GEOGRAFIA: Świat bez tajemnic Wymagania edukacyjne na stopnie szkolne kl. III

Transkrypt

1 GEOGRAFIA: Świat bez tajemnic Wymagania edukacyjne na stopnie szkolne kl. III Nr lekcji Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący Przemysł. Usługi łączność, transport, handel zagraniczny. 1-7 wymienia źródła energii, wymienia zakłady przemysłowe w okolicy swojego miejsca zamieszkania i przedstawia ich profil produkcji, placówek i instytucji usługowych w Polsce, we własnym regionie, województwie, miejscowości, wymienia nazwy i największe polskie porty morskie, towarów i usług, które są przedmiotem handlu zagranicznego Polski (eksportu i importu) podaje tradycyjne i alternatywne źródła energii, główne rejony wydobycia surowców energetycznych w Polsce, zmian w przemyśle własnego regionu i ich przyczyny, wskazuje na przykładach, że polski przemysł staje się coraz bardziej nowoczesny, opisuje, na podstawie map tematycznych, przebieg głównych szlaków transportowych, podaje najważniejszych partnerów handlowych Polski pojęcia: alternatywne źródła energii, usługi, łączność, eksport, import zna rozmieszczenie największych elektrowni w kraju, opisuje główne problemy polskiej energetyki, opisuje zmiany zachodzące w polskim przemyśle po 1989 roku i podaje ich przyczyny, wymienia główne cechy przemysłu wysokich technologii, podaje gałęzie przemysłu obecnie najszybciej rozwijające się, wybrane okręgi przemysłowe, rozróżnia rodzaje usług i opisuje ich znaczenie w gospodarce kraju, porównuje, na podstawie zatrudnienie w usługach w wybranych województwach oraz w Polsce i innych krajach, ocenia poziom usług w miejscu swojego zamieszkania podaje główne cechy transportu w Polsce, oblicza saldo handlu zagranicznego formułuje wnioski, na podstawie wykresów lub dotyczące tendencji zmian wykorzystania różnych źródeł energii na świecie i w Polsce, ocenia, na podstawie wykresu lub danych statystycznych, strukturę wykorzystania poszczególnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej w Polsce i porównuje z innymi krajami Europy, wyjaśnia, uwzględniając główne czynniki, lokalizację wybranych zakładów przemysłowych lub gałęzi przemysłu (w tym w regionie zamieszkania), wyjaśnia przyczyny szybkiego rozwoju wybranych usług w Polsce i we własnym regionie, ocenia możliwość rozwoju usług w miejscu swojego zamieszkania, wykazuje wpływ transportu na rozwój gospodarczy kraju, analizuje, na podstawie wyjaśnia lokalizację największych elektrowni, wykazuje konieczność zmian w strukturze zużycia energii elektrycznej w Polsce, ocenia wpływ polskiej energetyki na środowisko przyrodnicze, uzasadnia ogromne znaczenie że przemysłu elektromaszynowego, chemicznego i spożywczego w gospodarce kraju, ocenia zmiany zachodzące w rozmieszczeniu przemysłu w Polsce, ocenia rolę łączności w gospodarce kraju i życiu człowieka oraz poziom jej rozwoju w Polsce, wyjaśnia zróżnicowanie gęstości sieci kolejowej i drogowej w Polsce, ocenia, na podstawie poziom rozwoju wybranych rodzajów transportu w Polsce, wyjaśnia, na podstawie strukturę eksportu i importu Polski, 1

2 9,10 zagrożeń dla środowiska przyr. oraz dóbr kultury, wynikające z działalności gospodarczej 8 miejscowości oraz obszarów w Polsce o dużych walorach turystycznych 14 i omawia położenie regionu, wybranych miast (portów, uzdrowisk) korzystając z mapy, nazywa i określa położenie parków narodowych Polski, podaje nazwy polskich parków narodowych wpisanych na Światową Listę Rezerwatów Biosfery oraz na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO, wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego i dóbr kultury w Polsce pojęcia: rekultywacja, recykling pojęcia: przemysł, przemysł wysokich technologii, ośrodek przemysłowy, okręg przemysłowy, dodatni bilans handlowy, ujemny bilans handlowy Kształtowanie i ochrona planuje, korzystając z przewodników turystycznych oraz mapy samochodowej, wycieczkę po wybranym regionie Polski wymienia i wskazuje na mapie główne krainy geograficzne regionu, wybrane elementy linii brzegowej, wymienia krainy regionu o określa, korzystając z mapy Polski, położenie obszarów o najbardziej zdegradowanym środowisku przyrodniczym i podaje przyczyny degradacji, wymienia i charakteryzuje formy ochrony przyrody, rekultywacji obszarów zdegradowanych Walory turystyczne Polski wymienia i opisuje obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO Krainy geograficzne Polski Pobrzeża Południowobałtyckie. wymienia i opisuje cechy polskich krajobrazów nadmorskich, wykazuje, korzystając z map oraz diagramów klimatycznych, wpływ bilans handlu zagranicznego Polski w ostatnich latach, ocenia, na podstawie danych statystycznych, udział Polski w handlu światowym ocenia, na podstawie map i stan w Polsce oraz własnym regionie w ostatnich latach, proponuje działania na rzecz ochrony środowiska geograficznego we własnym regionie ocenia atrakcyjność turystyczną własnego regionu planuje wycieczkę krajoznawczą po wybranej krainie Pobrzeża, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe wykazuje, że dodatni bilans handlowy jest korzystny dla gospodarki wyjaśnia założenia zrównoważonego rozwoju pojęcia: rozwój zrównoważony ocenia zagospodarowanie turystyczne kraju i własnego regonu ocenia, na podstawie map tematycznych, możliwości rozwoju rolnictwa, przemysłu i turystyki w pasie pobrzeży 2

3 15 opisuje położenie oraz główne krainy geograficzne pasa pojezierzy, największe jeziora oraz wzgórza morenowe o największej wysokości bezwzględnej 16 opisuje położenie oraz główne krainy geograficzne pasa Nizin Środkowopolskich, odczytuje wysokości bezwzględne wskazanych miejsc najbardziej żyznych glebach, wymienia przykłady walorów turystycznych regionu pojęcia: bryza wymienia oraz podaje przykłady elementów rzeźby młodoglacjalnej, obszary wydobycia węgla brunatnego oraz soli kamiennej i potasowej, charakteryzuje,korzystajc z map, klimat pojezierzy, wymienia przykłady walorów turystycznych regionu pojęcia: rzeźba młodoglacjalna opisuje korzystając z map klimatycznych, zróżnicowanie klimatyczne w pasie nizin, i omawia przebieg głównych pradolin, wybrane ośrodki przemysłowe regionu, obszary o korzystnych warunkach rolniczych, wymienia przykłady walorów turystycznych regionu Bałtyku na klimat regionu, wyjaśnia mechanizm powstawania bryzy, przedstawia rolę morza w modelowaniu wybrzeża, opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki regionu Pojezierza nazywa oraz wskazuje na mapie przebieg głównych pradolin, wykazuje związek klimatu z rzeźbą terenu, rozpoznaje na mapie (na podstawie kształtu) rodzaje jezior polodowcowych, opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki regionu Niziny Środkowopolskie przedstawia wiodące cechy regionu, przedstawia dominujące cechy gospodarki poszczególnych krain wchodzących w skład Nizin Środkowopolskich pojęcia: rzeźba staroglacjalna porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze poszczególnych pojezierzy, wpływu na główne cechy gospodarki pojezierzy pojęcia: agroturystyka wykazuje współzależności, na podstawie map tematycznych, między składnikami środowiska przyrodniczego, wpływu poszczególnych krain na główne cechy gospodarki (w tym surowców mineralnych) planuje wycieczkę krajoznawczą po wybranej krainie pojezierzy uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe porównuje, korzystając z map, krainy geograficzne pasa Nizin Środkowopolskich pod względem przyrodniczym i gospodarczym 3

4 17, 18 opisuje położenie oraz główne krainy geograficzne pasa wyżyn odczytuje na mapie wysokości bezwzględne najwyższych wzniesień na Wyżynach Polskich (w tym w Górach Świętokrzyskich), wskazuje obszary wydobycia węgla kamiennego form krasowych wybrane ośrodki przemysłowe regionu, walorów turystycznych na wyżynach, wymienia surowce mineralne wydobywane na Wyżynie Śląskiej, wyjaśnia przyczyny koncentracji przemysłu i dużej gęstości zaludnienia na Wyżynie Śląskiej, wpływu działalności gospodarczej na środowisko przyr. pojęcia: wąwóz, rzeźba krasowa, stalaktyt, stalagmit, stalagnat Wyżyny przedstawia charakterystyczne cechy rzeźby terenu poszczególnych krain pasa wyżyn, wyjaśnia powstanie wąwozów i rzeźby krasowej, przedstawia dominujące cechy gospodarki poszczególnych krain wchodzących w skład pasa wyżyn, wymienia główne gałęzie przemysłu i ośrodki przemysłowe GOP-u, działań na rzecz poprawy stanu Wyżyny Śląskiej wykazuje związek rzeźby terenu poszczególnych wyżyn z występującymi tam skałami, wyjaśnia pochodzenie lessu na wyżynach oraz gołoborzy w Górach Świętokrzyskich, ocenia, na podstawie map i stan na Wyżynie Śląskiej porównuje warunki rozwoju rolnictwa na wyżynach, przedstawia przemiany gospodarcze, które nastąpiły w GOP-ie po1998 roku 19 opisuje położenie oraz kotliny, Pogórze Karpackie oraz Beskidy, odczytuje, korzystając z mapy, wysokości bezwzględne wybranych szczytów w Beskidach wymienia rodzaje skał występujące na Pogórzu i w Beskidach, przedstawia rolę kotlin śródgórskich w gospodarce regionu, funkcji, jakie pełni Kraków w Polsce i w regionie, wymienia i lokalizuje wybrane uzdrowiska, wymienia walory turystyczne regionu pojęcia: połonina Kotliny Podkarpackie. Pogórze Karpackie. Beskidy opisuje i porównuje cechy rzeźby terenu kotlin, Pogórza Karpackiego oraz Beskidów przedstawia dominujące cechy gospodarki kotlin, Pogórza Karpackiego i Beskidów pojęcia: flisz karpacki wykazuje związek zróżnicowania produkcji rolnej na Pogórzu i w Beskidach z piętrowością klimatu (piętra gospodarki rolnej) wykazuje związek rzeźby terenu z budową geologiczną na Pogórzu Karpackim i w Beskidach (z uwzględnieniem alpejskich ruchów górotwórczych) pojęcia: płaszczowina 4

5 Tatry. Pieniny. Podhale 20 opisuje położenie oraz Tatry, Podhale i Pieniny, wymienia elementy górskiej rzeźby terenu, uzasadnia konieczność ochrony przyrody Tatr wymienia rodzaje skał występujących w Tatrach i Pieninach, opisuje elementy rzeźby wysokogórskiej, opisuje piętrowy układ roślinności w Tatrach, ocenia wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze regionu walorów turystycznych Tatr, Podhala i Pienin opisuje elementy rzeźby wysokogórskiej Tatr i przedstawia ich genezę pojęcia: alpejska rzeźba terenu - porównuje rzeźbę terenu Tatr Wysokich i Zachodnich, wykazuje związek rzeźby terenu z budową geologiczną Tatr, Podhala i Pienin pojęcia: granie, turnie, piarg, stożek piargowy, wywierzysko, hale Sudety 20 opisuje położenie oraz Sudety i Przedgórze Sudeckie, pasma górskie Sudetów oraz kotliny: Kłodzką i Jeleniogórską wymienia główne surowce mineralne (w tym skalne) Sudetów wymienia i lokalizuje na mapie wybrane uzdrowiska, porównuje, na podstawie map i fotografii, rzeźbę terenu Sudetów i Przedgórza Sudeckiego, walorów turystycznych regionu ukazuje wpływ lodowców górskich na rzeźbę terenu Sudetów, wymienia przykłady rzeźby zrębowej, przedstawia dominujące cechy gospodarki Sudetów pojęcia: zręby, stoliwa, uskok brzeżny porównuje przyrodnicze czynniki dla rozwoju rolnictwa w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim wyjaśnia związek współczesnej rzeźby terenu Sudetów z alpejskimi ruchami górotwórczymi 5

6 24-27 określa położenie, korzystając z mapy, własnej miejscowości (kraina geograficzna, gmina, powiat województwo), wymienia nazwy sąsiednich miejscowości, wymienia rodzaje skał oraz surowców mineralnych występujących w regionie i ich wykorzystania, podaje nazwę najbliższej rzeki, jeziora, przedstawia występowanie lasów w regionie, oraz inne naturalne formacje roślinne regionu najbliższej okolicy, wymienia główne uprawy i kierunki hodowli, nazywa i wskazuje na mapie największe miasta regionu, wymienia i opisuje walory środowiska przyrodniczego, wymienia pomniki przyrody najbliższej okolicy i regionu, planuje wycieczkę po własnej miejscowości, wpływu działalności człowieka na środowisko przyrodnicze (negatywne i pozytywne), na podstawie mapy przedstawia położenie własnego miasta na tle szlaków transportowych, nazywa i rozpoznaje skały, wymienia surowce mineralne występujące w najbliższej okolicy, regionie oraz miejsca ich eksploatacji, ocenia zagrożenie powodziami w regionie, na podstawie dostępnych źródeł ocenia stan czystości wód powierzchniowych w najbliższej okolicy, wymienia największe zakłady produkcyjne w regionie oraz profil ich produkcji, opisuje funkcje, które pełnią największe miasta regionu, ocenia możliwość obsługi turystów w regionie, zakładu przemysłowego w regionie o wyjątkowej uciążliwości dla człowieka i środowiska przyrodniczego, ocenia sposób składowania odpadów, śmieci i ścieków we własnej miejscowości, podaje nazwy i wskazuje na mapie parki narodowe i krajobrazowe regionu, opracowuje charakterystykę ludności swojej miejscowości, Region, w którym mieszkam określa kryteria wydzielania regionu, wymienia nazwy sąsiednich gmin, przedstawia formy gospodarczego wykorzystania wód w regionie, podaje gatunki roślin i zwierząt żyjących w regionie, które są objęte ochroną, wymienia i opisuje zabytki kultury materialnej najbliższej okolicy i regionu, na podstawie różnych źródeł indor. ocenia warunki przyrodnicze rolnictwa w regionie, opisuje formy użytkowania ziemi, planuje wycieczkę po regionie, ocenia stan środowiska przyrodniczego we własnej miejscowości, działań zmierzających do ochrony przyrody w najbliższej okolicy, działań rekultywacji terenów zdegradowanych, na podstawie danych statyst. porównuje wybrane cechy demograficzne ludności województwa, w którym wymienia nazwy sąsiednich powiatów, ocenia wykorzystywanie w gospodarce bazy surowców skalnych i mineralnych, opracowuje przewodnik turystyczny po okolicy miejsca zamieszkania przedstawia związek rodzaju i ułożenia skał z przeszłością geologiczną regionu, na podstawie danych statystycznych ocenia poziom rolnictwa w regionie (województwie) na tle innych rejonów kraju, na podstawie danych statystycznych opracowuje charakterystykę ludności województwa, w którym mieszka, uwzględniającą wybrane cechy demograficzne: liczbę ludności, ruch naturalny ludności, strukturę zatrudnienia, migracje zewnętrzne (kierunki i przyczyny), opracowuje i opisuje, na podstawie map o różnej treści i własnych obserwacji terenowych, trasy wycieczek po własnym regionie uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe, przygotowuje prezentacje multimedialne promujące miejsce swojego zamieszkania i własny regon 6

7 przedstawia cechy wyróżniające ludność regionu na tle ludności kraju (np. gwara, stroje regionalne,budownictwo, zdobnictwo), przedstawia przykłady zwyczajów regionalnych pojęcia: folklor, skansen uwzględniając: liczbę ludności, pochodzenie, zajęcia ludności, problemy młodzieży, opisuje wybrane budowle związane z historią miejscowości pojęcia: region, grupa etnograficzna, dialekt (gwara) mieszka z cechami ludności Polski (przyrost naturalny, gęstość zaludnienia, strukturę zatrudnienia i bezrobocie), wymienia wybitne postaci, które zasłużyły się dla miejscowości, regionu (kraju) w przeszłości oraz współcześnie Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący 28 lokalizuje na mapie Czechy i Słowację, podaje nazwy ich stolic oraz ich położenie, walorów turystycznych Czech i Słowacji 29 Ukrainę, Białoruś i Litwę,, podaje nazwy stolic oraz lokalizuje je na mapie, odczytuje z mapy nazwy największych rzek oraz miast omawianych państw opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Czech i Słowacji, lokalizuje na mapie wskazane krainy geograficzne, rzeki oraz miasta Czech i Słowacji opisuje położenie geograficzne Ukrainy, Białorusi i Litwy, miejsca występowania wybranych surowców mineralnych w omawianych państwach, charakteryzuje warunki z punktu widzenia przydatności dla rolnictwa i wymienia główne kierunki produkcji rolnej w Sąsiedzi Polski Czechy i Słowacja porównuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze (w tym bogactwa mineralne) Czech i Słowacji, współzależności między środowiskiem przyrodniczym a działalnością gospodarczą Ukraina, Białoruś, Litwa porównuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze Ukrainy, Białorusi i Litwy, przedstawia cechy rolnictwa Ukrainy, Białorusi i Litwy, przemian społecznych i gospodarczych na Ukrainie, wskazuje przyczyny i konsekwencje ujemnego przyrostu naturalnego na Ukrainie wykazuje różnice w rozwoju gospodarczym Czech i Słowacji porównuje, korzystając z gospodarkę Białorusi i Litwy, porównuje, korzystając z poziom gospodarki Ukrainy z poziomem gospodarki innych państw (uwzględniając główne kierunki oraz cechy wyróżniające) wykazuje wpływ przystąpienia do UE Czech i Słowacji na rozwój gospodarczy tych państw porównuje zmiany społeczne i gospodarcze zachodzące na Białorusi i na Litwie po 1990 roku, powiązań gospodarczych między Rosją a Białorusią 7

8 omawianych państwach, przedstawia konsekwencje awarii elektrowni w Czarnobylu Rosja 30,31 Rosję oraz podaje nazwę jej stolicy, lokalizuje na mapie lokalizuje na mapie wskazane obiekty geograficzne Rosji (krainy geograficzne, rzeki, jeziora, morza, miasta) opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Rosji oraz jej stolicy, konsekwencji dużej rozciągłości południkowej i równoleżnikowej, wskazuje, korzystając z map tematycznych, miejsca występowania wybranych surowców mineralnych i obszary upraw roślin, wymienia przyczyny spadku liczby ludności Rosji w ostatnim okresie, przedstawia zróżnicowanie narodowościowe i kulturowe Rosji, wskazuje obszary o dużej i małej gęstości zaludnienia charakteryzuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze Rosji, porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze europejskiej i azjatyckiej części Rosji, wykazuje różnice w zaludnieniu różnych regionów Rosji i wskazuje przyczyny tych różnic, wykazuje rolę surowców energetycznych w gospodarce Rosji wykazuje zależności między elementami środowiska przyrodniczego Rosji, porównuje zagospodarowanie azjatyckiej i europejskiej części Rosji, podaje przyczyny wyludniania się Syberii ocenia, na podstawie map, warunki środowiska przyrodniczego wskazanych obszarów Rosji z punktu widzenia życia i działalności człowieka, wyszukuje w źródłach statystycznych dane dotyczące miejsca Rosji w produkcji przemysłowej świata Niemcy 32,33 lokalizuje na mapie Niemcy oraz ich stolicę, lokalizuje na mapie przynajmniej trzy rzeki i trzy miasta Niemiec opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Niemiec oraz ich stolicy, lokalizuje na mapie wskazane obiekty geograficzne Niemiec: krainy geograficzne, rzeki, miasta, wymienia główne cechy gospodarki Niemiec (nowoczesny, dobrze charakteryzuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze Niemiec, wykazuje na przykładach związek produkcji rolnej Niemiec z warunkami, identyfikuje cechy rolnictwa towarowego, przedstawia główne kierunki i wyjaśnia, starzenie się społeczeństwa Niemiec jako problem społeczny i gosp. (z uwzględnieniem imigracji) przedstawia problemy gospodarcze powstałe w wyniku połączenia NRD i RFN, ocenia, na podstawie ocenia środowisko przyrodnicze z punktu widzenia gospodarki kraju, wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec, wykazuje rolę Niemiec w Europie 8

9 rozwinięty przemysł, wysoki poziom rolnictwa towarowego) przyczyny zmian w strukturze przemysłu w Reńsko- Westfalskim O P. jako przykład zmian zachodzących w przemyśle w Europie Zach efektywność i towarowość rolnictwa Niemiec Europa Kraje skandynawskie 35 lokalizuje na mapie kraje skandynawskie oraz ich stolice pojęcia: gejzer przedstawia, korzystając z map, cechy położenia państw skandynawskich i cechy środowiska przyrodniczego, wymienia czynniki wpływające na średnią długość życia ludności w krajach skandynawskich, działalności gospodarczej państw skandynawskich wynikającej z cech tych krajów wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego omawianych państw: wpływ nadmorskiego położenia na gospodarkę Norwegii, racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych (w tym rzek) w krajach Europy Pn, wykorzystanie cech środowiska przyr, dla rozwoju rolnictwa w Danii, przedstawia, na podstawie map: wspólne cechy środowiska przyrodniczego omawianych państw, cechy środowiska przyrodniczego wyróżniające dane państwo, wykazuje zależność między położeniem Islandii w strefie ryftu a występowaniem wulkanów i gejzerów, podaje cechy gospodarki, które wyróżniają dane państwo porównuje, na podstawie wskaźniki rozwoju gospodarczego państw skandynawskich wykorzystanie cech środowiska przyr. dla rozwoju rybołówstwa w Islandii Wielka Brytania 36 wielką Brytanię oraz jej stolicę, przedstawia wyspiarskie położenie Wielkiej Brytanii podaje cechy położenia Wielkiej Brytanii, wskazane wyspy należące do Wielkiej Brytanii, lokalizuje na mapie krainy geograficzne i historyczne Wielkiej Brytanii, charakteryzuje środowisko przyrodnicze Wielkiej Brytanii, przedstawia główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu Okręgu Środkowoangielskiego przedstawia cechy wykazuje znaczenie rewolucji przemysłowej i podbojów kolonialnych dla rozwoju Wielkiej Brytanii przedstawia rolę imigrantów w gospodarce kraju 9

10 37 Francję i jej stolicę, przynajmniej trzy rzeki i trzy miasta Francji, przedstawia znaczenie Paryża jako światowej metropolii 38 lokalizuje na mapie Austrię i jej stolicę, obiekty geograficzne: Alpy, Dunaj, działalności gospodarczej w Alpach na przykładzie Austrii 39-40,41 podaje, korzystając z mapy, nazwy europejskich państw położonych nad Morzem Śródziemnym, uzasadnia, dlaczego turyści chętnie wykazuje wpływ położenia Wielkiej Brytanii na jej klimat pojęcia: technopolia opisuje położenie geogr. Francji oraz jej stolicy, lokalizuje na mapie główne krainy geograficzne, wskazane: rzeki, miasta, wskazuje,na mapach tematycznych, miejsca występowania wybranych surowców mineralnych i obszary upraw wybranych roślin opisuje położenie geograficzne Austrii oraz jej stolicy, charakteryzuje łańcuch górski Alp nowoczesnego przemysłu i rolnictwa Wielkiej Brytanii Francja charakteryzuje, na podstawie map, środowisko przyr. Francji, lokalizuje na mapie wskazane okręgi przemysłowe, wykazuje wpływ warunków na kierunki produkcji rolnej w różnych regionach Francji, wykazuje cechy rolnictwa towarowego i wyjaśnia przyczyny wysokiego poziomu rolnictwa Francji, uzasadnia znaczenie Paryża jako światowej metropolii Austria wykazuje (na przykładzie Austrii) wpływ gór na: rozmieszczenie ludności, gospodarkę krajów alpejskich, piętrowość gospodarki rolnej w Alpach, wykorzystanie rzek do rozwoju energetyki, rozwój turystyki, transport przedstawia rolę rolnictwa i przemysłu w gospodarce kraju, przedstawia cechy położenia, wielkości oraz układu przestrzennego Paryża wykazuje związki między elementami środowiska przyrodniczego Alp (piętrowość klimatu i roślinności, gleby, fen) Walory turystyczne Europy Południowej. Planujemy wycieczkę po wybranych krajach Europy wymienia nazwy państw położonych w Europie Pd i lokalizuje je na mapie, wymienia przykłady elementów środowiska przyrodniczego, które stanowią walory pojęcia: przemysł turystyczny przedstawia wspólne cechy krajów basenu Morza Śródziemnego, wymienia przykłady walorów turystycznych państw wymienia, na podstawie dowolnych źródeł informacji geograficznej, przykłady miejsc ( w tym miasta) Europy Południowej najchętniej odwiedzane przez turystów, porównuje, na podstawie efektywność rolnictwa Francji z rolnictwem innych państw Europy, przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł wiedzy, pozycję Francji w gospodarce Europy przedstawia problemy rozwoju turystyki w Austrii wykazuje związki między rozwojem turystyki państw Europy Południowej a warunkami przyrodniczymi tych państw, wykazuje wpływ dziedzictwa kultury śródziemnomorskiej 10

11 odwiedzają państwa położone w rejonie Morza Śródziemnego, projektuje, na podstawie wskazanego źródła wiedzy geograficznej, trasę wycieczki po wybranym mieście Europy turystyczne państw śródziemnomorskich, wymienia przykłady miast najchętniej odwiedzanych przez turystów, zabytków kultury materialnej państw Europy Południowej, wymienia przykłady zabytków kultury materialnej we wskazanych miastach Europy śródziemnomorskich, opracowuje, korzystając z map, przewodników, internetu, trasę wycieczki po wybranej części Europy, prezentuje opracowaną trasę wycieczki po wybranej części Europy rozpoznaje na fotografiach wskazane zabytki kultury materialnej Europy na rozwój turystyki w regionie basenu Morza Śródziemnego Azja Azja kontynent kontrastów 43 lokalizuje na mapie Azję, opisuje położenie Azji w stosunku do równika i południka 0, lokalizuje, korzystając z mapy, wskazane obiekty geograficzne: największe wyspy i półwyspy, krainy geograficzne (Himalaje i ich najwyższy szczyt, przynajmniej dwie wyżyny i dwie niziny), rzeki (przynajmniej cztery) opisuje położenie geogr. Azji w stosunku do innych kontynentów i oceanów, lokalizuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Azji, nazywa i lokalizuje na mapie główne formy ukształtowania powierzchni Azji, Azji obszary występowania głównych typów klimatu, wybranych formacji roślinnych, podaje przynajmniej dwa przykłady kontrastów przyrodniczych Azji oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Azji, charakteryzuje, korzystając z map tematycznych, środowisko przyrodnicze wskazanego obszaru Azji, wyjaśnia mechanizm powstawania monsunów, obszary bezodpływowe przedstawia związek między klimatem a stanem wód rzek w Azji w różnych porach roku, wyjaśnia przyczynę występowania bagien na Nizinie Zachodniosyberyjskiej, wykazuje, na podstawie map tematycznych, że Azja jest kontynentem wielkich geograficznych kontrastów ocenia środowisko przyrodnicze wskazanych obszarów Azji z punktu widzenia życia i działalności człowieka Chiny 44,45 lokalizuje na mapie Chiny i ich stolicę, lokalizuje na mapie opisuje położenie geogr. Chin oraz ich stolicy, przedstawia, na podstawie przedstawia, korzystając z map tematycznych, zróżnicowanie środowiska wykazuje, na podstawie wykresów i danych liczbowych, przemiany ocenia radykalną politykę demograficzną wprowadzoną przez chińskie 11

12 wybrane obiekty geograficzne: Nizinę Chińską, Tybet, Himalaje, Huang-ho, Jangcy, podaje liczbę ludności Chin, odczytuje, korzystając z mapy, nazwy największych miast Chin, roślin uprawianych w Chinach, obszary upraw ryżu w Chinach map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się stare azjatyckie cywilizacje, lokalizuje na mapie, wskazane obiekty geogr: krainy geograficzne, rzeki, miasta, lokalizuje na mapie, obszary wydobycia surowców mineralnych oraz rejony upraw wybranych roślin przyrodniczego Chin, wyjaśnia, korzystając z map, przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia ludności na obszarze Chin, wykazuje związek rytmu upraw ryżu z cechami klimatu monsunowego, identyfikuje cechy rolnictwa intensywnego (przy dużym nakładzie pracy ludzi), przedstawia znaczenie Chin w gospodarce światowej ludnościowe i urbanizacyjne w Chinach, wykazuje związek między zróżnicowaniem warunków na obszarze Chin a typem rolnictwa (Chiny Wschodnie, Chiny Zachodnie), wskazuje, korzystając z wykresów i danych liczbowych, zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej władze i wymienia przykłady jej konsekwencji, wskazuje przyczyny dynamicznego rozwoju przemysłu w Chinach Japonia 46 położenie Japonii i jej stolicy, odczytuje, posługując się mapą, nazwy głównych wysp archipelagu japońskiego oraz oblewających go mórz, wymienia klęski żywiołowe nawiedzające Japonię, wymienia nazwy i położenie trzech japońskich miast, znanych produktów przemysłu japońskiego opisuje cechy położenia geograficznego Japonii oraz jej stolicy, największe wyspy japońskie i podaje ich nazwy, wykazuje na przykładach dostosowanie życia ludności i gospodarki do warunków pojęcia: marikultura opisuje kulturę japońską cechy narodowe Japończyków i ich znaczenie dla rozwoju gospodarki kraju, koncernów japońskich, mające znaczenie w gospodarce światowej, wykazuje związek zjawisk sejsmicznych z położeniem wysp japońskich na granicy płyt litosfery, wyjaśnia przyczyny występowania tsunami, tajfunów wykazuje znaczenie czynników społecznokulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii, wykazuje, korzystając z wykresów i danych liczbowych, że Japonia jest potęgą gospodarczą świata wykazuje dostosowanie gospodarki Japonii do warunków środowiska przyrodniczego Indie 47,48 Indie oraz ich stolicę, opisuje położenie geogr. Indii oraz ich stolicy, charakteryzuje, korzystając z map, krainy geograficzne podaje przyczyny i konsekwencje rozwoju wyjaśnia najważniejsze problemy wynikające z 12

13 wymienia główne rośliny uprawiane w Indiach, wpływu religii (hinduizmu) na życie mieszkańców Indii lokalizuje na mapie, wskazane obiekty geograficzne: krainy geograficzne, rzeki, miasta, zna liczbę ludności i opisuje, na czym polega podział kastowy społeczeństwa Indii, kontrastów gospodarczych Indii, wykazuje związek rytmu upraw i kultury ryżu z cechami klimatu monsunowego w Indiach i innych krajach Azji Południowo-Wschodniej Indii, opisuje kontrasty społeczne w Indiach, przedstawia tradycyjne i nowoczesne działy przemysłu, wymienia cechy rolnictwa Indii i problemy jego rozwoju, wymienia i lokalizuje na mapie główne obszary rolnicze Indii z uwzględnieniem rodzaju upraw wielkich miast, omawia najważniejsze przyczyny hamujące rozwój rolnictwa w Indiach (system dzierżawy, analfabetyzm ludności wiejskiej, wielkość gospodarstw rolnych, ubóstwo ludności wiejskiej) przeludnienia, wykazuje wpływ religii (hinduizmu) na życie mieszkańców i gospodarkę Indii, wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju przemysłu high-technology w Indiach Azja Południowo-Zachodnia 49,50 lokalizuje, korzystając z mapy, region Bliskiego Wschodu, wskazuje ropę naftową jako główne źródło dochodu większości państw regionu wymienia kraje muzułmańskie Bliskiego Wschodu, omawia, korzystając z mapy, położenie krajów Bliskiego Wschodu, wykazuje wpływ klimatu na cechy rolnictwa i regionu charakteryzuje region Bliskiego Wschodu, uwzględniając: cechy kulturowe, zasoby ropy naftowej, poziom rozwoju gospodarczego, wykazuje wpływ religii (islamu) na życie społeczne i gospodarkę regionu, wymienia sposoby sztucznego nawadniania w krajach regionu wykazuje związek gospodarki państw Bliskiego Wschodu z posiadanymi złożami ropy naftowej wskazuje nowe działy przemysłu i usług, które obecnie rozwijają się w krajach Bliskiego Wschodu Wybrane regiony świata Środowisko przyrodnicze Afryki 51 opisuje położenie geograficzne Afryki w lokalizuje, korzystając z mapy, wskazane obiekty wyjaśnia związek występowania stref wyjaśnia powstawanie pasatów wyjaśnia przyczyny występowania wulkanów i 13

14 stosunku do równika i południka 0, lokalizuje na mapie, wskazane obiekty geograficzne: Kotlinę Konga, Atlas, Kilimandżaro, Nil, Kongo, J. Wiktorii oraz J. Tanganika, lokalizuje, korzystając z mapy, obszary występowania lasu równikowego (w Kotlinie Konga), pustyń (Sahara) oraz sawanny geograficzne: kotliny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, opisuje, korzystając z map tematycznych, cechy Afryki klimatyczno-roślinnoglebowych w Afryce i ich symetrycznego układu względem równika z położeniem geograficznym tego kontynentu rowów tektonicznych w Afryce Strefa Sahelu 52 lokalizuje, korzystając z mapy, strefę Sahelu, wymienia główne zajęcia ludności zamieszkującej region Sahelu opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne i środowisko przyrodnicze Sahelu, opisuje życie ludzi i formy gospodarowania w strefie Sahelu, wymienia nazwy roślin żywieniowych uprawianych w strefie Sahelu, ocenia zasoby wodne Sahelu podaje, korzystając z mapy, nazwy państw położonych w strefie Sahelu, wykazuje związek między działalnością człowieka w strefie Sahelu a zmianami zachodzącymi w środowisku przyrodniczym tego regionu, uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody w środowisku (niedobory słodkiej wody) wykazuje na przykładzie strefy Sahelu związek między formami gospodarowania człowieka a zasobami wodnymi wyjaśnia, na czym polega pustynnienie Sahelu, konfliktów zbrojnych (plemiennych, międzypaństwowych) i wskazuje obszary ich występowania Afryka na południe od Sahary 53 opisuje poziom życia ludności w krajach położonych na południe od Sahary wymienia dwa najważniejsze problemy społeczne regionu (problem wyżywienia ludności, występowanie chorób) wymienia najważniejsze problemy demograficzne i gospodarcze państw afrykańskich położonych na południe od Sahary porównuje poziom życia ludności w krajach Afryki położonych na południe od Sahelu, określa związki pomiędzy problemami wyżywienia wyjaśnia, dlaczego rolnictwo Afryki nie zaspokaja potrzeb ludności, wykazuje związek podziału politycznego Afryki oraz niektórych problemów 14

15 54 opisuje położenie Ameryki Północnej i Południowej w stosunku do południka 0, równika i oceanów, wybrane krainy geograficzne i rzeki obu Ameryk: Andy, Kordyliery, Nizinę Amazonki, Nizinę Zatokową, Równiny Prerii, Wyżynę Brazylijską, omawia, korzystając z mapy, położenie geograficzne Ameryki Północnej i Południowej, lokalizuje na mapie wybrane obiekty geograficzne obu Ameryk (krainy geograficzne, rzeki, jeziora), wskazuje obszary występowania wybranych formacji roślinnych Środowisko przyrodnicze Ameryki Północnej i Południowej charakteryzuje, korzystając z map tematycznych, środowisko przyr. Ameryki Pn i Pd, podaje przyczyny występowania wulkanów i trzęsień ziemi na zachodnich wybrzeżach omawianych kontynentów wykazuje związek strefowości roślinnej kontynentu ze strefowością klimatyczną ludności, występowaniem chorób (m.in. AIDS) a poziomem życia w krajach na południe od Sahary wykazuje, korzystając z map tematycznych, podobieństwa i różnice między środowiskiem przyrodniczym Ameryki Północnej i Południowej społeczno-gospodarczych z przeszłością kolonialną tego kontynentu wyjaśnia wpływ południkowego układu krain geograficznych na klimat Ameryk Stany Zjednoczone 55,56 Stany Zjednoczone i ich stolicę, nazywa i wskazuje na mapie państwa sąsiadujące ze Stanami Zjednoczonymi, wybrane krainy geograficzne, rzeki (przynajmniej trzy), jeziora (cztery), lokalizuje, korzystając z mapy, obszary gęsto zaludnione oraz przynajmniej pięć wielkich miast Stanów Zjednoczonych, opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Stanów Zjednoczonych oraz ich stolicy, rozmieszczenie ludności przedstawia, korzystając z wykresów lub danych statystycznych, zróżnicowanie rasowe i etniczne społeczeństwa Stanów Zjednoczonych, lokalizuje,na mapie, wybrane miasta (w tym wchodzące w skład megalopolis), lokalizuje, główne obszary rolnicze i miejsca przedstawia cechy miast amerykańskich, wymienia czynniki rozwoju wielkich miast, przedstawia, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Stanów Zjednoczonych i jego wpływ na gospodarkę kraju, wymienia cechy rolnictwa Stanów Zjednoczonych (wielkoobszarowe prywatne gospodarstwa rolne, towarowość rolnictwa, wysoki stopień mechanizacji, ekstensywny sposób wyjaśnia przyczyny zróżnicowania etnicznego i rasowego społeczeństwa Stanów Zjednoczonych, okręgów przemysłowych najnowszej generacji, wykazuje związki między rozmieszczeniem okręgów przemysłowych a występowaniem surowców mineralnych wyróżnia główne cechy i przyczyny wielokulturowości społeczeństwa Stanów Zjednoczonych, wykazuje rolę imigrantów w rozwoju gospodarczym Stanów Zjednoczonych, wykazuje związki między gospodarką rolną a warunkami środowiska przyrodniczego różnych regionów kraju (z uwzględnieniem cech rolnictwa ekstensywnego) 15

16 podaje główne kierunki migracji do Stanów Zjednoczonych dawniej i współcześnie występowania wybranych surowców mineralnych oraz największe okręgi przemysł., przedstawia cechy przemysłu Stanów Zjednoczonych (masowa produkcja, wysoki poziom techniczny, automatyzacja produkcji), podaje przykład Doliny Krzemowej jako okręgu przemysłowego najnowszej generacji gospodarowania, monokultury, specjalizacja gospodarstw rolnych), przedstawia, korzystając z rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej, wykazuje rolę przemysłu nowoczesnych technologii w gospodarce kraju Brazylia 57 Brazylię i jej stolicę, obiekty geograficzne Brazylii: krainy geograficzne, rzeki (dwie najdłuższe), wymienia nazwy dwóch roślin plantacyjnych uprawianych w Brazylii, przedstawia warunki życia ludności w dzielnicach nędzy, działalności gospodarczej w Amazonii opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Brazylii oraz jej stolicy, przedstawia pochodzenie ludności Brazylii, podaje przyczynę wzrostu liczby ludności miejskiej Brazylii, identyfikuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast Brazylii, wpływu warunków przyrodniczych na gospodarkę kraju wyjaśnia, na przykładzie Brazylii, przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Południowej uzasadnia koncentrację ludności i przemysłu na południowo-wschodnim wybrzeżu Brazylii Związek Australijski 16

17 58 Australię i opisuje jej położenie względem zwrotnika Koziorożca, wymienia nazwy i oceany oblewające Australię, lokalizuje na mapie wybrane obiekty geograficzne: Alpy Australijskie, Górę Kościuszki, Murray- Darling, jezioro Eyre, wymienia nazwy charakterystycznych roślin i zwierząt Australii pojęcia: wody artezyjskie omawia, korzystając z mapy, położenie geograficzne Australii oraz jej stolicy, lokalizuje, korzystając z mapy, wybrane obiekty geogr. Australii wymienia przykłady osobliwości flory i fauny uzasadnia, że Australia jest najbardziej suchym kontynentem świata przedstawia, korzystając z map, rozmieszczenie upraw i chowu zwierząt, obszary występowania wybranych bogactw mineralnych przedstawia wpływ czynników klimatycznych na klimat Australii, wyjaśnia przyczyny suchości klimatu Australii, charakteryzuje, środowisko przyrodnicze Australii, opisuje warunki geologiczne występowania wód artezyjskich, wymienia regiony Australii o najkorzystniejszych warunkach dla rozwoju gospodarczego, wyjaśnia nierównomierne rozmieszczenie ludności Australii wykazuje związek roślinności z warunkami klimatycznymi Australii, wyjaśnia rozmieszczenie obszarów o najkorzystniejszych warunkach dla rozwoju gospodarki kraju, przedstawia cechy rolnictwa ekstensywnego Australii wyjaśnia przyczyny występowania reliktowych gatunków zwierząt w Australii, wyjaśnia pochodzenie polskich nazw na mapie Australii, wykazuje odmienne cechy gospodarki Australii od gospodarki innych krajów wysoko rozwiniętych Arktyka i Antarktyka 59 lokalizuje na mapie Antarktydę i Arktykę, opisuje warunki klimatyczne obszarów polarnych, roślin i zwierząt żyjących w Arktyce i Antarktyce omawia, korzystając z mapy, położenie geograficzne i granice obszarów polarnych, przedstawia cechy Arktyki i Antarktyki, działalności człowieka na obszarach polarnych, zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych wyjaśnia związek cech obszarów polarnych z ich położeniem wokół biegunów, porównuje status prawny Arktyki i Antarktydy, podaje przyczyny zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych wykazuje wpływ wzrostu efektu cieplarnianego na: wielkość i grubość pokrywy lodowej obszarów polarnych, zmiany w świecie roślin i zwierząt obszarów polarnych porównuje zmiany zachodzące w środowisku przyrodniczym Arktyki i Antarktyki, wykazuje wpływ zmian zachodzących aktualnie w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych na zmiany w skali globalnej 17

18 Problemy współczesnego świata problemów współczesnego świata problemów współczesnego świata: środowiskowych, społecznych, gospodarczych, politycznych wskazuje miejsca konfliktów zbrojnych na Bliskim Wschodzie uzasadnia, że większość problemów ogólnoświatowych zrodziło się jako problemy lokalne, uzasadnia potrzebę współpracy międzynarodowej w celu łagodzenia problemów światowych wyszukuje w różnych źródłach wiedzy informacji o współczesnych problemach ogólnoświatowych, w tym o aktualnych konfliktach zbrojnych 18