KSIĘGA HENOCHA HEBRAJSKA

Transkrypt

1 KSIĘGA HENOCHA HEBRAJSKA ANGELOLOGIA ŻYDOWSKA 1

2 KSIĘGA HENOCHA HEBRAJSKA PRZEKŁAD ZE STAROHEBRAJSKIEGO wprowadzenie i komentarz Mariusz Izydor Prokopowicz PhD 2

3 Księga Henocha Hebrajska, nazywana też Księgą Pałaców jest najwybitniejszym tekstem angelologicznym starożytnej tradycji żydowskiej. Wprowadza nas ona w złożony, aktywny świat Synów Wysokości, którego atmosfera pozwala nam przynajmniej od strony ludzkiej dotknąć intensywności żydowskiej modlitwy i jej rdzenia Keduszy. Ponad sto imion aniołów i natur anielskich, z którymi spotykamy się, odsłania tajemnicę niebiańskich hierarchii, wśród których człowieczeństwo zmierza do zajęcia najwybitniejszej pozycji, najbliższej samemu Bogu, pozycji siódmego Pałacu i niebiańskiego Tronu osiągniętych na drogach mistycznych, niekiedy, a może przede wszystkim w konflikcie z aniołami. Księga Henocha jest więc prezentacją miary człowieczeństwa, ukształtowanej w procesie transformacji - miary, którą uosabia HENOCH-METATRON. 3

4 S p i s T r e ś c i Wprowadzenie Wokół tytułu 5 Czas powstania, pochodzenie i język 6 Źródła mistyki MERKAWY 7 Kim jest METATRON? Problem najstarszego materiału księgi 11 Angelologia 13 Mesjasze i Bóg oddalony 15 Podstawa przekładu. Pisane żródła tradycji mistycznej i jej opracowania (wybór) T E K S T 20 Przypisy do tekstu 78 Indeks imion własnych aniołów i nazw natur anielskich (polsko-hebrajski) 88 4

5 Wokół tytułu W 1928 roku w Cambridge ukazał się 3 Henoch Księga Henocha Hebrajska w opracowaniu Hugo Odeberga, szwedzkiego egzegety w Lund. Hebrajski tekst, oparty na kilku rękopisach i drukach oraz jego angielski przekład z komentarzem poprzedzało obszerne, zadziwiające erudycją wprowadzenie, z którego wynikało, że istnieją wyraźne związki między prezentowanym dziełem a Księgą Henocha Etiopską (1 Henoch) oraz Księgą Henocha Słowiańską (2 Henoch). Co więcej, w preferowanym przez Odeberga rękopisie, wstępnie datowanym na początek XVI wieku, istnieje tytuł: Księga Henocha Rabbiego Iszmaela ben Eliszy Najwzyższego Kapłana. Oczywistym wydawało się przyjęcie tytułu 3 Henoch, prawdopodobnie nie bez autoryzacji znakomitego wówczas znawcy tzw. literatury międzytestamentalnej R. H. Charlesa 1. Propozycję tytułu przyjęła przynajmniej część literatury naukowej. Drugi, alternatywny tytuł Księga Henocha Hebrajska wspierała powaga starego rękopisu, choć sam Odeberg był świadom wątpliwości, które wywołuje. Uczony wiedział też, iż Księga jest kompilacją materiału niejednorodnego pod względem czasu powstania i treści, którego jeden człowiek mógł być najwyżej redaktorem, sama zaś osoba Iszmaela ben Eliszy, słynnego uczonego pierwszej połowy II wieku, służyła autoryzowaniu wielu, często ezoterycznych pism powstałych kilka wieków później. Propozycja tytułu Księga Henocha wywoływała przynajmniej dwie wątpliwości: 1. Dominującą postacia w naszej Księdze jest anioł METATRON, a nie patriarcha Henoch. O samym Henochu Ksiega wspomni zaledwie trzy razy: dwukrotnie w części wprowadzającej (1:1, 4:2) i raz w części dodatkowej (48C:2), wtórnie dołączonej do Księgi. Utożsamienie METATRONA z Henochem mogło być dziełem późniejszej tradycji i redakcji fragmentów Księgi. 2. Większość zachowanych rękopisów naszej Księgi ma tytuł Sefer Hejchalot - Księga Pałaców. I rzeczywiście: treść Księgi współgra z literaturą Hejchalot, którą reprezentuje wiele drobnych i większych pism powstałych w końcowym okresie zbioru (redakcji) Talmudu Babilońskiego i początkach jego recepcji (VI IX w.). Literacki motyw jest w nich często podobny: mistyk (zazwyczaj znany rabin) odbywa pełną niebezpieczeństw podróż poprzez siedem niebios do niebiańskich pałaców i Tronu Boga. Podróż i kontemplacja dokonują się dzięki, a może tylko przy pomocy niebiańskiego rydwanu MERKAWA. Celem podróży jest adoracja Boga, poznanie niebiańskich tajemnic, oglądanie, słuchanie, ewentualnie udział w liturgii niebiańskiej. Strukturalne analogie skłoniły Karola Mopsika do poprzedzenia swego francuskojęzycznego przekładu Księgi tutułem Księga Henocha Hebrajska albo Księga Pałaców. Anglojęzyczny tytuł przekładu Filipa Alexandra 3 (Hebrajska Apokalipsa) Henocha wybija na plan pierszy rodzaj literacki dzieła. Księga Henocha należy niewątpliwie do literatury apokaliptycznej, w której wydarzenia z dziejów Izraela wplecione są i zarazem uzasadniają uniwesalną historię ludzkości. Logika historii, czyli ostatecnie decyzji Boga, wkrótce doprowadzi do całkowitej przemiany świata, a co za tym idzie przemiany sytuacji Izraela. Rabbi Iszmael ogląda dzieje świata od początku do końca ze szczególnym uwzględnieniem momentów przełomowych, kryzysowych dziejów ludzkości i Izraela, a są 1 J.C. Greenfield, Wprowadzenie do: 3 Henoch, Odeberg, KTAV. 5

6 nimi: potop, zburzenie Świątyni, odejście Chwały Boga. Etapy dramatu dziejów zakończy sąd i ostatecna interwencja samego Boga. Podobieństawa Księgi Henocha Hebrajskiej do litaratury Hejchalot i do literatury apokaliptycznej nie mogą jednak zasłonić zauważalnych różnic: 1. Nasza Ksiega nie posiada tak harakterystycznych dla Hejchalot hymnów, których recytacja była pomocą w czasie niebiańskiej podróży mistyka. 2. Materiał eschatologiczny Księgi jest stosunkowo ubogi na tle innych wątków i co najważniejsze prawdopodobnie wtórnie dołączony. Wielokrotnie wyczuwamy w tekście atmosferę Keduszy (rozdz ); jej znakami są częste dopowiedzenia uwznioślające myśli, przygotowujące liturgię, czyli uobecnienie jakiegoś wydarzenia. Wszyscy badacze naszej Ksiegi dostrzegali jej przynależność do literatury mistycznej i ezoterycznej zwanej Rydwanem, MERKAWA albo Dziełem Rydwanu MAASE MERKAWA, której istotną częścią jest właśnie literatura Pałaców, Hejchalot. W dalszej części wprowadzenia przedstawię źródła i specyfikę tej tradycji mistycznej Izraela. Księga Henocha Hebrajska niewatpliwie zbiera elementy tradycji Merkawy, które w ostatecznej redakcji (?) zostały włożone w formę apokaliptyki. Czas powstania, pochodzenie, język Odeberg za najstarszy materiał Ksiegi uznał rozdz. 9:2-13:2, które datował na pierwszy wiek, zaś pozostały materiał na wiek trzeci. Scholem zaproponował wiek VI-VII z wyłaczeniem rozdz. 48D (okres gaonów, VII-XI w.) 2. Milik przytoczył pięć argumentów za datowaniem dzieła na wiek IX-X, a fragmentów nawet na wiek XII-XIII 3. Alexander rozprawił się z częścią słabych, częścią,błędnych argumentów Milika, sam proponując V- VI wiek, ze wskazaniem na rozdz jako część najstarszą, która fragmentami może sięgać czasów Machabeuszów 4. W poszukwaniu miejsc pojawienia się Ksiegi Henocha Hebrajskiej badacze wędrowali po zabytkach Afryki, Palestyny, Babilonii. Mopsik i Aleksander podtrzymują hipotezę Babilonii jako miejsca ostatecznej redakcji. To właśnie tam odnaleziono grupę naczyń, na których powtarza się imię anioła METATRON jako Wielkiego Księcia albo Wielkiego Księcia Tronu Boga 5. Językiem Księgi jest hebrajski bliski misznaickiemu; pojawia się kilka wyrażeń łacińskich i greckich ( familia 12:5, glossokomon 27:2). Ślady częstych dopowiedzi i rytmizacji wskazują na (częściowo) liturgiczne zastosowanie. 2 G. Scholem, Major Trends in Jewish Mysticism. NY. 1941, s J.T. Milik, Enoch in Cabbalistic Literature, w: The Books of Enoch: Aramaic Fragments of Qumran Cave 4. Oxford 1976, s P. Alexander, 3 Enoch, Napisy zebrał np. Milik, dz.cyt.,

7 Źródła mistyki MERKAWY Wspomniałem już, że istotną częścią literatury Rydwanu, Merkawy, jest literatura Pałaców, Hejchalot, która rozwijała się w judaizmie rabinicznym przynajmniej od IV wieku, szczególnie intensywnie w wiekach następnych. Aleksander wskazał na trzy jej cechy dla okresu pojawienia się Talmudu: 1) obecność idei mistycznego wstępowania do niebios, 2) hymny MERKAWY, 3) spekulacje typu SZIUR KOMA (wyjaśnienie poniżej). Każda z tych trzech cech wyrastała z mistycznej praktyki, którą poświadczają talmudyczne żródła. W VI-VII wieku istniały w Babilonii kręgi grup mistyków, zwykle skupione wokół uznanego autorytetu. Przed wyruszeniem w mistyczną podróż adepci byli odpowiednio przygotowywani, czyli wtajemniczni. Wstępowanie do niebios, wniebowstąpienie, poprzedzała wiedza na temat budowy kosmosu, czyli wiedza o Dziele Stworzenia, MAASE BERESZIT, dzięki której mistyk dowiadywał się na przykład ile jest niebios, w jaki sposób świat został stworzony w literach alfabetu hebrajskiego ( literaturę MAASE BERESZIT znamy już z III-IV wieku). Recytowanie hymnów MERKAWY miało charakter medytacyjny z odpowiednimi ruchami ciała, wsuwaniem głowy pomiędzy kolana i było poprzedzone nieraz długotrwałymi postami i oczyszczeniami wodą. Spekulacje SZIUR QOMA, Miara Ciała, zapoczątkowane prawdopodobnie około II wieku, w okresie działalności tannaitów 6, uważa się powszechnie za najstarsze warstwy literatury Hejchalot-Merkawy. Czytamy w niej o nadzwyczajnych, niewyobrażalnych wymiarach poszczególnych części ciała Boga. Co zrodziło tak zaskakujące spekulacje? Czy jest to reakcja na wczesną teologię Kościoła, czy mamy tu raczej do czynienia z kosmologiczną i mistyczną refleksją, w której rozwijana jest teologia Boga-Mierniczego całego kosmosu i którą pierwotnie inspirowały wiersze Pieśni nad Pieśniami (5: 1-16)? Wyraźnych śladów SZIUR-QOMA możemy doszukiwać się przede wszystkim w rozdz naszej Księgi, z tym że spekulacje nie dotyczą Boga, lecz tylko METATRONU, który dzięki,,rozciągnięciu staje się mierniczym wszystkich ziemskich i niebiańskich miar. Jeżeli zgodzimy się na odróżnienie literatury MERKAWY od tematów MERKAWY, wówczas te ostatnie odnajdziemy jako istotne wątki w prorockich pismach Zachariasza (VI wiek p..n.e.) i we wczesnej literaturze apokaliptycznej: Księdze Daniela, części Henocha Etiopskiego, Księdze Jubileuszów, liturgicznej literaturze Qumran (Pieśń Ofiary Szabatowej, czyli tzw. Liturgia Anielska 4Q , fragmenty greckie i aramejskie 1 Henocha), w póżniejszej apokaliptyce, której najbardziej znanym przykładem jest Apokalipsa Jana, dzieło niejednorodne, zbudowane na żydowskim materiale i wtórnie wykorzystane przez chrześcijan 7. Odpowiedzią na zburzenie Świątyni w 70 roku było zorganizowanie nowego Sanchedrynu wokół Jochanana ben Zakkaja, którego tradycja rabinacka uznała za pierwszego w łańcuchu mistycznej tradycji MERKAWY. Tematykę MERKAWY w literaturze prorockiej i następnie apokaliptycznej wywoła dramatyczne wydarzenie zburzenie Świątyni 8. Przede wszystkim środowiska kapłańskie zdawały sobie sprawę, że to co się stało pociągało za sobą jeszcze inne, bardziej katastrofalne 6 Tannaici działają w latach , czyli od czasu zburzenia Świątyni, do okresu ostatecznej kodyfikacji Miszny przez Judę ha Nasi. 7 F. Rousseau, L Apocalypse et le Milieu Prophetique du NT. Paris Zburzenie pierwszej Świątyni w r. 586 p.n.e., drugiej Świątyni w roku 70 n.e. 7

8 wydarzenie odejście Chwały Boga. Dotykamy tu najbardziej newralgicznego miejsca całej tradycji mistycznej Izraela i zarazem jego tradycji kultycznej. Doświadczenie Chwały Boga jest fundamentalnym i konstytutywnym doświadczeniem religijnym tradycji i literatury Dzieła Rydwanu i stanowi zasadę tożsamości kapłańskiej Izraela, dziedzictwa Aarona i pokolenia Lewiego. Dlaczego dziedzictwa Aarona? (o nim rozdz. 1:3; 2:3; 45:4: 48:7 naszej Księgi). Dlatego, że wszystkie inne pokolenia otrzymały, zgodnie z obietnicą samego Boga, konkretną cząstkę Ziemi Obiecanej, natomiast Lewitom jako dziedzictwo został przyznany,,sam tylko Bóg (Lb 18:20), czyli Jego Chwała, bardzo konkretnie uobecniony 9. Tymczasem Chwała odszedł. Jego odejście opisał prorok i kapłan Ezechiel (Ez 10: 18-22; 11: 22-23). Rozumiemy, iż kapłani przeżywali bezsens własnego istnienia, a zarazem próbowali zrozumieć i określić nową tożsamość Ludu i nową sytuację; znaczenie uzyskiwała teologia uprawiana w diasporach, bez związku ze Świątynią jerozolimską. Rozpoczyna się czas poszukiwania utraconej Chwały, odnalezienie Miejsca, gdzie Chwała istnieje, oddalony, gdzieś w górze, w niebiosach. Gdzie w niebiosach? Takie pytania rozbudują kosmologię, otoczą Chwałę (zasłaniającymi Jego i zazdrosnymi) aniołami, rozmnożą ich ilość i funkcje; pojawi się świadomość innej, mistycznej drogi do Miejsca. Wcześniej, w czasach Ezechiela, kapłani będą pytać o własną tożsamość, opracują charakterystyczne dla ich tradycji genealogie, których istnienie staje się potwierdzeniem sensu ich istnienia pojawi się kapłańska redakcja genealogii ludzkości (Rdz 5: 1-32) będąca dalszym ciagiem genealogii Nieba i Ziemi (Rdz. 1: 1-2.1). Doświadczenie Chwały Boga i, dziwnie jemu bliskie, tragiczne wydarzenia, które dosięgały Izraela, nie rozpoczęło się dopiero w czasach Ezechiela. W opinii niektórych przekazów późniejszej tradycji rabinicznej, największa manifestacja Chwały, opisywanej jako Rydwan, MERKAWA, dokonała sie na Synaju. Nadzwyczajnym doświadczeniom Chwały w Morzach Sitowia i na Synaju towarzyszy, z innej strony, odstępstwo Ludu kult złotego cielaka będący, być może, próbą oderwania Chwały Boga od Niego samego. Do tej złożonej problematyki nawiążę w komentarzach do sekcji angelologicznej naszej Księgi. Doświadzcenie Chwały musiało sprawiać Izraelowi poważne problemy, choć było zarazem źródłem jego dumy. Chwała objawia się jako rzeczwistość złożona, jak gdyby widzialna manifestacja Jedynego Boga, który nie jest widzialny. Jest On (Chwała) samym Bogiem, choć zarazem wydaje się, że Nim nie jest. Biblijne dzieje doświadczenia Chwały w historii Izraela można przedstawić w takim oto zarysie: Chwała w postaci słupów ognia i obłoku, który wyprowadza Lud z Egiptu (Księga Wyjścia 13: 21-22) Manifestacja Chwały pod Pi-Hachirot (Księga Wyjścia 14: 17-24). Chwała objawiona na Synaju (Ksiega Wyjścia 24: ). Chwała-Szechina w postaci obłoku, który towarzysz w marszu przez Pustynię (Ksiega Liczb 9: 15nn). 9 Hebr. Kawod = Chwała jest rodz. męskiego. 8

9 Chwała wypełnia Przybytek (Księga Wyjścia 40: 34). Zamieszkanie Chwały w (pierwszej) Światyni po wprowadzeniu arki (Pierwsza Księga Królewska 8: 1-13). Chwała opuszcza (pierwszą) Świątynię (Księga Ezechiela 10: 18-22). Widzenie Chwały w przyszłej Światyni, w której szczególną pozycję zajmie potomstwo Sadoka (Księga Ezechiela 43:2; 44:15). Zapowiedź zamieszkania Chwały w (drugiej) Świątyni (Ksiega Zachariasza 1: 9). Zaginęła arka. Czy Chwała zamieszkała w drugiej Światyni? Dotykamy tu niewyraźnej sytuacji, niewątpliwie związanej reformą Ezdrasza (Księga Nehemiasza) i próbami powrotu pokoleń Izraela do Ziemi Obiecanej. Czy i kiedy Chwała zostaje utożsamiony z Księgą Tory? 12 rozdział traktatu Yoma Talmudu Babilońskiego przytacza perwną tradycję (berajtę), która mówi że w czasach istnienia Świątyni (pierwszej i drugiej?) teren Świątyni należał do dwóch pokoleń: Beniamina i Jehudy. Najświętsze części Świątyni, poczynając od ołtarza zewnętrznego należały do Beniamina. Przekaz 12 rozdziału Yomy wskazuje na pokolenie Beniamina i zajmowane przez niego miejsca jako te, w którym Chwała zawsze chce ubobecnić się, a zatem dotykamy tu tradycji Chwała uobecnia się w miejscach pokolenia Beniamina. Yoma czyni pewne aluzje do,smutku Beniamina z powodu ekspansji pokolenia Judy i Lewitów na terenie samej Świątyni. W okolicach 170 r. p.n.e. Menealos zostaje najwyższym kapłanem w drugiej Światyni, przerywając tradycję kapłaństwa sadokickiego. Kilka lat później dochodzi do zbeszczeszczenia Świątyni przez Antiocha IV, a w roku 145 p.n.e. Oniasz IV, syn Oniasza III z lini Sadoka buduje w Egipcie, w Leontopolis, Świątynię, w miejscu dawnej świątyni egipskiej, na wzór Świątyni jerozolimskiej, aby kontynuować podstępnie przerwaną linię kapłaństwa sadokickiego 10. To ostatnie wydarzenie jest rzadko dostrzegane w literaturze, a przecież mamy tu do czynienia z grupą prawowitych kapłanów, którzy uznali utratę świętości Światyni jerozolimskiej i zapragnęli znaleźć nowe miejsce dla uobecnienia Chwały, 10 J. Flawiusz, Dawne Dzieje Izraela, 13: 67. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że historyk żydowski podał błędną informację (12: 238-9), iż Menelaos, który drogą intryg politycznych usunął prawowitego sadokickiego kapłana Jazona, był jego bratankiem i synem Oniasza III. Możliwe, że nawet nie należał do potomstwa Lewiego, lecz Beniamina (2 Machab. 2: 4; 3: 4 wersja LXX).Wydaje się, że problem ten jest o wiele bardziej skomplikowany i dotyczy napięcia między Lewitami i Beniaminitami na terenie Świątyni, a w związku z tym pytania kim naprawdę byli Sadokici i jaki jest ich związek z Beniaminem. Moim zdaniem charakter relacji między tymi pokoleniami jest kluczem do wyjaśnienia specyfiki źródeł biblijnych redakcji, historycznych i egzegetycznych, w tym eksponującego Chwałę źródła P, którego proweniencję widzę w przekazie tradycji Beniaminitów przepracowanej przez Lewitów. 9

10 świadomie nawiazując do słów proroka Izajasza, jak dowiadujemy się z listu Oniasza do króla Ptolemeusza i Kleopatry: Powstanie w Egipcie ołtarz poświęcony Panu Bogu. 11 Nie można nie doceniać znaczenia tego wydarzenia, które musiało wywołać liczne spekulacje o charakterze eschatologicznym i które inspirowały proroctwa Izajasza. Nie można wykluczyć, że teologia rozwijana wokół światyni w Leontopolis była jednym z zalążków formowania na terenie Egiptu samodzielnej, później trudnej do kanonizowania literatury 12. W samej Palestynie działa w tamtych czasach liczna grupa chasydów (Pierwsza Ksiega Machabejska 2: 42; 7: 13), istnieją esseńczycy i wspolnota w Qumran, pierwsi chrześcijanie. Wszyscy oni kształtują różne formy liturgii i przyczyniaja się do robudowywania świadomości istnienia Chwały poza Światynią, co zarazem sprzyjało rozwojowi myśli apokaliptycznej i mesjanistycznej. Chrześcijanie będą odwoływać się do wypowiedzi Jezusa: Syn Człowieczy przyjdzie w Chwale Ojca swego razem z aniołami swymi (Ewangelia Mateusza 15:27). Otocz syna swego Chwałą, aby syn Ciebie nią otoczył (Ewangelia Jana 17:1). Po zburzeniu Światyni w 70 roku, Jochanan ben Zakkai ustanawia w Jawne nowy Sanchedryn. Tradycja żydowska ujrzy w Johananie założyciela mistycznej tradycji MERKAWY. W roku 73 dochodzi do zamknięcia Świątyni w egipskim Leontopolis. Judeochrześcijańska apokaliptyka zapowie przyszły powrót Chwały: I ukazał mi miasto święte Jeruzalem, zstępujące z nieba od Boga, mające Chwałę Boga (Apokalipsa Jana 21: 10-11). W IIIi IV wieku potężnieje nurt mistyczny judaizmu palestyńskiego i babilońskiego. Chwała zostanie związana z: a) Osobą mesjasza/mesjaszów, co podtrzyma tradycje apokaliptyczne i mesjanistyczne, b) Torą pisaną i ustną oraz liturgią, wokół których oplotą się instytucje Synagogi, c) Ciałem Boga, który jest Miarą całego kosmosu mistyczna tradycja Sziur Qoma, d) Siódmym niebem i Tronem JHWH, co będzie sprzyjać rozwojowi mistyki Hejchalot, e) Imieniem JHWH, albo (za Księgą Izajasza) JHJHWH oraz innymi Imionami Boga, które rozwiną sie jak duchowa Synagoga wokół tego Imienia nurt ezoterycznej kosmologii i MAASE BERESZIT, f) Imionami aniołów rozwój teologii Imion. W takim klimacie pojawi się Księga Henocha Hebrajska. 11 J. Flawiusz, Dawne Dzieje, 13: 68. Wymienione w Iz 19: 18 miasto Heres było utożsamiane z Heliopolis. 12 Świątynię zamknął w 73 r. Wespazjan. W tekstach Euzebiusza z Cezarei zachował się przekaz o pewnej opowieści biblijnej autorstwa ARTAPANOSA ( żył w II w. p.n.e.), który przekazuje tradycję o Mojżeszu- Hermesie: kapłani uznali go (Mojżesza) za godnego czci równej boskiej i nazwali Hermesem, to ostatnie dlatego, że wyjaśnił im hieroglify cyt. A.Świderkówna, Bogowie zeszli z Olimpu, Warszaa 1991, s

11 Kim jest Metatron? Problem najstarszego materiału Księgi W badaniach nad Księgą Henocha Hebrajską osobie METATRONA poświęcono najwięcej uwagi, a niektóre wnioski posłużyły do hipotetycznego ustalenia kompozycji najstarszego materiału. Odeberg zauważył, że w rozdz oraz 48BCD postacią dominującą w niebiosach, między aniołami, jest METATRON. Jego pozycja ulega dziwnemu osłabieniu w rozdz. 10: 3b i 16, natomiast rozdz A całkowicie ignorują METATRONA. Część 17-48A, wnioskował Odeberg jest później opracowana jak również późniejsze wydają się rozdz. 10: 3b i 16. W rozdz istnieje materiał, który otożsamia METATRONA z Henochem i inny, który go utożsamia z MAŁYM JHWH. Ten ostatni materiał zawiera część starszą (9-13), gdzie METATRON-MAŁY JHWH ma atrybuty i funkcje kosmiczne, a więc najbliższe samemu JHWH. METATRON-MAŁY JHWH jest bezpośrednim refleksem Małego JAO z gnostyckiego traktatu Pistis Sofia, pośrednio zaś nawiazuje do anioła, którego przywołuje Księga Wyjścia (23:21). Samo imię,,metatron znaczy z grackiego meta-thronon: Tron sąsiadujący (z Tronem Boga) albo Drugi Tron. 13 Alexander uznał powyższą propozycję etymologii imienia Metatron za zbyt spekulatywną i przypuścił, że to dziwne imię nie musi mieć racjonalnego sensu, podobnie jak wiele hebrajskich imion typu Adiriron. Natomiast uwagę badacza zwróciły cztery imiona, które jego zdaniem w różnych tradycjach zostaną utożsamione z imieniem Metatron i które odnajdziemy w naszej Księdze: 1. Jahoel/Jaoel/Jael (48D: 1) imię to oznaczało pierwotnie anioła bez powiązania z Henochem. 2. Mniejszy JHWH (12: 5) tytuł ten funkcjonował samodzielnie obok innego:,większy JHWH, a który z kolei mógł wpłynąć na pojawienie się imienia Jahoel. 3. Michał Archanioł (44: 10) jest to imię METATRONU w funkcji egzoterycznej, podczas gdy Metatron jest jego imieniem ezoterycznym. Propozycję może potwierdzać Reujjot Jechezkel (IV wiek), jeden z najstarszych zachowanych tekstów Hejchalot, w którym po raz pierwszy pojawia się imię Metatron. 4. Henoch (4: 3) połączenie tego imienia z METATRONEM jest tradycją najmłodszą, skoro spotykamy je wyłącznie w pochodzącym z ok. VIII w. Targumie Palestyńskim (Ps. Jonatana) do Księgi Rodzaju (5: 24), w którym zauważa się ślady wpływów islamu. 14 Nie tylko późne, ale i obce postaci METATRONU jest jego złączenie z Henochem. Na drogach, które doprowadziły do takiego zespolenia leży magiczna tradycja babilońska V-VI wieku, w 13 META THRONOS zaproponował po raz pierwszy J.H. MAIUS w 1698 r. Odeberg przedstawia całą kolekcj ę propozycji ustalenia pochodzenia imienia Metatron : 1) hbr. NTR STRZEC, CHRONIĆ, 2) łac. METATOR PRZYWÓDCA, TEN CO WSKAZUJE DROGĘ. Interpretacja częsta wśród kabalistów średniowiecza, 3) pers. MITRA MEDIATOR, 4) gr. METATYRANNOS NASTĘPNY PO WŁADCY (Bogu), 5) SZADDAJ-METATRON (ten sam walor liczby 314), 6) MATATRUN, MITATRUN w teologii druzów, 7) gr. METRON MIARA. Propozycja Jellinka (BHM), która będzie inspirowała moją dalej przedstawioną propozycję interpretacji. 14 Na związki z islamem zwraca uwagę Milik, który początki utożsamienia Henocha z Metatronem wywodzi z kręgów ezoteryków islamu. 11

12 której METATRON jest utożsamiony z Hermesem (teksty z Nippur) 15, a następnie ezoteryka islamu, na przykład sabejczyków, gdzie występuje połączenia Hermesa z Henochem. 16 W podsumowaniu Alexander podkreśli zespolenie w naszej Księdze trzech odrębnych postaci: Henocha Jahoela/Mniejszego JHWH Michała/Metatrona. Część 9 Księgi Henocha Hebrajskiej rozpoczynają słowa: Po tym jak otrzymałem te wszystkie miary (MIDDOT) doskonałości.... Następuje opis powiększenia METATRONU według miar (SZIUR) długości i szerokości świata, ponad miarę wszystkich synów wysokości (BNEJ MEROMIM). Opis odpowiada atmosferze mistyki SZIUR QOMA, a aniołowie, synowie wysokości są tymi, którzy posiadają miary, są miarami, są mierniczymi. Natura METARONU wynika z istotnej jego funkcji, którą jest bycie miarą (gr. METRON), czy też bycie mierniczym (łac. METATOR). Idąc za propozycją Jellinka 17, zwracam uwagę na metron jako prawdopodobną etymologię metatronu. Ostatni z aniołów, o którym mówi Apokalipsa Jana (21: 9), najbardziej intrygujący, jeden z siedmiu ostatniej chwili czasów ostatecznych jest mierniczym, który dzierży złotą trzcinę jako miarę (METRON), którą mierzy niebiańską Jerozolimę (21: 15). Mur miasta ma 144 łokcie, która to liczba powstaje w związku z liczbą opieczętowanych (7: 4). Stąd wynika dalszy wiersz (21: 17b), którego lekcja jest nieco dziwna: METRON ANTHROPOU HO ESTIN ANGELOU Miara Człowieka Która Jest Anioła Anioł Nowej Jerozolimy jest tym, który mierzy miarę wybranych ludzi, zupełnie jak, dopowiedzmy, Henoch, który został wybrany. 12 METron AnTHRopou = Miara Człowieka METron AnTHRopON = METATHRON = Miara Ludzi Pierwotna lekcja żydowskiej apokalipsy, przed chrześcijańską redakcją, mogła brzmieć: METATHRON HO ESTIN ANGELOU Miara Ludzi która jest (miarą) anioła Idea anioła, który jest miarą ludzi (wybranych), czy też Ludu wybranego, zapoczątkuje w mistyce Merkawy tradycję Metatrona, w którą to tradycję zostanie wprowadzony obraz Henocha. Jeżeli najstarsze źródła angelizacji Mierniczego pojawiają się w okresie upadku dugiej Światyni, to sama idea Mierniczego sięga przynajmniej czasu proroków Ezechiela i Zachariasza, czyli VI wieku p.n.e. Zachariasz, prorok i kapłan widzi Młodzieńca (NAAR), 15 Szczególnie drugi z cyt, przez Milika fragmentów z Nippur, który tak rekonstruuje i przekłada: Blessed are you, Jahweh, on account of the name, thou whose name is YOFI EL, and Y E CHI EL they call thee, whose names are SANGI EL, YAHWEH, YAVE(?) YH /.../ and HERMES METATRON YAH. Milik, s Alexander 1977, s Zob przypis 13.

13 który ze sznurem mierniczym (MIDDA) mierzy Jerozolimę (Księga Zachariasza 2: 5-9). Takim samym tytułem,,młodzieniec zostanie nazwany METATRON, a zarazem jak wyjaśnia nasza Kięga został tak nazwany ponieważ to ja jestem Henochem, synem Jereda (4: 1.2). Obraz postaci Mierniczego-Młodzieńca w wizji Zachariasza mógł w rzeczywistości być kształtowany widzeniem proroka Ezechiela. Ten ostatni widzi Męża (ISZ) z prętem mierniczym (MIDDA), którym mierzy wymiary przyszłej Świątyni (Księga Ezechiela 40:3). Trudno sprecyzować bliżej kim jest Mierniczy z widzenia Ezechiela, w każdym razie zna on tajemnice samego JHWH i towarzyszy prorokowi podczas wizji MERKAWY (Księga Ezechiela 43: 6). Młodzieńca i Męża hebrajskich tekstów prorockich chciałoby się nazwać Middatorami (Mierniczymi), którymi w istocie są i która to cecha konstytuuje naturę METATRONA-Henocha-Anioła. Angelologia Księga Henocha Hebrajska jest niewątpliwie najwybitniejszym tekstem angelologicznym starożytności żydowskiej; nigdzie nie spotykamy tak rozbudowanego układu hierarchii anielskich oryginalnie powiązanych z wizją siedmiu niebios. Użyta w tekście nazwa anioł oznacza w Księdze albo każdego Syna Wysokości (wtedy tłumaczę małą literą), albo pewną grupę niższej hierarchii, której natura nie ma innej cechy poza anielskością jest jednakże wyodrębniona (wtedy przekładam dużą literą). A. ANGELOLOGIA A KOSMOLOGIA Rozbudowanym angelologiom Księgi Henocha Hebrajskiej nie odpowiada rozwinięta kosmologia. W III-IV wieku istniały dzieła ściśle kosmologiczne, w których zawarte są rozważania o siedmiu niebiosach, ich nazwach, zawartości, powiązaniach z odpowiadającymi im siedmioma ziemiami. Ilość niebios i różnych kręgów bywa rozbudowywana do wielkości prawie astronomicznych. System kosmologiczny Księgi nie jest jednorodny dominuje obraz siedmiu niebios (rozdz. 17), choć spotykamy i 955 (rozdz. 48). Najwyższe niebo ARAWOT mieści w sobie to, co najcenniejsze. Ilość siedmiu niebios nie zawsze jest wymieniana konsekwentnie. Rozdziały 22B i 22C opowiadają o powietrznych mostach, lecz tym, co najbardziej interesuje ich autora są wymiary mostów. 18 Uwikłane w kosmologię systemy angelologiczne nie są jednorodne. Da się wyodrębnić trzy większe układy (17; 18; 19:22 i 25: 1 28:6) i kilka mniejszych, aczkolwiek wyrażna jest tendencja redaktora, aby uzyskać spójność. Na podstawie rozdz uzyskujemy obraz następujących kolejno części kosmosu oraz hierarchii anielskich: zjawiska przyrody naszego nieba i naszej ziemi, dzień i noc (aniołowie z rozdz. 14: 4), 2. Słońce - Księżyc planety gwiazdy stałe, które są związane z niebem Raqia (aniołowie z rozdz. 14: 4), 18 Imiona i sens poszczególnych niebios zob. przypis 55 do tekstu przekładu.

14 3. siedem niebios: Szamaim Raqia Szechaqim Zewul Maon Machon Arawot (aniołowie z rozdz. 17), 4. siedem pałaców w siódmym niebie (aniołowie z rozdz ), 5. Tron. Wokół tronu będą pojawiać się różne grupy aniołów. (aniołowie z rozdz ). B. ANGELOLOGIA I WIELKI TRYBUNAŁ Przed Wielkim Trybunałem, w którego centrum znajduje się Tron Świętego stają ludzie i aniołowie. Zawartość rozdziałów nie jest jednorodna i wskazuje na obecność przynajmniej trzech różnych materiałów, których punktem wyjścia mógł być midrasz wokół Ksiegi Daniela 7: Angelologia w tej sekcji stanowi kryterium podziału partii tekstu: - 72 książąt królestw i książę świata (rozdz. 30) - Święty jest otoczony trzema aniołami: sprawiedliwości, wiernej miłości i prawdy (rozdz.31). - Święty jest otoczony trzema aniołami: miłosierdzia, pokoju, zniszczenia oraz Serafinem Chwały, Ofannim, Chajjot, Cherubem, Pisarzem i miriad Oddziałów aniołów (rozdz, 33-35). C. ANGELOLOGIA KEDUSZA Rozdział (35: 5) wprowadza nas w niezwykłą liturgię Keduszy, której dynamizm wywołuje trzęsienie nieba i rozżarzenie wszystkich niebiańskich, ognistych Synów Wysokości. Kedusza już w pierwszych wiekach, w czasach tannaitów (nauczycieli, I-III wiek) stała się jednym z centralnych momentów liturgicznej aktywności Synagogi, będąc trzecim błogosławieństwem amidah ( stania ) tzn. cyklu modlitewnych błogosławieństw, które recytuje się na stojąco. Sercem Keduszy jest włączenie się w modlitwę aniołów, którą zapisał prorok Izajasz: Święty, Święty, Świety, Pan Bóg Zastępów, Cała Ziemia Wypełniona Jest Jego Chwałą (Księga Izajasza 6: 3), z którą złączono błogosławieństwo z księgi proroka Ezechiela: Błogosławiona Chwała JHWH w Miejscu Jego Przebywania (Księga Ezechiela 3: 13b) oraz Alleluja z Pasalmu (146: 10): JHWH Bóg Syjonu Będzie Królował w Każdym Pokoleniu Alleluja. Angelologia w opisie Keduszy sprawia wrażenie skompilowanej z trzech różnych materiałów: - (rozdz. 39): podczas Keduszy zstępują z Tronu i uaktywniaja sie: Aniołowie Zastępów, Posługujący Płomieni, Ofannim Mocy, Chruby Szechiny, Święte Chajjot, Serafiny, Erellim, Tafsarim, Gedudim Ognia, Barudim Ognia Pożerającego, Kohorty Pochodni, Zbrojne Hufce i Książęta Świętości. - (rozdz. 40): podczas Keduszy uaktywniają się różni Aniołowie Posługujący. Dochodzi do momentu dramatycznego: osądzenia aniołów i stwarzania nowych w miejsce obecnych. 14

15 - (rozdz. 22B): gdy Król Chwały zakrywa Oblicze podczas Keduszy, wokół Tronu Chwały stoi miriad aniołów, stoją Książęta, Posługujący, słychać muzykę Chajjot, Ofannim, Cherubów. D. ANGELOLOGIA WIDZENIE ISZMAELA Od rozdz. 41 zmienia się atmosfera narracji. METATRON już nie tylko opowiada Iszmaelowi o tajemnicach niebiańskich, lecz objawia je dla widzenia. Zmienia się tematyka: poznajemy wyłanianie świata w literach oraz sprawy losów człowieka, w szczególności Ludu Izraela. Konsekwentnie aniołowie, których poznajemy pozostają w szczególnym związku z duszami ludzi i gwiazd. - (rozdz. 44): aniołowie dusz ludzi, - (rozdz. 46): anioł Rahatiel, przez którego przechodzą dusze gwiazd, - (rozdz. 47): dusze aniołów i dusze Posługujących mogą podlegać karom z powodu zaniedbań w sprawowaniu liturgii. Mesjasze i Bóg oddalony Ostatni 48 rozdział wyraża głęboki sceptycyzm co do wpływu człowieka na przyszłe losy świata.okaże się, że sam tylko Bóg i to wyłącznie ze względu na Siebie samego objawi światu swą Chwałę, swe święte Ramię. Wyczuwamy klimat przeżywanej klęski, zniszczonej Świątyni, wypędzenie. Świadomości oddalonego Boga towarzyszy obraz oddalonej Jerozolimy. Pojawienie się mesjasza czasów ostatecznych (48: 10) otworzy nowy czas radosny powrót Izraela do Jerozolimy. I widziałem Mesjasza syna Józefa...i widziałem Mesjasza syna Dawida (45: 4). Ideę oczekiwania na dwóch mesjaszów znamy z Reguły Zrzeszenia qumrańskiej wspólnoty: mesjaszów Aarona i Izraela. O mesjaszu synu Józefa, który poprzedzi mesjasza syna Dawida traktują różne źródła żydowskie, włączjąc Talmud Babiloński (Sukka 52a-b). Mopsik przypomina, że w późniejszej literaturze kabalistycznej pojawi się figura mesjasza syna Efraima, identyfikowana z Henochem-Metatronem. 19 Biblijnym żródłem, które zapłodniło powstanie idei mesjańskiej jest niewątpliwie Księga Izajasza (11) i Ksiega Zachariasza (4: 14): Oto dwaj namaszczeni ( synowie olejku ), którzy stoją przed Panem całej ziemi. Namaszczeni proroka Zachariasza są postaciami historycznymi: arcykapłan Jezus z pokolenia Aarona oraz Zorobabel, wnuk Jojakina, przedostatniego króla Judy z pokolenia Dawida. Ci dwaj namaszczeni kładą fundamenty dla odbudowanej Świątyni. Skoro redakcja Ksiegi Henocha Hebrajskiej miała miejsce po zburzeniu drugiej Świątyni, to przywoływanie obrazu dwóch mesjaszów ma odpowiadać nadziejom odbudowania trzeciej Świątyni. Ciekawe, że nasza Ksiega nie mówi jednakże o odbudowaniu Świątyni, lecz kończy obrazem uczty. 19 Mopsik, s

16 Podstawa przekładu. Pisane żródła tradycji mistycznej i jej opacowania (wybór) Wydanie Odeberga, odwołujące się do licznych rękopisów Księgi Henocha Hebrajskiej nie mogło uwzględnić (nie znanengo uczonemu) rękopisu Watykan 228, który w opinii Alexandra i Mopsika należy do grupy najlepszych. W tej sytuacji przekład opieram na wydaniu rękopisu watykańskiego, a wersje innych rękopisów uwzględniam wyłącznie tam, gdzie pojawia się znacząca ilościowo zmiana lub gdy problematyka, którą wywołuje tekst stanowi dla autora przekładu problem. Podział tekstu na akapity i kolumny idzie za ustaleniami Odeberga, ponieważ to on jest powszechnie cytowany w literaturze. Jest on odmienny od opracowanej przez Schäfera Synopsy. Sigla rękopisów i wczesnych druków Ksiegi Henocha Hebarjskiej cytowane w przekładzie: A = Watykan, Biblioteca Apostolica Vaticana 228/4 B = Oxford, Bodleian Library 1656/2 C = Oxford, Bodleian Library 2257/2 D = Oxford, Bodleian Library 1748/2 E = Munich, Bayerische Staatsbibliothek 40/10 F = Rome, Biblioteca Casanetense 180/5 Crac. = Alfabet Rabiego Akiwy, wyd. Kraków 1579 (BHM II, s ) Eleazar = London, The British Museum Library. MS Add, (Margoliouh 737); Rps zawiera pisma Eleazara z Worms Wert = Alfabet Rabiego Akiwy, wyd. Wertheimer (BM II, s ) Najstarszy drukowany tekst Derusz Pirke Hejchalot, w: A.E. COWLEY, Catalogue of Hebrew Printed Books in the Bodleian Library. Oxford 1929, s Datowany na ok. 1650, obejmuje rozdz. 3: 1 12: 5 oraz 15: 1-2. Wydania tekstu hebrajskiego Hugo Odeberg, 3 Henoch or The Hebrew Book of Henoch. Cambridge 1928 (przedruk KTAV, N.Y. 1973, wprowadz. J.C. Greenfield). Peter Schäfer, Synopse zur Hekhalot-Literatur in Zusammenarbeit mit Margerete Schlüter und Hans Georg von Mutius, J.C.B. Mohr. Tübingen W zbiorze: rękopis Watykan 228 (V 228), par

17 Przekłady polski: Mariusz Prokopowicz, Księga Henocha hebrajska, w: Apokryfy Starego Testamentu, pr. zbior. pod red. R. Rubinkiewicza. Vocatio. Warszawa 1999 (bez wprowadzenia autora przekładu, przypisów, komentarzy i indeksów). Obecne wydanie jest poprawione i uzupełnione. angielski: Philip Alexander, 3 (Hebrew Apokalypse of) Enoch, w: The Old Testament Pseudoepigrapha, Apocalyptic Literature and Testaments, t. 1, Londyn 1983, s (poprzezony wprowadz., opatrzony komentarzem). francuski: Charles Mopsik, Le livre Hébreu d Hénoch ou Livre des Palais. Verdier 1989 (collect. Les Dix Paroles ), s. 420 (poprzedzony wprowadz., opatrzony komentarzem). Zbiory Literatury Pałaców i midraszów mistycznych Synopse zur Hekhalot-Literatur, P. Schafer (cyt. wyżej). Zbiór obejmuje corpus Hejchalot: - Hejchalot Rabbati ( Większe Hejchalot ) - Hejchalot Zutarti ( Mniejsze Hejchalot ) - Maase Merkawa ( Dzieło Rydwanu ) - Merkawa Rabba ( Wielki Rydwan ) - Księga Henocha hebrajska - Seder Rabba de Bereszit/Berajta di Maase Bereszit - Charba di Mosze ( Miecz Mojżesza ) - Fragmenty z genizy kairskiej - Sefer ha Razim - Fragmenty fizjonomiki i chiromancji - Pereq Szira BHM = Bejt ha Midrasz, wyd. A. Jellinek, t. 1-6, reed. Jerozolima BM = Bate Midraszot, wyd. S.A. Wertheimer, t. 1-2, reed. Jerozolima P. Schäfer, Konkordanz zur Hejchalot-Literatur, t. 1-2, Tybinga Yalkut Reuveni, R.A. Reuben ha-kochen, t. 1-2, reed. Izrael Merkawa Szlema, S. Musajoff. Jerozolima Ocar ha-midraszim, wyd. J.D. Eisenstein, t. 1-2, reed. Izrael Rav Pealim, Abraham ben Eljasz z Wilna, wyd. Szones. Warszawa 1894, przedruk Tel-Aviv Edycje poza zbiorem Bereszit Rabbati, wyd. Krytyczne H. Albeck, reed. Jerozolima Sziur Qoma, M.S. Cohen, The Shi ur Qomah-Texts and Recensions. Tybinga Hawdala de Rabbi Akiwa, wyd. krytyczne G. Scholem. Tarbiz, t. 50, 1981, s Hejchalot Zutarti, wyd. krytyczne R. Elior. Jerusalem Studies in Jewish Thought., suppl. I, Hejchalot Genizy Kairskiej, wyd. I. Gruenwald. Tarbiz, t. 38, 1969, s ; 39 (1970), s. 216 nn. Maase Merkawa, wyd. G. Scholem, w: Jewish Gnosticism, Merkabah Mysticism and Talmudic Tradition. N.Y. 1965, s Reujjot Jechezqel, wyd. krytyczne I, Gruenwald. Temirin t.1, Jerozolima 1972, s

18 Seder Rabba de Bereszit/Berajta di Maase Bereszit, wyd. N. Séd, w: Revue des Etudes Juives 123 (1964), s ; 124 (1965), s Sefer Jecirah, wyd. I, Gruenwald, A Preliminary Critical Edition of,sefer Yesira, w: Israel Oriental Studies 1(1971), s Przekłady polskie: Księga Jecirah. Klucz Kabały. Przekł. M. Prokopowicz, Pico, Warszawa 1994 (wersja dłuższa); Sefer Jercira czyli Księga Stworzenia. Przekł. W. Brojer, J. Doktór, B. Kos. Tikkun, Warszawa 1995 (wersja krótsza, wydanie dwujęzyczne). Sefer ha-likkutim, wyd. L. Grünhut. Jerozolima Sefer ha-razim, wyd. M. Margaliot. Jerozolima Wybrane studia nad tradycją mistyczną i angelologiczną Izraela P.S Alexander, The historical setting of the Hebrew Book of Henoch, w: Journal of Jewish Studies, 28 (1977), s P.S. Alexander, 3 Henoch and the Talmud, w: Journal For the Study of Judaism, 18(1987)1, s J. Dan, The Esoteric Theology of Ashkenazi Hasidim. Institut Bialik, Jerozolima J. Gruenwald, Apocaliptic and Merkawah Mysticism. AGAJU, Lejda D.J. Halperin, The Faces of Chariot, Early Jewish Responses to Ezechiel s Vision. Mohr, Tybinga M. Idel, Świat aniołów w postaci człowieka, hbr., Sefer Tishby I. Jerozolima P. Kobielski, Melchizedech and Melchiresa, Waszyngton A. Neher, Le voyage des quatre, w: Revue d Histoire des Religions 140 (1951), s S.M. Olyan, A thousands Served Him, Exegesis and Naming of Angels in Ancient Judaism. Mohr, Tybinga M. Prokopowicz, Hathor Pani Synaju a Biblia. Kilka kluczowych hipotez wokół tradycji Merkawa, w: Collectanea Theologica 68(1996), s P. Schäfer, Rivalitätzwischen Engelen und Menschen, w: Studia Judaica 8. Walter de Gruyter, Berlin G.Scholem, Jewish Gnosticism, Merkabah Mysticism and Talmudic Tradition. N.Y M.Schwab, Vocabulaire de l Angelologie d après les Manuscrits Hébreu de la Bibliothèque Nationale, Paris N. Séd, La mystique Cosmologique Juive. École Pratique des Hautes Études. Paris G. Stroumsa, Form(s) of God: some notes on Metatron and Christ, w: Harvard Theological Review 76,3(1983), s E. Urbach, The World of the Sages, Collected Studies. The Magness Press, Jerozolima

19 19 T E K S T

20 Rabbi Iszmael wchodzi do siódmego pałacu 1 Henoch przechadzał się z Bogiem więc nie pozostał z nami, gdyż zabrał go Bóg 2 Księga Rodzaju 5: Rabbi Iszmael powiedział 3 : Gdy wstąpiłem na wysokości, aby kontemplować moim widzeniem w Rydwanie 4, wszedłem do sześciu pałaców, jeden wewnątrz drugiego. I gdy 2 osobiście dotknąłem bramy wejściowej siódmego pałacu, zatrzymałem sie w modlitwie przed Świętym, niech będzie błogosławiony. Podniosłem oczy ku temu co powyżej i mówiłem: 3 Panie Świata, proszę przed obliczem Twoim, aby teraz pomogły mi zasługi Aarona syna Amrama, miłośnika pokoju, szukającego pokoju, który otrzymał koronę kapłaństwa przed obliczem Chwały Twojej na górze Synaj aby nie zapanował nade mną QACPIEL 5 i aniołowie, którzy są z nim i aby nie wyrzucili mnie z tego nieba 6. 4 Nagle Święty, niech będzie błogosławiony przydzielił mi anioła METATRONA, swego sługę, Księcia Oblicza 7. Ten rozłożył swe skrzydła i wyleciał na 5 spotkanie ze mną z wielką radością, aby ochronić mnie przed ich rękami. Swoją reką pochwycił mnie i usunął sprzed ich oczu, i powiedział : Wejdź w pokoju, zostałeś życzliwie przyjęty przed obliczem Wysokiego i Wyniosłego 8, aby kontemplować w obrazie Rydwanu. 6 Wtedy wszedłem do siódmego pałacu i on wprowadził mnie na dziedziniec Szechiny 9. I postawił mnie przed Tronem Chwały, abym kontemplował w 7 Rydwanie. Skoro tylko ujrzeli mnie Książęta Rydwanu i Serafiny ogniste, skupili wzrok swój na mnie. Przeraziłem się i zadrżałem, i upadłem całym sobą, i utraciłem zmysły wobec blasku obrazu ich oczu i wspaniałości wyglądu ich twarzy. Aż upomniał ich Chwała JHWH 10 i rzekł do nich: 8 Moi Posługujący, moje Serafiny, moje Cheruby i moje Ofannim 11 - zasłońcie oczy przed Iszmaelem, moim synem, moim kochanym, moim 9 wybranym, moją chwałą, aby nie wpadał w przerażenie, i aby nie odczuwał strachu. 10 Wtedy przybył METATRON, Książę [Oblicza] i przywrócił mi oddech, i postawił mnie na nogi, lecz nie miałem jeszcze siły, aby wypowiedzieć pieśń przed Tronem Chwały Króla Chwały, Panem Wszystkich Królów, Blaskiem 20

21 11 Wszystkich Władców. Godzinę później, Święty, niech będzie błogosławiony, otworzył mi bramy Szechiny, bramy pokoju, bramy mądrości, bramy mocy, bramy potęgi, bramy wymowy, bramy pieśni, bramy Keduszy 12, bramy melodii. 12 I oświecił moje oczy i serce moje mową psalmów, modlitwy, radosnych okrzyków, wdzięczności, melodii, wychwalania, potężnych pieśni pochwalnych. I gdy otworzyłem usta i modliłem się pieśnią przed Tronem Chwały, święte Chajjot 13 spod Tronu Króla Chwały i sponad Tronu odpowiedziały po mnie mówiąc: Święty, Święty, Święty oraz Błogosławiony Chwała JHWH w miejscu Jego przebywania 14 METATRON broni Iszmaela 1 2 Rabbi Iszmael powiedział: W tym momencie ORŁY RYDWANU, ogniste OFANNIM i SERAFINY pochłaniajacego ognia zapytały METATRONA: 2 Młodzieńcze, dlaczego pozwalasz zrodzonemu z kobiety wychodzić i kontemplować w Rydwanie!? Z jakiego narodu, jakiego pokolenia on jest? Jaki ma charakter? METATRON odpowiedział, on im powiedział: 3 Z narodu Izraela, który wybrał Święty, niech będzie błogosławiony, aby był dla Niego narodem spośród siedemdziesieciu języków; z pokolenia Lewiego jako dar dla Jego imienia; z nasienia Aarona, które wybrał JHWH, aby bylo dla Niego sługą z jego osobą związał koronę kapłańską na Synaju. 4 [Gdy to usłyszały] natychmiast otworzyły się i powiedziały: Z pewnością godzien jest kontemplować w Rydwanie, zgodnie z tym co powiedziano: Szczęśliwy naród, który jest taki Ksiega Psalmów 144: Rabbi Iszmael zapytuje METATRONA o jego imię 1 3 Rabbi Iszmael powiedział: W tym momencie zapytałem anioła METATRONA Księcia Oblicza: 2 Zapytałem go Jakie jest twoje imię? Odpowiedział mi:

22 Mam siedemdziesiąt imion odpowiednio do siedemdziesięciu języków, które istnieją w świecie 15 i one wszystkie wspieraja się na imieniu Król Królów Królów, lecz mój Król nazywa mnie Młodzieńcem 16. Metatron-Henoch opowiada dlaczego został ocalony z pokolenia potopu 1 4 Rabbi Iszmael powiedział: Powiedziałem do METATRONU: Dlaczego nazywany jesteś imieniem twego Stwórcy, Jego siedemdziesięcioma imionami?czy jesteś większy od wszystkich Książąt i wyniesiony ponad wszystkich Posłańców 17, bardziej kochany niż wszyscy Posługujący, bardziej chwalebny niż wszystkie Zbrojne Hufce 18, większy od wszystkich Przywódców w królestwie pośród tego co jest wielkie i chwalebne? I dlaczego na wysokościach niebiańskich nazywają ciebie imieniem Młodzieniec? 2 Odpowiedział mówiąc do mnie: Ponieważ to ja jestem Henochem synem Jereda. 3 Gdy synowie potopu ulegli złu - zgrzeszyli uczynkami i mówili do Boga odejdź od nas, jak powiedziano: Oni mówili do Boga odejdź od nas Znać Twoich dróg nie pragniemy Księga Hioba 21: 14 [wtedy] Święty, niech będzie błogosławiony, wziął mnie spomiędzy nich, abym był świadectwem 19 przeciwko nim ze względu na moje imię na wysokościach, świadectwem dla każdego, kto przychodzi na świat, aby nie mówiono, że Bóg 4 miłosierny jest okrutny. Czymże zgrzeszyli wszyscy ci ludzie, ich żony, ich synowie i ich córki, ich konie, ich muły, ich bydło, ich dobytek i wszystkie ptaki istniejące na ziemi, że wytracił ich Święty, niech będzie błogosławiony, razem z nimi, w wodach potopu? Czemu wszyscy mają mówić chociaż to pokolenie potopu zgrzeszyło, w czym zgrzeszyli bydło, zwierzeta i ptaki, iż mają być 5 zniszczeni z nimi? Dlatego Święty, niech będzie błogosławiony, sprawił że zostałem wywyższony za ich życia przed ich oczyma w Jego imieniu, na wysokościach, abym był świadectwem przeciwko nim dla świata który przyjdzie. I przeznaczył mnie 20 na Księcia i władcę między aniołami Posługującymi. 22

23 6 Wtedy przybyło trzech aniołów Posługujących: UZA, AZA i AZAEL 21 i oskarżali mnie 22 w moim imieniu na wysokościach i mówili przed Świętym, niech będzie błogosławiony: Czyż nie powiedzieli słusznie Riszonim 23 w Twojej obecności: Nie stwarzaj człowieka ponownie? Święty, niech będzie błogosławiony, odpowiedział im mówiąc: Uczyniłem i zachowam, podtrzymam i uratuję Księga Izajasza 46: 4 7 Skoro tylko ujrzeli mnie, powiedzieli do Niego: Panie świata, co dobrego jest w jego wstąpieniu na najwyższe wysokości? Czyż nie jest on z synów synów tych co zostali wytraceni w wodach potopu 24. Cóż to za dobro dla niebios? 8 Ponownie odpowiedział Święty, niech będzie błogoslawiony, i rzekł im: A co dobrego jest w was, iż wchodzicie mi w słowo. Pragnę go bardziej niż was wszystkich, aby był księciem i władcą nad wami w moim imieniu na wysokościach. 9 [Gdy to usłyszeli] natychmiast wszyscy powstali i wyszli, aby mnie spotkać i ukłonili się przede mną, i powiedzieli: Błogosławiony jesteś i błogosławieni twoi rodzice, gdyż upodobał sobie w tobie Ten, który cię stworzył. 10 A ponieważ jestem mały i jestem młodzieńcem między nimi co do dni, miesięcy i lat dlatego nazwali mnie Młodzieńcem. Metatron opowiada o spisku aniołów przeciw synom pokolenia Enosza 1 5 Rabbi Iszmael powiedział: Anioł METATRON Książę Oblicza powiedział mi: Od dnia gdy Święty, niech będzie błogosławiony, wypędził pierwszego człowieka 25 z ogrodu Eden, Szechina zamieszkała na Cherubach pod drzewem 2 życia, a aniołowie Posługujący zebrali się razem i ruszyli, i zstąpili w wielu grupach z niebios, licznymi zgromadzeniami z firmamentu, licznymi obozami z 3 nieba aby wypełniać Jego wolę w świecie. Pierwszy człowiek i jego pokolenie zamieszkali u wejścia ogrodu Eden, aby kontemplować piękny obraz Szechiny, 4 której jasność rozchodziła się z krańca po jego kraniec razy [bardziej od blasku] gorącego okręgu słońca. Każdy kto działa w blasku Szechiny nie bywa dotknięty ani przez muchy, ani moskity, nie szkodzą mu choroby, kłopoty i żaden zły duch nie będzie nad nim panował i nie będzie w mocy skrzywdzić go, 23

24 5 i nawet aniołowie nie będą mieli nad nim władzy. Gdy Święty, niech będzie błogosławiony, wychodził i wchodził z ogrodu do Edenu i z Edenu do ogrodu, i z ogrodu do nieba Raqia 26, i z nieba do ogrodu Eden, to wszyscy ci, co przyglądali się jasności obrazu jego Szechiny nie doznawali [mimo patrzenia] 6 szkody aż przyszli na świat synowie pokolenia Enosza, którzy stali się głową wszelkiej istniejącej w świecie idolatrii. 7 A co takiego uczynili synowie tego pokolenia? Chodzili z krańca ziemi na jej kraniec i każdy gromadził na najwyższych górach i szczytach srebro i złoto, i cenne kamienie, i perły. I czynił je idolami w czterech kierunkach świata według 8 miary tysiąca parasangów 27. I ściągnęli w dół Słońce i Księżyc, gwiazdy i planety, i ustawili je między idolami po ich prawej i po lewej stronie, aby im służyły na sposób służenia Świętemu, niech będzie błogosławiony, jak napisano: I wszystkie zastępy niebios stały przed Nim z prawej i z lewej Pierwsza Księga Królewska 22: 19 9 Jaka moc istniała w nich, iż zdołali ściągnąć je w dół? To UZA, AZA i AZAEL nauczyli ich magii, tak że mogli ściągnąć je i zrobić z nich użytek, 10 inaczej nie byliby w stanie sprawić ich zejścia w dół 28. W tym właśnie czasie aniołowie Posługujący zawiązali spisek, aby oskarżyć [ludzi] przed Świętym, niech będzie błogosławiony, i mówili przed Nim: Panie świata, dlaczego jesteś po stronie syna człowieczego? jak powiedziano: Kim jest człowiek (enosz), że o nim pamiętasz? Księga Psalmów 8: 5 Nie powiedziano tutaj Kim jest adam (człowiek), lecz Kim jest enosz (człowiek), gdyż to on Enosz jest głową czcicieli bałwanów. 11 Z jakiego powodu opuściłeś najwyższe niebiosa, miejsce Chwały Twojego Imienia i Tron wysoki i wyniosły na wysokościach Arawot i przybyłeś, i zamieszkałeś z synami ludzi (adam), którzy służą idolom i z Ciebie robią 12 idola?a teraz jesteś na ziemi i idole są na ziemi 29. Co masz za sprawę pomiędzy mieszkańcami ziemi, czcicielami bałwanów!? 13 [Gdy to usłyszał] Święty, niech będzie błogosławiony, natychmiast podniósł swą Szechinę z ziemi spomiędzy nich (synów ludzi). W tym momencie przybyli aniołowie Posługujący i Gedudim Zastępów i Chajjalim Arawot 30, tysiąc obozów i miriady zastępów, i wzięli trąby, i chwycili w ręce rogi (szofary), i otoczyli Szechinę psalmami i pieśniami. I wstąpił na wysokość nieba, jak powiedziano: 24

25 Bóg wstąpił w dźwięku trąb JHWH w dźwięku szofaru Księga Psalmów 47: Rabbi Iszmael powiedział: Anioł METATRON Książę Oblicza powiedział mi: Gdy Święty, niech będzie błogosławiony, zechciał podnieść mnie na wysokości, najpierw wysłał Księcia ANAFIELA JHWH 31, a on wyniósł mnie spomiędzy nich na ich oczach i zaprowadził w wielkiej chwale do Rydwanu ognistego i ognistych Koni, i do Posługujących Chwały, i podniósł mnie wraz z 2 Szechiną na wysokości niebios. Skoro tylko dosięgnąłem wysokości niebios, świete Chajjot i Ofannim, i Serafiny, i Cheruby, i Galgallim rydwanu 32, i Posługujący ognia pożerającego poczuli mój zapach w odległości miriad parasangów i powiedzieli: Co to za zapach zrodzonego z niewiasty i co to za smak kropli nasienia? Taki ktoś, nędzny jak moskit, wstąpił na wysokości i służy pomiędzy Rozszczepiającymi Płomienie 33!? 3 Święty, niech będzie błogosławiony, odpowiedział i rzekł im: Moi Posługujący, Moje Zastępy, moje Cheruby i moje Ofannim, i Serafiny. Niech tak nie będzie, iż [wyniesienie METATRONU] niepodoba się oczom waszym. Wszyscy synowie człowieka (adam) odrzucili mnie i moje wielkie królestwo, i odeszli, i służyli idolom, więc usunąłem moją Szechinę spomiędzy nich i podniosłem ją na wysokości. Ten zaś, którego wyniosłem spomiędzy nich jest wybranym spośród [wszystkich ludzi] na świecie i ma wartość wszystkich zebranych w wierze i sprawiedliwości i postępujących właściwie. To jego wyniosłem jako moją nagrodę w moim świecie i pod każdym z niebios. Przeznaczenie METATRONU 1 7 Rabbi Iszmael powiedział: Anioł METATRON Książę Oblicza powiedział mi: Gdy Święty, niech będzie błogosławiony, zabrał mnie spośród synów pokolenia potopu, wzniósł mnie na skrzydłach wiatru 34 Szechiny do wysokiego nieba Rakia i wprowadził w wielkie pałace, które są na wysokościach nieba Arawot, gdzie znajduje się Tron Chwały Szechiny, Rydwan, Gedudim gniewu, Chajjalim wściekłości, Syczące Języki Ognia 35, Cheruby pochodni i Ofannim płonących węgieł, Posługujący płomieni, Chaszmallim oświecenia 36 i Serafiny 25