RAPORT Z WYKONANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU PSZCZYŃSKIEGO

Transkrypt

1 ZARZĄD POWIATU PSZCZYŃSKIEGO RAPORT Z WYKONANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU PSZCZYŃSKIEGO w okresie od 1 stycznia 2016 roku do 31 grudnia 2017 roku Opracowała: Maria Adamczyk Wydział Rolnictwa, Leśnictwa i Ochrony Środowiska Powiatowe w Pszczynie Grudzień 2018 r.

2 SPIS TREŚCI 1. Wstęp Stan środowiska naturalnego w Powiecie Pszczyńskim w latach Monitoring powietrza atmosferycznego Omówienie wyników pomiarów wykorzystywanych w ocenie jakości powietrza w województwie śląskim, obejmującej 2016 i 2017 rok Klasyfikacja stref w województwie śląskim Monitoring hałasu Monitoring pól elektromagnetycznych Monitoring wód powierzchniowych Monitoring rzek Monitoring zbiorników zaporowych Monitoring wód przeznaczonych do zaopatrzenia ludności Monitoring wód podziemnych Cele długookresowe i kierunki działań oraz zadania określone w Programie ochrony środowiska dla powiatu pszczyńskiego na lata z perspektywą do roku Stopień oraz koszty realizacji zadań określonych w programie ochrony środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego w latach Podsumowanie Materiały źródłowe

3 1. Wstęp Niniejszy raport został sporządzony w myśl art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. 2018, poz. 799 z późn. zm.). Raport odnosi się do okresu sprawozdawczego od do , w związku z czym obejmuje swoim zakresem Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata z perspektywą do roku 2018 przyjęty Uchwałą Nr XXIII/201/12 Rady Powiatu Pszczyńskiego z dnia 28 listopada 2012r. W roku 2016 rozpoczęły się prace nad nowym dokumentem dla Powiatu Pszczyńskiego pt. Program ochrony środowiska dla Powiatu pszczyńskiego do roku 2020 z perspektywą do roku 2024, który został przyjęty przez Radę Powiatu Pszczyńskiego Nr XXXVII/288/18 z dnia 24 stycznia 2018 roku. Zgodnie z art. 18 ust. 2 ww. ustawy Prawo ochrony środowiska, organ wykonawczy powiatu sporządza co 2 lata raporty z wykonania programu środowiska, które przedstawia Radzie Powiatu. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Pszczyńskiego na lata z perspektywą do roku 2018 obejmuje okres sprawozdawczy, tj. za lata , tj. od do r. Zadaniem raportu jest podsumowanie realizacji koncepcji przedsięwzięć ujętych w wyżej wymienionym Programie, określenie aktualnego stanu środowiska w Powiecie Pszczyńskim oraz zmian jakie zaszły w okresie sprawozdawczym, w odniesieniu do jego głównych komponentów, tj.: powietrza atmosferycznego, zasobów wodnych, gospodarki odpadami, przyrody i krajobrazu, hałasu i oddziaływania pól elektromagnetycznych. Ponadto w raporcie znajdują się informacje n/t stopnia realizacji działań określonych w Programie, uwzględniające priorytety i cele zrównoważonego rozwoju powiatu, w kontekście zarówno stanu środowiska jak i obowiązującego stanu prawnego. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska nie określa wymagań dotyczących struktury raportu z realizacji programu ochrony środowiska. 3

4 2. Stan środowiska naturalnego w Powiecie Pszczyńskim w latach Informacje niezbędne do oceny stanu środowiska naturalnego oraz określenia zachodzących w nim zmian w okresie sprawozdawczym, pochodzą ze sporządzanego corocznie przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach, Delegatura w Bielsku-Białej opracowania pt. Informacja o stanie środowiska na terenie Powiatu Pszczyńskiego. Badania stanu czystości środowiska prowadzone są zgodnie z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska dla województwa śląskiego Monitoring powietrza atmosferycznego Zgodnie z art. 87 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. 2018, poz. 799 z późn. zm.) oceny stanu powietrza atmosferycznego dokonywane są w strefach. Na terenie województwa śląskiego zostało wydzielonych 5 stref zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 10 sierpnia 2012r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. 2012, poz. 914). Powiat Pszczyński znajduje się w strefie śląskiej (kod strefy PL2405). Podstawę klasyfikacji stref stanowi (zgodnie z art. 89 w/w ustawy) dopuszczalny poziom substancji stężeń powiększony o margines tolerancji z dozwolonymi przypadkami przekroczeń, poziomy docelowe oraz poziomy celów długoterminowych ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin, określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012r. w sprawie poziomów stężeń niektórych substancji w powietrzu ( Dz. U. 2012, poz. 1031). Ocenę strefy wykonuje się dla zanieczyszczeń wymienionych w tabeli poniżej. 4

5 Tabela 1. Wartości kryterialne dla klasyfikacji stref dla terenu kraju w latach Dopuszczalny Dopuszczalna Okres Margines poziom częstość uśredniania tolerancji Substancja substancji przekraczania wyników w danym roku w powietrzu dopuszczalnego pomiarów [µg/m [µg/m 3 ] poziomu w roku 3 ] Benzen rok Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki jedna godzina razy - rok jedna godzina razy - 24 godziny razy - Ołów rok 0,5 - - Ozon 8 godzin dni* - Pył zawieszony PM10 24 godziny razy - rok Tlenek węgla 8 godzin Pył PM2,5 rok 25-1 * liczba dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym, uśredniona w ciągu ostatnich trzech lat Na terenie strefy śląskiej oceny prowadzone są w oparciu o wyniki badań ze 134 stanowisk pomiarowych obejmujących pomiary: wysokiej jakości na stałych stacjach monitoringu, rozumiane jako pomiary ciągłe, prowadzone z zastosowaniem mierników automatycznych (pa) 16 stanowisk pomiarowych dwutlenku azotu (NO 2), 1 -tlenków azotu (NOx), 17 - dwutlenku siarki (SO 2), 10 ozonu (O 3), 9 pyłu zawieszonego PM10, 10 - tlenku węgla (CO), stanowiska benzenu (C 6H 6), manualne (pm): na stałych stacjach monitoringu prowadzone codziennie 15 stanowisk pyłu PM10, 9 stanowisk pyłu PM2,5, 7 - stężeń ołowiu (Pb), 7 - kadmu (Cd), 7 niklu (Ni), 7 arsenu (As), 11 - benzo(a)pirenu (BaP), pasywne (pp) 3 stanowiska benzenu (C 6H 6). Ogółem w ocenie wykorzystano wyniki z 68 stanowisk automatycznych, 63 stanowisk manualnych oraz 3 pasywnych. Na 11 stanowiskach prowadzono pomiary równolegle dwoma metodami manualną i automatyczną (8 -pyłu zawieszonego PM10 Częstochowa ul. Baczyńskiego, Katowice ul. Kossutha, Zabrze ul. Skłodowskiej Curie, Dąbrowa Górnicza ul. Tysiąclecia, Cieszyn ul. Mickiewicza, Bielsko-Biała ul. Kossak-Szczuckiej, Rybnik ul. Borki, Żywiec ul. Kopernika; 3-5

6 pyłu PM2.5 (Gliwice ul. Mewy, Katowice ul. Kossutha, Złoty Potok (gmina Janów) pow. częstochowski). Na terenie powiatu pszczyńskiego znajduje się stacja manualna monitoringu zanieczyszczeń pyłowych zlokalizowana w Pszczynie, przy ul. Bogedaina. 6

7 Rys. 1. Stacja monitoringu zanieczyszczeń pyłowych w Pszczynie przy ulicy Bogedaina Granice obszaru przekroczeń normatywnych stężeń pyłów PM10, PM2,5, dwutlenku azotu, benzo(a)pirenu i ozonu wyznaczono na podstawie wyników modelowania wykonanego na zlecenie GIOŚ przez firmę ATMOTERM SA, natomiast do wyznaczenia obszaru przekroczeń dla dwutlenku siarki wykorzystano zasoby Wojewódzkiego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Katowicach. Dla wszystkich substancji podlegających ocenie, strefy zaliczane są do klas: klasa A jeżeli stężenia zanieczyszczeń na jej terenie nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych, klasa B jeżeli stężenia zanieczyszczeń na jej terenie przekraczały poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczały poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, klasa C jeżeli stężenia zanieczyszczeń na jej terenie przekraczały poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy ten margines jest określony, 7

8 klasa D1 jeżeli stężenia ozonu w powietrzu na jej terenie nie przekraczały poziomu celu długoterminowego, klasa D2 jeżeli stężenia ozonu na jej terenie przekraczały poziom celu długoterminowego Omówienie wyników pomiarów wykorzystywanych w ocenie jakości powietrza w województwie śląskim, obejmującej 2016 i 2017 rok. Rok 2016 Pył PM10 Średnie roczne stężenia pyłu zawieszonego PM10 mieściły się w przedziale od 60% do 130% poziomu dopuszczalnego. Na 11 stanowiskach spośród 24, z których wyniki wykorzystano do oceny, stężenia średnioroczne były wyższe niż 40 µg/m 3, na jednym równe z poziomem oraz na 12 stanowiskach były niższe niż poziom dopuszczalny. Wartości średnie stężeń pyłu PM10 w 2016 roku wyniosły (wartość dopuszczalna 40 µg /m 3 ): w aglomeracji górnośląskiej od 39 µg /m 3 (Tychy) do 47 µg /m 3 (Katowice Al. Górnośląska /Plebiscytowa), w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej od 42 µg /m 3 (Żory) do 47 µg /m 3 (Rybnik), w Bielsku-Białej - 36 µg /m 3, w Częstochowie 30 µg /m 3 (stacja tła miejskiego ul. Baczyńskiego) do 40 µg /m 3 (stacja komunikacyjna ul. Armii Krajowej), w strefie śląskiej od 23 µg /m 3 (Ustroń) do 51 µg /m 3 (Pszczyna). W porównaniu do 2015 roku stężenia średnie roczne: w aglomeracji górnośląskiej zmniejszyły się na 5 stanowiskach, najznaczniej w Tychach o 8%, wzrosły o 1% w Katowicach Al. Górnośląska/Plebiscytowa (stacja komunikacyjna), w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej wzrosły o 1% na stanowiskach w Żorach, w Rybniku pozostały na tym samym poziomie co w roku poprzednim, w strefie Bielsko-Biała miasto wzrosły o 1%, w strefie Częstochowa miasto zmniejszyły się o 5% (stacja tła miejskiego) oraz o 11% na stacji komunikacyjnej, w strefie śląskiej zmniejszyły się na 8 stanowiskach (najznaczniej w Zawierciu o 17%), na 4 stanowiskach pozostały na takim poziomie jak w 2015 roku (Ustroń, Myszków, Żywiec, Tarnowskie Góry). 8

9 Liczba przekroczeń dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 była wyższa niż dopuszczalna częstość 35 dni w roku i wynosiła w: aglomeracji górnośląskiej od 59 w Sosnowcu do 104 dni w Gliwicach, aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej od 73 w Żorach do 100 dni w Rybniku, w Bielsku-Białej 57 dni, w Częstochowie od 40 do 83 dni na stacji komunikacyjnej, w strefie śląskiej od 18 w Złotym Potoku, 101 w Pszczynie do 114 dni w Wodzisławiu. W 2016 roku przez 19 dni (35 przypadków przekroczeń) stężenia 24-godzinne pyłu zawieszonego PM10 były równe lub wyższe niż 200 µg/m 3, czyli od wartości progowej informowania społeczeństwa o ryzyku wystąpienia przekroczenia stanu alarmowego dla pyłu PM10. Stężenia 24-godzinne pyłu PM10 na takim poziomie wystąpiły na 12 z 24 stanowisk w województwie śląskim. Najwięcej przekroczeń na 6 stanowiskach zanotowano w dniu 19 stycznia 2016 roku. Niekorzystne skutki zdrowotne ze względu na wystąpienie poziomów alarmowych pyłu zawieszonego PM10 określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu wystąpiły w strefie śląskiej w Pszczynie 1 i 23 stycznia oraz 10 stycznia w Żywcu. Pył PM2,5 W 2016 roku wartość dopuszczalna stężenia pyłu zawieszonego PM2,5 wynosząca 25 µg/m3, poza stanowiskiem tła regionalnego w Złotym Potoku (gmina Janów) i tła miejskiego w Częstochowie, została przekroczona od 8% do 37%, na 7 z 9 stanowisk pomiarowych w województwie śląskim i wynosiła: w aglomeracji górnośląskiej - 27 µg/m 3 w Katowicach ul. Kossutha, 32 µg/m 3 Gliwicach i 34 µg/m 3 w Katowicach ul. Plebiscytowa/A4 (stanowisko komunikacyjne, w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej - 29 µg/m 3, w strefie Bielsko-Biała miasto µg/m 3, w strefie Częstochowa miasto - 25 µg/m 3, w strefie śląskiej od 19 µg/m 3 w Złotym Potoku do 33 µg/m 3 w Godowie. W porównaniu z rokiem 2015 na trzech stanowiskach stężenia średnie roczne pyłu PM2,5 zmniejszyły się, na czterech wzrosły i na dwóch pozostały na tym samym poziomie: 9

10 w aglomeracji górnośląskiej pozostały na tym samym poziomie w Katowicach ul. Kossutha, wzrosły o 4% w Gliwicach oraz w Katowicach, ul Górnośląska (stanowisko komunikacyjne) w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej wzrosły o 5%, w strefie Bielsko-Biała miasto wzrosły o 9%, w strefie Częstochowa miasto zmniejszyły się o 3% do poziomu dopuszczalnego, w strefie śląskiej pozostały na tym samym poziomie w Złotym Potoku (gmina Janów), zmniejszyły się o 3% w Tarnowskich Górach oraz o 7% w Godowie. Na stanowisku w Pszczynie przy ul. Bogedaina nie były prowadzone pomiary zanieczyszczenia pyłem PM2,5. Benzo(a)piren W 2016 roku średnie roczne stężenie benzo(a)pirenu na 11 stanowiskach przekroczyły wartość docelową (1ng/m 3 ) i wyniosły: w aglomeracji górnośląskiej - 6 ng/m 3, w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej - 13 ng/m 3, w strefie Bielsko-Biała miasto - 6 ng/m 3, w strefie Częstochowa miasto - 4 ng/m 3, w strefie śląskiej od 6 ng/m 3 do 11 ng/m 3. W porównaniu do 2015 roku, na 10 stanowiskach stężenia średnioroczne zwiększyły się od 9% w Żywcu do 42% w Pszczynie. Obniżenie wartości średniorocznej wystąpiło o 14% w Godowie. W okresie zimowym od 1 października 2016 roku do 31 marca 2017 roku na stanowiskach w Pszczynie i Rybniku były obserwowane najwyższe stężenia benzo(a)pirenu, które wynosiły 20 ng/m 3 w Pszczynie i 23 ng/m 3 w Rybniku. SO 2 W 2016 roku, wg kryterium ochrony zdrowia, pomiary stężeń SO 2 wykazały: brak przekroczeń dopuszczalnej częstości 24 razy przekraczanie poziomów dopuszczalnych stężeń 1- godzinnych 350 μg/m 3 ; najwyższe stężenie 1 godzinne wyniosło w Rybniku 280 μg/m 3, 10

11 najwyższe stężenia 24 godzinne wystąpiły 19 stycznia w Wodzisławiu, wynosząc 97 μg/m 3 oraz 31 grudnia 93 μg/m 3 w Żywcu (78% i 75% poziomu dopuszczalnego wynoszącego 125 μg/m 3 ). Na żadnym stanowisku pomiarowym nie została przekroczona dopuszczalna częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego 125 μg/m 3, wynosząca 3 dni w roku. W latach najwyższe stężenia 1 godzinne dwutlenku siarki wystąpiły na stacji w Rybniku, a najwyższe 4-te maksymalne stężenie 24 godzinne dwutlenku siarki w Żywcu. Na stanowisku pomiarowym w Pszczynie przy ulicy Bogedaina nie prowadzi się pomiarów zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki. Rok 2017 Pył PM10 Średnie roczne stężenia pyłu zawieszonego PM10 mieściły się w przedziale od 62% do 139% poziomu dopuszczalnego. Na 8 stanowiskach spośród 23, z których wyniki wykorzystano do oceny, stężenia średnioroczne były niższe niż 40 µg/m 3, na dwóch równe z poziomem oraz na 13 stanowiskach były wyższe niż poziom dopuszczalny. Wartości średnie stężeń pyłu PM10 w 2017 roku wyniosły (wartość dopuszczalna 40 µg/m 3 ): w aglomeracji górnośląskiej od 40 µg /m 3 (Dąbrowa Górnicza) do 52 µg /m 3 (Katowice Al. Górnośląska /Plebiscytowa), w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej od 41 µg /m 3 (Żory) do 51 µg /m 3 (Rybnik), w Bielsku-Białej - 38 µg /m 3, w Częstochowie 34 µg /m 3 (stacja tła miejskiego ul. Baczyńskiego) do 42 µg /m 3 (stacja komunikacyjna ul. Armii Krajowej), w strefie śląskiej od 25 µg /m 3 (Ustroń) do 56 µg /m 3 (Pszczyna). W porównaniu do 2016 roku stężenia średnie roczne: w aglomeracji górnośląskiej wzrosły na 6 stanowiskach, najznaczniejn2 Tychach o 14%, zmniejszyły się o 4% w Gliwicach, W aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej wzrosły o 8% na stanowisku w Rybniku i zmniejszyły się o 2% w Żorach, w strefie Bielsko-Biała miasto wzrosły o 6%, w strefie Częstochowa miasto wzrosły o 14% (stacja tła miejskiego) oraz o 7% na stacji komunikacyjnej, 11

12 w strefie śląskiej zmniejszyły się na 2 stanowiskach o: 3% w Myszkowie i o 8% w Godowie, wzrosły na 9 stanowiskach (najznaczniej w Zawierciu o 14%). Liczba przekroczeń dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 była wyższa niż dopuszczalna częstość 35 dni w roku i wynosiła w: aglomeracji górnośląskiej od 67 w Dąbrowie Górniczej do 102 dni w Katowicach, aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej od 72 w Żorach do 96 dni w Rybniku, w Bielsku-Białej 60 dni, w Częstochowie od 40 dni na stacji tła miejskiego do 82 na stacji komunikacyjnej, w strefie śląskiej od 23 w Złotym Potoku, 102 w Pszczynie do 106 dni w Wodzisławiu. W 2017 roku przez 25 dni (16 dni w styczniu, 6 dni w lutym, 1 dzień w listopadzie, 2 dni w grudniu) stężenia 24-godzinne pyłu zawieszonego PM10 były równe lub wyższe niż 200 µg/m 3, czyli od wartości progowej informowania społeczeństwa o ryzyku wystąpienia przekroczenia stanu alarmowego dla pyłu PM10. Stężenia 24-godzinne pyłu PM10 na takim poziomie wystąpiły na 23 z 24 stanowisk w województwie śląskim. Niekorzystne skutki zdrowotne ze względu na wystąpienie poziomów alarmowych pyłu zawieszonego PM10 określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu wystąpiły w 2017 roku: 9 stycznia i 15 lutego na dwunastu stanowiskach, 8 stycznia na siedmiu, 10 stycznia na pięciu, 28 stycznia na czterech, 1 lutego na trzech, 27 stycznia i 14 lutego na dwóch, 11, 23, i 29 stycznia na pojedynczych stanowiskach. Największa liczba dni z przekroczeniem poziomu 200 µg/m 3 wystąpiła w strefie śląskiej w Pszczynie. Pył PM2,5 W 2017 roku wartość dopuszczalna stężenia pyłu zawieszonego PM2,5 wynosząca 25 µg/m 3, poza stanowiskiem tła regionalnego w Złotym Potoku (gmina Janów), została przekroczona na 8 z 9 stanowisk pomiarowych w województwie śląskim i wynosiła: w aglomeracji górnośląskiej - 31 µg/m 3 w Katowicach ul. Kossutha oraz Gliwicach i 39 µg/m 3 w Katowicach ul. Plebiscytowa/A4 (stanowisko komunikacyjne, w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej - 28 µg/m 3, w strefie Bielsko-Biała miasto µg/m 3, w strefie Częstochowa miasto - 28 µg/m 3, w strefie śląskiej od 20 µg/m 3 w Złotym Potoku do 30 µg/m 3 w Godowie. 12

13 W porównaniu z rokiem 2016 na trzech stanowiskach stężenia średnie roczne pyłu PM2,5 zmniejszyły się, w sześciu wzrosły: w aglomeracji górnośląskiej zmniejszyły się o 5% w Gliwicach, wzrosły o 15% w Katowicach ul. Kossutha oraz o 15% w Katowicach, ul Górnośląska (stanowisko komunikacyjne), w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej zmniejszyły się o 4%, w strefie Bielsko-Biała miasto wzrosły o 11%, w strefie Częstochowa miasto wrosły o 10%, w strefie śląskiej wzrosły o 2% w Tarnowskich Górach. O 7% w złotym Potoku (gmina Janówo), zmniejszyły się o 9% w Godowie. Na stanowisku w Pszczynie przy ul. Bogedaina nie były prowadzone pomiary zanieczyszczenia pyłem PM2,5. Benzo(a)piren W 2017 roku średnie roczne stężenie benzo(a)pirenu na 11 stanowiskach przekroczyły wartość docelową (1ng/m 3 ) i wyniosły: w aglomeracji górnośląskiej- 7 ng/m 3 Dąbrowa Górnicza) i 8 ng/m 3 (Katowice), w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej - 16 ng/m 3, w strefie Bielsko-Biała miasto ng/m 3, w strefie Częstochowa miasto - 5 ng/m 3, strefie śląskiej od 6 ng/m 3 do 14 ng/m 3. W porównaniu do 2016 roku, na 8 stanowiskach stężenia średnioroczne zwiększyły się od 20% w Rybniku do 51% w Zawierciu. Obniżenie wartości średniorocznej wystąpiło o 7%w Tarnowskich Górach. W okresie zimowym od 1 października 2016 roku do 31 marca 2017 roku na stanowiskach w Pszczynie i Rybniku były obserwowane najwyższe stężenia benzo(a)pirenu, które wynosiły 27 ng/m 3 w Pszczynie i 28 ng/m 3 w Rybniku. SO 2 W 2017 roku wg kryterium ochrony zdrowia najwyższe 24 godzinne dwutlenku siarki wystąpiły w Żywcu przez 7 dni w styczniu, wynosząc od µg/m 3 (poziom dopuszczany 125 µg/m 3 ). Na stanowisku pomiarowym w Żywcu została przekroczona dopuszczalna częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego, wynosząca 3 dni w roku. 13

14 Najwyższe stężenia 1 godzinne dwutlenku siarki wystąpiły na stanowiskach w Zabrzu, Rybniku i Żywcu, przekraczając poziom 350 µg/m 3 trzykrotnie w Zabrzu i Rybniku oraz jednokrotnie w Żywcu (dopuszczalna częstość przekraczania wynosi 24 razy). Na stanowisku pomiarowym w Pszczynie przy ulicy Bogedaina nie prowadzi się pomiarów zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki. W 2017 roku średnie stężenia benzenu nie przekroczyły poziomu dopuszczalnego (5 µg/m 3 ) na żadnym stanowisku pomiarowym, wynosząc od 22% (Złoty Potok) do 88 % wartości dopuszczalnej (Czerwionka Leszczyny, powiat rybnicki). Średnioroczne stężenia benzenu w stosunku do roku 2016 pozostały na tym samym poziomie (na niektórych stanowiskach pomiarowych zanotowano nieznaczny spadek). Na stanowisku pomiarowym w Pszczynie nie prowadzi się pomiarów zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego benzenem. Średnie roczne stężenia arsenu, kadmu i niklu przedstawiono w Tabeli 2. Tabela 2. Średnie roczne stężenia arsenu, kadmu, niklu i ołowiu w pyle zawieszonym PM10 w woj. śląskim w latach Metale Rok Katowice Rybnik Arsen poziom docelowy 6 ng/m 3 Kadm poziom docelowy 5 ng/m 3 Nikiel poziom docelowy 20 ng/m 3 Ołów poziom docelowy 0,5 ng/m 3 Bielsko- Biała Częstochowa Godów Pszczyna Tarnowskie Góry ,2 4,4 2,2 3,1 1,7 3,98 3, ,7 2,2 1,4 1,9 0,8 2,5 1, ,8 1,4 1,0 1,5 0,4 1,6 2, ,0 0,5 0,4 0,8 0,2 0,6 1, ,4 1,1 0,8 1,7 0,6 1,2 1, ,6 1,5 1,3 1,0 0,5 1,3 1, ,060 0,048 0,026 0,041 0,015 0,042 0, ,024 0,017 0,014 0,025 0,005 0,021 0, Klasyfikacja stref w województwie śląskim Wyniki klasyfikacji stref w województwie śląskim ze względu na: ochronę zdrowia: dla zanieczyszczeń takich jak: dwutlenek azotu, benzen, ołów, tlenek węgla, arsen, kadm, nikiel w latach klasa A konieczność utrzymania jakości powietrza na tym samym lub lepszym poziomie, dla pyłu zawieszonego PM2,5 w latach klasa C1 dla pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5, ozonu, ozonu oraz benzo(α)pirenu 14

15 w latach klasa C dla dwutlenku siarki: rok 2016 klasa A rok 2017 klasa C ochronę roślin: brak przekroczeń wartości dopuszczalnych dla tlenków azotu, dwutlenku siarki w latach klasa A przekroczenia poziomu docelowego oraz poziomu celu długoterminowego ozonu wyrażone jako AOT 40 na stacji tła regionalnego w latach klasa D2 W przypadku gdy stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają poziomów dopuszczalnych strefa zostaje zaliczona do klasy A. W przypadku przekroczeń poziomów dopuszczalnych strefę kwalifikuje się do klasy C, wymagającej uchwalenia przez sejmik województwa programu ochrony powietrza. W latach na terenie powiatu pszczyńskiego obowiązywały następujące programy ochrony powietrza: Program ochrony powietrza przyjęty przez Sejmik Województwa Śląskiego uchwałą Nr IV/57/3/2014 z dnia 17 listopada 2014 roku, Aktualizacja programu ochrony powietrza przyjęta przez Sejmik Województwa Śląskiego uchwałą nr V/47/5/ Monitoring hałasu Według art. 117 ust. 1 ustawy - Poś, oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje się w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska na podstawie wyników pomiarów poziomów hałasu określonych wskaźnikami hałasu LDWN i LN, z uwzględnieniem pozostałych danych, w szczególności demograficznych oraz dotyczących sposobu zagospodarowania i użytkowania terenu. Do pozostałych danych należą także wyniki badań i pomiarów opartych o inne wskaźniki, takie jak LAeqD, LAeqN, LAE. Niektóre z nich mogą służyć do wyznaczania wartości LDWN i LN lub stanowić dodatkowe, precyzujące oceny, w tym do kalibracji modeli obliczeniowych do wykonania map akustycznych. Zgodnie z przepisami art. 118 ustawy - Poś, na potrzeby oceny stanu akustycznego środowiska starosta sporządza mapy akustyczne dla aglomeracji. Zarządzający drogą, linią kolejową lub lotniskiem jest obowiązany sporządzić również mapy akustyczne jeśli eksploatacja jego dróg, 15

16 linii kolejowych i lotniska może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach. Wg ustawy - Poś, obowiązek opracowania map akustycznych w przypadku aglomeracji spoczywa na staroście; w przypadku źródeł liniowych i lotnisk na zarządzających tymi obiektami, którzy z kolei przekazują opracowane mapy do wykorzystania dla oceny klimatu akustycznego m. in. do właściwego WIOŚ, zgodnie z art. 120 ustawy - Poś. Wojewódzki inspektor z kolei uwzględnia informacje zawarte w mapach akustycznych w celu dokonania oceny klimatu akustycznego na terenie województwa. Na pozostałych obszarach nie objętych procesem opracowania map akustycznych, oceny stanu akustycznego środowiska dokonuje wojewódzki inspektor ochrony środowiska, tworząc mapy akustyczne miast o liczbie mieszkańców poniżej 100 tys. mieszkańców, w szczególności w otoczeniu dróg. W latach Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska nie prowadził monitoringu hałasu na terenie Powiatu Pszczyńskiego. Według zapisów rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporządzanie map akustycznych, oraz sposobów określania granic terenów objętych tymi mapami (Dz. U r., Nr 1, poz. 8), drogi o natężeniu ruchu przekraczającym pojazdów oraz linie kolejowe o natężeniu ruchu pociągów przekraczających w ciągu roku zaliczane są do grupy obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach. Tym samym Zarządcy powyższych dróg i linii kolejowych zobligowani są do sporządzenia co 5 lat mapy akustycznej terenów, na których eksploatacja obiektów może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. W latach n/w zarządcy dróg i linii kolejowych sporządzili mapy akustyczne, które zostały przekazane do tut. starostwa: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, ul. Wronia 53, Warszawa, gdzie badania hałasu objęły odcinek drogi krajowej E75 od granicy Miasta Tychów z Gminą Kobiór ( km ) do granicy Gminy Goczałkowice-Zdrój z Gminą Czechowice-Dziedzice (km ) oraz odcinek drogi nr 81 od granicy Miasta Żory z Gminą Pawłowice (km ) do granicy Gminy Pawłowice z Gminą Strumień (km ), 16

17 Zarząd Dróg Wojewódzkich w Katowicach, ul. Lechicka 24, Katowice, gdzie badania hałasu objęły fragmenty dróg wojewódzkich nr 928, 933 i 935, biegnących w granicach powiatu pszczyńskiego, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., ul. Targowa 74, Warszawa, gdzie badania hałasu wykonane były dla linii kolejowej nr 139. Droga krajowa E75 (DK1) i nr 81 W okresie na sieci dróg krajowych objętych pomiarami odnotowano wzrost ruchu średnio o 14% i należy zaznaczyć, iż jego dynamika była znacznie mniejsza niż w poprzednim okresie pięcioletnim, w którym zarejestrowano wzrost ruchu aż o 22%. Należy zaznaczyć, iż na potrzeby przeprowadzonych analiz porównawczych z sieci dróg krajowych w 2015 r. wyłączono niektóre odcinki autostrad i dróg ekspresowych wybudowane w ciągu ostatnich pięciu lat, które nie miały swych odpowiedników w sieci dróg krajowych w 2010 r. W przypadku województwa śląskiego w okresie wskaźnik wzrostu ruchu wyniósł 1,21 i był tym samym znacznie niższy od wskaźnika dla okresu , który wynosił 1,32. Poniżej w tabeli przedstawione zostały trendy zmian stanu akustycznego środowiska na odcinkach dróg krajowych przebiegających przez powiat pszczyński. 17

18 Tabela 3. Zestawienie wyników analizy trendów zmian stanu akustycznego środowiska. Nazwa odcinka Numer drogi krajowy/ europejski Kilometraż początku odcinka Kilometraż końca odcinka Natężenie ruchu GPR2015 [poj./dobę] Natężenie ruchu GPR2010 [poj./dobę] Zmiana poziomu hałasu ΔL w okresie [db] Tychy - Kobiór 1/E75/E ,13 Pszczyna /DW 931/ - Pszczyna /DW 933/ (ul. Męczenników Oświęcimskich)) Pszczyna /DW 933 / (ul. Męczenników Oświęcimskich) Pszczyna /DW933/ Pszczyna /DW933/ - Czechowice Dz. 1/E75/E ,37 1/E75/E ,32 1/E75/E ,43 Żory Pawłowice 81 / -* ,13 Pawłowice Strumień 81 / -* ,37 *brak europejskiego numeru drogi Z analizy map akustycznych sporządzonych dla wskaźnika L DWN (L DWN długookresowy średni poziom dźwięku A, wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem: pory dnia (6:00 18:00), pory wieczoru (18:00 22:00) i pory nocy (22:00 6:00), wyrażony w decybelach) wynika, że przy drodze E75 i przy drodze nr 81, na odcinkach znajdujących się na terenie powiatu pszczyńskiego znajdują się następujące tereny zagrożone przekroczeniami poziomu hałasu: droga E-75 (DK1): Kobiór, tereny zabudowy mieszkaniowej przy skrzyżowaniu ulic Rodzinnej i Ołtuszewskiego z drogą E-75(DK1) wskaźnik LDWN wynosi od 5 do 20 db, Piasek, tereny zabudowy mieszkaniowej przy skrzyżowaniu ulic Podleśnej i osiedlowej wskaźnik LDWN wynosi od 5 do 15 db, a na terenach w okolicy skrzyżowania E-75 z ulicą Studzienicką od 5 10 db, Pszczyna, na terenach sąsiadujących z E-75 (DK1), a nie objętych zabudową ekranami akustycznymi wskaźnik LDWN wynosi od 5 do 20 db, Goczałkowice-Zdrój, na terenach zabudowy mieszkaniowej pomiędzy ulica Borowinową a Uzdrowiskową wskaźnik LDWN wynosi od 5 do 15 db, droga krajowa nr 81: 18

19 Pawłowice, na terenach zabudowy mieszkaniowej w okolicach ulicy Leśnej, na wysokości Stawu Kępnego przy skrzyżowaniu drogi nr 81 z ulicami Myśliwską i Strumieńską oraz w pasie od ulicy Szybowej do ulicy Wyzwolenia wskaźnik LDWN wynosi od 5 do 15 db, a w pasie przylegającym do drogi nr 81 od ulicy Pszczyńskiej do ulicy Szybowej wskaźnik ten wynosi od 5 do 10 db, Warszowice, na terenach zabudowy mieszkaniowej w okolicach ulicy Leśnej wskaźnik LDWN wynosi od 5 do 15 db. Drogi wojewódzkie nr 928, 933 i 935 Droga wojewódzka nr 928 o długości ok. 15 km łączy Mikołów i Kobiór, przebiega przez miasta Wyry i Gostyń. Analizowany odcinek drogi wojewódzkiej nr 928 na odcinku pomiędzy , zlokalizowany w miejscowości Kobiór, jest w całości segmentem jednojezdniowym, jednopasmowym o nawierzchni asfaltowej. Przy analizowanym odcinku nie występują ekrany akustyczne. Droga wojewódzka nr 933 o długości ok. 98 km łączy ze sobą miasta Rzuchów - Wodzisław Śląski - Jastrzębie-Zdrój - Pszczyna - Oświęcim Chrzanów i mieści się na terenie dwóch województw małopolskiego oraz śląskiego. Rozpatrywane fragmenty dróg zlokalizowane są na terenie dwóch powiatów wodzisławskiego i pszczyńskiego. Analizowany odcinek drogi wojewódzkiej nr 933, przebiegający od miejscowości Pawłowice (29+851), poprzez gminę Pszczyna aż do miejscowości Góra (63+000) w gminie Miedźna, jest na całej długości drogą o nawierzchni asfaltowej, jednojezdniowej, jednopasmowej, dwukierunkowej. Wzdłuż analizowanego odcinków nie występują żadne ekrany akustyczne. Droga wojewódzka nr 935 o długości ok. 63 km łączy Racibórz i Pszczynę. Przebieg drogi przecina miejscowości Rzuchów, Rydułtowy, Rybnik, Żory, Radostowice. Analizowany odcinek drogi wojewódzkiej nr 935 to droga o nawierzchni asfaltowej, jest w całości drogą jednojezdniową, jednopasmową oraz dwukierunkową. Cześć trasy pomiędzy km do km jest również drogą jednojezdniową, jednopasmową oraz dwukierunkową, natomiast za km pojawiają się dodatkowe dwa pasy umożliwiające włączenie się do ruchu. Wzdłuż drogi biegnącej na terenie powiatu pszczyńskiego nie występują ekrany akustyczne, jedynie na odcinku pomiędzy km występują miejsca, w których znajdują się ekrany odpowiedzialne za absorbowanie lub odbijanie generowanego hałasu. Na potrzeby opracowania mapy akustycznej dla dróg wojewódzkich w województwie śląskim, o natężeniu ruchu ponad pojazdów w ciągu roku, wykonano jednogodzinne, kalibracyjne pomiary poziomu hałasu komunikacyjnego w 112 referencyjnych punktach 19

20 pomiarowych. Równocześnie z pomiarami równoważnych poziomów dźwięku prowadzono pomiary prędkości oraz natężenia ruchu z podziałem na kategorie i kierunki ruchu. Orientacyjną lokalizację punktów pomiarowych przedstawiono na rysunku poniżej. Rys. 2. Rozmieszczenie punktów pomiarowych przy drogach wojewódzkich na terenie województwa śląskiego 20

21 Lekkie [poj./h] Ciężkie [poj./h] Lekkie [poj./h] Ciężkie [poj./h] Lekkie [poj./h] Ciężkie [poj./h] Strukturę ruchu na analizowanych odcinkach dróg wojewódzkich przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 4. Struktura ruchu na analizowanych odcinkach dróg. Kilometraż Pora dnia Pora wieczoru Pora nocy Nr drogi od do 6:00-18:00 18:00-22:00 22:00-6:00 Ilość pojazdów ,143 15, ,851 33, ,316 50, ,565 52, ,121 53, ,810 63, ,202 51, ,271 60, W dniu 16 listopada 2015 roku, Sejmik Województwa Śląskiego przyjął Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego do roku 2018 dla terenów poza aglomeracjami, położonych wzdłuż odcinków dróg o natężeniu ruchu powyżej pojazdów rocznie i odcinków linii kolejowych o natężeniu ruchu powyżej pociągów rocznie. Określa on priorytety działań oraz wskazuje niezbędne zadania dla ograniczenia poziomu hałasu do wartości dopuszczalnych w odniesieniu do dróg i linii kolejowych położonych poza aglomeracjami. W ramach Programu przedstawiono zestaw zalecanych rozwiązań technicznych oraz innych działań sprzyjających osiągnięciu tego celu w największym stopniu. Ograniczenie poziomu dźwięku do wartości nieprzekraczających poziomy dopuszczalne w otoczeniu analizowanych odcinków dróg i linii kolejowych jest trudne ze względu na spore natężenie ruchu samochodowego i kolejowego oraz lokalizację tych odcinków w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej. Działania naprawcze przyjęte w Programie ochrony środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego do roku działania krótkookresowe dla dróg krajowych dla powiatu pszczyńskiego: 1. Budowa zabezpieczeń przeciwhałasowych wzdłuż drogi krajowej nr 1 na odcinku Piasek Pszczyna, 21

22 2. Budowa zabezpieczeń przeciwhałasowych wzdłuż drogi krajowej nr 1 w miejscowości Goczałkowice Zdrój (od km do km ) i Czechowice Dziedzice, 3. Budowa zabezpieczeń przeciwhałasowych wzdłuż DK 81 w miejscowościach Warszowice Pawłowice. W ramach działań nie wynikających bezpośrednio z Programu Ochrony Środowiska przed Hałasem, ale mających wpływ na stan klimatu akustycznego, na terenie powiatu pszczyńskiego ZDW Katowice wybudował obwodnicę miasta Pszczyna na drodze 935 oraz na drodze 933 obwodnicę Pawłowic. Przedstawione powyżej opracowania map akustycznych przez zarządców dróg i linii kolejowych, zobowiązanych do tego obowiązującymi, przepisami będą podstawą do opracowania kolejnego programu ochrony środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego. Linia kolejowa nr 139 Rys.3. Przebieg linii kolejowej nr 139 Badania emisji hałasu zostały przeprowadzone w dwóch punktach: Piasek, ul. Kolejowa 29B 1,5 m od elewacji budynku, na wysokości ok. 4 m nad poziomem terenu, Goczałkowice, ul. Korfantego 7, w odległości 1 m od zamkniętego okna, na wysokości ok. 4,5m nad poziomem terenu. 22

23 W przypadku punktu pomiarowego w Piasku wartość równoważnego poziomu dźwięku A, dla czasu odniesienia T, wyrażonego wskaźnikiem hałasu wraz z niepewnością rozszerzoną wyniku pomiaru (dla poziomu ufności 95% i współczynniku rozszerzenia k=2) LAeqD ± U95(LAeqD) [db] wyniosła 60,5 ± 2,3 db, a LAeqN ± U95(LAeqN) [db] - 60,1 ± 2,6 db. Analizując zapisy planu zagospodarowania przestrzennego oraz w oparciu o zapisy rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Załącznik do obwieszczenia Ministra środowiska z dnia 15 października 2013r. poz. 112), przyporządkowano dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej dopuszczalny poziom hałasu wyrażony wskaźnikiem LAeq D [db] (pora dnia) na poziomie 61 db, a LAeq N [db] (pora nocy) - 56dB. Oznacza to, że w porze nocnej przeprowadzone pomiary wykazały przekroczenie wartości dopuszczalnej o 4,1 db, natomiast w porze dziennej wartość dopuszczalna była dotrzymana. Badania przeprowadzone w punkcie pomiarowym w Goczałkowicach-Zdroju wykazały, iż wartość równoważnego poziomu dźwięku A, dla czasu odniesienia T, wyrażonego wskaźnikiem hałasu wraz z niepewnością rozszerzoną wyniku pomiaru (dla poziomu ufności 95% i współczynniku rozszerzenia k=2) LAeqD ± U95(LAeqD) [db] wyniosła 63,7 ± 2,0 db, a LAeqN ± U95(LAeqN) [db] - 63,8 ± 2,3 db. Analizując zapisy planu zagospodarowania przestrzennego oraz w oparciu o zapisy rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Załącznik do obwieszczenia Ministra środowiska z dnia 15 października 2013r. poz. 112), przyporządkowano dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej dopuszczalny poziom hałasu wyrażony wskaźnikiem LAeq D [db] (pora dnia) na poziomie 61 db, a LAeq N [db] (pora nocy) - 56dB. Oznacza to, że w porze dziennej przeprowadzone pomiary wykazały przekroczenie wartości dopuszczalnej o 2,7 db, a w porze nocy o 7,8 db Monitoring pól elektromagnetycznych Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych (PEM) w środowisku reguluje rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Dla danych zakresów częstotliwości obowiązują odpowiednie dopuszczalne poziomy PEM w środowisku w zależności od rodzaju terenu: tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową, miejsca dostępne dla ludności. 23

24 Rok 2016 Zgodnie z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska na rok 2016 na terenie powiatu pszczyńskiego w roku 2016 przeprowadzono pomiary natężenia pól elektromagnetycznych w Pszczynie i w Suszcu. Pszczyna Punkt pomiarowy poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku zlokalizowano na obrzeżach parku przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie w granicach administracyjnych miasta Pszczyna. Pomiary zostały wykonane w dniu 5 lipca 2016 roku, w porze dnia. Zgodnie z obowiązującym Rozporządzeniem wysokość posadowienia sondy pomiarowej wyniosła h: 2 m n.p.t. W najbliższym sąsiedztwie punktu pomiarowego, zagospodarowanie terenu stanowi zabudowa mieszkaniowa wielo- i jednorodzinna oraz obiekty sakralne. W promieniu d < 300 m od punktu pomiarowego nie znajdują się żadne instalacje radiokomunikacyjne, radiolokacyjne, radionawigacyjne, emitujące pola elektromagnetyczne do środowiska. W wyniku przeprowadzonych pomiarów stwierdzono, że natężenie pola elektrycznego E w podanym punkcie pomiarowym wyniosło 0,21 V/m, gdzie E stanowi średnią wartość arytmetyczną wartości skutecznych natężeń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego w zakresie częstotliwości 100 khz 3 GHz, w danym punkcie obserwacji. Suszec Punkt pomiarowy poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku zlokalizowano przy ulicy Słonecznej w granicach administracyjnych sołectwa Suszec. Pomiary zostały wykonane w dniu 25 lipca 2016 roku, w porze dnia. Zgodnie z obowiązującym Rozporządzeniem wysokość posadowienia sondy pomiarowej wyniosła h: 2 m n.p.t. W najbliższym sąsiedztwie punktu pomiarowego, zagospodarowanie terenu stanowi zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i handlowo-usługowa. W promieniu d < 300 m od punktu pomiarowego nie znajdują się żadne instalacje radiokomunikacyjne, radiolokacyjne, radionawigacyjne, emitujące pola elektromagnetyczne do środowiska. W wyniku przeprowadzonych pomiarów stwierdzono, że natężenie pola elektrycznego E w podanym punkcie pomiarowym wyniosło 0,45 V/m, gdzie E stanowi średnią wartość arytmetyczną wartości skutecznych natężeń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego w zakresie częstotliwości 100 khz 3 GHz, w danym punkcie obserwacji. 24

25 Żaden z przeprowadzonych pomiarów nie wykazał przekroczenia wartości dopuszczalnych poziomów promieniowania elektromagnetycznego w środowisku (7 V/m) określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska. Rok 2017 Stosownie do zapisów programu Państwowego Monitoringu Środowiska w roku 2017 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach nie przeprowadzał pomiarów poziomów natężenia pól elektromagnetycznych na terenie powiatu pszczyńskiego Monitoring wód powierzchniowych Ocenę stanu wód powierzchniowych wykonuje się w odniesieniu do jednolitych części wód, na podstawie wyników Państwowego Monitoringu Środowiska i prezentuje poprzez ocenę stanu /potencjału ekologicznego, ocenę stanu chemicznego i ocenę stanu. Stan/potencjał ekologiczny jest określeniem jakości struktury i funkcjonowania ekosystemu wód powierzchniowych, sklasyfikowanej na podstawie wyników badań elementów biologicznych oraz wspierających je wskaźników fizykochemicznych i hydromorfologicznych. Stan ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych klasyfikuje się poprzez nadanie jednolitej części wód jednej z pięciu klas jakości, przy czym klasa pierwsza oznacza bardzo dobry stan ekologiczny, klasa druga dobry stan ekologiczny, zaś klasa trzecia, czwarta i piąta odpowiednio stan ekologiczny umiarkowany, słaby i zły. Klasyfikacji stanu chemicznego jednolitych wód powierzchniowych dokonuje się na podstawie analizy wyników pomiarów zanieczyszczeń chemicznych, w tym tzw. substancji priorytetowych. Badania jakości wód powierzchniowych w zakresie elementów fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych oraz obserwacje elementów hydromorfologicznych na potrzeby oceny stanu ekologicznego należą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje także oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych dla obszaru województwa. Badania ichtiofauny oraz substancji priorytetowych, dla których określono środowiskowe normy jakości we florze i faunie, na potrzeby oceny stanu wód, wykonywane są na poziomie krajowym, przez wykonawców zewnętrznych, na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ), a ocena tych elementów jest przekazywana do wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska (WIOŚ). 25

26 W roku 2016 weszły w życie dwa nowe rozporządzenia dotyczące sposobu prowadzenia monitoringu oraz ocen jednolitych części wód powierzchniowych: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U poz. 1178), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U poz. 1187). Nowe rozporządzenia wprowadziły zamiany w podejściu do oceny wód, wprowadzając m.in. klasyfikację elementów fizykochemicznych wchodzących w skład stanu i potencjału ekologicznego uwzględniającą różne typy wód powierzchniowych (w zależności od typu inne wartości graniczne dobrego stanu wód). Badania jakości wód powierzchniowych na terenie powiatu pszczyńskiego były prowadzone w ramach realizacji programu monitoringu wód powierzchniowych województwa śląskiego, którego szczegółowy zakres został podany w Programie państwowego monitoringu środowiska województwa śląskiego na lata Monitoring rzek Ocenę przeprowadza się na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U.2016, poz. 1187). Dodatkowo uwzględniono zasady określone szczegółowo w opracowanych przez GIOŚ wytycznych dla wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska do przeprowadzenia oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz oceny spełnienia dodatkowych wymagań dla wód stanowiących obszary chronione (GIOŚ, maj 2017). Przeprowadzona w 2016 roku klasyfikacja stanu chemicznego w punkcie poboru na rzece Małej Wiśle przy wpływie do zbiornika Goczałkowickiego jak i na rzece Pszczynce przy ujściu do Małej Wisły wskazały na stan chemiczny wód poniżej dobrego. Natomiast ocena stanu jednolitych części wód wykazała ich zły stan zarówno w przypadku Małej Wisły jak i rzeki Pszczynki. 26

27 Charakterystyka klas jakości wód powierzchniowych Klasa I (stan bardzo dobry) Bardzo dobry stan wód oznacza, że elementy biologiczne mają mają charakter naturalny, niezakłócony lub nieznacznie zakłócony, a elementy fizyczno-chemiczne i hydromorfologiczne nie wykazują wpływu człowieka lub wykazują niewielki wpływ. W przypadku zanieczyszczeń syntetycznych oznacza to, że ich poziom powinien być niewykrywalny lub bliski zeru. Struktura biocenoz, dynamika ewentualnych zakwitów i chemizm wód powinny odpowiadać warunkom naturalnym, w zależności od typu cieku lub zbiornika. Jeżeli te same kryteria spełnia ciek lub zbiornik wodny sztuczny lub silnie przekształcony najbardziej zbliżony do danego typu wód naturalnych, a także podjęto działania na rzecz umożliwienia przezeń wędrówek zwierząt i warunków do tarła, jego potencjał ekologiczny określa się jako maksymalny. Klasa II (stan dobry) Dobry stan wód oznacza, że występują jedynie niewielkie odchylenia od charakteru naturalnego. W przypadku zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych oznacza to, że ich poziom powinien nie przekraczać stężeń określonych z wykorzystanie danych o toksyczności ostrej i chronicznej. Struktura biocenoz i chemizm wód powinny niewiele odbiegać od warunków naturalnych. W zależności od typu cieku lub zbiornika może wystąpić przyspieszony wzrost glonów planktonicznych i zakwity. Ilość mat bakteryjnych nie wpływa jednak negatywnie na fitobentos i makrofity, mogą natomiast występować zaniki pewnych grup i klas wiekowych ryb (ze względu na pewne utrudnienia w rozmnażaniu). Jeżeli te same kryteria spełnia ciek lub zbiornik wodny sztuczny lub silnie przekształcony najbardziej zbliżony do danego typu wód naturalnych, jego potencjał ekologiczny określa się jako dobry (przy czym stanem referencyjnym jest maksymalny potencjał ekologiczny). Klasa III (stan umiarkowany) Umiarkowany stan wód oznacza, że występują umiarkowane odchylenia od charakteru naturalnego. Mogą występować stałe zakwity glonowe od czerwca do sierpnia, a także duże skupiska (np. maty) bakterii, wpływając negatywnie na rozwój pozostałych biocenoz. Biocenozy roślinne, glonowe i ryb odbiegają od stanu naturalnego w nieznacznym stopniu, lecz biocenozy bezkręgowców bentosowych są pozbawione taksonów referencyjnych dla danego typu wód. W populacjach ryb jest zaburzona struktura wiekowa. Jeżeli te same kryteria spełnia ciek lub zbiornik wodny sztuczny lub silnie przekształcony najbardziej zbliżony do danego typu wód naturalnych, 27

28 jego potencjał ekologiczny określa się jako umiarkowany (przy czym stanem referencyjnym jest maksymalny potencjał ekologiczny). Klasa IV (stan słaby) Słaby stan wód oznacza, że występują znaczne odchylenia od charakteru naturalnego. Występują zbiorowiska organizmów inne niż występowałyby w warunkach niezakłóconych. Klasa V (stan zły) Zły stan wód oznacza, że występują poważne odchylenia od stanu naturalnego. Znaczna część populacji typowych dla stanu niezakłóconego w ogóle nie występuje.. Poza opisem ogólnym, poszczególne klasy jakości są rozgraniczane na podstawie wartości szczegółowych wskaźników, przy czym przy użyciu niektórych z tych wskaźników, zwłaszcza z grup elementów wspierających, możliwe jest jedynie wyróżnienie niektórych klas, podczas gdy pozostałe klasy traktowane są wówczas łącznie. Przykładowo, przyjmuje się, że elementy hydromorfologiczne mogą być albo niezakłócone (klasa I), albo zakłócone (pozostałe klasy bez rozróżniania). Również elementy fizyczno-chemiczne zwykle mają wyznaczone wartości graniczne dla klasy I i II lub tylko I, a po ich przekroczeniu nie rozróżnia się gorszych klas. W tej sytuacji decydująca staje się ocena na podstawie elementów biologicznych, które są najbardziej szczegółowo scharakteryzowane. Rok 2016 W roku 2016 roku na terenie powiatu pszczyńskiego badania stanu i oceny rzek (tabele poniżej) w następujących punktach pomiarowych: operacyjny obszarów chronionych 1 punkt pomiarowo-kontrolny, tj. Wisła wpływ do zbiornika Goczałkowickiego, operacyjny w 1 punktach pomiarowo-kontrolnych, tj. Pszczynka powyżej zbiornika Łąka. 28

29 Nazwa jcwp (Kod jcwp) rok w którym badano stan/potencjał ekologiczny Tabela 5. Wartości średnioroczne stężeń wybranych wskaźników fizykochemicznych Średnie wartości stężeń wybranych wskaźników fizykochemicznych w roku 2016 [mg/l] Wartość graniczna dla I klasy czystości wód Mała Wisła wpływ do Zbiornika Goczałkowice BZT5 Zawiesina ogólna Azot amonowy Fosfor ogólny ,0 0,2 2,8 11,2 0,27 0,21 Tabela 6. Ocena jakości wód powierzchniowych na terenie powiatu pszczyńskiego - klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego w punktach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego w latach Klasa elementów biologicznych Obserwacje hydromorfol ogiczne Klasa elementów fizykochemicznych (grupa ) specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne (grupa 3.6) Klasyfikacja stanu / potencjału ekologicznego Klasyfikacja stanu chenicznego Ocena stanu jcwp Klasa wskaźniki dla których nie spełnione zostały wymagania dla dobrego stanu/potencjału ekologicznego Klasa Klasa wskaźniki dla których nie spełnione zostały wymagania dla dobrego stanu/potencjału ekologicznego Klasa wskaźniki dla których nie spełnione zostały wymagania dla dobrego stanu/potencjału ekologicznego Stan / potencjał ekologiczny Stan chemiczny wskaźniki dla których nie spełnione zostały wymagania dla dobrego stanu/potencjału ekologicznego Pszczynka od zb. Łąka do ujścia (PLRW ) 2014 II - II II - II - dobry potencjał ekologiczny stan chemiczny poniżej dobrego rtęć i jej związki zły stan wód Wisła od Białej do Przemszy (PLRW ) 2016 V makrobezkręgowce bentosowe, fitobentos, makrofity II PPD zawiesina og., BZT5, ChZT - Cr, przewodność w 20 C, siarczany, chlorki, twardość og., a. amonowy, a. Kjeldahla, a. azotynowy, a. ogólny Rtęć i jej związki, stan chemiczny II - zły potencjał ekologiczny Benzo(a)piren, Heptachlor*, poniżej dobrego Difenyloetery bromowane* zły stan wód Pszczynka do zb. Łąka (PLRW ) 2014 II - II PPD tlen rozpuszczony II - umiarkowany potencjał ekologiczny nie badano - zły stan wód Zbiornik Goczałkowice (PLRW ) 2016 II - I II - II - dobry potencjał ekologiczny Rtęć i jej związki, stan chemiczny Benzo(a)piren, Heptachlor*, poniżej dobrego Difenyloetery bromowane* zły stan wód Zbiornik Łąka (PLRW ) 2014 II - I II - I - dobry potencjał ekologiczny stan chemiczny poniżej dobrego Benzo(a)piren zły stan wód Wisła od zb. Goczałkowice do Białej (PLRW ) 2014 III fitobentos II II - nie badano - umiarkowany potencjał ekologiczny nie badano - zły stan wód Kanał Branicki (PLRW ) 2014 IV fitobentos I PSD tlen rozpuszczony, BZT5, a. Kjeldahla nie badano - słaby stan ekologiczny nie badano - zły stan wód Dokawa (PLRW ) 2014 IV fitobentos I PSD tlen rozpuszczony, a. amonowy, a. Kjeldahla, fosforany, fosfor og. nie badano - słaby stan ekologiczny nie badano - zły stan wód Korzenica (PLRW ) 2014 II - I I - nie badano - dobry stan ekologiczny nie badano - nie oceniano *wskaźniki oznaczane w biocie PPD PSD poniżej potencjału dobrego poniżej stanu dobrego Rok 2017 W roku 2017 w ramach prowadzonego monitoringu wód powierzchniowych przeprowadzono kolejno klasyfikację poszczególnych elementów jakości wód powierzchniowych (elementów biologicznych, fizykochemicznych, hydromorfologicznych, chemicznych), klasyfikację stanu/potencjału ekologicznego, klasyfikację stanu chemicznego oraz ocenę stanu badanych jednolitych części wód powierzchniowych. 29

30 Klasyfikacja wskaźników biologicznych Sposób klasyfikacji wskaźników biologicznych w roku 2017 uległ kilku istotnym zmianom w stosunku do lat poprzednich. Odstąpiono od stosowania zasady dziedziczenia wyników klasyfikacji wskaźników biologicznych (uwzględniania w ocenie stanu/potencjału ekologicznego wyników klasyfikacji wskaźników z lat ubiegłych). Klasyfikacja wskaźników fizykochemicznych Od 2016 roku nastąpiły istotne zmiany w sposobie klasyfikacji fizykochemicznych elementów jakości wód powierzchniowych, według których kontynuowano klasyfikację jcwp w roku Dotychczasowy system jednolitych wartości granicznych klas dla wszystkich wód płynących został zastąpiony nowym, w którym każdy typ ma własny zestaw wartości granicznych klas. W przeważającej większości jcwp spowodowało to zaostrzenie kryteriów klasyfikacji. Stąd klasyfikacja elementów fizykochemicznych w wielu przypadkach mogła się obniżyć w stosunku do poprzednich lat mimo braku rzeczywistej zmiany w mierzonych stężeniach substancji zanieczyszczających. Odstąpiono od stosowania zasady dziedziczenia wyników klasyfikacji wskaźników fizykochemicznych (uwzględniania w ocenie stanu/potencjału ekologicznego wyników klasyfikacji wskaźników z lat ubiegłych). Klasyfikacja wskaźników hydromorfologicznych Sposób klasyfikacji wskaźników hydromorfologicznych w wodach płynących w roku 2017 uległ istotnej zmianie w stosunku do lat poprzednich. Metoda oceny rzek oparta została na Hydromorfologicznym Indeksie Rzecznym (HIR). Metoda ta została opracowana w 2016 roku na potrzeby badań wskaźników związanych z hydromorflogią cieków, używanych w klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego jcwp rzecznych. W wypadku wskaźników hydromorfologicznych również odstąpiono od stosowania zasady dziedziczenia wyników ich klasyfikacji (uwzględniania w ocenie stanu/potencjału ekologicznego wyników klasyfikacji wskaźników z lat ubiegłych). Klasyfikacja stanu chemicznego Klasyfikację stanu chemicznego oparto o zweryfikowane wyniki badań substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających, zebrane w 2017 roku. Przyjmuje się, że jednolita część wód powierzchniowych jest w dobrym stanie chemicznym, jeżeli wartości średnioroczne (wyrażone jako średnia arytmetyczna z pomierzonych stężeń wskaźników) oraz stężenia maksymalne nie przekraczają dopuszczalnych wartości środowiskowych norm jakości 30

31 (ang. EQS) odpowiednio średniorocznych i dopuszczalnych stężeń maksymalnych wskaźników, określonych w rozporządzeniu klasyfikacyjnym (Dz. U poz. 1187) dla poszczególnych kategorii wód i matryc. Przekroczenie odpowiedniej środowiskowej normy jakości dla co najmniej jednej poprawnie zweryfikowanej wartości stężeń substancji priorytetowej badanej w wodzie lub biocie powoduje obniżenie klasyfikacji stanu chemicznego do poniżej stanu dobrego. Odstąpiono od stosowania zasady dziedziczenia wyników klasyfikacji wskaźników chemicznych zarówno dla matrycy będącej wodą jak i biotą (uwzględniania w ocenie stanu chemicznego wyników klasyfikacji wskaźników z lat ubiegłych. W roku 2017 roku na terenie powiatu pszczyńskiego badania stanu i oceny rzek w następujących punktach pomiarowych: operacyjny obszarów chronionych w 3 punktach pomiarowo-kontrolnych, tj. Wisła poniżej zbiornika Goczałkowickiego i Pszczynka powyżej zbiornika Łąka oraz Dokawa ujście do rzeki Pszczynki, operacyjny w 2 punktach pomiarowo-kontrolnych, tj. Pszczynka poniżej zbiornika Łąka oraz Korzenica ujście do rzeki Pszczynki. Tabela 7. Wartości średnioroczne stężeń wybranych wskaźników fizykochemicznych Średnie wartości stężeń wybranych wskaźników fizykochemicznych w roku 2016 [mg/l] Wartość graniczna dla I klasy czystości wód Pszczynka powyżej zbiornika Łąka Dokawa ujście do rzeki Pszczynki Korzenica ujście do rzeki Pszczynki BZT5 ph Azot amonowy Fosfor ogólny 6 6,0 8,5 1,0 0,2 2,6 7,2 0,86 0,21 4,4 7,0 2,68 0,56 1,4 6,9 0,41 0,07 Przeprowadzoną w 2017 roku klasyfikację stanu chemicznego jednolitych czci wód powierzchniowych województwa śląskiego w 2017 roku przedstawia rysunek poniżej. 31

32 Rys.4. Klasyfikacja stanu chemicznego jednolitych czci wód powierzchniowych województwa śląskiego w 2017 roku (Raport o stanie środowiska województwa śląskiego w 2017 roku) 32