Zadania kuratorów sądowych

Transkrypt

1 Krzysztof Jędrysiak Kierownik IV Zespołu Kuratorskiej służby Sądowej w Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Woli Zadania kuratorów sądowych Kurator sądowy w strukturze Sądu Zawodowy kurator sądowy dla dorosłych jest organem wykonawczym orzeczeń sądu, funkcjonariuszem publicznym oraz pracownikiem sądu. Podlega Prezesowi Sądu Okręgowego i współpracuje z Prezesem Sądu Rejonowego. Swoje zadania wykonuje w zespole kuratorskiej służby sądowej, pod kierunkiem kierownika zespołu. Kurator społeczny pełni funkcję społeczną i współpracuje z kuratorem zawodowym, nie jest pracownikiem sądu. Kurator sądowy nie jest organem ścigania czy organem interwencyjnym. Swoje zadania wykonuje wyłącznie w oparciu o przepisy prawa, a jego obowiązki służbowe wynikają m. in. z Kodeksu Karnego Wykonawczego, ustawy o kuratorach sądowych oraz rozporządzeń. Nie świadczy pomocy w sytuacjach nagłych. Nie prowadzi działań doraźnych. Nie realizuje działalności doradczej, nie prowadzi programów edukacyjnych (z wyjątkami). Zadania kuratora dla dorosłych Kuratorzy dla dorosłych wykonują prawomocne orzeczenia sądu w sprawach karnych, w których zastosowano środek probacyjny (poddano sprawcę próbie). W ramach tych działań kontroluje wykonywanie obowiązków nałożonych przez sąd oraz przestrzeganie przez skazanego porządku prawnego. Pomaga i wspiera osoby dozorowane w rozwiązywaniu ich problemów życiowych. Zajmuje się TYLKO osobami dorosłymi (osoba dorosła w prawie karnym nie musi być pełnoletnia, tzn. mieć ukończone 18 lat). Kurator ZAWSZE musi działać w oparciu o podstawę prawną orzeczenie sądu lub zlecenie przeprowadzenia wywiadu. Bez tej podstawy nie może podejmować żadnych działań. Podopieczni/dozorowani to osoby dorosłe, które opuściły zakład karny korzystają z warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary lub

2 mają orzeczone warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności, bądź takie, wobec których warunkowo umorzono postępowanie karne lub orzeczono karę ograniczenia wolności. Wzmocnieniem okresu próby jest dozór kuratora (ten środek zobowiązuje do systematycznych kontaktów kuratora z podopiecznym i jego rodziną, przy czym kurator podejmuje czynności prawne jedynie w odniesieniu do osób podopiecznych). Swoje zadania kuratorzy wykonują w środowiskach osób dozorowanych, głównie w ich miejscach zamieszkania, jak też sprawują dyżury w sądzie, gdzie przyjmują interesantów, w tym osoby dozorowane. Problem przemocy w pracy kuratora Liczba wykonywanych orzeczeń w związku z art. 207 kk stanowi znikomą część spraw w referatach kuratorów (stanowią one szacunkowo ok. 1% spraw w referacie kuratora w naszym (wolskim) zespole, natomiast w rzeczywistości z problemem przemocy spotykamy się znacznie częściej wykonując orzeczenia dotyczące innych typów przestępstw lub przeprowadzając wywiady środowiskowe. Dostępne możliwości i główne zadania kuratora jako organu wykonawczego Sprawowanie dozorów, a w ich przebiegu występowanie z merytorycznymi wnioskiem do sądu o nałożenie obowiązków, odwołanie warunkowego zwolnienia, zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności, zwolnienie od dozoru, o orzeczenie kary zastępczej (z tymi rodzajami wniosków kuratorzy występują najczęściej) Powiadomienie sądu rodzinnego w przypadku podejrzenia krzywdzenia, czy zaniedbywania małoletnich Powiadamianie Prokuratury i Policji o fakcie uzasadniającym wszczęcie postępowania w przypadku, gdy kurator posiada informacje uprawdopodabniające popełnienie przestępstwa Przeprowadzanie wywiadów środowiskowych w postępowaniach karnych (przed wydaniem wyroku), jak i w postępowaniu karnym wykonawczym (po wydaniu wyroku) Udzielanie pomocy z funduszu pomocy postpenitencjarnej

3 Praktyczne strategie działania Poradnictwo prawne dla osób doświadczających przemocy i pokrzywdzonych przestępstwem (pomoc w sporządzaniu pism, kierowanie do odpowiedniej placówki, organizacji czy instytucji) Kierowanie osób pokrzywdzonych do ośrodków kryzysowych i schronisk oraz placówek, gdzie mogą otrzymać wsparcie psychologiczne oraz inna pomoc, Motywowanie sprawcy przemocy do podjęcia terapii (w tym uzależnień) przedstawianie oferty placówek, Współdziałanie z organizacjami/instytucjami Policja, Ośrodek Pomocy Społecznej, poradnie, ośrodki interwencji kryzysowej, schroniska dla ofiar przemocy, Kierowanie podopiecznych (skazanych) do uczestnictwa w programach edukacyjnych i psychokorekcyjnych, Kuratorzy dla dorosłych mogą realizować również własne programy psychoedukacyjne. Ostatnim był program Powrót adresowany do osób, które opuściły zakład karny - program ten zawierał również elementy problematyki zapobiegania i przeciwdziałania przemocy domowej, Ograniczenia efektywności działań Długotrwałe procedury sądowe, niezawisłość sądu (sąd może podjąć każdą decyzję - przewidzianą przepisami prawa, niezależnie od oczekiwań wynikających ze złożonego przez kuratora wniosku Przy orzekaniu wyroków za przestępstwo z art. 207 kk sądy rzadko korzystają z możliwości zawartych w ustawie do nakładania obowiązku np. zakazu zbliżania się do określonych osób, powstrzymywania się od kontaktów z określonymi osobami, opuszczenie wspólnie zajmowanego lokalu W sytuacji współistnienia przemocy i/lub uzależnienia sprawcy sprawca zawsze musi wyrazić zgodę na poddanie się leczeniu odwykowemu, terapii lub oddziaływaniom korekcyjnym. Przymus leczenia odwykowego w praktyce faktycznie nie istnieje Złożoność relacji sprawca-ofiara (współuzależnienie ofiar); trudność z podjęciem decyzji, niekonsekwencja w działaniu, brak strategicznej współpracy z kuratorem w przezwyciężeniu sytuacji kryzysowej

4 Zadania kuratora sądowego rodzinnego i nieletnich Wykonuje orzeczenia sądu rodzinnego, na podstawie których: sprawuje nadzory na rodzinami, rodzinami zastępczymi, udziela pomocy w wychowaniu małoletnich; nadzory nad nieletnimi; nadzory nad przebiegiem leczenia odwykowego; przeprowadza wywiady kontrolne na zlecenie sądu w nadzorach powierzonych, w rodzinach zastępczych i w sprawach osób ubezwłasnowolnionych częściowo lub całkowicie. Kurator zawodowy rodzinny i nieletnich przeprowadza wywiady środowiskowe na zlecenie sędziego w postępowaniach wyjaśniającym i przygotowawczym w sprawach dotyczących: nieletnich; wglądu w wychowanie, ograniczenia władzy rodzicielskiej; kontaktów małoletnich z rodzicami; umieszczenia małoletnich w placówce, leczenia od uzależnień, ubezwłasnowolnionych np. umieszczenia w Domu Opieki Społecznej. Na dyżurach w sądzie przyjmują interesantów, udzielają także wskazówek wychowawczych, utrzymują kontakt ze szkołami, przedszkolami, placówkami swoich podopiecznych. Składają wnioski o: zmianę częstotliwości sprawozdań z nadzoru; zmianę orzeczonego środka w sprawach nieletnich; uchylenie orzeczonego środka w sprawach nieletnich; zmianę sposobu ograniczenia władzy rodzicielskiej (np. przez umieszczenie dziecka placówce opiekuńczo-wychowawczej; umorzenie postępowania opiekuńczego (jeśli sytuacja rodziny poprawiła się i jest stabilna). Uczestniczą jako kuratorzy procesowi w sprawach cywilnych reprezentując małoletnich lub ubezwłasnowolnionych. Asystują przy przesłuchaniu nieletnich,

5 którzy zgłosili się do sądu bez rodziców, czy opiekunów prawnych. Na podstawie postanowienia sądu umieszczają dzieci w placówkach w trybie natychmiastowym, jeśli życie dziecka jest zagrożone. Dobre praktyki Uzyskiwanie informacji z różnych źródeł (Ośrodek Pomocy Społecznej, Policja, organizacje społeczne) oraz zbieranie obszernych i dokładnych danych umożliwiających kuratorowi szybką reakcję i konkretne działanie np. sformułowanie dobrze uzasadnionego wniosku na posiedzenie sądu. Współpraca z tymi instytucjami i organizacjami jest niezbędna do wykonywania pracy kuratora. Nowym, i jak się wydaje, bardziej skutecznym narzędziem w minimalizowaniu zjawiska przemocy domowej jest praca zespołów interdyscyplinarnych, w których udział kuratorów na podstawie nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej jest obligatoryjny. Jest to nowe zadanie, które stoi przed kuratorską służbą sądową, choć w praktyce elementy pracy interdyscyplinarnej kuratorzy stosują od dawna.