ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 60 SECTIO D 2005

Transkrypt

1 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 60 SECTIO D 2005 Zakład Rehabilitacji w Chorobach Wewnętrznych, Katedra Rehabilitacji Klinicznej Akademia Wychowania Fizycznego w Krakow Research Institute of Rehabilitation in Internal Medicine, Departament of Clinical Rehabilitation Academy of Physical Education Al. Jana Pawła II 78, Kraków MARTA CURYŁO The health behaviour of the secondary school`s youth originating from a town Zachowania zdrowotne młodzży w wku licealnym z małego miasta Zdrow człowka determinowane jest w znacznym stopniu przez styl życia, na który składają się mdzy innymi zachowania zdrowotne. To one działając w sposób bezpośredni lub pośredni powodują pozytywne lub negatywne skutki zdrowotne. Z istotnych składników zdrowego stylu życia należy wymnić regularną aktywność fizyczną, racjonalne odżywian, właściwe spędzan czasu wolnego. Szczególn ważnym zadanm jest promowan zdrowia wśród dzci oraz dorastających dzwcząt i chłopców gdyż styl życia uformowany w młodości kontynuowany jest zwykle w wku późnjszym. Celem ninjszej pracy była ocena wybranych zachowań zdrowotnych młodzży w wku licealnym mszkającej w małej aglomeracji mjskj. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono w okres od paźdzrnika do grudnia 2003 roku. Uczestniczyło w nich 556 dzwcząt i 368 chłopców w wku lat z wybranych losowo szkół licealnych oraz średnich technicznych w Olkuszu. Narzędzm badawczym służącym zebraniu danych był kwestionariusz ankty będący częścią większego projektu realizowanego we współpracy z Katedrą Antropologii AWF w Krakow. W ankc wykorzystano pytania zawarte w Ankc do Rodziców Dzcko Krakowsk 2000 opracowanej w Katedrze Antropologii AWF w Krakow, wybrane pytania z kwestionariusza The Health Behaviour of School-Agrd Children Study - HBSC [4,5] oraz dane dotyczące sposobu żywnia pochodzące z kwestionariusza opracowanego przez dr M. Gacek z Zakładu Higny i Promocji Zdrowia AWF w Krakow. W ninjszym opracowaniu uwzględniono dane anktowe dotyczące aktywności fizycznej młodzży poza obowiązkowymi zajęciami szkolnymi, sposobu spędzania wolnego czasu, nktórych zwyczajów żywniowych oraz palenia tytoniu. Na podstaw danych odnoszących się do aktywności fizycznej badanych podzlono na 4 grupy: Uprawiający sport wyczynowo (w pozaszkolnych klubach sportowych pod opką wykwalifikowanej kadry), Uprawiający sport rekreacyjn regularn przez cały rok (w szkolnych klubach sportowych lub indywidualn), Uprawiający sport rekreacyjn nregularn przez cały rok lub tylko sezonowo 272

2 N uprawiający sportu. Do statystycznego opracowania wyników badań wykorzystano test nparametryczny chi-kwadrat. WYNIKI Na podstaw dokonanych analiz stwrdzono, że praw ¼ badanych chłopców uprawia sport wyczynowo, natomiast dzwczęta w znikomym odsetku uczestniczą w treningach pod wykwalifikowaną opką. Praw 3-krotn więcej dzwcząt niż chłopców n uprawiało żadnej dyscypliny sportowej [Ryc. 1]. W grup 16- i 17-latków więcej chłopców uprawiało sport wyczynowo niż wśród 18- i 19-latków, ale w najstarszych grupach wkowych większy był odsetek uprawiających sport rekreacyjn, regularn przez cały rok. Wśród dzwcząt nznaczn zmnjszała się z wkm liczba uprawiających sport pod opką trenerów natomiast więcej 18- i 19-latek uprawiało sport rekreacyjn w porównaniu z ich młodszymi koleżankami. Powyższe różnice były jednak nistotne statystyczn. Spośród uczniów uprawiających sport regularn blisko połowa chłopców czyniła to częścj niż 3 razy w tygodniu przez 6 lub więcej godzin tygodniowo. Wśród dzwcząt tyle czasu na aktywność fizyczną przeznaczało tylko 3% badanych. Chłopcy dość często (30% - 53,2%) preferowali wypoczynek przed komputerem lub telewizorem, znaczn mnj dzwcząt (26% - 31,5%) wybrało tę formę spędzania wolnego czasu. Dzwczęta w przeważającej większości czas wolny przeznaczały na spotkania towarzysk. W grup męskj z wkm zmnjszała się liczba osób odpoczywających w sposób brny natomiast wk dzwcząt n wpływał na sposób spędzania wolnego czasu [Ryc.2]. Analizując dane dotyczące sposobu odżywiania stwrdzono, iż chłopcy w każdej grup wkowej z wyjątkm 19-latków odżywiali się regularn istotn częścj niż dzwczęta (p<0,01) [Tab. 1]. Zdecydowana większość chłopców spożywała I (93,3% 97,2%), wśród dzwcząt posiłek ten jadło 82,7% - 88,1% badanych, także zdecydowan mnjszy odsetek dzwcząt (75% - 84,4%) w porównaniu z chłopcami (96,7% 99,1%) spożywa kolację. Obiad był najczęścj spożywanym posiłkm przez młodzż - praw 100% chłopców i ponad 96% dzwcząt [Tab.2]. W badanej grup żeńskj zmnjszał się z wkm odsetek osób spożywających poszczególne posiłki, jednak różnice istotne statystyczn dotyczyły tylko konsumowania kolacji (p<0,01). N stwrdzono statystyczn istotnej zależności między ilością posiłków a wkm chłopców. Badania wykazały, że zdecydowana większość młodzży n pali paprosów. Npokojący jest jednak fakt, iż blisko 1/5 badanych dzwcząt i praw 1/3 chłopców z najstarszej grupy wkowej sięga po wyroby tytoniowe [Ryc.3]. DYSKUSJA Jednym z elementów zachowań zdrowotnych dzci i młodzży jest aktywność ruchowa. W ninjszym opracowaniu potwrdzono większą aktywność fizyczną chłopców aniżeli dzwcząt. [3,4,6]. Ndobory aktywności ruchowej są szczególn npokojące w grup dzwcząt. Większość z nich uprawiała sport tylko sezonowo lub w ogóle n przeznaczała na ruch czasu poza obowiązkowymi zajęciami szkolnymi. W badaniach międzynarodowych nad zachowaniami zdrowotnymi młodzży szkolnej HBSC - Health Behaviour in School-aged Children zaobserwowano wyraźny spadek aktywności fizycznej z wkm u obu płci [4]. W naszych badaniach n stwrdzono takj tendencji. Korzystnym zjawiskm jest także zaobserwowany w grup chłopów zmnjszający się z wkm odsetek wypoczywających brn. Analiza wybranych zachowań żywniowych młodzży wykazała szereg nprawidłowości w sposob żywnia. Dzwczęta spożywały mnj posiłków w ciągu dnia niż chłopcy co jest zgodne z wynikami innych autorów [1,2,4]. Nawyk jedzenia prwszego ia jest podstawą prawidłowego żywnia jednak dzwczęta częścj rezygnowały z jedzenia tego posiłku, rzadzj także spożywały kolację. Wykazany brak różnic płciowych w częstości palenia wśród letnj młodzży uzyskuje potwrdzen w badaniach młodszej grupy (13-15 lat), gdz stwrdzono zmnjszan się z wkm różnic w częstości palenia zależn od płci [4]. 273

3 WNIOSKI 1. Płeć jest czynnikm wyraźn różnicującym aktywność fizyczną oraz sposób żywnia badanej młodzży. 2. Chłopcy odznaczali się większą aktywnością fizyczną w porównaniu z dzwczętami. 3. W grup dzwcząt stwrdzono więcej nprawidłowości w sposob żywnia niż wśród chłopców. 4. N wykazano międzypłciowych różnic w odsetku palących paprosy wśród młodzży licealnej. LITERATURA 1. Dziuda M. R., Zimna-Waledzik E. Świadomość zdrowotna i zachowania prozdrowotne młodzży z łódzkich szkół ponadpodstawowych. Wychowan Fizyczne i Zdrowotne 1997, 5, Suliga E. Zachowania zdrowotne związane z żywnm wśród uczniów szkół średnich. Nowiny Lekarsk 2002, 71, 2-3, Szeklicki R. Aktywność fizyczna a samoocena zdrowia, sprawności fizycznej, osiągnięć sportowych oraz zadowolen z życia u dzci i młodzży w Polsce. Wychowan Fizyczne i Sport 1997, 3, Woynarowska B., Mazur J. Zachowania zdrowotne młodzży szkolnej w Polsce: wyniki badań HBSC Zdrow Publiczne 2004, 114(2), Woynarowska B. i wsp. Samoocena sprawności i aktywności fizycznej w czas wolnym u młodzży szkolnej w latach Pediatria Polska 2000, 75, 1, Żiżka-Salamon D. Świadomość i zachowania zdrowotne młodzży szkół krakowskich. Nowiny Lekarsk 2003, 72, 2, STRESZCZENIE Celem pracy była ocena wybranych zachowań zdrowotnych młodzży w wku licealnym z małego miasta. Badania przeprowadzono w 2003 r. Uczestniczyło w nich 556 dzwcząt i 368 chłopców z wybranych losowo szkół ponadgimnazjalnych w Olkuszu. Narzędzm badawczym był kwestionariusz ankty.na podstaw dokonanych analiz stwrdzono, ze płeć jest czynnikm wyraźn różnicującym aktywność fizyczną oraz sposób żywnia. N wykazano międzypłciowych różnic w paleniu tytoniu wśród młodzży licealnej. ABSTRACT The objective of the study was to evaluate selected health behaviour of the youth aged originating from a town. 556 girls and 368 boys from randomised secondary schools localised in Olkusz underwent the study in The study was performed by means of the questionnaire intervw. The study demonstrated the sex to be a factor distinctly differentiating the physical activity as well as the dt. No intersexual differences regarding smoking were shown in the population of secondary school`s youth. Tab.1 Odsetek młodzży odżywiającej się regularn wk DZIEWCZĘTA CHŁOPCY 16 39% 62% 17 31% 59% 18 32% 66% 19 34% 43% 274

4 Tab.2 Odsetek badanych spożywających poszczególne posiłki w ciągu dnia wk I II DZIEWCZĘTA obiad podw -czorek kolacja I II CHŁOPCY obiad podw - czorek kolacja 16 88,1% 63,6% 99,1% 34,9% 84,4% 97,2% 67,9% 99,1% 34,9% 99,1% 17 86,1% 58,2% 97,6% 30,9% 80,6% 93,2% 65,7% 100% 44,8% 98,6% 18 85,7% 54,4% 96,6% 30,6% 78,9% 94,2% 67,4% 96,5% 38,4% 96,5% 19 82,7% 59,6% 96,2% 26,9% 75% 93,3% 70% 100% 53,3% 96,7% p<0,001 Ryc.1. Preferowane rodzaje aktywności fizycznej [%] DZIEWCZĘTA wk CHŁOPCY przed tv lub komputerem spotkania z rówśnikami czytan książek,prasy inne p<0,05 275

5 Ryc.2. Formy spędzania wolnego czasu [%] DZIEWCZĘTA wk CHŁOPCY TAK NIE 276