ROZDZIAŁ 2.UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY

Transkrypt

1 ROZDZIAŁ 2.UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY 27

2 1. POŁOśENIE I POWIĄZANIA ZEWNĘTRZNE GMINY. Obszar miasta i gminy Trzebinia połoŝony jest na WyŜynie Śląsko-Krakowskiej, w zachodniej części województwa małopolskiego, w powiecie chrzanowskim. Geograficznie obszar miasta i gminy jest wyŝyną wzniesioną od 270 do 470 m. n.p.m. Trzebinia jest gminą miejsko-wiejską połoŝoną w północno-zachodniej części województwa małopolskiego, w północnej części powiatu chrzanowskiego, na styku dwóch aglomeracji katowickiej i krakowskiej. Gmina Trzebinia sąsiaduje z następującymi gminami: od północy Bukowno i Olkusz, od wschodu Krzeszowice, od południa Alwernia oraz Chrzanów i Jaworzno od zachodu. Miasto i gmina zajmują powierzchnię ok. 105 km 2, a jej teren zamieszkuje około 34,3 tys. mieszkańców. Gmina obejmuje: miasto Trzebinia oraz 10 sołectw: Bolęcin, CzyŜówka, Dulowa, Karniowice, Lgota, Młoszowa, Myślachowice, Piła Kościelecka, Płoki i Psary. W obręb gminy Trzebinia zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania miejscowościom statusu miasta (Dz.U. z dnia 29 lipca 2005r.), do miejscowości Dulowa, został włączony teren o powierzchni ok. 6,94ha. Przez teren gminy przebiega granica waŝnych regionów: śląskiego i krakowskiego. Gmina posiada dogodne warunki komunikacyjne. Przebiega przez nią linia kolejowa Kraków - Katowice, z odgałęzieniem do Chrzanowa oraz z bocznicami do miejscowych zakładów przemysłowych. Dobrą komunikację zapewnia rozbudowany układ dróg, droga DK 79 oraz autostrada A4, stanowiące główne arterie komunikacyjne Polski południowej, łączące Górny Śląsk z Małopolską. Ponadto wsie połoŝone w gminie połączone są siecią dróg lokalnych o nawierzchni asfaltowej. Trzebinia jest połoŝona w stosunkowo niewielkiej odległości od duŝych ośrodków gospodarczych: Krakowa 37 km oraz Katowic 36 km. RównieŜ połoŝenie Trzebini w stosunku do portów lotniczych w sposób bezpośredni wpływa na jej atrakcyjność przede wszystkim gospodarczą: Balice 30 km, Pyrzowice 62 km. 2. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA W zamieszczonym poniŝej zestawieniu przedstawiono dane demograficzne dla miasta Trzebinia i dla poszczególnych sołectw. W mieście Trzebinia zamieszkuje blisko 60% mieszkańców. Do sołectw o największym potencjale demograficznym naleŝą Młoszowa, Myślachowice i Bolęcin. Lp. Jednostka Powierzchnia [km 2 ] Liczba ludności % ogółu ludności gminy Liczba ludności na km Gmina Trzebinia Trzebinia 31, , Bolęcin 7, , CzyŜówka 6, , Dulowa 7, , Karniowice 5, , Lgota 4, , Młoszowa 13, , Myślachowice 11, , Piła Kościelecka 3, , Płoki 9, , Psary 6, ,

3 Źródło: dane z Urzędu Miasta i Gminy [stan na r.] Trudności na rynku pracy spowodowały wystąpienie wysokiego poziomu bezrobocia, co jest przyczyną znacznego odpływu migracyjnego ludności - saldo migracji jest tu od kilku lat ujemne i dotyczy głównie miasta. 3. UWARUNKOWANIA GOSPODARCZE I STAN ZAGOSPODAROWANIA Gmina ma charakter przemysłowy. Do niedawna dominował tutaj przemysł wydobywczy mający długie tradycje, oparty na bogatej bazie kopalin przede wszystkim węglu kamiennym, rudach Zn-Pb, wapieniach i piaskach. Likwidacja kopalni węgla kamiennego Siersza i przewidywana likwidacja kopalni rud cynku i ołowiu Trzebionka powodują istotne zmiany gospodarcze. Wzrost bezrobocia jest wynikiem nie tylko załamania miejscowego rynku pracy, ale takŝe zwolnień w przemyśle wydobywczym i hutniczym. Gmina Trzebinia jest odzwierciedleniem tych tendencji. Bezpośrednią przyczyną tego stanu jest likwidacja i destrukturyzacja kilku przedsiębiorstw działających w branŝy przemysłowej oraz trudna sytuacja marketingowa i ekonomiczna lokalnych przedsiębiorców, co istotnie przyczyniło się do wzrostu stopy bezrobocia mierzonego na poziomie powiatu Chrzanowskiego z poziomu 12,1 % w grudniu 1999 r. do 20,6% w listopadzie 2003 r. i do 18,1% w maju 2006 r. Aktywność przedsiębiorstw na terenie powiatu (wyraŝona wskaźnikiem liczby podmiotów na 1000 mieszkańców), lokuje powiat w grupie powiatów o dość wysokim poziomie aktywności gospodarczej (przy średniej dla województwa 86). Wskaźnik ten dla Gminy Trzebinia wynosi około 80 podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców. Na początku 2003 roku zarejestrowanych w gminie było podmiotów gospodarczych. Jednostek gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON z sektora publicznego jest ok. 5,8%. Ponad 65% jednostek działa na terenie miasta Trzebinia. Z danych GUS wynika, Ŝe na terenie gminy Trzebinia największą liczbę podmiotów gospodarczych stanowią podmioty zarejestrowane w sekcji PKD obejmującej handel hurtowy i detaliczny oraz naprawę (ok. 34%), podobnie jak w całym powiecie. Pozostałe podmioty zajmują się obsługą firm i nauką (ok. 15%), budownictwem (ok. 11,8%) i przetwórstwem przemysłowym (ok. 9%). Podmiotów gospodarczych działających w rolnictwie i leśnictwie jest zaledwie ok. 1%. Na obszarze gminy Trzebinia główne ośrodki przemysłu reprezentuje sektor: chemiczny, energetyczny i górniczy. Większość zakładów produkcyjnych i przetwórczych zlokalizowana jest na terenie miasta Trzebini. Na obszarze gminy funkcjonuje ponadto szereg innych przedsiębiorstw, reprezentujących róŝne sektory gospodarki przemysłowej. W Trzebini zlokalizowane jest równieŝ czynne składowisko odpadów innych niŝ niebezpieczne i obojętne (komunalne), na terenie, którego znajduje się nieczynna kwatera odpadów komunalnych. Sposób istniejącego zagospodarowania w podziale na jednostki katastralne przedstawia poniŝsze zestawienie bilansowe. 29

4 Bilans 30

5 4. UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKOWE GMINY 4.1. BUDOWA GEOLOGICZNA Obszar gminy Trzebinia jest częścią monokliny śląsko-krakowskiej. Jest to rozległa płyta nachylona ku północnemu wschodowi w stronę niecki miechowskiej. Nachylenie powoduje, Ŝe w kierunku od wschodu na zachód występują coraz starsze osady, od kredy po karbon. Składa się ona z dwóch pięter strukturalnych: paleozoicznego zbudowanego z osadów dewonu i karbonu sfałdowanych i pociętych uskokami w czasie orogenezy hercyńskiej oraz mezozoicznego, reprezentowanego przez pokrywy skał permo-triasu, jury i kredy. Konsolidacja tego piętra nastąpiła na granicy kredy i trzeciorzędu. W budowie geologicznej obszaru gminy wyróŝnić moŝna utwory czwartorzędowe, trzeciorzędowe, mezozoiczne i paleozoiczne. Na powierzchni terenu skały najmłodsze występują we wschodniej części gminy, a w kierunku zachodnim odsłaniają się kolejno utwory coraz starsze, od jury przez trias i perm do karbonu. W zapadlisku, na południu gminy, występują najmłodsze morskie osady miocenu. Zalegające cienką warstwą na powierzchni terenu osady luźne wiąŝą swe pochodzenie z najmłodszym, czwartorzędowym okresem geologicznym. Najstarszymi osadami na powierzchni są utwory węglonośne westfalu (górny karbon) występujące w rejonie Sierszy. Tworzą je piaskowce, zlepieńce, mułowce i łupki. W obrębie tej serii występują pokłady lub tylko cienkie warstewki węgla, które reprezentują warstwy orzeskie, łaziskie i libiąskie. PowyŜej utworów węglonośnych leŝą piaskowce arkozowe oraz zlepieńce, czerwone łupki i mułowce. Spotkać je moŝna w okolicach Karniowic. W Karniowicach występuje teŝ lokalnie pokład wapieni słodkowodnych, nazywanych martwicą karniowską. Jest to interesujący utwór spotykany teŝ w Dulowej w tzw. parowach dulowskich. Martwica tworzy prawie poziomo leŝącą płytę o miąŝszości 2-6 m, rozprzestrzenioną na obszarze ok. 6 km2. Powstała ona jako osad węglanu wapnia wytrąconego z roztworu wodnego w pobliŝu źródeł, być moŝe gorących, towarzyszących wulkanom. W martwicach tych znajduje się bogatą florę kopalną. Wśród utworów permskich waŝną rolę odgrywają dwa typy skał: zlepieńce zwane myślachowickimi (moŝna je spotkać w Myślachowicach, Młoszowej, Karniowicach i Dulowej); są to zlepieńce złoŝone z otoczaków dewońskich i karbońskich wapieni. Spotyka się w nich teŝ otoczaki porfirowe i iłowe. Zlepieńce są słabo scementowane czerwonym spoiwem, powodującym łatwe ich rozsypywanie się, tufy zwane filipowickimi - odsłaniają się powyŝej zlepieńców; są to popioły wulkaniczne przyniesione przez wiatr z wybuchających w niedalekim sąsiedztwie wulkanów. Osady triasu rozpoczynają się kilkunastometrową serią słabo zwięzłych piaskowców z wkładkami mułowców. Nad nimi występują margle i margliste dolomity. Trias środkowy tworzą skały węglanowe (wapienie i dolomity z podrzędnymi wkładkami margli, a lokalnie iłów). Środkową część tej sekwencji skalnej tworzą dolomity kruszconośne. Zawierają one cynk i ołów oraz niewielkie domieszki srebra i kadmu. Były one wydobywane w wielu miejscach, tam gdzie rudy występowały blisko powierzchni. Ślady dawnych wyrobisk górniczych moŝna spotkać w Bolęcinie, Trzebini, Sierszy, Płokach, na tzw. Galmanie i w Psarach. W związku z tym, Ŝe zachodnia granica utworów jurajskich jest erozyjna, charakterystyczne dla sąsiedniego obszaru krakowskiego wapienie górnojurajskie występują tu szczątkowo. Niewielki płat wapieni płytowych zalega na wschód od Lgoty. Na terenie gminy brak jest takŝe utworów kredowych. Morskie osady mioceńskie, zalegające w Niecce Dulowskiej, to szare lub zielonkawe iły margliste z iłowcami piasków oraz sporadycznie gipsów. Z okresu plejstoceńskiego pochodzą osady glacjalne oraz piaski rzecznolodowcowe. Wypełniają one niemal wszystkie doliny i obniŝenia terenu. Największy ich płat znajduje się w północno-zachodniej części gminy. Najmłodszym osadem geologicznym są, odkładane współcześnie w dolinach rzecznych, piaski i muły oraz torfy. 31

6 ZłoŜa surowców mineralnych: Gmina Trzebinia ze względu na złoŝoną budowę geologiczną, naleŝy do obszarów zasobnych w występowanie złóŝ kopalin. Na terenie gminy występują takie złoŝa jak: węgiel kamienny, rudy cynku i ołowiu, dolomity, wapienie, zlepieńce, iły ceramiki budowlanej, piaski. W granicach gminy występują zarówno kopaliny klasyfikowane jako podstawowe (węgiel kamienny, dolomity, piaski podsadzkowe) jak i pospolite, które mogą mieć tylko znaczenie lokalne (wapienie, iły ceramiki budowlanej). Na terenie gminy znajdują się następujące złoŝa: SIERSZA Wk/C; BALIN TRZEBIONKA Zn Pb/T; GÓRKA (Trzebinia Siersza) i(ic)/tr, p/q; SIERSZA MISIURY pp/q; MŁOSZOWA w/j,t; BOLĘCIN I i(ic)/tr, p/q; BOLECIN d/t; SIERSZA Wk/C obszar rezerwowy; PUSTYNIA BŁĘDOWSKA pp/q obszar pozostały. OZNACZENIA: Rodzaj kopaliny: Wk węgiel kamienny, Zn-Pb rudy cynku i ołowiu; i(ic) iły ceramiki budowlanej; p piaski; pp piaski podsadzkowe; w wapienie; d dolomity; Wiek kopaliny: C karbon; T trias; Tr trzeciorzed; Q czwartorzed; J - jura ZłoŜa te obejmują: złoŝa węgla kamiennego: Siersza (rok dokumentacji 1973, dodatek 2 rozliczeniowy 1999) - w obrębie gminy znajduje się wschodnia i centralna część złoŝa; kopalnia w likwidacji od 2000r. - wiek kompleksu litologiczno surowcowego: karbon, wg stanu na r.: - zasoby geologiczne złoŝa - tylko pozabilansowe, - stan zagospodarowania złoŝa zaniechane, - kategoria rozpoznania: A+B, C 1, C 2 ; Siersza /obszar rezerwowy/ (rok dokumentacji 1973) - w obrębie gminy znajduje się tylko niewielki południowo wschodni fragment złoŝa. - wiek kompleksu litologiczno surowcowego: karbon,wg stanu na r.: - zasoby geologiczne bilansowe złoŝa tyś. t., stan zagospodarowania złoŝa niezagospodarowane, kategoria rozpoznania: B + C 1 + C 2 ; rudy cynku i ołowiu: Balin - Trzebionka (rok dokumentacji 1999) - w obrębie gminy znajduje się mniejszy, północno wschodni fragment złoŝa, eksploatowanego na mocy koncesji waŝnej do 2010 roku. wiek kompleksu litologiczno surowcowego: trias, wg stanu na r.: zasoby geologiczne bilansowe złoŝa tyś.t.(cynk 585 tyś. t. ołów 220 tyś.t.) stan zagospodarowania złoŝa zagospodarowane, kategoria rozpoznania: B + C 1 ; 32

7 złoŝa piasku podsadzkowego Pustynia Błędowska obszar pozostały (rok dokumentacji 1954, 1999, 2000); w obrębie gminy znajdują się: bloki VII i XII - w całości, blok XI niewielki południowy fragment. wiek kompleksu litologiczno surowcowego: czwartorzęd, wg stanu na r.: zasoby geologiczne bilansowe złoŝa: blok VII tyś. m 3 ; blok XII tyś. m 3 ; blok XI tyś. m 3 ; stan zagospodarowania złoŝa niezagospodarowane, kategoria rozpoznania: blok VII C 1, blok XII C 1, blok XI C1; Siersza Misiury (rok dokumentacji 1978, 1988r.); w obrębie gminy znajduje się południowo wschodnia część złoŝa eksploatowana na podstawie koncesji waŝnej do 2003r., wyrobisko jest sukcesywnie rekultywowane. wiek kompleksu litologiczno surowcowego: czwartorzęd,wg stanu na r.: zasoby geologiczne bilansowe złoŝa tyś. m 3, stan zagospodarowania złoŝa zagospodarowane, kategoria rozpoznania: B; Siersza CzyŜówka (rok dokumentacji 1958); na miejscu byłego złoŝa znajdują się osadniki Elektrowni Siersza. - wiek kompleksu litologiczno surowcowego: czwartorzęd, wg stanu na r. - stan zagospodarowania złoŝa złoŝe wykreślone z bilansu, - kategoria rozpoznania: B; piaski Górka /Trzebinia Siersza/ (rok dokumentacji 1967); koncesja na eksploatację złoŝa jest waŝna do 2007r., część wyrobiska w trakcie likwidacji odpadami górniczymi i popiołami z elektrowni. wiek kompleksu litologiczno surowcowego: trzeciorzęd i czwartorzęd, wg stanu na r.: zasoby geologiczne bilansowe złoŝa 765 tyś. m 3, stan zagospodarowania złoŝa zagospodarowane, kategoria rozpoznania: B + C 1 ; Bolęcin I (rok dokumentacji 1980); pole A nie było eksploatowane, pole B wyeksploatowane; wyrobisko wypełnione wodą. Wskazana jest aktualizacja dokumentacji. wiek kompleksu litologiczno surowcowego: trzeciorzęd i czwartorzęd, wg stanu na r. zasoby geologiczne bilansowe złoŝa 812 tyś. m 3, stan zagospodarowania złoŝa zaniechane, kategoria rozpoznania: C 1 ; iły ceramiki budowlanej Górka /Trzebinia Siersza/ (rok dokumentacji 1967); koncesja na eksploatację złoŝa jest waŝna do 2007r., część wyrobiska w trakcie likwidacji odpadami górniczymi i popiołami z elektrowni. wiek kompleksu litologiczno surowcowego: trzeciorzęd i czwartorzęd, wg stanu na r.: zasoby geologiczne bilansowe złoŝa 765 tyś. m 3, stan zagospodarowania złoŝa zagospodarowane, kategoria rozpoznania: B + C1; Bolęcin I (rok dokumentacji 1980); pole A nie było eksploatowane, pole B wyeksploatowane; wyrobisko wypełnione wodą. Wskazana jest aktualizacja dokumentacji. 33

8 dolomity wiek kompleksu litologiczno surowcowego: trzeciorzęd i czwartorzęd, wg stanu na r.: zasoby geologiczne bilansowe złoŝa 812 tyś. m 3, stan zagospodarowania złoŝa zaniechane, kategoria rozpoznania: C 1 ; Bolęcin (rok dokumentacji 1960); w latach 60-tych zaprzestano eksploatacji kopaliny z wcześniej czynnego kamieniołomu. wiek kompleksu litologiczno surowcowego: trias, wg stanu na r.: zasoby geologiczne bilansowe złoŝa 617 tyś. t., stan zagospodarowania złoŝa zaniechane, kategoria rozpoznania: C 1 - złoŝe zarejestrowane; Sporządzona została dokumentacja geologiczna złoŝa dolomitów triasowych Bolęcin w kat.c 1, określająca zasoby bilansowe na dzień w ilości , 010 tyś Mg) wapienie Młoszowa (rok dokumentacji 1958); złoŝe po zarejestrowaniu nie było eksploatowane. W jego obrębie znajduje się stary nieczynny kamieniołom. wiek kompleksu litologiczno surowcowego: jura i trias, wg stanu na r.: zasoby geologiczne bilansowe złoŝa tyś. t., stan zagospodarowania złoŝa niezagospodarowane, kategoria rozpoznania: C 1 - złoŝe zarejestrowane; Górka (rok dokumentacji 1962); decyzja o skreśleniu złoŝa nr OS.VI.7414/19/01/BA z dnia wydana przez Wojewodę Małopolskiego. wiek kompleksu litologiczno surowcowego: jura, wg stanu na r.: stan zagospodarowania złoŝa złoŝe wykreślone z bilansu, kategoria rozpoznania: A + B + C 1 ; Górka II (rok dokumentacji 1971); decyzja o skreśleniu złoŝa nr OS.VI.7414/21/01/BA z dnia wydana przez Wojewodę Małopolskiego. wiek kompleksu litologiczno surowcowego: jura, wg stanu na r.: stan zagospodarowania złoŝa złoŝe wykreślone z bilansu, kategoria rozpoznania: B; margle Górka (rok dokumentacji 1962); decyzja o skreśleniu złoŝa nr OS.VI.7414/19/01/BA z dnia wydana przez Wojewodę Małopolskiego. wiek kompleksu litologiczno surowcowego: jura, wg stanu na r.: stan zagospodarowania złoŝa złoŝe wykreślone z bilansu, kategoria rozpoznania: A + B + C 1 ; Górka II (rok dokumentacji 1971); decyzja o skreśleniu złoŝa nr OS.VI.7414/21/01/BA z dnia wydana przez Wojewodę Małopolskiego. wiek kompleksu litologiczno surowcowego: jura, wg stanu na r.: stan zagospodarowania złoŝa złoŝe wykreślone z bilansu, kategoria rozpoznania: B. Gleby: Na terenie gminy Trzebinia występują gleby rędzinne, brunatne, bielicowe i hydromorficzne. Rędziny czyste (wytworzone na triasowych i jurajskich dolomitach i wapieniach) występują na grzbietach i stokach wzgórz oraz stromych zboczach dolin. Są one płytkie i kamieniste. Stanowią bardzo słabe gleby V i VI klasy bonitacyjnej lub pastwiska. 34

9 W otoczeniu rędzin czystych występują rędziny brunatne. Triasowe i szkieletowe są zwykle mniej szkieletowe i bardziej gliniaste od jurajskich. Stanowią gleby II V klasy bonitacyjnej. Większe kompleksy rędzin i gleb brunatnych, wytworzonych z polodowcowych piasków nawapniowych znajdują się w Trzebionce, Trzebini, Młoszowej i Dulowej. W środkowo-wschodniej części gminy, aŝ do okolic Młoszowej, występują gleby brunatne wytworzone z lessów. Są to najbardziej urodzajne gleby w gminie, których wartość uŝytkowa jako gleb uprawnych waha się od II do IV klasy. Klasa zaleŝna jest od miąŝszości lessu oraz nachylenia terenu. Gleby bielicowe powstałe na wodnolodowcowych piaskach luźnych i słabo gliniastych zajmują ok. 39% powierzchni gminy. Są to naturalne gleby leśne borów sosnowych świeŝych lub wilgotnych. Jako gleby uprawne stanowią uŝytki V i VI klasy. Gleby hydromorficzne są naturalnymi glebami uŝytków zielonych typu grądowego, łęgowego lub bagiennego. Tworzą się tam, gdzie w nadmiarze występuje woda. Występują w źle odwadnianych obniŝeniach wyścielonych utworami nieprzepuszczalnymi. Gleby te spotkać moŝna pomiędzy Sierszą a Wodną i Trzebinią oraz na południe od Dulowej. W lasach koło Dulowej występują niewielkie obszary gleb torfowych, a na terenach lessowych, w dnach parowów i wądołów hydromorficzne gleby mułowo-glejowe GOSPODARKA WODNA Wody powierzchniowe Do wód powierzchniowych naleŝą cieki, wody w korytach sztucznych, zbiorniki naturalne i sztuczne oraz podmokłości. Obszar gminy Trzebinia jest połoŝony w obrębie dorzecza Wisły. Jego północna część jest odwadniana przez lewobrzeŝne dopływy Białej Przemszy (tj. przez potok Kozi Bród wraz ze swoim dopływem Jaworznikiem), południowa przez Chechło z dopływami (tj. Młoszówka, PstruŜnik, Wodna, wraz z niewielkimi ciekami), a południowo-wschodnia przez górną Rudawę (główne znaczenie ma Dulówka z mniejszymi dopływami). NajdłuŜszą rzeką na terenie miasta i gminy jest Kozi Bród. Przez teren gminy, potok płynie w kierunku zachodnim. Bierze on początek w lasach na wschód od Myślachowic. Woda pojawia się na dnie doliny z zasilania korytowego na wysokości ok. 370 m n.p.m. PowyŜej tego miejsca, aŝ do wysokości 450 m n.p.m., w kierunku wododziału z Psarką, istnieje kilka krótkich, bezwodnych dolin, ze śladami okresowego płynięcia wód. Długość Koziego Brodu na terenie gminy i miasta wynosi 9,7 km. W CzyŜówce jest zasilany wodami pochodzącymi z najbardziej wydajnego w gminie źródła typu wywierzyskowego (do l/s). W głównym odcinku, koło osiedli: Awaryjne i Gaj oraz w Sierszy, jest on uregulowany, obwałowany i wybetonowany. Na terenie Sierszy, z lewej strony przyjmuje płynący od Zakładów Cementowych Górka, Kanał Wód Przemysłowych. Kozi Bród opuszcza Trzebinię za oczyszczalnią ścieków, koło Starej Maszyny. Ponadto na terenie gminy znajdują się potoki ŁyŜnik, Jaworznik. Południową część miasta i gminy odwadnia Chechło z dopływami. Chechło ma swoje źródła na terenie Puszczy Dulowskiej, połoŝonej na terenie sąsiedniej gminy Krzeszowice. Jego długość na terenie gminy wynosi 6,75 km. Do Chechła dopływają: Czarna Woda, Młoszówka, Ropa zwana Wodną zasilana z rejonu ciepłowni miejskiej Kanałem Wód Przemysłowych, Luszówki oraz krótki dopływ Spod Stawek. Środkowo-wschodnia część gminy, z wsiami: Psary, Karniowice i Dulowa, naleŝy do zlewni Rudawy. Rudawa bierze początek we wsi Psary. W Karniowicach zasilana jest dwoma źródłami: woda wypływająca z betonowej rury spod nasypu kolejowego oraz woda wydobywająca się na terasie przez warstwę piasku, tworząc pulsujące koła. W Dulowej Rudawa jest nazywana Dulówką. Cieki wodne na terenie gminy podzielone są (według Prawa Wodnego - Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz.U.nr 115 z dn r)) na: cieki wodne zaliczane do melioracji podstawowych tj.: 35

10 potok Chechło dł. 6,75 km, potok Kozi Bród dł. 9,7 km, potok Młoszówka dł. 5,0 km, potok Dulówka dł. 1,6 km, (odcinek przepływający przez teren Dulowy), potok Jaworznik dł. 4,2 km. Łączna długość cieków wodnych zaliczanych do melioracji podstawowych wynosi 27,250 km. Są one własnością Skarbu Państwa a administrowane przez Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie Inspektorat Rejonowy w Oświęcimiu. pozostałe cieki wodne, nie zaliczane do melioracji podstawowych tj.: cieki wodne płynące w naturalnych dolinach, posiadające naturalne koryta oraz swoje źródła początkowe, obejmujące swym zasięgiem większy teren, spełniające rolę głównych odbiorników wód płynących w rowach odwadniających, mające istotny wpływ na likwidację zagroŝeń powodziowych: potok Ropa, dł. 2,32 km, prawostronny dopływ potoku Checho, potok PstruŜnik, dł. 1,56 km, lewostronny dopływ potoku Ropa, potok Ropka, dł. 1,55 km, prawostronny dopływ potoku Ropa, potok Dulówka, dł. 4,30 km, powyŝej odcinka zaliczanego do melioracji podstawowych, potok Wodna, płynący wzdłuŝ granicy gminy Trzebinia i gminy Chrzanów. rowy odwadniające i odprowadzające wody opadowe, obejmujące swym zasięgiem mniejszy teren, mający wpływ na lokalne odwodnienie, likwidujące lokalne podtopienia i zabagnienie terenu. Wykonane w celu odwodnienia terenu i odprowadzenia wód opadowych z lokalnych dolin i obniŝeń terenu do głównych cieków wodnych. Na terenie miasta i gminy istnieją zbiorniki wód stających. Zbiornik Chechło - nazywany Jeziorem Chechło. Ma on powierzchnię 54 ha. Poło- Ŝony jest na skraju Puszczy Dulowskiej we wsi Piła Kościelecka. Jest to największy tego typu zbiornik w gminie, utworzony poprzez spiętrzenie wód rzeki Chechło. Zbiornik Balaton, utworzony w dawnym wyrobisku wapiennym, lustro wody obejmuje powierzchnię około 3 ha, głębokość średnio 9,5 m. Zbiornik wodny w Bolęcinie - połoŝony na skraju Puszczy Dulowskiej. Na obszarze tym są dwa zbiorniki, które powstały w wyniku eksploatacji gliny dla pobliskiej cegielni. Jeden z tych zbiorników pełni rolę rekreacyjną dla mieszkańców. Zbiornik Kozi Bród zalew został utworzony przez spiętrzenie wód rzeki o tej samej nazwie. Nad zalewem funkcjonuje ośrodek wypoczynkowy z zapleczem gastronomicznym oraz zagospodarowaniem (boiska, korty, wypoŝyczalnie sprzętu wodnego). W mieście występują teŝ zbiorniki wodne w starych kamieniołomach cementowni oraz wyrobiskach piaskowni. Niektóre z nich są wykorzystywane jako kąpieliska. Na Dulówce są równieŝ niewielkie stawy hodowlane. Na terenie niektórych zakładów przemysłowych zbudowane są zbiorniki retencyjne wód dla celów przemysłowych Wody gruntowe: Na badanym obszarze wody gruntowe zalegają w skałach litych i w utworach luźnych. W mioceńskich i plejstoceńskich piaskach Niecki Dulowskiej, Kotliny Biskupiego Boru i w większych dolinach, zwierciadło wody zalega płytko, od 0 do kilku metrów. W zaleŝności od opadów ich zwierciadło waha się o 2-3 m, a temperatura latem dochodzi do 15 C. Wody te są słabo filtrowane, a po deszczach stają się mętne. W zaopatrzeniu mają znaczenie lokalne, ale są waŝne dla gospodarstw wiejskich. Wodonośność leŝących niŝej utworów mioceńskich jest bardzo słaba. Wody w utworach litych zalegają głęboko, w kilku poziomach o róŝnej zasobności. Najbogatsze w wodę są wapienie i dolomity triasowe. JednakŜe roboty górnicze powaŝnie je zaburzyły i zuboŝyły. 36

11 4.2.3.Wody podziemne W granicach gminy poziomy wodonośne występują w utworach czwartorzędowych, jurajskich, triasowych, permskich i karbońskich. Znajdują się tu fragmenty czterech głównych zbiorników wód podziemnych oraz UŜytkowy Poziom Wód Podziemnych (UPWP Mikołów-Sosonowiec) w utworach czwartorzędowych w rejonie CzyŜówki -Płok i Blęcina. GZWP 452 Chrzanów związany z piętrem wodonośnym triasu; GZWP 453 Biskupi Bór związany z piętrem wodonośnym czwartorzędu; GZWP 454 Olkusz - Zawiercie związany z piętrem wodonośnym triasu; GZWP 457 Tychy-Siersza związany z piętrem wodonośnym karbonu górnego; GZWP 452 Chrzanów - zbiornik wód podziemnych w utworach triasu środkowego i dolnego, o zasobach dyspozycyjnych 82,5 tys. m 3 /dobę i średniej głębokości ujęć 150 m. Zbiornik charakteryzuje się duŝą wodonośnością o typie szczelinowo-krasowym, o bardzo zróŝnicowanym stopniu odporności na zanieczyszczenia. Zalega niezgodnie na wodonośnych utworach karbonu naleŝących do GZWP Tychy - Siersza, przy czym stanowi główny poziom wodonośny, zbiornik karboński zaś podrzędny. Oba poziomy lokalnie posiadają kontakt hydrauliczny. Bardzo wysoki, wysoki i średni stopień zagroŝenia o czasie pionowej migracji odpowiednio: poniŝej 2 lat, 2-5 lat i 5-25 lat, związany jest z wychodniami skał triasowych, zasilaniem poprzez przepuszczalne utwory zwietrzelinowe i czwartorzędowe oraz z tektonicznymi szczelinami uskokowymi. Opisywane poziomy zagroŝenia występują w wąskim pasie w strefie marginalnej zbiornika triasowego, między rejonem Dulowej i Górami Luszowskimi. Na pozostałym obszarze tego zbiornika występuje bardzo niski stopień zagroŝenia wód (czas pionowej migracji powyŝej 100 lat), związany z izolującą warstwą iłów trzeciorzędowych, wypełniających Nieckę Chrzanowską i Rów Krzeszowicki. GZWP 453 Biskupi Bór. Główny zbiornik wód podziemnych występujący w utworach czwartorzędowych związanych z dolinami rzecznymi i z kopalnym systemem dolin. Jest to zbiornik o porowym charakterze ośrodka. Warstwy wodonośne wykształcone są w piaszczystych osadach rzecznych (dolina górnej Wisły), równieŝ w piasczysto-ŝwirowych osadach rzecznolodowcowych. W profilach warstw występuje po kilka poziomów wodonośnych oddzielonych od siebie warstwami glin zwałowych oraz iłów i mułków. Zbiornik związany z dolinami rzecznymi jest bardzo wąski o miąŝszości osadów wodonośnych najczęściej 3-6 m, a sporadycznie m. GZWP 454 Olkusz Zawiercie. W granicach gminy triasowy poziom wodonośny wkracza fragmentarycznie od strony północnej zalegając na poziomach karbońskich. Są to dwa obszary: mniejszy obszar w rejonie CzyŜówki oraz większy aŝ po rejon rezerwatu Ostra Góra na zachód od Psar. Zbiornik ten zbudowany jest ze skał dolomitycznowapiennych wapienia muszlowego i retu z występującymi podrzędnie wkładkami iłów i margli, a niekiedy przeławiceń gipsowych. Ze względu na budujące je utwory, zbiorniki reprezentują typ mieszany, gdyŝ wapienie są skałami szczelinowo-krasowymi a dolomity porowo-szczelinowo-krasowymi. Pomimo Ŝe, zbiornik naleŝy do zbiorników izolowanych, zamkniętych, to poprzez okna tektoniczne i szczeliny skalne horyzont triasowy wchodzi w kontakt z wyŝej i niŝej połoŝonymi horyzontami wodonośnymi. Zbiornik podlega silnemu drenaŝowi poprzez wyrobiska kopalniane i ujęcia studzienne, co spowodowało obniŝenie zwierciadła wody i uzaleŝnienie systemu wód podziemnych od wód powierzchniowych. Lokalny kierunek migracji wód podziemnych określono na południowy, zaburzony częściowo depresją w wyniku eksploatacji wód podziemnych w rejonie CzyŜówki. GZWP 457 Tychy-Siersza. Jest to zbiornik o typie szczelinowo-porowym, charakteryzujący się dość znacznym zróŝnicowaniem stopnia odporności na zanieczyszczenia. Tam, gdzie brak jest nadkładu wodonośnych utworów triasowych lub czwartorzędowych, zbiornik ten stanowi główny poziom wodonośny. Poziom ten posiada kontakty hydraulicz- 37

12 ne z poziomem triasowym. W rejonach bezpośredniego zasilania wychodni karbońskich lub ich przykrycia mało miąŝszą warstwą zwietrzeliny, zagroŝenie to określa się jako średnie, o czasie pionowej migracji od 5 do 25 lat. Na terenie gminy występuje niski stopień zagroŝenia tego zbiornika, ciągnąc się wąskim na 200 do 1000 m pasem od rejonu Dulowej, przez Trzebinię aŝ do południowych obrzeŝy Sierszy. Niski stopień zagroŝenia wiąŝe się z izolacją nadległych utworów triasu. UPWP Mikołów-Sosonowiec. Zajmuje on pas o szerokości 1,5-2,5 km od rejonu Psar, w kierunku doliny Koziego Brodu, do osadników Elektrowni Siersza i dalej w kierunku północno-zachodnim. Jest to zbiornik szczelinowo-porowy, jednak o gorszych od poprzedniego parametrach hydrogeologicznych pod względem zasobności i wydajności. Analizowany obszar charakteryzuje się występowaniem pięciu pięter wodonośnych: karbońskiego; permskiego; triasowego; jurajskiego; czwartorzędowego; Poszczególne piętra wodonośne są odizolowane od siebie utworami nieprzepuszczalnymi. Łączność pomiędzy nimi moŝliwa jest jedynie w strefach o silnym zaangaŝowaniu tektonicznym, poprzez przewodzące wodę uskoki. Z tego faktu wynika wspólna cecha czterech głębszych pięter wodonośnych. Zwierciadło wody w ich obrębie ma w przewaŝającej części, pod nakładem skał nieprzepuszczalnych, naporowy charakter tylko lokalnie na wychodniach zalega swobodnie. W celu ochrony zbiorników uŝytkowych wód podziemnych, wydzielono obszary wysokiej ochrony wód podziemnych (OWO). Obszary wysokiej ochrony wód podziemnych (OWO) zlokalizowane są w miejscach zasilania powierzchniowego, jednak o niŝszym ryzyku zagroŝenia poziomu wodonośnego i w oddaleniu od ujęć wód podziemnych (lub poziomów zasilających to ujęcie). Naturalna ochrona poziomów wodonośnych jest na tych obszarach jednak niewystarczająca. 4.3.KLIMAT Przedmiotowy obszar znajduje się w regionie klimatycznym Śląsko-Krakowskim. Klimat kształtowany jest przez napływające masy powietrza: podzwrotnikowego (przez cały rok), podzwrotnikowo-kontynentalnego (latem i jesienią), polarnomorskiego (przez cały rok), polarnokontynentalnego (zimą), arktycznego (w półroczu zimowym) oraz z wyŝszych warstw troposfery (w czasie letniej pogody wyŝowej). Wiatry najczęściej wieją z sektora zachodniego (45,6%), nieco rzadziej z sektora wschodniego (33,5%). Najmniejszą częstotliwość mają wiatry południowe (2,4%). Prędkości wiatrów są niewielkie. Częstotliwość wiatrów dość silnych, silnych i bardzo silnych jest znikoma. W ciągu roku w Trzebini są 42 dni bezwietrzne. Stosunkowo duŝe ilości cisz i słabych wiatrów na terenie gminy są zjawiskiem wpływającym negatywnie na stan aerosanitarny powietrza. Średnia roczna temperatura powietrza w Trzebini wynosi 7,8 C. Najcieplejszym miesi ą- cem jest lipiec (średnia temp.: 17,4 C), a najzimniejszym styczeń (średnia temp.: - 4,1 C). Długość okresu wegetacyjnego w regionie wynosi dni, co w przybliŝeniu odpowiada średnim warunkom w kraju. Roczna suma opadów wynosi 811 mm. Najwięcej opadów występuje w lipcu (miesięczna suma opadów wynosi 131 mm), a najmniej w styczniu (miesięczna suma opadów wynosi 39 mm). Pokrywa śnieŝna zalega przez około 75 dni. Ilość dni z mgłą wynosi 37, PRZYRODA OśYWIONA SZATA ROŚLINNA: 38

13 Szata roślinna miasta i gminy Trzebinia naleŝy do krainy botanicznej WyŜyny Śląskiej, okręgu wschodniego. Na terenie gminy lasy zajmują 43% powierzchni. Administracyjnie 89,8% lasów to lasy państwowe (pod zarządem Nadleśnictwa Chrzanów), 9,4% - lasy prywatne, a 0,7% - lasy gminne. Mają one charakter ochronny grupy I, co wiąŝe się z ich połoŝeniem na terenach ekologicznie zagroŝonych. Spełniają one funkcje wodoochronne, bioklimatyczne i zdrowotno-rekreacyjne dla ludności. Cenną wartością lasów trzebińskich jest równieŝ to, Ŝe występuje tu wiele duŝych kompleksów leśnych, np. Puszcza Dulowska. Mniejsze kompleksy leśne występują w rejonie Sierszy, Płok, Psar, Myślachowic i CzyŜówki. Większość lasów to bory (ponad 80%), ponadto występują lasy mieszane bukowe z niewielką domieszką świerków oraz lasy łęgowe. Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, a z gatunków liściastych największy udział ma brzoza. W strukturze wiekowej przewaŝają drzewa młode i średnie. Najcenniejszym zbiorowiskiem leśnym na terenie gminy jest Puszcza Dulowska. W drzewostanie puszczy dominuje sosna zwyczajna (Pinus sylvestris), brzoza brodawkowata (Betula pendula), miejscami olsza czarna (Alnus glutinosa). Licznie występuje teŝ modrzew europejski (Larix decidula), świerk pospolity (Picea abies), dąb szypułkowy (Quercus robur). Puszcza charakteryzuje się zróŝnicowaniem typów siedlisk i róŝnorodnością zbiorowisk roślinnych. Wyrazem tego jest duŝa liczba gatunków roślin tu występujących. Samych tylko roślin chronionych odnotowano 52 gatunki. Na obrzeŝach znajduje się, jedyne na tym terenie, stanowisko liczydła górskiego (Streptopus amplexifolius). Pierwotna szata roślinna rezerwatu Ostra Góra została zniszczona przez porębową gospodarkę leśną oraz przez wypas zwierząt i grabienie ściółki. Buczyna karpacka występowała niegdyś na tych terenach powszechnie i charakteryzowała się bogatą roślinnością runa i bukiem oraz jodłą w warstwie drzew. Obecnie w drzewostanie rezerwatu dominują buki w wieku lat. Po zaprzestaniu wypasów ponownie pojawiła się roślinność charakterystyczna dla buczyny karpackiej. W warstwie podszytu występuje jarzębina, głogi, jałowce. W runie spotyka się Ŝywiec gruczołowaty, przylaszczkę, czerwolist pospolity, kopytnik pospolity, szczyr trwały. Na terenie rezerwatu występuje około 15 gatunków roślin prawnie chronionych. Na obszarze rezerwatu stwierdzono występowanie 44 gatunków mchów. Najbogatsze pod względem florystycznym są siedliska naziemne, naziemno-naskalne i naziemnonadrzewne. W pobliŝu rezerwatu, na wzniesieniu Bialny Dół, występują barwne i bogate pod względem florystycznym murawy i zarośla kserotermiczne oraz murawy naskalne. Znajduje się tu bogate stanowisko rojnika pospolitego (Jovibarba sobolifera). Ponadto występują takŝe rośliny chronione tj.: dziewięćsił bezłodygowy, wilŝyna ciernista oraz pojedyncze okazy goryczki orzęsionej. Najbogatsze w Trzebini stanowisko dziewięćsiła bezłodygowego znajduje się na BoŜniowej Górze. Z roślin chronionych spotkać tu moŝna teŝ goryczkę orzęsioną. Obszarem cennym pod względem florystycznym na terenie gminy jest uŝytek ekologiczny w Sierszy. W drzewostanie dominują buki w wieku około 130 lat. Rosną tu równieŝ 65-letnie sosny i brzozy. Na terenie spotkać moŝna wiele roślin chronionych i rzadkich, np. konwalia majowa, kruszyna pospolita, kruszczyk szerokolistny, zawilec wielkokwiatowy, wyblin jednofalisty, wawrzynek wilczydełko, przylaszczka pospolita, buławnik wielkokwiatowy. Znajduje się tu równieŝ ciekawe stanowisko lilii złotogłów. Ciekawym przyrodniczo obszarem jest zalew Chechło. Ten stosunkowo młody zbiornik ma juŝ przy brzegach wykształcony szuwar trzcinowy, co jest zjawiskiem korzystnym dla oczyszczania wody, a na brzegach - szuwar trawiasty z turzycami. Najciekawszy jest rejon usytuowany od strony Piły Kościeleckiej, po obu stronach drogi. Występują tu 39

14 zbiorowiska roślinności wodnej i nadwodnej. Bardzo interesujące są teŝ sąsiadujące podmokłe łąki. Z roślin chronionych występuje tu m.in. kosaciec syberyjski, ziemowit jesienny. Obszarem o duŝych walorach przyrodniczych jest równieŝ zalew Balaton. Południowo-wschodnia część wyrobiska charakteryzuje się zwartym zadrzewieniem, o niewielkiej róŝnorodności roślinnej. Szczególne walory przyrodnicze posiada górny odcinek potoku Chechło. Są tutaj enklawy naturalnej roślinności, w tym ciekawe ekosystemy łąkowe, lecz zarówno w drzewostanach jak i w runie zachodzą duŝe zmiany gatunkowe, spowodowane niekorzystnym sąsiedztwem przemysłu, działalnością człowieka, a takŝe obecnością bobrów, sprowadzonych tutaj w połowie lat 80-tych. Ciekawym przyrodniczo terenem jest dolina potoku Kozi Bród mającego swe źródła w lasach myślachowickich. Rzeka płynie meandrując, tworząc wokół siebie bogate środowisko przyrodnicze. W dolinie potoku w Płokach rośnie sosna o charakterze pomnikowym, o wyjątkowym kształcie wierzby płaczącej. Ciekawe gatunki roślin spotkać moŝna równieŝ u podnóŝa skałki triasowej w Bolęcinie, m.in.: wilŝynę ciernistą (Ononis spinosa), dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis). Występuje teŝ kozibród wschodni (Tragopogon pratensis), który ma tutaj swoje jedyne stanowisko w Trzebini. MoŜna tu, podobnie jak w otoczeniu innych zielonych pereł Trzebini, spotkać ponad 100 gatunków roślin, z racji sąsiadowania z sobą pól, odłogów, muraw naskalnych i napiaskowych, lasu oraz zarośli, w których po części skrywa się skałka FAUNA Na terenie gminy spotkać moŝna wiele ciekawych gatunków zwierząt. Na polach Ŝyją zające, w lasach i zagajnikach wiewiórki. Spośród ssaków owadoŝernych Ŝyje tu jeŝ europejski oraz kilka przedstawicieli ryjówkowatych. Liczni są przedstawiciele drobnych gryzoni, takich jak nornice i myszowate. Z ssaków drapieŝnych spotkać moŝna tchórza, kunę leśną i gronostaja. Z rodziny psów Ŝyją lisy, a z parzystokopytnych: dziki, sarny, jelenie, daniele. Ponadto na terenie gminy zaobserwowano ślady łosia i wilka. Nie tak dawno w trzebińskich lasach pojawił się jenot. W 1985r. w Puszczy Dulowskiej, nad brzegami potoku Chechło, osiedlono dwie pary bobrów. Introdukcja okazała się udana. Obecnie określa się szacunkowo liczebność populacji bobrów na terenie puszczy na około 40 sztuk. Na tereni Puszczy Dulowskiej zlokalizowany jest Obwód Łowiecki nr 79. Na terenie obwodu funkcjonuje Ośrodek Hodowli Zwierząt (OHZ). Prowadzona jest tam hodowla danieli i dzików. Wiele z tych zwierząt trafia później do lasów w innych rejonach Polski. Gromadę ptaków na terenie gminy reprezentują głównie gatunki przywiązane do środowisk lasów i zagajników oraz łąk i pól, np. kuropatwy, baŝanty, cietrzewie, myszołowy, jastrzębie, krogulce i sowy. Spośród węŝy tradycyjnie występuje tu gniewosz, Ŝmija zygzakowata i zaskroniec. Z płazów występują tu salamandra plamista, kumak nizinny oraz Ŝaba rzekotka. W lasach obserwować moŝna okazałe mrowiska mrówki rudnicy KRAJOBRAZ Gmina Trzebinia połoŝona jest na terenie, dość mocno zróŝnicowanym pod względem ukształtowania. Południowa i zachodnia część gminy to tereny pagórkowate, charakteryzujące się niewielkim zróŝnicowaniem wzniesień terenu, o nieduŝych spadkach terenu. Północno wschodnia część terenu gminy posiada bardziej zróŝnicowanie ukształtowanie, występują znacznie większe wzniesienia o większych spadkach terenu. Gmina pomimo przemysłowego charakteru, posiada wiele obszarów o wybitnych walorach turystycznych, krajoznawczych i kulturowych. W panoramie miasta natomiast dominują sylwety licznych zakładów przemysłowych. 40

15 Wschodnie i południowe tereny gminy Trzebinia posiadają duŝą wartość krajobrazową. Zostały one objęte ochroną krajobrazu przez Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych. Tereny wsi: Płoki, Karniowice, Psary, Dulowa, Bolęcin i Lgota stanowią dobre warunki dla pieszych i rowerowych turystów. Jest to równieŝ najcenniejszy obszar Jury Krakowskiej na terenie gminy Trzebinia. Na tym terenie lesiste wzgórza okolic Płok, Psar i Karniowic ustępują typowej wierzchowinie jurajskiej usłanej polami uprawnymi w okolicy Bolęcina i Lgoty. Jedną z cenniejszych atrakcji krajobrazowych Trzebini są tzw. Wąwozy Karniowickie. Stoki wąwozów porasta buczyna karpacka typowa dla całej Jury Krakowskiej. Na terenie miasta ciekawym miejscem pod względem krajobrazowym jest BoŜniowa Góra. Bezleśny masyw zbudowany ze zlepieńców myślachowickich pokryty jedynie trawą. Okolice BoŜniowej Góry uzupełniają ciekawe krajobrazowo wąwozy wykorzystywane przez mieszkańców jako tereny spacerowe. Natomiast we wsi Bolęcin znajduje się skalny ostaniec - pomnik przyrody nieoŝywionej - Skakała Triasowa o charakterystycznym kształcie przypominającym zamek. Z tego punktu rozciąga się szeroka panorama. Znakomicie widać Chrzanów, Trzebinię i Krzeszowice. Horyzont w kierunku północnym ograniczają Pagóry Jaworznickie oraz WyŜyna Olkuska. Teren Gminy ze względu na walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyja rozwojowi turystyki pieszej, konnej i rowerowej. Przez teren gminy przebiegają piesze szlaki turystyczne oznaczone kolorami: pomarańczowym, niebieskim i zielonym. Szlak Pomarańczowy rozpoczyna się przy Zespole Pałacowo Parkowym w Młoszowej i przebiega przez Górę Bartoską, rezerwat przyrody Ostra Góra, wzgórze Bialny Dół w Psarach oraz skały zwane Martwicą Karniowicką. Szlak Niebieski rozpoczyna się w Pile Kościeleckiej przy Zalewie Chochło, przechodzi obok strzelnicy koła Łowieckiego Diana do ulicy Skalnej w Bolęcinie i umiejscowionej w pobliŝu Skałki Triasowej, a dalej aŝ do akwenu Gliniak. Szlak Zielony - rozpoczyna się w centrum Myślachowic, przebiega przez teren CzyŜówki (Cisowe Skałki) dalej wzdłuŝ meandrów potoku Kozi Bród, aŝ do Sanktuarium w Płokach. Przez teren gminy przebiega równieŝ szlak rowerowy (szlak czerwony), ma długość 49,1 km, rozpoczyna się w Trzebini PKP. Przebiega przez zalew Chechło, Regulice, Psary, Balaton i kończy się w Trzebini przy dworcu PKP ZASOBY PRZYRODNICZO CENNE I ICH OCHRONA Wschodnia część gminy objęta jest wielkoprzestrzenną ochroną przyrody i krajobrazu. Znajdują się tu dwa parki krajobrazowe: Dolinki Krakowskie i Tenczyński Park Krajobrazowy. Na terenie gminy znajduje się rezerwat przyrody Ostra Góra. Jest to 7,22 hektarowy obszar uznany za rezerwat częściowy Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 25 listopada 1959r. (Monitor Polski Nr 10 poz r.). Utworzony został w celu zachowania ze względów naukowych, dydaktycznych i turystycznych naturalnego fragmentu buczyny karpackiej występującego na WyŜynie Krakowskiej wśród obszarów czystych drzewostanów sosnowych. 1 PołoŜony jest w niewielkim kompleksie leśnym we wschodniej części gminy, pomiędzy Myślachowicami a Psarami, na wzgórzu osiągającym 435 m n.p.m. W drzewostanie dominują buki w wieku lat. Na terenie rezerwatu występuje około 15 gatunków roślin prawnie chronionych. Obszarem cennym na terenie gminy jest kompleks leśny Puszcza Dulowska. Charakteryzuje się ona zróŝnicowaniem typów siedlisk i róŝnorodnością zbiorowisk roślinnych. W północno-zachodniej część gminy, wewnątrz lasów Sierszy, znajduje się uŝytek ekologiczny Podbuczyna o powierzchni 8 ha. Został ustanowiony Uchwałą Nr 41

16 XXVIII/204/92 Rady Miasta Trzebini z dnia 31 lipca 1992r. w celu ochrony starodrzewu bukowego, liczącego ok. 130 lat. Spotkać tu moŝna wiele roślin chronionych i rzadkich, znajduje się tu bardzo ciekawe stanowisko lilii złotogłów. Ciekawym przyrodniczo obszarem jest Góra BoŜniowa o wys. 402 m n.p.m. poło- Ŝona na terenie miasta Trzebinia z bogatymi murawami kserotermicznymi oraz najbogatszym w Trzebini stanowiskiem dziewięćsiła bezłodygowego. We wschodniej części gminy, na zachód od Psar, znajduje się jedno z najpiękniejszych przyrodniczo miejsc Trzebini wzniesienie Bialny Dół. O jego atrakcyjności decyduje przede wszystkim wyjątkowe nagromadzenie rzadkich w skali Trzebini gatunków roślin. Na stoku o wystawie południowej występują barwne i bogate pod względem florystycznym murawy i zarośla kserotermiczne oraz murawy naskalne. Wzgórze zbudowane jest z wapieni i dolomitów. MoŜna tu zaobserwować bardzo ciekawe odsłonięcie triasowych wapieni falistych. Na terenie gminy znajdują się dwa obiekty będące osobliwościami geologicznymi: Martwica Karniowicka - na wschód od Karniowic; jest to lokalnie występujący pokład wapieni słodkowodnych. Tworzy on płytę o miąŝszości 2-6 m, zajmującą powierzchnię ok. 6 km 2. Na martwicy moŝna znaleźć bogatą florę kopalną, szczątki sinic, glonów oraz ślimaków. Arkoza kwaczalska powyŝej pokładów węglonośnych Kopalni Siersza, w okolicach Karniowic; są to piaskowce arkozowe, zlepieńce, czerwone łupki, mułowce. Arkoza osiąga miąŝszość od kilkudziesięciu do 250 m. Znajdują się w niej potęŝne pnie drzew szpilkowych, pokrewnych dzisiejszym araukariom sprzed ok. 290 mln. lat. Spotyka się całe kłody, całkowicie skamieniałe. Obszarem cennym na terenie gminy są Wąwozy Karniowickie. Jest to piękny krajobrazowo teren leśny o powierzchni ok. 56 ha z systemem wielu rozgałęziających się, dość głębokich i stromych wąwozów. Spotkać tutaj moŝna stare dorodne buki o wymiarach pomników przyrody oraz wiele gatunków roślin chronionych. zbiornik wodny w Bolęcinie jest obiektem ciekawym pod względem przyrodniczym. Jest miejscem rozrodu i Ŝycia bardzo duŝej liczby płazów i gadów. zbiornik wodny Kozi Bród został utworzony przez spiętrzenie wód rzeki o tej samej nazwie. Na terenie gminy znajdują się obiekty uznane za p o m n i k i p r z y r o d y. Są to: pomniki przyrody ujęte w wojewódzkim rejestrze: (Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego Nr 85 z dnia 23 kwietnia 2004r.) - Lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos) obw. 615 cm, w parku w Młoszowej, przy alei przed głównym wejściem do pałacu, wiek 300 lat, wys. 27 m; - Magnolia drzewiasta (Magnolia acuminata) obw. 162 cm, w parku w Młoszowej, po stronie południowej pałacu, wiek 100 lat, wys. 17 m; - Dereń właściwy (Cornus mas) krzew, obw. 330 cm, w parku w Młoszowej, po lewej stronie pałacu, wys. 7 m; - Lipa drobnolistna (Tilia cordata) obw. 410, Płoki, przy murze kościelnym; - Lipa drobnolistna (Tilia cordata) na skałce wapiennej obw. 390, Płoki, k/ kościoła; - Wiąz obw. 303 cm, Trzebinia, Osiedle Wodna, wys. 25 m; - Lipa obw. 272 cm, Trzebinia, Osiedle Wodna; - Wiąz obw. 425 cm, Bolęcin; pomniki przyrody objęte ochroną na podstawie uchwały Rady Gminy: - Lipa obw. 400 cm, Myślachowice, przy ogrodzeniu szkoły podstawowej; - Lipa obw. 420 cm, Płoki, za przystankiem PKS; - Lipa obw. 300 cm, Płoki, na terenie parku; - Lipa obw. 420 cm, Płoki, obok budynku plebani; 42

17 - Lipa obw. 270 cm, Trzebinia, przy ogrodzeniu Szkoły Podstawowej nr 1; - Lipa obw. 300 cm, Trzebinia Gaj; - Dąb obw. 330 cm, Trzebinia Park Zieleniewskich; - Lipa obw. 310 cm, Trzebinia Park Zieleniewskich; - Lipa obw. 310 cm, Trzebinia Park Zieleniewskich; - Kasztanowiec obw. 280 cm, Trzebinia Park Zieleniewskich; - Kasztanowiec obw. 300 cm, Trzebinia Park Zieleniewskich; - Wiąz obw. 330 cm, Trzebinia Park Zieleniewskich; - Dąb obw. 400 cm, Bolęcin - park; - Dąb obw. 450 cm, Bolęcin - park; - Dąb obw. 460 cm, Bolęcin - park; - Kasztanowiec obw. 300 cm, Bolęcin - park; - Kasztanowiec obw. 350 cm, Bolęcin park. Na terenie gminy znajduje się równieŝ pomnik przyrody nieoŝywionej Triasowa skałka wapienna im. Prof. S. Siedleckiego w Bolęcinie leŝąca na obszarze Jurajskich Parków Krajobrazowych (Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego Nr 22 z dnia 13 lutego 2002r.). Wchodzi ona w skład Bloku Płazińskiego, który stanowi zachodnią część Garbu Tenczyńskiego. Jest to skałka zbudowana ze środkowo-triasowego wapienia dolomitycznego, o formie naśladującej ruiny zamku. Poza w/w obszarami i obiektami na terenie gminy ochronie Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody podlegają równieŝ: zespół pałacowo-parkowy w Młoszowej (nr rejestru zabytków 640/166) park przy dworze Zieleniewskich w Trzebini (nr rejestru Kr-301/71) POWIĄZANIA PRZYRODNICZE OBSZARU GMINY TRZEBINIA Z OTOCZENIEM Powiązania przyrodnicze obszarów cennych realizowane są poprzez sieć powiązań nazwanych korytarzami ekologicznymi. Korytarze ekologiczne są to struktury przestrzenne umoŝliwiające rozprzestrzenianie się gatunków pomiędzy obszarami węzłowymi i ukierunkowujące przepływ materii i informacji biologicznej (ekologicznej) w krajobrazie. Doliny rzeczne tworzą korytarze ekologiczne umoŝliwiające przemieszczanie zwierząt w skali kraju i kontynentu. Często są to jedyne drogi rozprzestrzeniania gatunków i swobodnego przepływu genów między populacjami. Północno-wschodnia część gminy Trzebinia połoŝona jest w obszarze węzłowym o znaczeniu międzynarodowym 30 M Obszar Jury Krakowsko-Częstochowskiej, natomiast południowa część gminy znajduje się w obszarze węzłowym o znaczeniu krajowym 16K Obszar Krakowski. Obszary cenne przyrodniczo wyznacza równieŝ Europejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000 Jest to system obszarów chronionych, który ma zapewnić trwałą egzystencję florze i faunie, zachowanie cennych, a przy tym zagroŝonych siedlisk przyrodniczych oraz integrację ochrony przyrody z działalnością człowieka. Jest inicjatywą Unii Europejskiej i swym zasięgiem ma obejmować wszystkie państwa naleŝące do Wspólnoty Europejskiej. W Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000 teren gmin Trzebinia nie naleŝy do terenów chronionych KOMPLEKSY FUNKCJONALNO-PRZYRODNICZE Analiza zasobów przyrodniczych na obszarze miasta i gminy Trzebinia (obejmująca równieŝ teren włączony w obręb gminy Trzebinia zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania miejscowościom statusu miasta (Dz.U. z dnia 29 lipca 2005r.), do miejscowości Dulowa, analiza stanu środowiska, ocena predyspozycji przyrodniczych wykonana w ramach 43

18 opracowania ekofizjograficznego, była podstawą podziału terenu gminy na kompleksy przyrodniczo-funkcjonalne, dla których zaproponowano następujące sposoby zagospodarowania: I. Kompleks przyrodniczo-ekologiczny W obszarze kompleksu wskazano następujące zasady zagospodarowania: - zakaz zabudowy, - obowiązek utrzymania przyrodniczego charakteru obszaru, - wskazane utrzymanie i poprawa funkcji obszaru węzłowego ECONET, - przyrodnicze i rekreacyjne wykorzystanie terenów zagroŝonych podtopieniami oraz osiadaniami, - konieczność uzupełnień, rekonstrukcji i przebudowy obszarów zagroŝonych utratą walorów przyrodniczych, - dopuszczenie inwestycji chroniących zasoby przyrodnicze, - dopuszczenie inwestycji minimalizujących niekorzystne oddziaływania rekreacyjnego wykorzystania tego kompleksu, - dopuszczenie inwestycji infrastrukturalnych, które nie wpływają niekorzystnie na zasoby przyrodnicze, - rekultywacja terenów zdewastowanych działalnością człowieka. II. Kompleks przyrodniczo-uŝytkowy W obszarze kompleksu wskazano następujące zasady zagospodarowania: - zakaz nowej zabudowy za wyjątkiem obiektów i urządzeń obsługi turystów i zabudowy siedliskowej dla rolników, - rolnicze wykorzystanie terenu lub ochrona obszarów rolniczych przed zabudową, - turystyczne wykorzystanie terenu, - wskazane utrzymanie funkcji przyrodniczej, - wskazane zapewnienie ciągłości powiązań przyrodniczych, - ochrona obszarów źródliskowych, - ochrona ujęć wodnych, - ochrona złóŝ, - dopuszczenie inwestycji infrastrukturalnych, które nie wpływają niekorzystnie na zasoby przyrodnicze, - dopuszczenie inwestycji związanych z wydobyciem surowców pod warunkiem pełnej rekultywacji terenu po zakończeniu eksploatacji, - rekultywacja terenów zdewastowanych działalnością człowieka, - dopuszczenie dolesień w terenach przylegających do istniejących lasów i dolesień. IIa. Strefa przyrodniczo-uŝytkowa z moŝliwością zagospodarowania ekstensywnego Strefę IIa wyznaczono w celu wskazania terenów, których poŝądanym zagospodarowaniem jest uŝytkowanie przyrodnicze jednak z uwagi na charakter tych obszarów (tereny miejskie i podmiejskie), moŝliwe jest pełnienie przez nie funkcji mieszkaniowej i nieuciąŝliwej usługowej, w przypadkach uzasadnionych potrzebami rozwojowymi miasta. Strefę charakteryzuje: - realizacja funkcji rekreacyjnej ze zwiększonym udziałem terenów zielonych, - realizacja funkcji mieszkaniowej i nieuciąŝliwej usługowej ze zwiększonym udziałem terenów zielonych, - rekultywacja terenów zdewastowanych działalnością człowieka, - utrzymanie strefy buforowej przedpola lasów zakaz grodzenia nieruchomości w odległości co najmniej 30 m od granicy lasu, - utrzymanie jak największych powierzchni terenów biologicznie czynnych, 44

19 - zapewnienie przyrodniczych ciągów komunikacyjnych o znaczeniu miejscowym (ciągłość terenów zielonych w obrębie strefy), - ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych realizacja zabudowy warunkowana dostępem do kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków, - realizacja urządzeń ochrony środowiska, - dopuszczenie inwestycji infrastrukturalnych, z ochroną walorów krajobrazowych, - zachowanie detali regionalnych i ochrona dóbr kultury. III. Kompleks osadniczy do zabudowy ekstensywnej W obszarze kompleksu wskazano następujące zasady zagospodarowania: - realizacja funkcji mieszkaniowej i nieuciąŝliwej usługowej, - wskazane rozluźnienie zabudowy poza centrum, - rekultywacja terenów zdewastowanych działalnością człowieka, - zwiększony udział terenów zielonych w obrębie działki, - utrzymanie strefy buforowej przedpola lasów zakaz grodzenia nieruchomości w odległości co najmniej 30 m od granicy lasu, - utrzymanie jak największych powierzchni terenów biologicznie czynnych, - zapewnienie przyrodniczych ciągów komunikacyjnych o znaczeniu miejscowym, - oddzielenie funkcji pasami zieleni urządzonej, - ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych realizacja zabudowy warunkowana dostępem do kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków, - realizacja urządzeń ochrony środowiska, - dopuszczenie inwestycji infrastrukturalnych, z ochroną walorów krajobrazowych, - zachowanie detali regionalnych i ochrona dóbr kultury. IV. Kompleks do zabudowy i rekultywacji W obszarze kompleksu wskazano następujące zasady zagospodarowania: - realizacja funkcji usługowej i przemysłowej nie zagraŝającej jakości wód i powietrza, - zachowanie uciąŝliwości w granicach terenu, do którego właściciel ma tytuł prawny, - izolacja zielenią urządzoną terenów przemysłowych od pozostałych w ramach nieruchomości, na której prowadzona jest działalność przemysłowa, - ochrona zasobów przyrodniczych a w szczególności kopalin, zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, - poprawa walorów krajobrazowych istniejących obiektów oraz wymóg korzystnych oddziaływań na krajobraz nowych obiektów (staranny dobór bryły, detal architektoniczny), - rekultywacja terenów zdewastowanych działalnością człowieka. Podstawą wyznaczenia tego kompleksu były juŝ istniejące tereny przemysłowe. Poza wskazaniem przeznaczenia na wymienione wyŝej kompleksy wyróŝniono obszary specjalne. Są to obszary: - dla których prognozuje się osiadania terenu związane z eksploatacją górniczą, - o znaczącym zagroŝeniu stanu środowiska i bezpieczeństwa powszechnego w związku z występowaniem potencjalnych zalewisk i podtopień w bezodpływowych nieckach i wzdłuŝ obniŝonego koryta i doliny Kozibrodu, połoŝone na terenie byłego OG Siersza I ROLNICZA PRZESTRZEŃ PRODUKCYJNA Gmina Trzebinia charakteryzuje się szczególnymi uwarunkowaniami produkcji rolnej, które wynikają z czynników środowiskowych (skaŝenie gleb metalami cięŝkimi, procesy przesuszania i erozji) jak i z niekorzystnej struktury obszarowej gospodarstw 45

20 rzutującej na opłacalność produkcji. Sytuacja ta powoduje narastający proces odłogowania gruntów i presję na zabudowanie tych terenów. Dla zachowania ekologicznej i gospodarczej funkcji terenów rolnych gminy wyznaczona została w studium strefa terenów lasów i dolesień, która zapewni zwiększenie lesistości w gminie o przynajmniej 10%. NaleŜy dąŝyć do realizacji dolesień poprzez opracowywanie dla nich planów miejscowych i planowe zalesianie terenów, przy uwzględnieniu walorów krajobrazowych terenu (osie widokowe, panoramy) szczególnie w projektowanych zalesieniach w Trzebini (Góry Luszowskie) oraz w Płokach. UwaŜa się za konieczne przyjęcie jako zasady zakazu zabudowy terenów rolnych ze względu na : ochronę gleb o najniŝszym stopniu zanieczyszczenia metalami cięŝkimi i najwyŝszych wartościach bonitacji w gminie obejmujących zwarte kompleksy o dominującej III klasie (z udziałem IV), uŝytkowane aktualnie w większości rolniczo, przede wszystkim w sołectwie : Lgota, Karniowice, Młoszowa, ochronę gruntów rolnych (zgodnie z art. 12 pkt. 15 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych) o dominującej IV klasie bonitacji (z udziałem V i VI) stanowiących : element toŝsamości rolniczego krajobrazu Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie i Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego, stanowiących korytarze ekologiczne (dotyczy to głównie terenów rolnych w sołectwach CzyŜówka, Psary, Płoki, Bolęcin, Piła Kościelecka). Na terenach rolnych będzie moŝliwość uŝytkowania nierolniczego i lokalizacji usług turystycznych, rekreacyjnych, na zasadach określonych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Przyjmuje się równieŝ zasadę ograniczania zabudowy na pozostałych terenach rolnych. Oznacza to zachowanie przyrodniczego zagospodarowania tych terenów ze względu na zapewnienie prawidłowego gospodarowania zasobami przyrody: - włączenie ich w korytarze ekologiczne, - potrzebę wprowadzenia zieleni izolacyjnej i parkowo-rekreacyjnej. Przyjmuje się zachowanie torfowisk przejściowych, występujących w sołectwie Bolęcin, zidentyfikowanych w ramach Banku danych o torfowiskach polskich. Oznacza to uwzględnienie ich w projektowanym zalesieniu. Na terenach rolnych wprowadza się moŝliwość: - realizacji zabudowy siedliskowej dla rolników, - nierolniczego uŝytkowania, wyłącznie związanego z lokalizacją obiektów i urządzeń obsługi turystów oraz rekreacji, - realizacji inwestycji infrastrukturalnych i związanych z eksploatacją surowców naturalnych. Realizacja wskazanych wyŝej inwestycji na zasadach określonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego OGRANICZENIE I ELIMINOWANIE ZAGROśEŃ ŚRODOWISKA Osiągnięcie zrównowaŝonego rozwoju wymaga prowadzenia przez gminę, niezaleŝnie od proekologicznej polityki przestrzennej polityki ekologicznej, w tym szczególnie polityki ochrony środowiska, ukierunkowanej na ograniczenie lub eliminowanie tych uwarunkowań, które stanowią zagroŝenia : dla środowiska, 46