawy. Niezależnie od tego wskazać należy, że tego typu rozwiązanie: stanowi ingerencję w kompetencje procesowe, może prowadzić do przewlekłości postępowań, jak również może wywoływać pośredni nacisk na sprawowanie wymiaru sprawiedliwości przez sądy. 9. W 110 Regulaminu SN Projektodawca proponuje wprowadzenie instytucji opinii wstępnej, sporządzanej przez członka Biura Studiów i Analiz w sprawach o podjęcie uchwały w pełnym składzie izby lub w składzie siedmiu sędziów Sądu Najwyższego. Opinia ta odpowiada obecnie funkcjonującej w Sądzie Najwyższym instytucji notatki sporządzanej przez członków Biura Studiów i Analiz do spraw

8 8 rozstrzyganych w powiększonych składach. Istotnym novum jest jednak propozycja publikacji opinii wstępnej w Biuletynie Informacji Publicznej Sądu Najwyższego. Kwestia ta wymaga dogłębnego przemyślenia, zwłaszcza jeżeli uwzględni się niewiążący i w istocie wewnętrzny charakter opinii. Nie można bowiem wykluczyć, że zajęcie przez skład orzekający stanowiska innego niż przyjęte w opinii wstępnej stanowić będzie przedmiot nieuzasadnionych zarzutów naruszenia prawa na skutek niezrozumienia istoty i roli opinii. W odbiorze społecznym trudno będzie bowiem uzasadnić rozbieżność pomiędzy opinią a orzeczeniem, zwłaszcza dla stron niemających fachowego przygotowania prawniczego. Praktyka publikowania notatek i opinii sporządzanych przez pracowników administracyjnych nie jest również znana innym organom sądowym. 10. Projektowany Regulamin SN nie uwzględnia w strukturze organizacyjnej Sądu Najwyższego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, którego powołanie wymusza rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE - ogólne rozporządzenie o ochronie danych (Dz. Urz. serii L Nr 119 z dnia 4 maja 2016 r., s. 1). Pożądane wydaje się wprowadzenie uregulowania przewidującego, po pierwsze, możliwość powierzenia wykonywania tej funkcji pracownikowi Sądu Najwyższego i po drugie - przesądzenie, że w zakresie wykonywania omawianej funkcji pracownik ten podlega bezpośrednio Pierwszemu Prezesowi Sądu Najwyższego. 11. W celu zwiększenia efektywności i lepszej koordynacji prac sekretariatu Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, zwłaszcza w kontekście zwiększenia liczby izb, rozważania wymaga wprowadzenie funkcji kierownika tego sekretariatu. 12. Co do pozostałych kwestii uregulowanych w Regulaminie SN, należy zgłosić następujące zastrzeżenia i uwagi o charakterze szczegółowym: a) projektowany 3 Regulaminu SN nie uwzględnia faktu, że nadzór administracyjny nad działalnością Izby Dyscyplinarnej ma sprawować Prezes Sądu Najwyższego kierujący pracami tej Izby. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego ma być w istocie pozbawiony kompetencji w tym zakresie, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w omawianym przepisie; b) w porównaniu z ustawą o SN całkowite novum stanowi wykreowanie w 4 pkt 14) Regulaminu SN kompetencji Prezesa kierującego pracą danej izby w zakresie opiniowania oświadczeń o woli dalszego pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego przez osoby, które ukończyły 65 rok życie; jest to rozwiązanie, które przy założeniu jego celowości powinno zostać uregulowane ustawowo; w tym zakresie Regulamin SN wydaje się wykraczać poza delegację ustawową; c) 6 ust. 4 Regulaminu wymaga rozbudowania i doprecyzowania. Oprócz lakonicznego wskazania na publikacje i audycje zależałoby wyraźnie nawiązać do współczesnych form publikacji, wynikających z rozwoju nowoczesnych technologii i środków komunikacji, w tym do ich wersji internetowych;

9 9 d) w 29 ust. 2 Regulaminu SN zbyt wąsko została ujęta możliwość wprowadzenia głosowania tajnego - w 13 ust. 2 dotychczasowego Regulaminu SN prawidłowo przyjęto taką regułę w wypadku wskazanych tam spraw personalnych. Niezależnie od tego nie ma uzasadnienia odstąpienie od dotychczasowego unormowania, zgodnie z którym głosowanie jest tajne, jeżeli z takim żądaniem wystąpi chociażby jeden z członków Zgromadzenia ogólnego (Projekt wymaga wniosku co najmniej trzech sędziów z obecnych członków tego Organu); e) w 38 ust. 2 jest mowa o zastępcy członka Kolegium, mimo że w 32 nie przewiduje się możliwości jego wyboru (zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego ma kompetencję tylko w zakresie wyboru członków kolegium Sądu Najwyższego); f) wadliwa wydaje się redakcja przepisu 40 ust. 1 Regulaminu SN; błąd logicznojęzykowy polega na tym, że o ile w skład Izby wchodzą Sędziowie Sądu Najwyższego, i tak prawidłowo ujęto tę materię w ust. 2 i 3 40 Regulaminu SN, to nie należy używać tego sformułowania w odniesieniu do stanowisk. W treści ustępu pierwszego w 40 można by np. zastosować następujące sformułowanie: W izbach Sądu Najwyższego przewiduje się: 1) w izbie Cywilnej 35 stanowisk sędziego Sądu Najwyższego; itd.; 13. Należy również zasygnalizować pewne mankamenty redakcyjne i językowe projektowanego rozporządzenia. Paragraf 16 brzmi bowiem: w poszczególnych izbach Sądu Najwyższego w zakresie Izby Dyscyplinarnej ; wydaje się, że wyrażenie w zakresie Izby Dyscyplinarnej jest zbędne. Z kolei w w 64, w jednym zdaniu następuje powtórzenie zwrotu związanych. W projektowanym rozporządzeniu można także uniknąć powielenia pewnych niezgrabności językowych wynikających z dotychczasowego brzmienia Regulaminu SN, co dotyczy następujących uregulowań: a) w 4 Regulaminu SN, przy wymienianiu przykładowych czynności wykonywanych przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, wskazano, że chodzi m.in. o czynności określone innymi powszechnie obowiązującymi przepisami prawa. Sformułowanie to jest prawidłowe; nawiązuje ono do uregulowania zawartego w art. 87 ust. 1 Konstytucji RP. Analogicznym sformułowaniem operują 15 ust. 1 oraz 16 Regulaminu SN, określające zakres czynności wykonywanych przez Prezesów Sądu Najwyższego. Natomiast w 24 Regulaminu SN, dotyczącym Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego, w 32 odnoszącym się do Zgromadzenia sędziów izby Sądu Najwyższego, a także w 34 dotyczącym Kolegium Sądu Najwyższego, posłużono się, w analogicznej (pod względem redakcyjnym) sytuacji, określeniem innymi aktami normatywnymi, którego zakres przedmiotowy jest szerszy niż powszechnie obowiązujące przepisy prawa. Odesłanie do innych aktów normatywnych nie stanowi należytej ochrony przed regulowaniem określonej materii przepisami nie wymienionymi w art. 87 ust. 1

10 10 Konstytucji. Oceny tej nie zmienia fakt, że takim określeniem posługiwano się w dotychczasowym Regulaminie Sądu Najwyższego; b) 67 brzmi: Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego ma sekretariat ; wydaje się, że powinno być W Biurze Studiów i Analiz działa sekretariat ; c) w 72 pkt 2 normuje się obowiązki asystenta sędziego stanowiąc, że: przegląda strony internetowe zawierające informacje użyteczne ; być może lepiej: analizuje strony internetowe pod kątem informacji użytecznych ; d) 74 brzmi: Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, w porozumieniu z Kolegium Sądu Najwyższego, określi ; wydaje się, że trafniejsze byłoby użycie czasownika określa ; podobna forma została użyta w 79 ust. 2; e) w 84 ust. 2 mowa jest o wyznaczeniu sprawy poza kolejnością; tymczasem chodzi o wyznaczenie rozprawy bądź posiedzenia poza kolejnością; f) 102 powinien otrzymać następujące brzmienie W aktach sprawy zamieszcza się wzmiankę o wydaniu z akt dokumentów, odpisów, kserokopii i innych pism.